Skip to content

Skip to table of contents

MYAND YILONG MU SHIKACIL

Nady ni Musangal bwa Kulong ni Kulongweesh Myand Habitaatal Yehow

Nady ni Musangal bwa Kulong ni Kulongweesh Myand Habitaatal Yehow

Hanaakady nend nakuluuh mu Easton, mu Pennsylvania, mu États Unis d’ Amérique, Naakady nakaam teng bwa kuy ku tulaas twa Iniversiteh, muswiik bwa kushaal muut a buseeb. Naakady mukat kulong ni naakady ni bihet bilengel mu dilongweesh dya Makumy ni mu malongweesh ma siyans. Mu muvw a 1956 bulongolody butaatal maneemat ma muut buyaakishil dolar 25 bwaal naakady umw wa ku balony bafulul uhetel bihet bilengel menmen. Hahitil mafuk, biihacil byaam byaakady bishintuluk. Bwabiny?

MUNADY MUFIK KUKUMANYIK YEHOW

Mafuk makeeh kuunyim kwa muvw a 1940, balel baam balongel Bibl ni Batemw ba Yehow. Ki bamanyikil kulong kwa Bibl, maam utungunukil ni kuhet Cibumb cya Muteetekel ni Kazamukaay! ni bibij-bij bikwaabw byaakady bihatuk. Mu muvw a 1950 cihwiil cya ha bulab cilongekel mu New York City, ni biin mu cisak cyaam biitabil bwaamin kay kutweelomw.

Kuunyim kwa kalung kakeeh, Mwiin-kweet Lawrence Jeffries utwaadijil kwiitukumbul. Utwaadijil kuuyambulwiish bwa mim kumanyik myand ya biin-biin. Cya kuuhal, nalangil ku butambwiil habitaatal Batemw ba Yehow, kabiin batweelakan mu myand ya cidiidy ni bakal mudimw mu busalaay, hamut a kulong nook, i bilengel balek kutweelakanomw. Namwambil neey biby biikal neey muut woos mu Amerik i mulek bwa kuy kal diivit, balwiish bady mwa kwiiy ni kudyaatakany cibunj cituutul. Mwiin-Kweet Jeffries welel meej ni kutukij neey: “Ulaalangok bicy bwa ciikal Yehow Mawej mwa kulong biby biikal neey baat boos mu Amerik bamukaakadil mudimw ni i biiy kwiibalwiish?” Kuleeb kwindiy ni myand yikwaabw yiyambulwiishil ni natadil neey naakady mufw naay. Byaakady biisak bwa kulong myand ya biin-biin.

Diifuk dinahetel baatiisumw

Nangacil meeb mavul mavul bwa kubal myand ya kal ya Cibumb cya Muteetekel ni mu Kazamukaay! byaakady maam muteek mu cyaab cyaakadyey ulamin mikand. Ciisang aacy, natadil neey naakady nalong myand ya biin-biin, nook, niitabil bwa mwiin-kweet Jeffries ayambulwiish bwa kulong Bibl. Natwaadijil cikwaabw kutweel mu bisangil ha ciibidil. Nakacil bwa kulong myand ya biin-biin, ni wiiyiil kajaady wa Musah Mulengel. Biihacil byaam byaakady bishintulul hanumvwiil ‘diifuk ditam [Yehow] Mawej [dyaakady] dyend disungakan.’ (Sef 1:14) Cikacil cikwaabw bwa kuy ku tulaas twa Iniversiteh, nakacil bwa kwambulwiish bakwaabw bwa kumanyikobw myand ya biin-biin.

Namanyin kalaas mu Lycée mu diifuk dya 13/6/1956, ni hahitil mafuk masat, nahetel baatiisumw mu hwiil a cijeng. Cyaakady mumanyik neey niiyiiy kuhet mabenesh mavul ma kudy Yehow haniitaatab bwa kulong ni bwa kulongweesh baat bakwaabw myand habitaatal Yehow mu shikacil aam.

KULONG NI KULONGWEESH CIISANG CINAAKADY SEB’ AA NJIL

Hahitil suuny yisambombw kuunyim kwa baatiisumw a mum , nashaal seb’aa njil wa ha ciibidil. Mu Km ka mu 12/1956 mwaakady ciin-bwaal eecy “Udy mwa kuy Kambulwiish ha Cyaab Cikaakaaamobw Bakajaady Eeny?” Bwaal oobw bwaakady butal byaany. Nakatil bwa kay kambulwiish ha cyaab haakadyobw bakaam menmen bakajaady bwa kudiil baat musah mulengel.​—Mat. 24:14.

Namwangeel ni nayiil mu Edgefield, kucyaash kwa Carolina. Mu cisumbw cya ha cyaab aacy kwaakady teng bakajaady banaay. Bu munayiil ha cyaab aacy, cisumbw ciiyiil kwiikal ni baat bataan. Twaakady tulongel bisangil kuuhal kwa nzubw kwa mwiin-kweet. Suuny woos, naakady nalong meeb 100 mu mudimw a bukajaady. Naakady midimw yivul ya kulong bwa kulombol mudimw a bukajaady ni kulong miisambw mu cisumbw. Nook hanaakady nakal mudimw muvul mu cisumbw, natadil neey naakady namanyik cikwaabw myand yivul habitaatal Yehow.

Maam mukwaabw mukaj a mu lufwiil utwaakady tulong nend Bibl waakady ni kwindiy ku nzubw mu Johnston, tawuny wa bul bwa metel cinun. Waakady ulong ulongok midimw yikwaabw ni utwiitabil bwa kulong bisangil mu nzubw indiy waakady bu Nzubw iitut a Bukaleng.

Mwiin-kweet Jolly Jeffries, sangwiilum a mwiin-kweet waakady ulong naany, umwangeel mu Brooklyn, mu New York, ni ushaadil mukal a mudimw naany seb’ aa njil. Twaakady bashikacil mu kazubw kakeeh kaakady mwiin-kweet wiitufucil.

Makut ma kufucil naam maakady makeeh kucyaash. Twaakady tuhet dolar yibidy eecy yisat diifuk dyoos ku mudimw. Musang mukwaabw, nangacil teng tumakut tukeeh tushaadil ni nayiil kalandok byaakudy mu nzubw waakadyobw basumbishil biseky-seky. Hanahatukil hanj, muut mukwaabw ubiikeen ni uujoojel neey: “Ukaakaamok mudimw eeny? Niikaakal nakufut dolar umw ku diib.” Uuyaakishil mafuk masat ma mudimw bwa kulongolol ha cyaab cyaakadyobw biibakil. Bimweekel hatook neey Yehow waakady wend ni kuuyambulwiish bwa mim kushaal mu Edgefield. Nook, cinalongel, nayiil ku Cihwiil cya ha bulab butuutul cilongolokel mu muvw a 1958 mu New York City.

Diifuk ditulongel maluw

Diifuk diibiidy dya Cihwiil, bwaal bukwaabw bwa habwaah bulongekel. Naakady mutwiilangan ni Ruby Wadlington, waakady ukal mudimw bu seb’aa njil wa ha ciibidil mu Gallatin,Tennessee. Bu mutwaakady tut boos babidy bakat bwa kwiikal bamisiioneer, tutweelel mu cisangil cya baat baakady bakat bwa kuy ku Kalaad cilongekel ku Cihwiil aacy. Hahitil mafuk, tutwaadijil kufundilangan mikand. Kuunyim kwa mafuk, babiikeen bwa mim kuy ku Gallatin bwa kulong mwiisamb a hatook. Nahetel dyaakatook dya kumwambil bwa tubakangan. Kuunyim namwangeel ni nayiil mu cisumbw mwaakady Ruby, ni tulongel maluw mu muvw a 1959.

KULONG NI KULONGESH MU CISUMBW

Hanacyaakady ni bidimw 23, nashaadil mwambulwiish a cisumbw (utubiibiikan leeloow neey mulombol a kasumbw ka bakul) mu Gallatin. Cisumbw ciitut cyaakady cya kuuhal cyaakadyobw bakumbul kudy mulombol a cijeng Charles Thompson. Waakady muut waakady mumanyik myand yivul; cikwaabw, waakady mulombok kunady habitaatal myand yikaakaam biin-kweet ni mushind waakady balombol bakwaabw ba bijeng balong bwa kwambulwiish bisumbw aaby. Nahetelok dilongweesh dya neey i bilengel kwiikal ni ciibidil cya kwiihanguj ni bwa kuhet bijaadik byoos kuuhal kwa kwangat mahangadik.

Mu suuny 5/1964, babiikeen bwa kuy katweel mu Kalaas ka Mudimw a Bukaleng kaakady kalong suuny umw kucyaash kwa Lansing, mu New York. Biin-kweet baakady balombol kalaas aak baakady baakashish, ni lukat lwaam lukasakeen ni nakacil bwa kulong myand yivul ni bulund bwaam ni Yehow bwiiyil kukasakan.

KULONG NI KULONGWEESH MU MUDIMW A KULOMBOL CIJENG NI WA DISTRIK

Ruby NI Mim biitubiikeen bwiitut kuy katwaadij mudimw a kulombol cijengej mu 1/1965. Mu cijeng cya kuuhal mwaakadyobw biituutum, waakady wangat cyaab citam, kutwaadijil ku Knoxville, Tennessee, teng ni ku Richmond, Virginie. Twaakady tutal cikwaabw bisumbw bya kuluul kwa Carolina, Kentucky, ni ku Virginie wa kutweetweelel diib. Naakady nambulwiish bisumbw bya baat bafulul bwaal ciisang aacy kwaakady kwaakady mikenj yaakady yikabulul baat ba biseb bibidy, kukabuluk kwa biseb ook kwaakady civul mu États-Unis kucyaash, nook baat bafulul kaabady mwa kushikat haakaabumw ni batook. Biin-kweet baakady balam-lam, ni tulongel mushind a kwambulwiish baakwaabw ni biit byaakadyobw naaby dikeng.Mulombol a cijeng wa mafuk mavul ulongweeshel dilongweesh dya buseeb buvul dya neey: “Iikal mwiin-kweet. Kukumbuloh bend cisumbw hakulong myand bu neey waakady fumw aabab. Udy mwa kwiibambulwiish teng hadyobw bakutal neey udy mwaan aab.”

Hatwaakady tukumbul cisumbw cyaakady ni baat bakeeh, Ruby utwaadijil kulong Bibl ni sangikaj wa bidimw 17 waakady mwaan indiy mwaan-mukaj wa cidimw cyumw. Haakadyok kakuy muut ning waakaabumw mu cisumbw waakady mwa kulombol dilong dya Bibl, Ruby waakady ulong nook hakufundilangan mikand. Mu kukumbul kwa musang mukwaabw ulondel, mwaan-mukaj oow utwaadijil kwiiy mu cisangil cyoos. Hamwangeel biin-kweet babidy baan-bakaj baakady baaseb’ aa njil ba habwaah, batungunukil ni kulong, ni mu kalung kakeeh bituh wiiyil kuhet baatiisumw. Hahitilok mivw 30 mu muvw a 1995, ku Betel wa mu Patterson, mwiin-kweet mwaan-mukaj oow wiiyil kwambil Ruby. Waakady mwaan sangikaj a maam ulongel Bibl ni Ruby. Sangikaj oow ni mbaayend baakady ba Bibl mu kalaas ka 100 ka Kalaad.

Cijeng ciibiidy citulongel mudimw cyaakady mu Florida wa hakacy. Habitaatal ciisang eecy byaakady bikaam ka mashiny, ki bwabiny tusumbil kamw ku mushing mulengel. Nook, luming lwa kuuhal, ciit kaahand mu moteer cinyangukil. Katwaakadyoh bend ni fwalang bwa kumulongolweesh. Nabiikeen mwiin-kweet unaakady mutal neey waakady mwa kuuyambulwiish. Ubiikeen umw a biin mudimw bindiy bwa kwiiyey kulongolol kamashiny. Kuunyim, mwiin-kweet kaakady mukat bwa tumwaakish makut bwa mudimw a kulongololol. Uleebel teng neey: “kwiin uuyaakish ciit ning cyaakaabumw.” Wiitwaakishil cikwaabw bu cya bukish! Cyaakady cileejel cilengel cya mushind udy Yehow utabaleel biin mudimw bindiy. I cituvulwiij bwa kwiikal baakishangan ba biit ni bakwaabw.

Hatwaakady tukumbul cisumbw, twaakady tushaal ku mazubw kwa biin-kweet. Bu cihet, tuhetel balund bavul balengel. Diifuk dikwaabw, natwaadijil kufund lwaapool lwaam habitaatal cisumbw ni naakady mumushiy mu mashiny maam diib dinahatukil bwa kuy cyaab kaahand. Hanahingilomw diifuk aady ku ma kawul, natadil neey sangwiilum wa bidimw bisat wa mu cisak mutwaakady bashikat “uyambulwiishil” bwa mim kuman lwaapool. Naakady namuyobol bwa bwaal oobw mukacy mwa mivw yivul.

Mu 1971, nahetel mukand bayaakish mudimw kukal mudimw bu mulombol a distrik mu New York City. Tuhetel kaakunying! Hatumwangel aak, naakady teng ni bidimw 34. Biin-kweet baakady baayaak, mim mulombol aabab wa distrik mufulul ni musangal muvul.

Mum bu mulombol a cijeng, naakady mukat kulongweesh myand habitaatal Yehow ku bulekel koos kwa luming ku hwiil a cijeng. Balombol ba bijeng bavul baakady bamanyik myand yivul bahitok. Umw a kudyobw waakady muulongel mwiisambw a baatiisumw. Mwiin-kweet mukwaabw, Theodore Jaracz, hahitil mafuk, ushaadil mwiin mu Kasumbw Kaludik. Kwaakady cikwaabw biin-kweet bashimat baakady bakal mudimw ku Betel wa mu Blooklyn. Naakady ni dyanyish divul bwa balombol ba bijeng ni bwa baan beet ba ku Betel bwaal myand yidyobw balong yikaakashish. Natadil kaayany neey biin-kweet aab baakady balamy ba lukat baakady beyeleel Diiy dya Mawej ni batwaat bulongolody bwa Mawej nyam ku mikon ni lulamat. Kwiihweekesh kwaabab i kuyambulwiish bwa kukal mudimw bu mulombol a distrik.

NAHINGILOMW MU MUDIMW A KULOMBOL CIJENG

Mu muvw a 1974 Biin Kasumbw Kaludik batwaadil mudimw mukwaabw wa kwiikal balombol ba cijeng ku mudimw a distrik, ni naakady mwa kukal mudimw cikwaabw bu mulombol a cijeng​—ni bwa ciisang eecy mu Carolina wa kucyaash. Ni musangal, ku dyambulwiish dya bisumbw bijenj byaakady mwa kwiikakalok,bwaal bwaakady busangeej biin-kweet.

Ku bulekel kwa muvw a 1976, bayaakishil mudimw bwa kulombol cijeng cya mu Georgie hakacy a Atlanta ni Columbus. Navulukil biin-biin diib dinalongel mwiisamb a lufw bwa baan bataan bafwiil diib dyaakady muut kaahand mumb mudil ku cibel kwaabab. Maam indiy waakady mutweel mu lupitaady bwa kumonahobw bwa bit biheteley. Biin-kweet baan-balum ni baan-bakaj bavul bafulul ni batook batungunukil ni kwiiy ku lupitaady bwa kukumbulobw balel aab. Natadil neey biin-kweet baakady ni lukat luvul. Biin mudimw ba Mawej bab biikal ni micim yibiit mund bwa bakwaabw bidy mwa kwambulwiish bakwaabw bwa kutaatameenobw shikacil ya makab yikasakan.

KULONG NI KULONGWEESH KU BETEL

Mu muvw a 1977, baakady biitwambil bwa kuy ku Brooklyn Betel bwa kulongok ngond yikeeh bwa kwambulwiish ku mudimw mulongolol. Diib dituhangujilobw bwa kumanyik ning Ruby ni mim tudy mwa kukat bwa kukal mudimw a ha ciibidil ku Betel. Twiitabil bwa kulong cyaakadyobw bitwambil.

Mu mivw 24, naakady nakal mudimw mu Cibamba cya Mudimw, cyaab cidyaakal biin-kweet bakal bambulwiish bwa kwaalabul majooj makasan. Hahitil mivw yivul, biin mu Kasumbw Kaludik i batwaal buludik bumvumvwangan ni may matam ma mu Bibl. Buludik oobw bakaakal naabw mudimw bu myand yishimat yambambulwiish baan beet bady mu Cibambal eecy bwa kwaalabul majooj, Ki bakaakal cikwaabw mudimw ni buludikobw bwa kulongweesh balombol ba bijeng, bakul, ni baaseb’ aa njil. Bulongweesh oobw i bwambulwiish bavul bwa kushaalobw biin Krist bashimat. Mudimw a kulongweesh, ukaakashish cikwaabw Bulongolody bwa Yehow.

Kutangil ku 1995 teng ni mu 2018, naakady mukumbul biro ya Betel yishil-shilangan bwaal naakady muleej-hal wa biro biitut bitam bya ha bulab butuutul, waakadyobw babiikan kuuhal neey mulombol a Zon. Nahetelangan ni Komiteh wa Filiyal, Baan beet ba ku Betel, ni Bamisiioneer bwa kwiibakashish ni kwiibambulwiish ku lutat ludyobw mwa kwiikal naalw. Cikwaabw, biin-kweet baan-balum ni baan-bakaj baakady teng bitukashish byeet mum ni Ruby hakwiitwambil myand yilengel yidyobw bahet mu mudimw a Mawej. Cileejel, twaakady bakumbul mu cibunj cya Rwanda mu muvw a 2000. Byaakady bituteng bikasakan ku micim bwa kumvw mwaakady biin-kweet ni cisak cya Betel mwaakadyobw bahanduk diivit dya mu 1994. Bavul baakady bafwiish baan-baab baakadyobw bakat. Ning mwaakadyobw bataatameen, biin-kweet aab baleejel diitabij, kutakamin, ni musangal.

Mivw 50 ya mufikil a maluw miitut

Kaabaak tukaady ni mivw yihit ha 80. Mu mivw 20 yishaal eey, nady mukal mudimw ni Komiteh wa Filiyal wa mu États-Unis. Ciin mulongoh bend tulaas twa Iniversiteh; cikwaabw, nahetel dimany mu tulaas tulengel twa kudy Yehow ni bulongolody bwindiy. Tulaas eetw i tuyambulwiish bwa kulongweesh bakwaabw myand ya biin-biin yidy mu Bibl yidy mwa kuhetesh baat bakwaabw musangal a buyiil. (2 Kor. 3:5; 2 Tim. 2:2) Nady mutal mudy musah a mu Bibl mwambulwiish baat bwa kulengejobw shikacil aabab ni bwa kudyobw bulund ni Cyakahang aabab. (Jak 4:8) Tut ni mushind, Ruby ni mum, tutuutungunuk ni kukashish bakwaabw bwa kukatobw dyaakatook dya kulong myand habitaatal ni bwa kulongweesh myand ya biin-biin yidy mu Bibl kudy bakwaabw​—I dyaakatook ditam diidiin didy mwiin mudimw a mwa kwiikal naady!