1. Mavọ yen e se vwo vughe ohwo ra sa vwẹroso?

 OHWO ra vwẹrosua davwẹngba vwo ruẹ nene ive rọyen, ọ je ta uyota. (Une 15:4) Ihwo riẹnre nẹ ayen sa vwẹrosuọ. Avwanre guọnọre nẹ iniọvo rẹ avwanre vwẹroso avwanre. Kẹ, die yen sa chọn avwanre uko vwọ dia ohwo ra sa vwẹroso?

2. Mavọ yen e se vwo djephia nẹ avwanre ihwo ra sa vwẹroso?

² Avwanre cha sa gba ihwo efa nẹ e vwẹroso avwanre-e. Uruemu rẹ avwanre yen che djephia sẹ avwanre ihwo ra sa vwẹroso. Ẹroẹvwọsuọ pha kerẹ igho. Ọ bẹn e se vwo vwo, jẹ ọ pha lọlọhọ rọ vwọ va ohwo abọ. Vwọrẹ uyota, Jihova ruẹ erọnvwọn sansan ri djerephia nẹ a sa vwẹroso Ọyen. O che se ku avwanre phiyotọ-ọ, kidie a sa vwẹroso “iruo rọye ejobi.” (Une 33:4) Ọ je guọnọ nẹ a vwẹrokere ọyen. (Ẹfe. 5:1) E je roro kpahen idje rẹ idibo ri Jihova evo re vwẹrokere Ọsẹ rayen rọhẹ odjuvwu vwo djephia nẹ ayen ihwo ra sa vwẹroso. Avwanre je cha fuẹrẹn iruemu iyorin re cha chọn avwanre uko vwọ dia ihwo ra sa vwẹroso.

3-4. Mavọ yen ọmraro Daniẹl vwo djephia nẹ ọyen ohwo ra sa vwẹroso, kẹ enọ vọ yen ofori nẹ a nọ oma rẹ avwanre?

³ Ọmraro Daniẹl ọyen omamọ udje rẹ ohwo ra sa vwẹroso. Dede nẹ e muro kpo ighuvwu vwẹ Babilọn, jẹ o djerephia nẹ ọyen ohwo ra sa vwẹroso. Jihova vwọ vwẹ ukẹcha kẹ vwọ fan otọ rẹ evwerhẹn rẹ Ovie Nẹbukadreza ri Babilọn nu, ihwo na da vwẹrosuọ phiyọ. O vwo ọkiọvo ro vwo fo nẹ Daniẹl vuẹ ovie na nẹ ivun rọyen miovwo Jihova, rọ dia oka rẹ ovuẹ rẹ  ovie na guọnọ nyo kakaka-a. Daniẹl guọnọ uduefiogbere ọ ke sa vwẹ ovuẹ nana vwọ nẹ kidie ophu ri Nẹbukadreza gan mamọ! (Dan. 2:12; 4:​20-22, 25) Ikpe buebun vwọ wan nu, Daniẹl da rhoma djephia nẹ ọyen ohwo ra sa vwẹroso ọke rọ vwọ fan otọ rẹ ovuẹ ọvo ro muoshọ re si phiyọ igbẹhẹn rẹ uwevwin rẹ ovie ri Babilọn gbagba. (Dan. 5:​5, 25-29) Dedena, ọke vwọ yanran na, Dariọs rẹ ohwo ri Mid vẹ idiaguare rọyen de noso nẹ ẹwẹn rẹ oghẹresan rhe Daniẹl. Ayen mrẹvughe nẹ Daniẹl ohwo rẹ uyota, “a mrẹ oruchọ yẹrẹ omu [emu] rẹ ekan ọvuọvo vwẹ oma rọye-e.” (Dan. 6:​3, 4) Isun re dia igiye dede mrẹvughe nẹ Daniẹl rọ dia odibo ri Jihova na, ọyen ohwo ra sa vwẹroso!

⁴ E jẹ udje ri Daniẹl mu avwanre vwọ nọ oma rẹ avwanre enọ kerẹ: ‘Uruemu vọ yen mi djephia vwẹ ohri rẹ ihwo rehẹ ukoko na-a? A riẹn vwẹ phiyọ ohwo ro se ruiruo rọyen fiotọ ra je sa vwẹroso?’ Diesorọ enọ yena vwọ ghanre? Kidie avwanre ghwa ujiri brẹ Jihova ra siẹrẹ a da dia ohwo ra sa vwẹroso.

5. Die yen vwẹ ukẹcha vwọ kẹ Hananiah vwọ dia ohwo ra sa vwẹroso?

⁵ Vwẹ ukpe ri 455 B.C.E. rẹ Osun Nehemaya vwọ rhoma bọn igbẹhẹ ri Jerusalẹm nu, ọ da guọnọ eshare ra sa vwẹroso re cha nabọ vwẹrote orere na. Hananiah rọ dia osun na, ọyen ọvo usun rẹ eshare rẹ Nehemaya sanere na. Baibol na djisẹ rẹ Hananiah kerẹ ohwo ra ma vwẹroso, rọ je “djẹ oshọ rẹ Ọghẹnẹ nọ ihwo buebu.” (Neh. 7:2) Ẹguọnọ ro vwo kpahen Jihova vẹ oshọ ro vwo ru obo ri che miovwo ivun de mu Hananiah vwọ vwẹ ẹro ọghanghanre vwo ni kowian kowian ra vwọ  kẹ. Uruemu yena je sa chọn avwanre uko vwọ dia ihwo ra sa vwẹroso vwẹ ẹga ra vwọ kẹ Ọghẹnẹ.

6. Mavọ yen Taekikọs vwo djephia nẹ ọyen ugbeyan rẹ ọyinkọn Pọl sa vwẹroso?

⁶ Roro kpahen udje ri Taekikọs, rọ dia ugbeyan rẹ ọyinkọn Pọl vwẹroso. Ọke rẹ Pọl vwọ hẹ uwodi vwẹ uwevwin robọ rọyen, ọ vwẹroso Taekikọs, o de djisẹ rọyen kerẹ “ogbeodibo rẹ esiri.” (Ẹfe. 6:​21, 22) Ọ dia Pọl de vwẹrosuọ fikirẹ ileta ro che vwo rhe iniọvo rehẹ Ẹfesọs vẹ Kọlose ọvo-o, ọ je vwẹrosuọ nẹ o che bru ayen uche je bọn ayen gan. Udje ri Taekikọs karophiyọ avwanre eshare re fuevun ra vwẹroso re vwẹrote ọdavwẹ rẹ avwanre vwẹ ukoko na nonẹna.​—Kọl. 4:​7-9.

7. Die yan udje rẹ ekpako vẹ idibo rowian rehẹ ukoko wẹn se yono uwe kpahen obo ra sa vwọ dia ohwo ra sa vwẹroso?

⁷ Oma vwerhan avwanre kpahen ekpako vẹ idibo rowian rẹ avwanre vwori, re dia ihwo ra sa vwẹroso nonẹna. Kerẹ Daniẹl, Hananiah vẹ Taekikọs, ayen nẹ iruo rayen ghanghanre. Kerẹ udje, avwanre de kpo uyono rẹ uvwre rẹ udughwrẹn na, oshọ muẹ avwanre-e, kidie avwanre vwo imuẹro nẹ o vwo iniọvo re cha vwẹrote ẹbẹre sansan rẹ uyono na. Oma vwerhan ekpako na ọke rẹ iniọvo ra vwẹ eta kẹ da dia ihwo ra sa vwẹroso nẹ ayen che muegbe rẹ eta na je vwẹ ayen phia! Kerẹ udje, avwanre siomauko re vwo durhie ihwo ra vwẹ Baibol yono vwọ rhe uyono rẹ oba rẹ udughwrẹn na, fikiridie nẹ oshọ muẹ avwanre nẹ oniọvo ra vwẹ ota rotu kẹ che ku avwanre phiyotọ-ọ. Avwanre ji vwo muẹro nẹ ẹbe re vwo ruiruo rẹ aghwoghwo na cha kanre avwanre-e. Iniọvo nana re fuevun na chọn avwanre uko vwo siẹkẹrẹ Jihova, avwanre je kpẹvwẹ Jihova fiki rayen! Kẹ idjerhe vọ yen e se vwo djephia nẹ avwanre ihwo ra sa vwẹroso?

8. Mavọ yen e se vwo dje ọdavwẹ phia kẹ ihwo efa vwẹ idjerhe abavo? (Isẹ 11:13)

⁸ Avwanre vwo ẹguọnọ rẹ iniọvo rẹ avwanre, e ji vwo ọdavwẹ rayen. Ẹkẹvuọvo, ofori nẹ e ruo vwẹ idjerhe abavo ji muọghọ kẹ ẹdia rẹ odjahọn rayen. Ihwo evo vwẹ ohri rẹ Inenikristi rẹ ẹgbukpe ujorin rẹsosuọ “vwẹ oma ru otidia ohwarha re kare unu phihọ ota, eta ri fori-i kọye ayen muẹ ta.” (1 Tim. 5:13) Vwọrẹ uyota, avwanre guọnọ vwẹrokere aye-en. Ọkiọvo, ohwo sa vuẹ wẹ ota ro shekpahen oma rọyen vẹ ẹwẹn nẹ wọ cha vuẹ ohwo ọfa kpahọ-ọn. Kerẹ udje, oniọvo aye sa vuẹ avwanre kpahen ọga ọvo rọ mwa yẹrẹ ebẹnbẹn efa ro hirharokuẹ, ọ da vuẹ avwanre nẹ a vuẹ ohwo ọfa kpahọ-ọn. Ofori nẹ e ru nene oborẹ oniọvo na tare na. * (Se Isẹ 11:13.) Asaọkiephana, e ja ta ota kpahen ẹdia efa ro de ji fo nẹ a sẹro rẹ eta odjahọn.

9. Mavọ yen ohwo vuọvo vwevunrẹ orua na se vwo djephia nẹ ọyen ohwo ra sa vwẹroso?

⁹ Vwevunrẹ orua. Ohwo ọvuọvo vwevunrẹ orua na vwo oghwa rọ vwọ sẹro rẹ eta re djahere vwẹ orua na. Kerẹ udje, oniọvo aye ọvo se vwo uruemu rọ nẹrhẹ ọshare rọyen phiyọ ehwẹ. Ofori nẹ ọshare na vwẹ uruemu ọtiọyena vwọ ba ota ta vwẹ otafe vwẹ idjerhe rọ da nẹrhẹ oma vo aye rọyen? Ẹjo kakaka! Kidie nẹ o vwo ẹguọnọ rẹ aye rọyen, o che se ru emu vuọvo rọ cha ghwa ophọphọvwe rhe-e. (Ẹfe. 5:33) Imighene dede je guọnọ nẹ e brọghọ phiyọ ayen oma. Ofori nẹ emiọvwọn jokaphiyọ ọnana. Ayen cha phọphọ  emọ rayen womarẹ ayen vwo gbikun rẹ oborẹ ayen ruchọ kẹ ihwo efa vwẹ otafe-e. (Kọl. 3:21) Ofori nẹ emọ dia ihwo re ghwanre, ayen gbikun rẹ odjahọn rẹ orua rayen kẹ ihwo efa-a kidie ọna sa ghwa ophọphọvwe rhe orua na. (Urhi 5:16) Ohwo ọvuọvo vwevunrẹ orua de ruẹ ẹkẹn ro tere rọ vwọ sẹro rẹ eta rẹ odjahọn rehẹ orua na, ọna cha nẹrhẹ oyerinkugbe rayen kpẹkpẹ phiyọ.

10. Die yen o mudiaphiyọ ra vwọ dia uvi rẹ ugbeyan? (Isẹ 17:17)

¹⁰ Dia ohwo rẹ igbeyan wẹn sa vwẹroso. O se vwo ọkievo vwẹ akpeyeren rẹ avwanre ra vwọ guọnọ ta ọdavwẹ rẹ avwanre kẹ ugbeyan rọ kerẹ avwanre. Jẹ ọnana ghwa dia obo re lọhọre-e. Ọ sa dianẹ ọ dia ẹkuruemu rẹ avwanre ra vwọ vuẹ ihwo efa kpahen ota rẹ odjahọn rẹ avwanre-e, ọ je cha da avwanre mamọ siẹrẹ e de nyo nẹ ugbeyan rẹ avwanre vuẹ ihwo efa ota rẹ odjahọn ra vuẹrẹ na. Ẹkẹvuọvo, oma vwerhan avwanre siẹrẹ e de vwo ugbeyan ra sa vuẹ ota rẹ odjahọn, ra je vwẹroso nẹ ọ cha vuẹ ihwo efa kpahọ-ọn. Ugbeyan ọtiọyena uvi rẹ ugbeyan dẹn.​—Se Isẹ 17:17.

11. (a) Mavọ yen ekpako vẹ eya rayen vwo djephia nẹ ayen ihwo ra sa vwẹroso? (b) Die yen avwanre se yono mie ọkpako ọvo rọ vẹ oniọvo ọfa ta ota rẹ odjahọn kugbe vwẹ ukoko na jẹ ọ vuẹ orua rọyen kpahọ-ọn? (Ni uhoho na.)

¹¹ Vwevunrẹ ukoko na. Ekpako re sẹro rẹ ota rẹ odjahọn pha kerẹ “asan odjahọ vwọ kẹ aphopho, urhurho” vwọ ke iniọvo rayen. (Aiz. 32:2) Avwanre riẹnre nẹ e se rhievun ta ota kẹ eshare nana vẹ imuẹro nẹ ayen cha vuẹ ihwo efa kpahọ-ọn. Avwanre je kanrhiẹ ayen unu rẹ ayen vwọ vuẹ avwanre kpahen erọnvwọn ro fori nẹ ayen djahe-en. Vwọba, avwanre ji muọghọ kẹ eya rẹ ekpako kidie ayen davwẹngba vwọ kanrhiẹ eta rẹ odjahọn vwọ nẹ unu rẹ eshare raye-en. Vwọrẹ uyota, ọyen emu erhuvwu dẹn siẹrẹ ọkpako rha vuẹ aye rọyen kpahen eta rẹ odjahọn rẹ iniọvo rẹ ukoko na-a. Aye rẹ ọkpakọ ọvo da ta: “Oma vwerhen ovwẹ nẹ ọshare mẹ vuẹ vwẹ eta rẹ odjahọn ri shekpahen iniọvo rẹ ayen ra vwẹ ukẹcha kẹ yẹrẹ e re guọnọ ukẹcha vwevunrẹ  ukoko na-a, ọ je tobọ vuẹ vwẹ odẹ rayen dede-e. Ẹwẹn mẹ ko totọ kidie ọshare mẹ vuẹ vwẹ eta rẹ odjahọn re cha nẹrhẹ me ro ẹnwan kpahen erọnvwọn ri mi che se ru emu vuọvo kpahe-en. Ọtiọyena ki mi se nene iniọvo rehẹ ukoko na eje ta ota kuẹgbe odedede. Ke me sa vwẹroso ọshare mẹ nẹ, me da vuẹ kpahen oborẹ oma ru vwe yẹrẹ ebẹnbẹn mẹ, ọ cha vuẹ ihwo efa kpahọ-ọn.” Vwọrẹ uyota, avwanre eje guọnọ dia ihwo ra sa vwẹroso. Kẹ iruemu vọ yen cha chọn avwanre uko vwọ dia ihwo ra sa vwẹroso? E ja fuẹrẹn iruemu iyorin re sa chọn avwanre uko.

12. Diesorọ ra vwọ tanẹ ẹguọnọ yen e mu ẹroẹvwọsuọ kpahen? Djudje rọyen.

¹² Ẹguọnọ yen e mu ẹroẹvwọsuọ kpahen. Jesu tare nẹ irhi ivẹ re ma rho yen e vwo vwo ẹguọnọ ri Jihova kugbe irivẹ rẹ avwanre. (Mat. 22:​37-39) Avwanre vwo ẹguọnọ ri Jihova rọ dia ohwo ra sa vwẹroso, a je guọnọ vwẹrokere udje ọgbagba rọyen. Kerẹ udje, ẹguọnọ re vwo kpahen iniọvo rẹ avwanre muẹ avwanre vwo rhurhu eta rẹ odjahọn rayen. Avwanre cha vuẹ ihwo efa kpahen eta rẹ odjahọn re sa so ophọphọvwe, omavovwẹ yẹrẹ okuọrọn kẹ aye-en.​—Jọn 15:12.

13. Idjerhe vọ yen omaevwokpotọ vwọ chọn avwanre uko vwọ dia ihwo ra sa vwẹroso?

¹³ Omaevwokpotọ cha chọn avwanre uko vwọ dia ihwo ra sa vwẹroso. Onenikristi rọ vwomakpotọ cha dia ohwo rẹsosuọ rọ ka vuẹ ihwo kpahen eta rẹ odjahọ-ọn. (Fil. 2:3) Ọ nẹrhẹ ihwo roro nẹ ọyen riẹn kpahen eta rẹ odjahọn ro fori nẹ ọ ta phia-a. Omaevwokpotọ cha chọn avwanre uko vwọ kẹnoma kẹ ra vwẹ reyọ ọhọre obọ rẹ avwanre vwọ vuẹ ihwo efa kpahen ovuẹ rẹ Baibol na yẹrẹ ẹbe rẹ ukoko na ta ota kpahe-en.

14. Mavọ yen ọmrẹvughe vwọ chọn avwanre uko vwọ dia ihwo ra sa vwẹroso?

¹⁴ Ọmrẹvughe cha chọn Onenikrist uko vwọ riẹn “ọke ra vwọ fọ, vẹ ọke ra vwọ ta ota.” (Aghwo. 3:7) Ukperẹ e vwo mu eta ta, a da fọ gbiẹi yen me yovwin. Otọ rọyen, o vwo ọkievo ro vwo fo nẹ a vwọ fọ gbiẹi ukperẹ a vwọ ta ota. Kọyensorọ Isẹ 11:12 vwọ vwẹ uchebro phia nẹ, “ohwo ro vwo ẹruọ me fọ gbiẹi.” Roro kpahen udje nana. Ọke buebun yen e vwo durhie ọkpako ọvo rọ ga krẹ re kpo ukoko efa ra cha ayen uko vwọ rhuẹrẹ ebẹnbẹn rayen phiyọ. Ọkpako ọfa vwọ ta ota kpahan ọkpako yena, ọ da tanẹ: “Ọkieje yen ọ vwọ jomaotọ ro vwo jẹ eta rẹ odjahọn rẹ ikoko efa evwọ ba ota ta.” Fikirẹ aghwanre rẹ ọkpako nana, ekpako ichekọ vwẹ ukoko rọyen ki muọghọ kẹ. Ayen riẹnre nẹ ọ cha vuẹ ihwo efa kpahen eta rẹ odjahọn raye-en.

15. Djudje ro djerephia nẹ ra vwọ dia ohwo rẹ uyota sa nẹrhẹ ihwo efa vwẹroso avwanre.

¹⁵ A vwọ ta uyota ọyen uruemu ọfa rọ cha chọn avwanre uko vwọ dia ohwo ra sa vwẹroso. Avwanre vwẹrosua ohwo rọ ta uyota kidie a riẹnre nẹ o che ru ọtiọyen ọkieje. (Ẹfe. 4:25; Hib. 13:18) Kerẹ udje, ọ sa dianẹ wọ guọnọ ru yovwinphiyọ vwẹ ona rẹ uyono wẹn. Ọtiọyena, wọ da vuẹ ohwo nẹ ọ kerhọ kẹ ota wẹn, rọ je vwẹ iroroẹjẹ phia re sa chọn wẹ uko vwo ru yovwinphiyọ. Ono yen wọ cha vwẹroso nẹ ọ cha nabọ fuevun ta uyota kẹ wẹ? Ohwo rọ cha vuẹ wẹ obo wọ guọnọ nyo gbanẹ ohwo ro che rhievun ta uyota kẹ wẹ? Ẹkpahọnphiyọ na phẹnre. Baibol na da ta: “Ẹghwọ ra ghwọ phia yovwi nọ ẹguọnọ ra vwọ djahe. Ugbeyan ro ohwo da wan ohwo oma ji ugbeyan ọ je epha.” (Isẹ 27:​5, 6) Dede nẹ ọkpọvi na sa bẹn ẹreyọ ẹsosuọ, jẹ a da reyọ vwo ruiruo, ọ cha ghwa erere rhe.

16. Idjerhe vọ yen Isẹ 10:19 vwọ kanrunumu oboresorọ ra vwọ guọnọ omaẹriẹnsuon?

 ¹⁶ Omaẹriẹnsuo pha ghanghanre mamọ siẹrẹ a da guọnọ nẹ ihwo efa vwẹroso avwanre. Uruemu nana chọn avwanre uko vwọ fotovwin siẹrẹ a da mrẹ obo re cha nẹrhẹ a ta eta rẹ odjahọn phia. (Se Isẹ 10:19.) Avwanre sa mrẹ bẹnbẹn re vwo sun oma rẹ avwanre siẹrẹ a da vwẹ intanẹti vwo ruiruo. E rhe nomaso-o, e se rhie evuẹ rẹ odjahọn vwọ kẹ ihwo buebun. Ugege ra vwọ hrahra eta vwẹ intanẹti nu, e rhe che se sun obo rọ cha yan wan vẹ imuoshọ rọ cha ghwa rhe-e. Omaẹriẹnsuon je cha chọn avwanre uko vwọ fotovwin ọke rẹ ihwo re vwọsua da reyọ ona vwọ nọ avwanre enọ re sa nẹrhẹ avwanre ta eta rẹ odjahọn ri se phi arhọ rẹ iniọvo rẹ avwanre phiyọ ẹdia rẹ imuoshọ. Ọnana sa vwomaphia ọke rẹ enọkpa da nọ avwanre enọ vwẹ ẹkuotọ ra da dobọ rẹ iruo rẹ avwanre ji yẹrẹ siobọ rẹ iruo rẹ avwanre kpotọ. Avwanre sa reyọ uchebro ra vwọ vwẹ “ufi mu unu” rẹ avwanre vwo ruiruo vwẹ ẹdia nana vẹ ẹdia efa. (Une 39:1) E jẹ oborẹ avwanre nene ihwo rẹ orua, igbeyan, iniọvo rẹ ukoko na yẹrẹ ihwo efa yerẹn wan djephia nẹ avwanre ihwo ra sa vwẹroso. A guọnọ omaẹriẹnsuon a ke sa dia ohwo ra sa vwẹroso.

17. Die yen e se ru a sa vwọ vwẹroso ohwohwo vwẹ ukoko na?

¹⁷ Avwanre kpẹvwẹ Jihova ro vwo si avwanre rhe ukoko rọyen rọ vọnre vẹ ihwo ri vwo ẹguọnọ, re ji dia ihwo ra sa vwẹroso! Avwanre ihwo eje vwo owian ra vwọ dia ihwo rẹ iniọvo rẹ avwanre sa vwẹroso. Avwanre ohwo ọvuọvo vwọ davwan vwo dje ẹguọnọ, vwomakpotọ, vwo ọmrẹvughe, dia ihwo rẹ uyota je riẹn oma suẹn na, kọ sa nẹrhẹ a vwẹroso ohwohwo vwẹ ukoko na. Ọkieje yen avwanre cha vwọ davwẹngba re vwo djephia nẹ avwanre ihwo rẹ ihwo efa sa vwẹroso. Eriyina, e gbe ja vwẹrokere Jihova Ọghẹnẹ rẹ avwanre vwo djephia ọkieje nẹ avwanre ihwo ra sa vwẹroso.