ٶمىربايان
ەحوبا جايلى ٴبىلىم الۋدى دا، ٴبىلىم بەرۋدى دە جانىم سۇيەتىن
مەن اقش-تاعى پەنسيلۆانيا شتاتىنىڭ يستون قالاسىندا تۋىپ ٶستىم. سول كەزدەرى كوللەدجگە تۇسەمىن، جەتىستىكتەرگە جەتىپ، ايگىلى ادام بولامىن دەپ ماقسات ەتىپ ٴجۇردىم. ماعان ٴبىلىم الۋ ۇنايتىن، اسىرەسە ماتەماتيكا مەن عىلىمي پاندەردى جاقسى وقيتىنمىن. 1956-جىلى ادام قۇقىقتارىن قورعايتىن ٴبىر ۇيىم ماعان 25 دوللار سيلادى، ويتكەنى مەن قارا ٴناسىلدى وقۋشىلار اراسىندا ەڭ ۇزدىگى بولاتىنمىن. بىراق كەيىن مەنىڭ ماقساتتارىم وزگەرىپ كەتتى. نەگە ەكەنىن ايتىپ بەرەيىن.
ەحوبامەن تابىسۋىم
1940-جىلدىڭ باسىندا اتا-انام ەحوبا كۋاگەرلەرىمەن كيەلى كىتاپتى زەرتتەي باستادى. بىراق ولاردىڭ زەرتتەۋلەرى توقتاپ قالدى. دەسە دە انام «كۇزەت مۇناراسى» مەن «ويانىڭدار!» جۋرنالدارىن الىپ تۇراتىن. 1950-جىلى نيۋ-يورك قالاسىندا حالىقارالىق كونگرەسس وتكەندە، سول كونگرەسكە ٴبىزدىڭ وتباسىمىز دا باردى.
بۇدان كەيىن بىزگە لورەنس دجەففريس دەگەن ەر باۋىرلاس كەلىپ تۇردى. ول ماعان شىندىقتى بىلۋىمە كومەكتەسكىسى كەلدى. العاشىندا مەن ەحوبا كۋاگەرلەرىنىڭ بەيتاراپتىق ساقتايتىندارىمەن كەلىسپەيتىنمىن، ولار ساياساتقا ارالاسىپ، اسكەرگە بارۋ كەرەك دەپ ويلايتىنمىن. سودان، لورەنس باۋىرلاسقا: «امەريكاداعى ٵربىر ادام سوعىسقا بارۋدان باس تارتسا، وندا جاۋلارىمىز كەلىپ، ەلىمىزدى باسىپ الادى عوي؟!»— دەدىم. سول كەزدە ول ويلانىپ تۇرىپ: «ەگەر امەريكاداعى ٵربىر ادام ەحوبا قۇدايعا قىزمەت ەتەتىن بولسا، جاۋلارى تاپ بەرگەندە، ەحوبا نە ىستەيدى دەپ ويلايسىڭ؟»— دەپ سۇرادى. ونىڭ وسى جانە باسقا دا جاۋاپتارىنان مەنىكى دۇرىس ەمەس ەكەنىن ٴتۇسىندىم. بۇل مەنىڭ كيەلى كىتاپقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىمدى ودان سايىن ارتتىرىپ جىبەردى.
شومىلدىرۋ راسىمىنەن ٶتۋىم
مەن انامنىڭ سورەگە جيناپ قويعان ەسكى «كۇزەت مۇناراسى» مەن «ويانىڭدار!» جۋرنالدارىن ساعاتتاپ وقيتىنمىن. ۋاقىت وتە ٴبىلىپ جاتقاندارىمنىڭ بارلىعى شىندىق ەكەنىنە كوزىم جەتتى. ٴسۇيتىپ، دجەففريس باۋىرلاسپەن كيەلى كىتاپتى زەرتتەۋ ساباعىن باستادىم. قاۋىم كەزدەسۋلەرىنە دە جۇيەلى تۇردە قاتىساتىن بولدىم. شىندىق جۇرەگىمدى تۇتاس جاۋلاپ العاندا، ىزگى حاباردىڭ جاريالاۋشىسى بولدىم. «ەحوبانىڭ ۇلى كۇنى جاقىن» ەكەنىن تۇسىنە كەلە، ماقساتتارىم وزگەرىپ كەتتى (ساف. 1:14). ەندى مەن كوللەدجدە ٴبىلىم الۋعا ەمەس، باسقالارعا كيەلى كىتاپتاعى شىندىق جايلى ٴبىلىم بەرۋگە ۇمتىلدىم.
مەن 1956-جىلى 13-ماۋسىمدا مەكتەپتى ٴبىتىرىپ، ٷش كۇننەن كەيىن اۋداندىق كونگرەستە شومىلدىرۋ راسىمىنەن ٶتتىم. سول كەزدە مەن ٶمىرىمدى ەحوبادان ٴبىلىم الۋعا جانە ول تۋرالى ۇيرەتۋگە ارناسام، وسىنشاما كوپ باتاعا يە بولامىن دەپ ويلاماپپىن.
ىزاشارلىق قىزمەتتە ۇيرەنۋ ٵرى ۇيرەتۋ
شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتكەنىمە جارتى جىل بولعاندا، تۇراقتى ٸزاشار بولدىم. 1956-جىلعى «ٴبىزدىڭ پاتشالىق قىزمەتىمىزدىڭ» جەلتوقسان ايىنداعى سانىندا «سەن قاجەتتىلىك بار جەردە قىزمەت ەتە الاسىڭ با؟» دەگەن ماقالا شىقتى. ونى وقىپ، مەنىڭ دە ۋاعىزداۋشىلار جەتىسپەيتىن جەرگە بارعىم كەلدى (مات. 24:14).
مەن وڭتۇستىك كارولينا شتاتىنىڭ ەدجفيلد وكرۋگىنە كوشىپ باردىم. ول جەردە ٴتورت جاريالاۋشى قىزمەت ەتەدى ەكەن. مەن بارعان سوڭ، بەسەۋ بولدىق. قاۋىم كەزدەسۋلەرىن ٴبىر ەر باۋىرلاستىڭ ٷيىنىڭ قوناق بولمەسىندە وتكىزەتىنبىز. مەن ايىنا 100 ساعاتتان ۋاعىزدايتىنمىن. ۋاعىز ىسىندە جەتەكشىلىك ەتكەندىكتەن جانە قاۋىم كەزدەسۋلەرىن جۇرگىزگەندىكتەن، ۋاقىتىم وتە تىعىز بولاتىن. ٴبىر قىزىعى، كوبىرەك قىزمەت ەتكەن سايىن، ەحوبا جايلى ٴبىلىمىمنىڭ دە كوكجيەگى كەڭەيە بەردى.
مەنىمەن زەرتتەيتىن ٴبىر ايەلدىڭ بىرنەشە شاقىرىم جەردەگى دجونستون قالاسىندا جەرلەۋ راسىمدەرىن وتكىزەتىن ٷيى بولاتىن. ول ايەل ماعان مەيىرىممەن قاراپ، اپتاسىنا بىرنەشە كۇن عانا ىستەيتىن جۇمىس ۇسىندى جانە الگى ٷيىن پاتشالىق سارايى رەتىندە قولدانۋعا رۇقسات بەردى.
مەنىمەن زەرتتەۋ ساباعىن وتكەن باۋىرلاستىڭ ۇلى دجوللي دجەففريس نيۋ-يوركتەگى برۋكليننەن كوشىپ كەلىپ، ىزاشارلىق قىزمەتتەگى سەرىگىم بولدى. ٴبىز ٴبىر ەر باۋىرلاس جالعا بەرگەن جىلجىمالى ۇيشىكتە (ترەيلەر) تۇرىپ جاتتىق.
وڭتۇستىك كارولينادا جالاقى وتە تومەن بولاتىن. ٴبىر كۇندىك جۇمىسقا 2-3 دوللار عانا تولەيتىن. ٴبىر كۇنى قالعان سوڭعى تيىندارىما تىسكە باسار ازىق الىپ، دۇكەننەن شىعىپ بارا جاتسام، ٴبىر كىسى: «ساعان جۇمىس كەرەك پە؟ ساعاتىنا 1 دوللاردان تولەيمىن»،— دەدى. ٴسۇيتىپ، مەن قۇرىلىس بولعان ٴبىر جەردە ٷش كۇن بويى تازالىق جۇمىستارىن اتقاردىم. بۇل جاعداي ەحوبا مەنىڭ ەدجفيلدتە قالىپ، قىزمەت ەتە بەرگەنىمدى قالايتىنىن انىق كورسەتتى. وسىلاي قىزمەتىمدى جالعاستىرا بەردىم، ال 1958-جىلى نيۋ-يورككە حالىقارالىق كونگرەسكە باردىم.
ٴبىر باسىم ەكەۋ بولدى
كونگرەستىڭ ەكىنشى كۇنى ەرەكشە ٴبىر جاعداي بولدى. مەن تەننەسسي شتاتىنىڭ گاللاتين قالاسىندا تۇراقتى ٸزاشار بولىپ قىزمەت ەتەتىن رۋبي ۋادلينگتون دەگەن قىز باۋىرلاسپەن تانىستىم. ەكەۋىمىز دە ميسسيونەر بولعىمىز كەلگەندىكتەن، كونگرەستە عالاقات مەكتەبىنە بارعىسى كەلەتىندەرگە ارنالعان كەزدەسۋگە قاتىستىق. سوسىن ٴبىز حات جازىسىپ تۇردىق. كەيىن مەنى گاللاتينگە كوپشىلىككە ارنالعان بايانداما ايتۋعا شاقىردى. وسى مۇمكىندىكتى پايدالانىپ، رۋبيدەن ماعان تۇرمىسقا شىعۋىن سۇرادىم. ٴسۇيتىپ، ٴرۋبيدىڭ قاۋىمىنا اۋىستىم، ال 1959-جىلى ٴبىز ۇيلەندىك.
قاۋىمدا ۇيرەنۋ ٵرى ۇيرەتۋ
23 جاسىمدا مەن گاللاتيندە قاۋىم قىزمەتشىسى بولىپ تاعايىندالدىم (قازىر «اقساقالدار كەڭەسىنىڭ ۇيلەستىرۋشىسى» دەپ اتالادى). چارلز تومپسون باۋىرلاستىڭ اۋداندىق باقىلاۋشى بولىپ كەلگەن ەڭ ٴبىرىنشى قاۋىمى ٴبىز بولدىق. وتە تاجىريبەلى باۋىرلاس بولسا دا، ول مەنەن قاۋىمداعىلاردىڭ قاجەتتىلىكتەرى تۋرالى جانە الدىڭعى اۋداندىق باقىلاۋشىلار بۇل ماسەلەلەردى قالاي شەشكەنى جايلى سۇراستىردى. مەن ودان شەشىم قابىلداماس بۇرىن سۇراقتار قويىپ، بارلىق ٴمان-جايدى ٴبىلىپ الۋ كەرەكتىگىن ۇيرەندىم.
1964-جىلدىڭ مامىر ايىندا نيۋ-يوركتەگى ساۋت-لانسينگ قالاسىنا ٴبىر ايلىق پاتشالىق قىزمەت مەكتەبىنە شاقىرىلدىم. سول مەكتەپتىڭ ارقاسىندا ەحوبانى جاقسىراق تاني بەرۋگە دەگەن جانە رۋحاني تولىسا بەرۋگە دەگەن ىقىلاسىم ارتا ٴتۇستى.
اۋداندىق جانە وبلىستىق قىزمەتتە ۇيرەنۋ ٵرى ۇيرەتۋ
1965-جىلى قاڭتار ايىندا رۋبي ەكەۋىمىز اۋداندىق قىزمەتكە شاقىرۋ الدىق. ٴبىزدىڭ اۋدانىمىزعا تەننەسسيدەگى نوكسۆيلل قالاسىنان ۆيرگينياداعى ريچموند قالاسىنا دەيىنگى ۇلكەن اۋماق كىرەتىن. سونداي-اق سولتۇستىك كارولينا، كەنتۋككي مەن باتىس ۆيرگينياداعى قاۋىمدار دا كىرەتىن. سول ۋاقىتتاردا قۇراما شتاتتاردىڭ وڭتۇستىگىندە اقتار مەن قارالارعا بىرگە باس قوسۋعا تيىم سالىناتىن. سوندىقتان مەن تەك قارا ٴناسىلدى باۋىرلاستاردىڭ قاۋىمدارىندا قىزمەت ەتتىم. باۋىرلاستار كەدەي تۇراتىندىقتان، ٴبىز قولدا بارىمىزبەن ٴبولىسۋدى ۇيرەندىك. ۇزاق ۋاقىت بويى اۋداندىق قىزمەتتە جۇرگەن ٴبىر باۋىرلاس ماعان وتە قۇندى سوزدەردى ايتتى. ول: «قاۋىم سەنى باۋىرلاس دەپ قابىلداسا عانا، ولارعا كومەكتەسە الاسىڭ. سوندىقتان قاۋىمدا باستىق ەمەس، باۋىرلاس بول»،— دەدى.
بىردە شاعىن عانا ٴبىر قاۋىمعا اۋداندىق ساپارمەن بارعانىمىزدا، رۋبي ٴبىر جاس ايەلمەن زەرتتەۋ ساباعىن باستادى. ونىڭ ٴبىر جاسار قىزى بار ەدى. قاۋىمدا ونىمەن زەرتتەۋدى جالعاستىرا الاتىن ەشكىم بولماعاندىقتان، رۋبي ساباقتى پوچتا ارقىلى جۇرگىزىپ ٴجۇردى. سول قاۋىمعا ەكىنشى ساپارمەن كەلگەنىمىزدە، ول ايەل بىردە-ٴبىر كەزدەسۋدى جىبەرمەي قاتىستى. ال كەيىن سول جەرگە ارنايى ٸزاشار بولىپ قىزمەت ەتەتىن ەكى ايەل باۋىرلاس كوشىپ بارىپ، زەرتتەۋ ساباعىن جالعاستىردى. ٴسۇيتىپ، ول شومىلدىرۋ راسىمىنەن ٶتتى. شامامەن 30 جىل وتە، ياعني 1995-جىلى پاتتەرسونداعى بەتەلدە ٴبىر قىز باۋىرلاس كەلىپ، رۋبيمەن تانىستى. سويتسە، ول رۋبيمەن زەرتتەگەن ايەلدىڭ قىزى ەكەن! ول كۇيەۋىمەن بىرگە عالاقات مەكتەبىنىڭ 100 ٸنشى سىنىبىندا وقىپ جاتىر ەكەن.
ٴبىزدىڭ ەكىنشى اۋدانىمىز ورتالىق فلوريدا بولدى. كولىكسىز قيىن بولىپ كەتكەن سوڭ، وتە تومەن باعاعا ٴبىر كولىك ساتىپ الدىق. بىراق ٴبىر اپتا وتەر-وتپەس، ونىڭ موتورى بۇزىلىپ قالدى، ال جوندەتەتىن اقشامىز بولمادى. ٴسۇيتىپ، كومەكتەسە الادى-اۋ دەگەن ٴبىر ەر باۋىرلاسقا حابارلاستىم. ونىڭ ٴبىر جۇمىسشىسى كەلىپ، كولىگىمىزدى جوندەپ بەردى. ول ماعان: «ەشتەڭە تولەمەي-اق قويىڭىز»،— دەپ اقى المادى، ٴتىپتى ٶزى بىزگە اقشا بەرىپ كەتتى. بۇل ەحوبانىڭ قامقورلىعىنىڭ كەرەمەت ٴبىر كورىنىسى بولدى! وسى جاعداي ٴبىز دە باسقالارعا جومارت بولۋىمىز كەرەكتىگىن ەسىمىزگە سالدى.
ٴبىز قاۋىمداردى ارالاعاندا باۋىرلاستاردىڭ ۇيىندە توقتايتىنبىز. وسىنىڭ ارقاسىندا ادال دوستارىمىزدىڭ قاتارى كوبەيدى. بىردە مەن تەرمە ماشيناسىمەن ٴبىر قاۋىمعا قاتىستى ەسەپتى جازا باستادىم دا، بىتىرمەي قالدىرىپ كەتتىم. كەشكە ۇيگە كەلسەم، سول ٷيدىڭ ٷش جاسار بالاسى ەسەبىمدى ٵرى قاراي «جازىپ»، اياقتاپ قويىپتى. وسى جايلى مەن وعان ٴبىراز جىل بويى قالجىڭداپ، ٴتيىسىپ ٴجۇردىم.
1971-جىلى نيۋ-يورك قالاسىنا وبلىستىق باقىلاۋشى بولىپ تاعايىندالعانىم جونىندە حات الدىم. بۇعان رۋبي ەكەۋىمىز اڭ-تاڭ بولىپ قالدىق. سول قالاعا كوشىپ بارعانىمىزدا مەن نەبارى 34 جاستا ەدىم. العاشقى قارا ٴناسىلدى وبلىستىق باقىلاۋشىلارى — مەنى باۋىرلاستار جىلى قارسى الدى.
ٵر اپتانىڭ سوڭىندا اۋداندىق كونگرەسكە وبلىستىق باقىلاۋشى رەتىندە قاتىسىپ، ەحوبا تۋرالى ٴتالىم بەرۋ ماعان قاتتى ۇنايتىن. بىراق ماعان قاراعاندا الدەقايدا تاجىريبەلى اۋداندىق باقىلاۋشىلار كوپ بولاتىن. ولاردىڭ بىرەۋى مەنىڭ شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتكەن كەزىمدە بايانداما ايتقان. ال تاعى ٴبىرى تەودور ياراچ باۋىرلاس بولاتىن. كەيىن ول باسقارۋشى كەڭەستىڭ مۇشەسى بولدى. سونداي-اق برۋكلين بەتەلىندە قىزمەت ەتەتىن كوپتەگەن تاجىريبەلى باۋىرلاستار دا بار ەدى. بىراق اۋداندىق باقىلاۋشىلار بولسىن، بەتەلدىكتەر بولسىن — بارلىعىمەن ٶزىمدى جايلى سەزىندىم. سول ٷشىن ولارعا وتە ريزامىن. مەن ولاردىڭ قۇداي سوزىنە سۇيەنەتىن قامقور باعۋشى ەكەندەرىن جانە ۇيىمدى ادالدىقپەن قولدايتىندارىن كوردىم. ولاردىڭ كىشىپەيىلدىكتەرىنىڭ ارقاسىندا ماعان وبلىستىق باقىلاۋشى رەتىندە قىزمەت ەتۋ وتە جەڭىل بولدى.
اۋداندىق قىزمەتكە ورالۋ
1974-جىلى باسقارۋشى كەڭەس وبلىستىق قىزمەتكە تاعى ٴبىر توپ اۋداندىق باقىلاۋشىنى تاعايىندادى. ال مەن وڭتۇستىك كاروليناعا قايتادان اۋداندىق باقىلاۋشى بولىپ ورالدىم. قۋانىشىمىزعا وراي، ول ايماقتا قاۋىمدار مەن اۋداندار بۇدان بىلاي اق پەن قارا ناسىلگە بولىنبەيتىن بولدى. بۇل باۋىرلاستاردى قاتتى قۋانتتى.
1976-جىلدىڭ سوڭىنا تامان مەن اتلانتا مەن كولۋمبۋس قالالارىنىڭ ارالىعىنداعى دجوردجيا شتاتىنا تاعايىندالدىم. سول ايماقتا ٴبىر ٷيدىڭ قارا ٴناسىلدى بەس بالاسىنىڭ جەرلەۋ راسىمىندە بايانداما ايتقانىم ٵلى ەسىمدە. بىرەۋ قاساقانا ولاردىڭ ۇيىنە ٶرت قويىپ كەتكەن ەكەن. بالالاردىڭ اتا-اناسى بولسا جاراقاتتانىپ، اۋرۋحاناعا تۇسكەن ەدى. ولاردى جۇباتۋ ٷشىن اق ٴناسىلدى دە، قارا ٴناسىلدى دە باۋىرلاستار اۋرۋحاناعا اعىلىپ كەلىپ جاتتى. ولاردىڭ ىستىق سۇيىسپەنشىلىكتەرى مەنى تەبىرەنتىپ جىبەردى. باۋىرلاستاردىڭ جاناشىرلىعى ادام توزگىسىز دەگەن قيىنشىلىقتىڭ وزىنە دە توزۋگە كومەكتەسە الادى ەكەن.
بەتەلدە ۇيرەنۋ ٵرى ۇيرەتۋ
1977-جىلى ٴبىزدى برۋكليندەگى بەتەلگە بىرنەشە ايلىق ٴبىر جوباعا كومەكتەسۋگە شاقىردى. جوبامىزدى اياقتاپ قالعاندا، باسقارۋشى كەڭەستەگى ەكى باۋىرلاس ماعان جولىعىپ: «رۋبي ەكەۋىڭ ٵرى قاراي دا بەتەلدە قىزمەت ەتكىلەرىڭ كەلە مە؟»— دەپ سۇرادى. ٴبىز كەلىستىك.
مەن 24 جىل بويى قىزمەت بولىمىنە كومەكتەستىم. وندا باۋىرلاستار وتە كۇردەلى ماسەلەلەرگە قاتىستى سۇراقتاردى ٴجيى قاراستىراتىن. الايدا باسقارۋشى كەڭەس ٴبىزدى كيەلى كىتاپ پرينسيپتەرىنە نەگىزدەلگەن باسشىلىقپەن جىلدار بويى قامداپ كەلدى. سولارعا سۇيەنىپ، ٴبىز الگى ماسەلەلەردى شەشە الدىق جانە اۋداندىق باقىلاۋشىلاردى، اقساقالدار مەن ٸزاشارلاردى دا ۇيرەتتىك. سول باسشىلىقتاردىڭ ارقاسىندا كوپ باۋىرلاستار رۋحاني ٶستى. بۇل ەحوبانىڭ ۇيىمىن كوركەيتە ٴتۇستى.
1995 پەن 2018-جىلدار ارالىعىندا مەن باس باسقارمانىڭ وكىلى رەتىندە كوپ فيليالدى ارالاپ شىقتىم. بۇرىن ول «فيليالداردى ارالاۋشى باقىلاۋشى» دەپ اتالاتىن. مەن فيليال كوميتەتتەرىمەن، بەتەلدىكتەرمەن، ميسسيونەرلەرمەن كەزدەسىپ، ولاردى جىگەرلەندىرۋدى، كەز كەلگەن ۋايىمدارىن تىڭداپ، كومەكتەسۋدى قالادىم. بىراق ولاردىڭ وقيعالارىن ەستىگەندە، ٶزىمىز جىگەرلەنىپ قالاتىنبىز. مىسالى، 2000-جىلى رۋانداعا بارعانىمىزدا، باۋىرلاستاردىڭ جانە بەتەل وتباسىنىڭ 1994-جىلى گەنوسيدتەن قالاي وتكەنىن ەستىپ، كوزىمىز جاسقا تولدى. كوپ باۋىرلاس جاقىنىن جوعالتقان ەكەن. قانداي قيىندىقتان وتسە دە، ولار سەنىمدەرىن، ۇمىتتەرى مەن قۋانىشتارىن ساقتاپ قالدى.
ۇيلەنگەلى 50 جىل ٶتىپتى
رۋبي ەكەۋىمىز قازىر سەكسەننەن استىق. سوڭعى 20 جىل اقش-تاعى فيليال كوميتەتىندە قىزمەت ەتىپ كەلەمىن. مەن كوللەدجدە ەشقاشان وقىعان ەمەسپىن. بىراق ەحوبا مەن ونىڭ ۇيىمى ماعان ەڭ جوعارعى ٴبىلىمدى بەردى. وسىنىڭ ارقاسىندا مەن باسقالارعا ماڭگىلىك پايداسى تيەتىن كيەلى كىتاپ شىندىقتارىن ۇيرەتە الدىم (قور. 2-ح. 3:5؛ ٴتىم. 2-ح. 2:2). سونداي-اق كيەلى كىتاپتاعى ٴبىلىم قالايشا ادامداردىڭ ٶمىرىن جاقسارتقانىن جانە ولاردى جاراتۋشىلارىنا قالاي جاقىنداتقانىن ٶز كوزىممەن كوردىم (جاق. 4:8). جۇرگەن جەرىمىزدە رۋبي ەكەۋىمىز باۋىرلاستاردى ەحوبا جايلى ٴبىلىم الۋ ٵرى ٴبىلىم بەرۋ مارتەبەسىن باعالاۋعا تالپىندىرىپ جۇرەمىز. ويتكەنى ەحوبانىڭ قىزمەتشىسى ٷشىن بۇدان اسقان مارتەبە جوق!
