Ngɛ jeha 1940 ɔ sisije ɔ, ye fɔli kɛ Yehowa Odasefohi bɔni Baiblo ɔ kasemi. E ngɛ mi kaa a ba kpa Baiblo ɔ kasemi mohu lɛɛ, se ye mami pɔɔ Hwɔɔmi Mɔ kɛ Awake! womi tɛtlɛɛ ɔmɛ ngɔmi. Ngɛ jeha 1950 ɔ mi ɔ, a pee mahi a kpɛti kpe ngɛ New York City. A fɔ wa weku ɔ nine, nɛ wa kplɛɛ nɔ kaa wa maa ya.

Benɛ a gbe jamɛ a kpe ɔ nya a, e kɛ we nɛ Nyɛminyumu Lawrence Jeffries bɔni wɔ slaami. E bɔ mɔde kaa e maa ye bua mi konɛ ma kase anɔkuale ɔ. Sisije ɔ, i kɛ lɛ kpa we gbi ngɛ nɔ́ he je nɛ Yehowa Odasefohi kɛ a he wui ma kudɔmi sanehi kɛ ta buli a ní tsumi mi ɔ he. I de lɛ ke, ke nɔ fɛɛ nɔ nɛ ngɛ Amerika kua ke e be ta hwue ɔ, he nyɛli ma nyɛ ma ba tua wɔ nɛ a ngɔ ma a tsuo. Nyɛminyumu Lawrence Jeffries to e tsui si nɛ e kɛ mi susu níhi a he, nɛ e bi mi ke: “Mɛni o susu kaa Yehowa Mawu maa pee ke ji nɔ fɛɛ nɔ nɛ ngɛ Amerika a ngɛ lɛ sɔmɔe nɛ a he nyɛli ba tua mɛ?” Nɔ́ nɛ e de ngɛ sane ɔ he, kɛ bɔ nɛ e kɛ mi susu níhi a he ha a ha nɛ i na kaa ye susumi ɔ dɛ. Lɔ ɔ ha nɛ ye bua ba jɔ Baiblo ɔ kasemi he.

Ye mami kɛ Hwɔɔmi Mɔ ɔ kɛ Awake! ɔmɛ ekomɛ to ngɛ tsu bi ko mi ngɛ wa we ɔ sisi. I kɛ be fuu kane womi tɛtlɛɛ nɛ ɔmɛ. Be komɛ a se ɔ, i ba yɔse kaa anɔkuale ɔ nɔuu nɛ i ngɛ kasee ɔ nɛ, lɔ ɔ he ɔ, i kplɛɛ nɔ kaa Nyɛminyumu Jeffries kɛ mi nɛ kase Baiblo ɔ. I bɔni asafo mi kpehi yami daa otsi. Anɔkuale ɔ ta ye tsui he, nɛ i ba pee sane kpakpa fiɛɛlɔ. Otihi nɛ i kɛ ma ye hɛ mi ɔ ba tsake benɛ i ná le kaa ‘Yehowa ligbi ngua a su si ta a.’ (Zef. 1:14) I kɛ yunivɛsiti nɛ ma ya a pee we oti ngɛ ye si himi mi hu, mohu ɔ, i kɛ ma ye hɛ mi kaa ma ye bua nihi nɛ a ba le Baiblo mi anɔkuale ɔ.

I gbe sukuu nya ngɛ June 13, jeha 1956, nɛ ligbi etɛ se ɔ, a baptisi mi ngɛ kpɔ mi kpe ko sisi. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, i li kaa ke i hla kaa ma kase  Yehowa he ní nɛ ma tsɔɔ nihi ní ye wami be tsuo ɔ, ye nine maa su jɔɔmihi fuu a nɔ.

Benɛ a baptisi mi ɔ, nyɔhiɔ ekpa se ɔ, i ba pee daa blɔ gbalɔ. Munyu ko je kpo ngɛ December 1956 Matsɛ Yemi Sɔmɔmi ɔ mi, e yi ji “Can You Serve Where the Need Is Great?” (Anɛ O Ma Nyɛ Ma Ya Sɔmɔ Ngɛ He Nɛ Fiɛɛli Fuu A He Hia Ngɛ Lo?) I susu munyu nɛ ɔ he, nɛ i na kaa ma nyɛ ma pee jã. I suɔ nɛ ma ya sɔmɔ ngɛ he ko kaa jã nɛ ma ye bua kɛ fiɛɛ sane kpakpa a ngɛ he nɛ fiɛɛli a he pi ngɛ.​—Mat. 24:14.

I hia kɛ ya Edgefield, ngɛ South Carolina. Fiɛɛli eywiɛ pɛ nɛ a ngɛ asafo ɔ nɛ ngɛ lejɛ ɔ mi. Benɛ i ya piɛɛ a he ɔ, wa ba pee nihi enuɔ. Wa peeɔ kpe ɔmɛ ngɛ nyɛminyumu ko we mi ngɛ e we asa a nɔ. Nyɔhiɔ fɛɛ nyɔhiɔ ɔ, i kɛ ngmlɛfia 100 nɛ tsuɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ. I be deka kulaa ejakaa i nyɛɛɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ hɛ mi, nɛ i tuɔ magbɛ nɔ munyu ngɛ asafo ɔ mi. Bua jɔmi sane ji kaa benɛ i kɛ be fuu ngɛ asafo ɔ níhi tsue ɔ, lɔ ɔ haa nɛ i kaseɔ Yehowa he ní fuu.

Yo ko nɛ i kɛ lɛ kaseɔ Baiblo ɔ to ní tsumi ko sisi ngɛ Johnston. E ní tsumi ɔ toɔ ya peemi he blɔ nya, nɛ e kɛ he nɛ ye we ɔ ngɛ ɔ kɛ we. E mi mi jɔ, lɔ ɔ he ɔ, e ha mi ní tsumi ko nɛ́ e be ye be fuu ngɔe. Jehanɛ hu ɔ, e ha wɔ tsu wayoo ko nɛ waa kɛ ma nyɛ maa pee Matsɛ Yemi Asa.

Nyɛminyumu Jeffries nɛ e kɛ mi kase Baiblo ɔ binyumu nɛ a tsɛɛ lɛ ke Jolly Jeffries ɔ hia kɛ je Brooklyn, New York, nɛ e ba piɛɛ ye he. I kɛ lɛ bla kɛ tsu blɔ gbami ní tsumi ɔ. Wa hi tsu nyafii ko mi, nyɛminyumu ko nɛ e kɛ ha wɔ.

Ngɛ South Carolina a, a wui ní tsuli hiɔ saminya. Ke wa tsu ní ngɛ ligbi ɔ mi tsuo ɔ, hiɔ nɛ a woɔ wɔ tsuo ji dollar enyɔ loo etɛ. Ligbi ko ɔ, ye sika bɔɔ ko nɛ piɛ ngɛ ye dɛ, nɛ i kɛ ya he niye ní ngɛ tsuapo ko mi. Benɛ i je kpo ngɛ tsuapo ɔ mi ɔ, nyumu ko kɛ mi kpe nɛ e bi mi ke: “O ngɛ ní tsumi hlae lo? Ngmlɛfia fɛɛ ngmlɛfia a, ma ha mo dollar kake.” E ha nɛ i kɛ ligbi etɛ ya dlaa tsu mami he ko. Enɛ ɔ ji odase nɛ tsɔɔ kaa Yehowa ngɛ mi ye buae konɛ ma ya nɔ nɛ ma hi Edgefield. Ngɛ jeha 1958 ɔ mi ɔ, i nyɛ nɛ i ya mahi a kpɛti kpe nɛ a pee ngɛ New York City ɔ.

Ngɛ kpe ɔ ligbi enyɔne ɔ nɔ ɔ, nɔ́ ko nɛ ngɛ bua jɔmi ya nɔ. I kɛ Ruby Wadlington nɛ e ngɛ sɔmɔe kaa daa blɔ gbalɔ ngɛ Gallatin nɛ ngɛ Tennessee ɔ kpe. Akɛnɛ wɔ tsuo wa suɔ kaa wa sɔmɔ kaa ma se sane kpakpa fiɛɛli he je ɔ, wa ya kpe nɛ a pee kɛ ha nihi nɛ a bua jɔ Gilead he ngɛ kpe ɔ sisi ɔ eko. Be bɔɔ se ɔ, wa bɔni wa sibi sɛ womi manemi. Kɛkɛ nɛ a fɔ mi nine kaa ma ba tu magbɛ nɔ munyu ngɛ Gallatin. I ngɔ jamɛ a he blɔ ɔ kɛ de lɛ kaa i suɔ nɛ waa sɛ gba si himi mi. I hia kɛ ya je asafo nɛ Ruby ngɛ mi ɔ mi, nɛ wa sɛ gba si himi mi ngɛ jeha 1959 ɔ mi.

Benɛ i ye jeha 23 ɔ, a hla mi kaa asafo sɔmɔlɔ (mwɔnɛ ɔ, lɔ ɔ ji nikɔtɔmahi a kuu ɔ sanehi a he blɔ nya tolɔ) ngɛ Gallatin. Benɛ a pee Charles  Thompson kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ɔ, wɔ ji kekleekle asafo nɛ e ba sɔmɔ. E ngɛ níhi a si kpami fuu, se e biɔ ye juɛmi ngɛ níhi a he. E biɔ mi níhi nɛ nyɛmimɛ ɔmɛ hia, kɛ bɔ nɛ kpɔ mi nɔ hyɛli kpahi tsuɔ a hiami ní ɔmɛ a he ní kɛ haa mɛ ha. I ba kase ngɛ e ngɔ kaa e sa nɛ o bi sanehi konɛ o le anɔkuale nɛ ngɛ sane ko mi loko o tsu he ní.

Ngɛ May 1964 ɔ mi ɔ, a fɔ mi nine kaa ma ya Matsɛ Yemi Sɔmɔmi Sukuu nyɔhiɔ kake ngɛ South Lansing, ngɛ New York. Nyɛminyumu ɔmɛ nɛ a hyɛ sukuu ɔ nɔ ɔ wo mi he wami kaa ma kase Yehowa he ní fuu, konɛ ma wa ngɛ mumi mi.

A fɔ i kɛ Ruby nine kaa waa je kpɔ mi nɔ hyɛmi ní tsumi ɔ sisi ngɛ January 1965 ɔ mi. Kpɔ nɛ a ha wɔ kaa wa tsu ní ngɛ mi ɔ kle wawɛɛ. E je sisi kɛ je Knoxville ngɛ Tennessee, nɛ e piɛ bɔɔ nɛ e maa su Richmond ngɛ Virginia. Asafohi nɛ a ngɛ North Carolina, Kentucky, kɛ West Virginia tsuo piɛɛ he. I sɔmɔ asafohi nɛ nimli yumuhi ngɛ mi ɔ pɛ ejakaa jamɛ a be ɔ mi ɔ, nɔ mi hlami ngɛ nɔ yae ngɛ United States woyi je. Enɛ ɔ he ɔ, nimli yumuhi kɛ blɛfo li nyɛ we nɛ a bua a he nya ngɛ he kake. Nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ a ngɛ lejɛ ɔ yeɔ ohia, lɔ ɔ he ɔ, waa kɛ nihi nɛ a be nɔ́ ko ɔ gba níhi nɛ wa ngɛ ɔ. Kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ko nɛ e kɛ be fuu sɔmɔ ɔ ha nɛ i kase nɔ́ ko nɛ he hia wawɛɛ. E de ke: “Moo pee o he kaa a nyɛminyumu. Ke o ya asafo ko mi ɔ, koo pee o he kaa mo ji a nyɔmtsɛ. Ja a naa mo kaa a nyɛminyumu loko o ma nyɛ maa ye bua mɛ.”

Benɛ wa ya slaa asafo ko nɛ a he pi ɔ, Ruby kɛ nyɛmiyo wayoo ko nɛ e ngɛ biyo nɛ e ye jeha kake ɔ bɔni Baiblo ɔ kasemi. Benɛ nɔ ko be asafo ɔ mi nɛ e kɛ lɛ ma tsa ní kasemi ɔ nɔ ɔ, Ruby kɛ lɛ tsa ní kasemi ɔ nɔ kɛ gu sɛ womi ngmami nɔ. Benɛ wa kpale ya slaa mɛ ɔ, yo ɔ ba asafo mi kpe ɔmɛ tsuo. Benɛ nyɛmimɛ yihi enyɔ nɛ a ji blɔ gbali klɛdɛɛhi hia kɛ ba jamɛ a asafo ɔ mi ɔ, a kɛ lɛ tsa ní kasemi ɔ nɔ, nɛ e kɛ we nɛ a baptisi lɛ. Maa pee jeha 30 se ngɛ jeha 1995 ɔ mi ngɛ Patterson Bethel ɔ, yiheyo wayoo ko je e he kpo kɛ tsɔɔ Ruby. Mamoo yo ɔ nɛ Ruby kɛ lɛ kase Baiblo ɔ biyo ɔ ji yiheyo ɔ nɛ. Yo ɔ biyo ɔ kɛ e huno ɔ piɛɛ Gilead Sukuu nɛ to nɔ 100 nɛ a pee ɔ mi bi ɔmɛ a he.

Kpɔ enyɔne nɛ wa sɔmɔ ji Florida. Amlɔ nɛ ɔ lɛɛ wa na kaa wa hia lɔle. Wa na eko nɛ e he jua wɛ nɛ wa he. Se ngɛ kekleekle otsi ɔ mi ɔ, nɔ́ nɛ gblaa nyu kɛ haa lɔle ɔ engine ɔ puɛ, nɛ wa be sika nɛ waa kɛ ma dla. I tsɛ nyɛminyumu kake nɛ́ i le kaa e ma nyɛ maa ye bua wɔ. E tsɔ e ní tsuli ɔmɛ a kpɛti nɔ kake ke e ba dla wa lɔle ɔ ha wɔ. Se nyɛminyumu nɛ ɔ he we wɔ sika. Nɔ́ nɛ e de pɛ ji, “Hiɔ ko be nɛ nyɛ maa wo.” Nɔ́ nɛ e pee mohu ji e ke wɔ sika. Enɛ ɔ ji nɔ hyɛmi nɔ́ ko nɛ sa kadimi nɛ tsɔɔ bɔ nɛ Yehowa hyɛɔ e sɔmɔli a nɔ ha. Enɛ ɔ kaiɔ wɔ kaa e sa nɛ wa je mi mi himi kpo kɛ tsɔɔ ni kpahi.

Be fɛɛ be nɛ wa ma ya slaa asafo ko ɔ, wa ya hiɔ nyɛmi ko we mi. Lɔ ɔ ha nɛ wa ná huɛmɛ kpakpahi fuu. Ligbi ko nɛ i kɛ ye typewriter ngɛ asafo ɔ he sane ngmae ɔ, i je womi ɔ he ngɛ mi nɛ i je kpo. Benɛ i ba we mi gbɔkuɛ ɔ, i na kaa weku ɔ nɛ wa ba to mɛ ɔ, a binyumu nɛ e ye jeha etɛ ɔ kɛ typewriter a ba fiɛ, nɛ e puɛ ní tsumi nɛ i tsu ɔ. Nɛ i kɛ muɔ de ke e “ye bua” mi kɛ gbe nya. I kɛ nɔ́ nɛ e pee ɔ muɔ lɛ jeha babauu.

Ngɛ jeha 1971 ɔ mi ɔ, ye nine su sɛ womi nɔ kaa ma ba sɔmɔ kaa kpokpa nɔ hyɛlɔ ngɛ New York City. Wa nya kpɛ wa he wawɛɛ! Benɛ wa hia kɛ ho lejɛ ɔ ya a, i ye jeha 34 pɛ. Imi ji kekleekle nɔmlɔ yumu nɛ i ya sɔmɔ mɛ kaa kpokpa nɔ hyɛlɔ. A bua jɔ wawɛɛ, nɛ a nya ye he.

Kaa kpokpa nɔ hyɛlɔ ɔ, ye bua jɔ wawɛɛ kaa ma tsɔɔ nihi Yehowa he ní daa otsi ngɛ kpɔ mi kpe sisi. Kpɔ mi nɔ hyɛli ɔmɛ a kpɛti nihi babauu ngɛ níhi a si kpami pe mi. A ti nɔ kake nɛ ha ye baptisimi munyu ɔ nɛ. Pee se ɔ, nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ Theodore Jaracz ɔ hu ba piɛɛ Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ a he. Nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ a ngɛ níhi a si kpami ɔ a kpɛti ni komɛ po ngɛ sɔmɔe ngɛ Brooklyn Bethel. Ye bua jɔ kaa kpɔ mi nɔ hyɛli kɛ Betel bi nɛ a ngɛ lejɛ ɔ ha nɛ ye hɛ muɔ si. Imi nitsɛ i na kaa nimli nɛ ɔmɛ ji to hyɛli nɛ a ngɛ suɔmi, a ngɔ a hɛ kɛ fɔ Mawu Munyu ɔ nɔ, nɛ a kɛ anɔkuale yemi fĩ asafo ɔ se. Bɔ nɛ a baa a he si ha a ha nɛ e yi ha mi kaa ma sɔmɔ kaa kpokpa nɔ hyɛlɔ.

Ngɛ jeha 1974 ɔ mi ɔ, Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ ha nɛ kpɔ mi nɔ hyɛli komɛ ba sɔmɔ kaa kpokpa nɔ hyɛli, nɛ a ha nɛ i kpale ya sɔmɔ kaa kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ngɛ South Carolina. Bua jɔmi sane ji kaa, jamɛ a be ɔ mi ɔ, wa be asafo nɛ nimli yumuhi pɛ nɛ a ngɛ mi kɛ asafo nɛ blɛfo li pɛ nɛ a ngɛ mi ngɛ United States woyi je; mɛ tsuo a kpeɔ kɛ blaa. Enɛ ɔ ha nɛ nyɛmimɛ ɔmɛ a bua jɔ wawɛɛ.

Ngɛ jeha 1976 nyagbe ɔ, a ha nɛ i ya sɔmɔ ngɛ kpɔ kpa mi ngɛ Georgia nɛ́ e ngɛ Atlanta kɛ Columbus a kpɛti ɔ. I kai pãa kaa i ya tu ya sisi munyu ko benɛ jokuɛwi enuɔ nɛ a ji nimli yumuhi gbo. Nimli yayami komɛ nɛ a mɛ we ɔ he la. A mami ɔ plaa wawɛɛ nɛ a tsi e nya ngɛ hiɔ tsami he. Nyɛmimɛ nɛ a ji nimli yumuhi kɛ blɛfo li tsuo ya hiɔ tsami he ɔ nɛ a ya wo fɔli ɔmɛ a bua. I yɔse kaa nyɛmimɛ ɔmɛ suɔ a sibi wawɛɛ. Ke Yehowa we bi susuɔ a sibi he kaa kikɛ nɛ ɔ, a ma nyɛ maa da ka fɛɛ ka nɛ a kɛ maa kpe ɔ nya.

Ngɛ jeha 1977 ɔ mi ɔ, a fɔ wɔ nine kɛ ba Brooklyn Betel kaa wa ba tsu ní komɛ a he ní nyɔhiɔ bɔɔ ko. Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ jamɛ a ní tsumi ɔ maa ba nyagbe ɔ, Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ a kpɛti nihi enyɔ kɛ mi kpe. A bi mi kaa i kɛ Ruby wa suɔ nɛ waa ya nɔ nɛ wa sɔmɔ ngɛ Betel lo. Wa kplɛɛ nɔ.

I tsu ní ngɛ Service Department jeha 24. Behi fuu ɔ, wa yeɔ bua kɛ tsuɔ sanehi nɛ a mi wa a he ní. Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ daa Baiblo sisi tomi mlaahi a nɔ kɛ haa wɔ blɔ tsɔɔmihi nɛ sa be fɛɛ be. Enɛ ɔ yeɔ bua nihi nɛ a tsuɔ ní ngɛ Service Department ɔ nɛ a nyɛɔ nɛ a haa sanehi a heto. Jehanɛ hu ɔ, e yeɔ bua nɛ a kɛ tsɔseɔ kpɔ mi nɔ hyɛli, asafo mi nikɔtɔmahi kɛ blɔ gbali. Tsɔsemi nɛ ɔ ye bua nihi fuu nɛ a wa ngɛ mumi mi, nɛ lɔ ɔ ha nɛ Yehowa asafo ɔ he wa.

Kɛ je jeha 1995 kɛ ba si 2018 ɔ, i ya slaa asafo ní tsumi kɔnihi kaa asafo ɔ ní tsumi yi ɔ nane mi dalɔ. Be ko nɛ be ɔ, a tsɛɛ asafo ɔ ní tsumi yi ɔ nane mi dalɔ ɔ ke zone overseer. I kɛ Asafo ɔ Ní Tsumi Kɔni Ajla Toli ɔmɛ, Betel bi kɛ ma se sane kpakpa fiɛɛli kpeɔ. I woɔ mɛ he wami, nɛ ke a ngɛ nyagba ko ɔ, i yeɔ bua mɛ kɛ tsuɔ he ní. Ke nyɛmimɛ ɔmɛ de wɔ a níhi a si kpami ɔ, e woɔ i kɛ Ruby he wami wawɛɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ngɛ jeha 2000 ɔ mi ɔ, wa ya Rwanda. Benɛ wa na bɔ nɛ nyɛmimɛ kɛ Betel weku ɔ fĩ si ha benɛ a ngɛ nihi gbee ngɛ jeha 1994 ɔ mi ɔ, e ta wa tsui he wawɛɛ. Nihi fuu a suɔli gbo. Se ngɛ níhi nɛ a kɛ kpe ɔ tsuo se ɔ, nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ je hemi kɛ yemi kɛ bua jɔmi kpo.

Amlɔ nɛ ɔ, wa ye jeha 80 kɛ se. Maa pee jeha 20 ji nɛ ɔ, i sɔmɔ kaa United States Asafo ɔ Ní Tsumi Kɔni ɔ Ajla Toli ɔmɛ a kpɛti nɔ kake. I yɛ yunivɛsiti, se Yehowa kɛ e we asafo ɔ tsɔɔ mi ní nɛ se be, nɛ enɛ ɔ ye bua mi nɛ i tsɔɔ nihi Baiblo mi anɔkuale ɔ. (2 Kor. 3:5; 2 Tim. 2:2) I na bɔ nɛ Baiblo ɔ mi sɛ gbi ɔ ye bua nihi ha nɛ́ a pee tsakemi ngɛ a si himi mi, nɛ huɛ bɔmi kpakpa ngɛ a kɛ a Bɔlɔ ɔ a kpɛti. (Yak. 4:8) Ke i kɛ Ruby wa ná he blɔ fɛɛ ko ɔ, wa yaa nɔ nɛ wa woɔ nihi he wami kaa a bua nɛ jɔ he blɔ nɛ a ná kaa a maa kase Yehowa he ní, nɛ́ a kɛ maa ye bua ni kpahi ɔ he. Enɛ ɔ ji he blɔ nɛ se be nɛ Yehowa sɔmɔlɔ ko ma ná!