1. Muthu ane ra nga mu fhulufhela ndi muthu wa hani?

 MUTHU ane ra nga mu fhulufhela ndi muthu ane a ita zwe a fhulufhedzisa na ane a amba ngoho. (Ps. 15:4) Onoyo muthu ri nga ḓitika ngae. Ri ṱoḓa vhahashu vha tshi ḓipfa nga yeneyo nḓila nga ha riṋe. Ndi mini zwine ra nga zwi ita uri vhahashu vha ri fhulufhele?

2. Ndi mini zwine ra nga zwi ita uri vhaṅwe vha ri fhulufhele?

² Ri nga si kombetshedze vhaṅwe uri vha ri fhulufhele. Ri tea u zwi sumbedza nga zwine ra zwi ita uri vha nga kona u ri fhulufhela. A zwo ngo leluwa u wana tshelede, fhedzi zwo leluwa u i xedza. Na u ita uri vhaṅwe vha ri fhulufhele a zwo ngo leluwa, fhedzi ri nga ita uri vhaṅwe vha si tsha ri fhulufhela nga hu leluwaho. Yehova o no ḓi zwi sumbedza uri ri nga mu fhulufhela nahone “ri nga fhulufhela zwoṱhe zwine a zwi ita.” (Ps. 33:4) Zwiṅwe hafhu, u lavhelela uri ri mu edzise. (Vhaef. 5:1) Kha ri ambe nga ha vhaṅwe vhashumeli vha Yehova vhe vha edzisa Khotsi avho wa ṱaḓulu nga u sumbedza vhaṅwe uri vha nga vha fhulufhela. Ri ḓo dovha ra amba nga ha zwithu zwiṱanu zwine ra nga zwi ita uri vhaṅwe vha kone u ri fhulufhela.

3-4. Muporofita Daniele o sumbedza hani vhaṅwe uri vha nga mu fhulufhela nahone tsumbo yawe i ri ṱuṱuwedza uri ri ḓivhudzise mbudziso dzifhio?

³ Muporofita Daniele o ri vhetshela tsumbo yavhuḓi nga u ita uri vhaṅwe vha kone u mu fhulufhela. Naho o iswa vhuthubwani Babele, o zwi sumbedza uri u muthu a fhulufhedzeaho na ane vhaṅwe vha nga mu fhulufhela. Vhathu vho mu fhulufhela nga ho engedzeaho musi Yehova a tshi mu thusa u ṱalutshedza muḽoro wa Khosi Nebukadanetsara wa Babele. Kha tshiṅwe tshiitea,  Daniele o tea u vhudza khosi uri Yehova ha mu takaleli. Wonoyo wo vha u mulaedza une khosi ya si takalele u u pfa. Daniele o tea u vha na tshivhindi uri a kone u vhudza Nebukadanetsara we a vha e muthu wa vhuhali wonoyo mulaedza. (Dan. 2:12; 4:20-22, 25) Nga murahu ha miṅwaha minzhi, o dovha a sumbedza vhaṅwe uri vha nga mu fhulufhela musi a tshi ṱalutshedza mulaedza u songo ḓoweleaho, we wa ṅwalwa kha luvhondo pfamoni ya Babele. (Dan. 5:5, 25-29) Nga murahu, Dario wa Mumeda na vhaḓinḓa vhawe vho zwi ṱhogomela navho uri Daniele “o vha o ṱalifha nga maanḓa.” Vho zwi ṱhogomela na uri u a “fhulufhedzea, ngauri o vha a tshi fhulufhedzea kha zwoṱhe.” (Dan. 6:3, 4) Zwavhuḓivhuḓi, na vhavhusi vhe vha vha vha tshi gwadamela midzimu ya mazwifhi vho zwi ṱhogomela uri vha nga fhulufhela onoyo mushumeli wa Yehova.

⁴ Musi ri tshi elekanya nga ha tsumbo ya Daniele, ri nga ḓivhudzisa uri: ‘Vhathu vhane vha si vhe Ṱhanzi dza Yehova vha nḓivhela mini? Naa ndi ḓivhelwa u ita zwe nda humbelwa uri ndi zwi ite na uri ndi muthu ane a fhulufhedzea?’ Ndi ngani zwi zwa ndeme uri ri ḓivhudzise dzenedzo mbudziso? Ndi ngauri musi ri tshi ita uri vhaṅwe vha kone u ri fhulufhela zwi rendisa Yehova.

5. Ndi mini zwe zwa ita uri Henania a fhulufhelwe?

⁵ Nga 455 B.C.E., musi Muvhusi Nehemia o no fhaṱulula mbondo dza Yerusalema, o ṱoḓa vhanna vhane a nga vha fhulufhela uri vha ṱhogomele wonoyo muḓi. Muṅwe wa vhathu vhe Nehemia a vha nanga ndi Henania we a vha e murangaphanḓa wa Dzhavhelo. Bivhili i amba uri Henania o vha e “munna a fhulufhedzeaho na a ofhaho Mudzimu wa ngoho u fhira vhaṅwe vhoṱhe.” (Neh. 7:2) Henania o  shuma nga maanḓa kha mishumo ye a i ṋewa ngauri o vha a tshi funa Yehova nahone a sa ṱoḓi u ita zwithu zwe zwa vha zwi tshi nga ita uri a sa mu takalele. Ra edzisa tsumbo ya Henania zwi ḓo ri thusa uri ri vhe vhathu vhane Mudzimu a vha fhulufhela kha mishumo ine a ri ṋea yone.

6. Ndi ngani ri tshi nga amba uri Tixiko o vha e khonani ye muapostola Paulo a vha a tshi nga i fhulufhela?

⁶ Ṱhogomelani tsumbo ya Tixiko, we a vha a tshi fhulufhelwa nga khonani yawe muapostola Paulo. Musi Paulo o valelwa nḓuni, o ḓitika nga Tixiko a amba uri Tixiko u muthu ane a “shumela Murena nga u fhulufhedzea.” (Vhaef. 6:21, 22) Paulo o fhulufhela uri Tixiko u ḓo isela Vhaefesa na Vhakolosa marifhi e a vha ṅwalela na uri u ḓo vha ṱuṱuwedza na u vha khuthadza. Tixiko u ri humbudza nga vhahashu vha tshinnani vhane vha fhulufhedzea na vhane ra nga vha fhulufhela, vhane vha ri thusa uri ri dzule ri na vhushaka ho khwaṱhaho na Yehova.—Vhakol. 4:7-9.

7. Vhahashu vhane vha vha vhahulwane na vhashumeli tshivhidzoni vha ri vhetshela hani tsumbo nga u ita uri vhaṅwe vha vha fhulufhele?

⁷ Ṋamusi ri a livhuwa vhukuma uri ri na vhahulwane na vhashumeli vhane ra nga vha fhulufhela. Vha dzhia mishumo yavho i ya ndeme u fana na Daniele, Henania na Tixiko. Musi ri tshi ya muṱanganoni wa vhukati ha vhege, ri a zwi ḓivha uri zwipiḓa zwoṱhe zwa muṱangano zwi na vhane vha ḓo zwi ita. Na vhahulwane vha a livhuwa musi vhahashu vho ṋewaho zwipiḓa kha muṱangano vha tshi lugiselela na u ita zwipiḓa zwavho. Musi ri tshi ramba vhagudiswa vhashu vha Bivhili uri vha ḓe muṱanganoni wa mafhelo a vhege, ri a zwi ḓivha uri hu na tshiambi tshine tsha ḓo ṋekedza nyambo ya khagala. Nahone ri na vhungoho ha uri khandiso dza u shumisa tsimuni dzi ḓo vha dzi hone. Vhenevha vhahashu vha fhulufhedzeaho vha a ri ṱhogomela vhukuma nahone ri livhuwa Yehova nge a ri ṋea vhone. Fhedzi ri nga sumbedza hani vhaṅwe uri vha nga ri fhulufhela?

8. Ri nga sumbedza hani uri ri a linganyisela musi ri tshi sumbedza vhahashu uri ri na ndavha navho? (Mirero 11:13)

⁸ Ri a funa vhahashu nahone ri na ndavha na uri zwithu zwi khou tshimbila hani vhutshiloni havho. Fhedzi ri tea u linganyisela nga u sa dzhenelela kha mafhungo avho a tshiphiri. Vhaṅwe Vhakriste vha u thoma vho vha vhe na ‘zwitshele, vha tshi ḓidzhenisa kha mafhungo a vhaṅwe, vha tshi amba na zwithu zwine vha si fanele u zwi amba.’ (1 Tim. 5:13) A ri ṱoḓi u fana navho. Fhedzi hu pfi mini arali muṅwe muthu a ri vhudza mafhungo ane a vha a tshiphiri nahone a ri vhudza uri ri songo vhudza vhaṅwe? Sa tsumbo, wahashu wa tshifumakadzini a nga ri vhudza uri u na thaidzo ya mutakalo kana uri u na muṅwe mulingo une a khou sedzana nawo nahone a nga ri humbela uri ri songo vhudza muṅwe muthu nga hazwo. Ri tea u ita zwe a ri humbela. * (Vhalani Mirero 11:13.) Zwino kha ri ambe nga ha vhuṅwe vhuimo vhune zwa vha zwa ndeme uri ri si vhudze vhaṅwe vhathu mafhungo a tshiphiri.

9. Miraḓo ya muṱa i nga sumbedza hani vhaṅwe muṱani uri vha nga i fhulufhela?

⁹ Itani uri vhaṅwe muṱani vha ni fhulufhele. Muraḓo muṅwe na muṅwe muṱani u na vhuḓifhinduleli ha u sa ambulula mafhungo a muṱani ane a vha a tshiphiri. Sa tsumbo, mufumakadzi wa Mukriste a nga vha a tshi ita zwithu zwine zwa seisa munna wawe. Fhedzi onoyo munna a nga si vhudze vhaṅwe vhathu nga hazwo kana u shonisa mufumakadzi wawe ngauri  u a funa mufumakadzi wawe nahone ha ṱoḓi u mu vhaisa. (Vhaef. 5:33) Vhaswa na vhone vha a ṱoḓa u ṱhonifhiwa. Ndi zwa ndeme uri vhabebi vha dzule vha tshi zwi humbula. Vhabebi a vho ngo tea u shonisa vhana vhavho nga u vhudza vhaṅwe vhukhakhi ha vhana vhavho. (Vhakol. 3:21) Vhana vha tea u guda u sumbedza vhuṱali nga u sa vhudza vhaṅwe zwithu zwine zwa nga shonisa miraḓo ya muṱa wa havho. (Dot. 5:16) Musi muraḓo muṅwe na muṅwe wa muṱa u tshi ita zwoṱhe zwine wa nga kona uri u si ambe mafhungo a muṱani ane a vha a tshiphiri, vha ḓo vha na vhuthihi na u vha tsini na tsini.

10. Ri nga sumbedza hani uri ri khonani dza vhukuma? (Mirero 17:17)

¹⁰ Itani uri khonani dzaṋu dzi ni fhulufhele. Hu ḓo vha na zwifhinga zwine ra ṱoḓa u vhudza khonani yashu ya tsini nḓila ine ra ḓipfa ngayo. Fhedzi zwenezwo zwi nga konḓa nga zwiṅwe zwifhinga. Zwi nga vha zwi songo ri lelutshela u vhudza muṅwe muthu mafhungo ashu a khanani nahone ri nga vhaisala vhukuma arali ra wanulusa uri yeneyo khonani yashu yo vhudza vhaṅwe eneo mafhungo. Fhedzi ri a livhuwa vhukuma uri ri na khonani dzine ra kona u dzi vhudza nḓila ine ra ḓipfa ngayo, dzine ra ḓivha uri dzi nga si vhudze vhaṅwe vhathu eneo mafhungo. Vhenevho ndi ‘khonani dza vhukuma.’—Vhalani Mirero 17:17.

11. (a) Vhahulwane vha tshivhidzo na vhafumakadzi vhavho vha nga sumbedza hani vhaṅwe uri vha nga vha fhulufhela? (b) Ri khou guda mini kha muhulwane ane a si vhudze muṱa wawe mafhungo a tshivhidzoni a tshiphiri? (Sedzani tshifanyiso.)

¹¹ Itani uri vhahaṋu tshivhidzoni vha ni fhulufhele. Vhahulwane vha sa ambululi mafhungo a tshiphiri vha fana na “vhudzumbamo musi hu na muya, vha ḓo vha fhethu ha u dzumbama musi hu na mvula khulu.” (Yes. 32:2) Ri a kona u amba na vhahulwane nga ha tshiṅwe na tshiṅwe ngauri ri a zwi ḓivha uri a vha nga vhudzi muṅwe muthu zwine ra vha vhudza zwone. A ri vha kombetshedzi uri vha ri vhudze mafhungo a vhaṅwe a tshiphiri. Zwiṅwe hafhu, ri livhuwa vhafumakadzi vha vhahulwane ngauri a vha lingedzi u ita uri vhanna vhavho vha vha vhudze mafhungo a vhaṅwe ane a vha a tshiphiri. Ngoho ndi ya uri vhafumakadzi  vha vhahulwane vha a vhuyelwa musi vha sa ḓivhi mafhungo a tshiphiri a vhahavho. Muṅwe mufumakadzi wa muhulwane o ri: “Ndi a livhuwa uri munna wanga ha mmbudzi nga ha vhathu vhane vha khou ṱoḓa thuso kha vhahulwane, ha mmbudzi na madzina a vhenevho vhathu. Ndi livhuwa uri munna wanga ha mmbudzi mafhungo a tshiphiri uri ndi si vhilaele nga ha thaidzo dzine ndi si kone u dzi tandulula. Zwenezwi zwi ita uri ndi kone u amba na vhahashu vhoṱhe tshivhidzoni ndo vhofholowa. Nahone zwi ita uri ndi fhulufhele uri musi ndi tshi vhudza munna wanga nḓila ine nda khou ḓipfa ngayo na nga ha thaidzo dzanga, ha nga ḓo zwi vhudza muṅwe muthu.” Ndi ngoho uri roṱhe ri ṱoḓa vhahashu vha tshi ḓivha uri vha nga ri fhulufhela. Ndi mini zwine zwa nga ri thusa uri ri kone u swikelela tshenetsho tshipikwa? Kha ri ambe nga ha zwithu zwiṱanu zwine zwa nga ri thusa.

12. Ṱalutshedzani uri u funa vhaṅwe zwi nga ita hani uri vha ri fhulufhele.

¹² Musi ri tshi funa vhaṅwe zwi ḓo ita uri vha ri fhulufhele. Yesu o amba uri milayo mivhili mihulwanesa ndi u funa Yehova na u funa vhahura. (Mat. 22:37-39) Ri a funa Yehova nahone ri ṱoḓa u edzisa tsumbo ine a ri vhetshela yone ya u ita uri vhaṅwe vha mu fhulufhele. Sa tsumbo, musi ri tshi funa vhahashu, zwi ḓo ita uri ri si ambe mafhungo avho a tshiphiri. A ri ṱoḓi u amba zwithu nga ha vhahashu zwine zwa nga vha dzhenisa khomboni, u vha shonisa kana u vha vhaisa.—Yoh. 15:12.

13. U ḓiṱukufhadza zwi ita hani uri vhaṅwe vha ri fhulufhele?

¹³ Musi ri tshi ḓiṱukufhadza zwi ḓo ita uri vhaṅwe vha ri fhulufhele. Mukriste ane a ḓiṱukufhadza ha lingedzi u takadza vhaṅwe nga u vha ene wa u thoma u vhudza vhaṅwe mafhungo. (Vhafil. 2:3) Ha lingedzi u ita uri vhaṅwe vha humbule u nga u ḓivha mafhungo a ndeme ane ho ngo tea u amba nga hao. Musi ri tshi ḓiṱukufhadza, zwi ḓo ri thusa uri ri iledze u vhudza vhathu vhanzhi mavhonele ane ra vha nao nga ha zwithu zwine Bivhili kana khandiso dzashu dzi si zwi haseledze.

14. Musi ri na ṱhalukanyo zwi nga ita hani uri vhaṅwe vha ri fhulufhele?

¹⁴ Mukriste a re na ṱhalukanyo u a ḓivha uri “hu na tshifhinga tsha u fhumula na tshifhinga tsha u amba.” (Muh. 3:7) Hu na ḽiṅwe ḽiambele ḽine ḽa sumbedzisa uri nga zwiṅwe zwifhinga ndi khwine u fhumula nṱhani ha u amba. Ndi ngazwo Mirero 11:12 i tshi ri vhudza uri: “A re na ṱhalukanyo ya vhukuma u a fhumula.” Ṱhogomelani tsumbo i tevhelaho. Muṅwe muhulwane a re na tshenzhelo u anzela u humbelwa uri a thuse zwiṅwe zwivhidzo musi zwi na dzithaidzo. Ṱhogomelani zwe muṅwe muhulwane a zwi amba nga ha onoyo muhulwane, o ri: “Onoyo muhulwane u dzula a tshi ita vhungoho ha uri a si ambe mafhungo a tshiphiri a zwiṅwe zwivhidzo.” Ngauri onoyo muhulwane u shumisa ṱhalukanyo, vhahulwane vha tshivhidzoni tshawe vha a mu ṱhonifha. Vha na vhungoho ha uri a nga si ambe mafhungo avho a tshiphiri.

15. Ṋeani tsumbo i sumbedzaho uri ndi ngani vhaṅwe vha tshi nga ri fhulufhela arali ri tshi amba ngoho.

¹⁵ Musi ri tshi amba ngoho zwi ḓo ita uri vhaṅwe vha ri fhulufhele. Ri fhulufhela muthu ane a amba ngoho ngauri ri a zwi ḓivha uri naho ha nga itea mini u ḓo dzula a tshi amba ngoho. (Vhaef. 4:25; Vhahev. 13:18) Sa tsumbo, kha ri ri ni khou ṱoḓa u khwinisa nḓila ine na funza ngayo. Ni nga kha ḓi humbela muṅwe uri a thetshelese nyambo yaṋu na u ni vhudza hune na nga khwinisa hone. Naa ni nga fhulufhela nyeletshedzo ya muthu ane a ni vhudza zwithu zwine na ṱoḓa u zwi pfa kana ya ane a ḓo ni vhudza ngoho nga vhulenda? Phindulo ri a i ḓivha.  Bivhili i ri: “U kaidza khagala zwi khwine u fhira lufuno lwo dzumbamaho. Khonani i fhulufhedzeaho i a kaidza naho zwi sa takadzi.” (Mir. 27:5, 6) Naho zwi tshi nga ri konḓela u thetshelesa mathomoni musi khonani yashu i tshi khou ri vhudza ngoho, arali ra shumisa zwe a ri vhudza zwi ḓo ri vhuyedza nga u ya ha tshifhinga.

16. Mirero 10:19 i sumbedza hani uri ndi zwa ndeme lungafhani u ḓifara?

¹⁶ Arali ri tshi ṱoḓa uri vhaṅwe vha ri fhulufhele ndi zwa ndeme uri ri ḓifare. Naho ra nga lingea uri ri ambe mafhungo a tshiphiri, arali ri tshi ḓifara zwi ḓo ri thusa uri ri si a ambe. (Vhalani Mirero 10:19.) Zwi nga konḓa u ḓifara musi ri tshi khou shumisa vhudavhidzano ha nnyi na nnyi (social media). Arali ra sa ṱhogomela, ri nga vhudza vhathu vhanzhi mafhungo a tshiphiri ri songo ḓiimisela. Nahone musi ro no rumela eneo mafhungo kha inthanethe, ri nga si kone u langa nḓila ine vha ḓo a shumisa ngayo kana uri zwi nga vhanga thaidzo lungafhani. Zwiṅwe hafhu, arali ri tshi ḓifara ri nga si ambe zwithu zwine zwa vhea vhahashu khomboni naho vhapikisi vha tshi nga lingedza u ri fhura uri ri zwi ambe. Zwenezwi zwi nga itea musi ri tshi khou sengiswa nga mapholisa shangoni ḽe miṅwe ya mishumo yashu kana mishumo yashu yoṱhe ya thivhelwa. Ri nga shumisa vhulivhisi ha uri ri ‘thivhe mulomo’ kha honoho vhuimo na kha vhuṅwe vhuimo. (Ps. 39:1) Ri tea u ita uri vhathu vhoṱhe vha ri fhulufhele, hu sa londwi uri ndi mashaka ashu, khonani dzashu, vhahashu tshivhidzoni kana vhaṅwe vhathu. Nahone uri zwenezwo zwi konadzee, ri tea u ḓifara.

17. Ri nga shela hani mulenzhe kha u ita uri vhathu vhoṱhe tshivhidzoni vha fhulufhelane?

¹⁷ Ri a livhuwa vhukuma uri Yehova o ri kokodza uri ri vhe tshipiḓa tsha muṱa u re na vhathu vhane vha funana na vhane vha fhulufhelana. Roṱhe ri na vhuḓifhinduleli ha u ita uri vhahashu vha ri fhulufhele. Musi ri tshi ita zwoṱhe zwine ra nga kona uri ri sumbedzane lufuno, ri ḓiṱukufhadze, ri shumise ṱhalukanyo, ri ambe ngoho na u ḓifara ri vha ri tshi khou shela mulenzhe kha u ita uri vhathu vhoṱhe tshivhidzoni vha fhulufhelane. Ri tea u bvela phanḓa ri tshi ita zwoṱhe zwine ra nga kona uri ri sumbedze vhaṅwe uri vha nga ri fhulufhela. U nga ri ri nga ri nga edzisa Yehova Mudzimu washu nga u bvela phanḓa ri tshi sumbedza vhaṅwe uri vha nga ri fhulufhela.