Maromelo wa vyawa vya 1940, anamabalanga tanoofnjedha Bibilya na a Mboni dha Yohova. Funjedha weo kwaadhowile vasogolo. Mbwenye m’manga atoodhowanave wachela marevista a Nsanja ya Namaig’anela na Galamukani! Mu yawa ya 1950, wu Nova York watooireya gumano wa vilambo thitho banja li-u latoodhowao lingaitaniwile.

Gumanula ungamadhi Bali Lawrence Jeffries atooroma niwendela. Liye anookaana ifunelo wa miyo thitho atooroma ndiwandela makundo a Bibilyani. Voroma ndanomruni-a namwasa oi a Mboni dha Yohova katinovolowela ndale thitho katinodhowa kondoni. Ndatoom’mwandela ira: akala ira uliwethene unokonda koma kondo wu Amerka, kuonga ira amwidani anooda udha noiwaka ilambwiyo. Moleva rima Bali Jeffries atoondikami-a thuulela vondifuka ira: “N’nga unothuulela ira Yohova Nlungu unaire a-vi, akala ira atu othene wu Amerka anamlambela, amala amwindani udha dhaadhimbinuwela?” Vyaongile liye va mwasa wen’na thitho va vyongo vinango, vyatoondikami-a ona ira vyaruni-a miyovyo vyali vyo-ovweya. Ee-no ndatooroma kaana ifunelo.

Wa mahora manjinji, ndatooroma leri marevista awale a Nsaja ya Namaig’anela na Galamukan! enao m’manga a-enle liye kwartuni yavathi. Vira wa hora, ndatoozindiyela ira vyaleri miyovyo ali imbarimbari, thitho ndatoorumela ira Bali Jeffrie andifunji-enga Bibilya. Ndatooroma thitho gumaneya hora dhothene. Ndatooroma dhiveliwana maningi imbarimbari thitho vasogolovee ndatookala namalaleela wa Milanyu yapama. Vifunelo vyanga vyatoochinja ndingavwechechile pama ira “dambo nlukulu la Yohova nli vakwikwi.” (Zef. 1: 14) Kandafuna thitho dhowa universidade. Malomwee, ndanoofuna kami-a atu enango ira naaliwene thitho taidhiwe imbarimbari.

Ndatoomari-a Funjedha sekundariya va 13 wa Junhu yawa ya 1956, thitho vangavirile malambo  mararu, ndatoobadiziwa va gumano wa isa. Mbwenye kandaidhiwa ira ndinodha fwanya maraeli-o manjinji namwasa odhivelela ira ndifunjedhe nofunji-a vyokuza Yohova.

Vangavirile myedi 6 kumela vabadiziwile miyo, ndatooroma upainiya okaatheya. Mu urumiwi wa umwene wa mwedi wa Dezembro wa yawa ya 1956, mwatokala mwasa oi, “N’nga munooda dhowa Malaba Unofuneela Anamalaleela Anjinji?” Miyo thitho ndangaodile irana vyevi. Ndanofuna makami-a weo wali atu oyeva olaleela Milanyu yapama.—Mat. 24:14.

Ndatoodhowa wu Edgefield, wu South Carolina. Pingo wa weo mwali anamalaleela 4 baa-i, moi miyo ndingafiile natookwakwana anamalaleya 5. Nairela migumano m’mba mwa Bali unango. Mwedi uliothene ndanolaleela fii-a mahora 100. Ndanopingeya nosogolela muurumiwini, thitho voonga myasa ya vamigumanoni ya pingo. pyosangalali-a ira vahora yaira miyo vyevi maningi, paevo vafunjedha miyo vinjinji vyokuza Yohova.

I-yana unango wafunjedhanee miyo Bibilya, atookaana nyumba ya makwelo musidade lavakwikwi la Johnston. Moriya rima liye atoondilemba basa lelo lalaba miyo malambo oyeva thitho atoondirumeli-a ira ndi-indi-edhenga basa ixinyumba inango, voirelamo migumano.

Bali Jolly Jeffries, mwana wa bali wenuo andifunji-a Bibilyule atoodha kumela wu Brooklyn, wu Nova York, thitho nairela vambo-i upainiya. Nakala mu ixinyumba yeyo yaniboli-idhe bali unango.

Mapagalelo ali oyeva mu isa yeyi, moi nanoofwanya madolare menli venango mararu, nalabanga basa vadambo lothene. Vahora inango ndatoo-indi-edha basa ixikobiri yothene yana miyo vogula yodya vabakani venango. Ndingakumile bakanimo, mutu unango atoondifuka ira: “N’nga unofuna basa? Ndinoova-anga dolare limbo-i va hora iliyothene.” Liye atoondilemba basa locheni-a valimburo n’nango la vyomangamanga. Lelo lalaba miyo malambo mararu vasumana. Vyaira oneelatu ira Yohova naandikami-a ira ndidhowenave kalanga wu Edgefield. Mbwenye mu yawa ya 1958, ndatoodhowa wu gumano wa vilambo wu Nova York.

Vadambo lanambili la gumanuo, vatooireya yongo inango. Ndatoogumanana Ruby Wadlington, wenuo aira upainiya okaatheya wu Gallatin, wu Tennessee. Voi nanoofuna dhaira urumiwi wa umisionariyo, ndatoodhowa makala vambo-i na aliwa vagumano wa ofuna dhavolowa xikola la Giliyadi. Vasogolovee natooroma lembelana makarta. Moi ee-no ndatooitaniwa wu Gallatin ira ndimaonge mwasa wavatando. Ndatoo-indi-edha basa ngari yeniyo ira ndimfukedhe. Ndatoothamela pingo wenuo Ruby mwagumaneya liye thitho natoothelana yawa ya 1959.

Ndingana vyawa 23, ndatoo-eliwa kala rumiwi wa pingo (wenuo va-eeni unoitaniwa ira ovwelani-a mabasa aandimuwa) wu Gallatin. Ndali pingo  oroma wenuo Bali Charles Thompson wawaredhele liye, angakanle namaing’anela isa. Liye anoidhiwa vyongo vinjinji, mbwenye atoondifuka mathuulelwanga va vyevyo abali vyafuneela aliwa thitho mwemo anamaing’anela visa enango munosamalela aliwa vyevyo. Ndatoofunjedha wa liye ira ndipama fukanga vyofuka ira niidhiwe vikundu vyothene vyokuza mwasa unangwee na-anausamalele.

Mwedi wa Maio yawa ya 1964, ndatooitaniwa ira ndimaire naaliwa Xikola la urumiwi wa Umwene ya mwedi mbo-i wu South Lansing, wu Nova York. Abali andifunji-a tatoondikami-a ira ndikaaena rima ufunechecha funjedha vinjinji vyokuza Yohova thitho kala vauxamwali olimba naliye.

Miyo na Ruby natoova-iwa urumiwi ong’anela isa mu Janeiro yawa ya 1965. Natoova-iwa isa ilukulu yoroma wu Knoxville, wu Tennessee fiyedha wu Richmond, wu Virginia. Isa yeyi mwatookala mipingo yau North Carolina, wu Kentucky, thitho West Virginia. Nawaredhela mipingo ya akafiri okokha, namwasa oi vahoriyo wu Estados Unidos watookala sakulo maningi. Ee-no akafiri katagumaneya vambo-i na azungu. Abali anjinji tali osauwa, ee-no natoofunjedha gawananga vyongo naatu takondile akaana. Namaing’anela isa unango wenuo airile urumiwula wahora indendai, atoondifunji-a yofunjedha yofuneya maningi. Liye aongile ira: “Ukalenga ninga baliwa. Wadhowa pingoni kumakalenga ninga patarau. Unooda akami-a akala anouona ira uli baliwa.”

Niwaredhelanga pingo unango wenuo wali ung’ono, Ruby atooroma Funjedha Bibilya na i-yana unango wa namwali wenuo ana mwana wa i-yana yawa imbo-i. Namwasa oi pingonimo kamwali mutu uliwethene amfunjedhane, Ruby anomfunji-a vo-indi-edha basa makarta. Vevo vyawaredhela i-yo pinguo vaulendo o-arela, i-yanuo anoodha va migumano yothene. Moi ee-no pingonimo mwatoodha arongola ambili enao ali apainiya avakundu, thitho tatoodhowanave Funjedha na liye. Va-anavire hora yolapa atoobadiziwa. Vangavirile vyawa 30 mu yawa ya 1995, ningali wu Beteli yau Patterson, rongola unango wa namwali atoodha dhatapanya na Ruby. Ali mwana wa i-yana wenuo amfunji-a Ruby. Liye na manee tali anamafunjedha a kalasi ya numero 100 ya xikola la Giliyadi.

Isa yi-u yanabili wendela yali mwari mwa sidade la Florida. Vahora yen’na nanofuneela karo thitho natoifwanya vapereso yapama maningi. Mbwenye sumana loromalene yongo inango motoreni yatoonongeya. Kananave kobiri dhoi niisakayedhi-e. Mbwenye ndatomligarela bali unango wamwidhiwa miyo ira unonikami-a. Liye atom’mwandela mbo-i mwaanabasee ira asakaedhe karwiyo, thitho kaaniwandenle ira nipagali kobiri iliyothene. Liye aongileve ira, “kamunofwanela pagali.” Atooniva-a kobiri dhinango ninga yotuva. Yeyi yali ifwanafwani-o yapama maningi vamwasa othonyi-edha mwemo Yohova munosamalela liye anamalabee thitho yatoonithuucha ira ninofwanela kala ova-a mo-oumeleliwa.

Hora dhothene nawaredhelanga mipingo, nakala mu nyumba dha abali. Vyevi vyatooiri-a ira nikaena afwi-u anjinji apama. Dambo n’nango ndatoroma lemba lipoti la pingo thitho ndatoli-iya nda-analimari-e. Vyawelela miyo namaulo, ndafwaidhe ira iximwana ya zobwe ya vyawa viraru ya banjalo, “itondikami-a” mari-a lemba lipotinle moi ndanofwanela liroma akoka. Ndikanle ndimthuuchanga vya mwasa wen’na wa vyawa vinjinji.

Mu yawa ya 1971, ndatoowachela karta londiwandela ira ndimalabe ninga namaig’anela gawo mu sidade la Nova York. Ndatoovidabwa maningi vyevi. Vyadhowa i-yo weo ndingana vyawa 34 baa-i. Abali tatoondiwachela pama maningi ninga namaing’anela gawo wiwa wa kafiri oroma.

Ninga namaing’anela gawo, ndanoosangalala vofunji-a vyokuza Yohova va gumano waisa komoni wa sumana lililothene. Anjinji mwaanamaig’anela visala tali oidhiwa vinjinji kwaranya miyo. Mbo-i mwaaliwa gwenuo aongile mwasanga vahora ya ubadizo. Thitho bali unango dhinalee Theodore Jaracz, vangavirile hora atooroma laba mugulu lotonga. Vatookala thitho abali oidhiwa vinjinji enao alaba wu Beteli yau Brooklyn. Ndanoosimba ira anamaig’anela visa thitho abali ava Betelala, tanoondiiri-a kala omasuwa. Ndatoodhionela mekene ira aliwa tali anamakumbiza audhivela enao tanyindela madhu a Nlungu thitho kami-a gulule  mororomeleya. Dhiyevi-a wiwa watoondikami-a ira nda-arucheyenga laba ninga namaing’anela gawo.

Mu yawa ya 1974, Gulu Lotonga latoosakula ixigulu inango ya abali oing’anela visa, ira takale anamaig’anela magawo. Ee-no miyo ndatooroma okoka laba ninga namaig’anela isa. Vahora yen’na ndawendela wu South Carolina. Pyosangalali-a ira vofiya vahora yen’na, mipingo ya akafiri na azungu takanle tairelanga vyongo vambo-i, vyevyo vyasangalali-idhe abali.

Komoni wa yawa ya 1976, ndatootumiziwa isa yau Georgia, yeyo ili vari va Atlanta na Columbus. Ndinothuulelave vevo vyaongile miyo mwasa wa makwelo wa a-ima 5 aakafiri, enao tapiwile vevo mutu unango vyaponyile liye bomba va nyumbani viwa. M’miwa atoogonathi-iwa ximitari, namwasa opeya maningi. A Mboni dha Yohova anjinji aazungu na akafirene, tanoodha ximitario dhaadidili-anga anamabalao. Ndatoona ira abali na arongola anodhivelana maningi. Udhivela wen’na, unooda kami-a anamalaba a Nlungu vilela vahora yorucha maningi.

Mu yawa ya 1977, natoovepiwa dhowa wu Beteli yau Brooklyn makami-a wa myedi yoyeva, vabasa n’nangolee. Basalo linga-adhi vang’ono ira limale, abali ambili a Gulu Lotonga tatoonifuka miyo na Ruby akala ninofuna dhowanave laba va Beteli. Thitho natoorumela.

Wa vyawa 24, ndalaba mu Dipartameto ya Urumiwi, weo hora dhinjinji abali unowakula aliwa vyofuka vyorucha maningi. Va vyawa vyotheneevi Gulu Lotonga likanle liniva-anga malangi-o ovwelana na makundo a Bibilyani. Malangi-o enao ano-indi-edhiwa basa vowakula vyofukavi thitho vofunji-a anamig’anela visa, andimuwa avapingoni, thitho apainiya. Vyevi vitokami-a atu anjinji ira takale vauxamwali olimba na Yohova. Thitho vitoiri-a ira gulu la Yohova likale lolimba maningi.

Kumela yawa ya 1995 fiyedha yawa ya 2018, ndatoowendela maskritorio a tambi, o-iyana-iyana ninga oimelela likulu, wenuo voroma aitaniwa ira owendela tambi. Ndanogumanana abali amu makomisao atambi, olaba va Beteli thitho amisionariyo ira ndialimbi-e thitho akami-a va vyorucha viwa. Thitho hora dhothene miyo na Ruby, nanoolimbi-iwa uvwa vyongo vyo-iyana-iyana vyevyo vyaaireele va ingumi yiwa. Mofwanafwani-a, mu yawa ya 2000, natoodhowa wu Ruwanda. Natookuziwa maningi uvwa mwemo vyongo mwali aliwa wa abali na arongola, thitho moda wali banja la Bateli vahora yeniyo atu anjinji maningi vyapiwile aliwa, vakondo mu yawa wa 1994. Atu anjinji odhiveliwiwa iwa tatoopiwa. Angalive ira tatoogumanana nyarwa dhedhi, abali tatookaana iroromelo, idedi-edho thitho imwerumweru.

Va-eeni ndina vyawa 80. Vyawa 20 vivirilevi, ndikanle ndilabanga mu komisao ya tambi wu Estados Unidos. Kandadhowileve mafunjedha mafinjedho avadhulu universidade. Mbwenye nditofwanya mafujedho avadhulu maningi okumela wa Yohova na gululee. Vyevi vitoiri-a ira ndikale okozeya funji-a atu enango imbarimbari ya Bibilyani, yeyo inaakami-e modhowa nodhowa. (2 Akor. 3:5; 2 Timo. 2:2) Nditoona mwemo milanyu ya Bibilyani mukami-edhe aliwa atu chinja ingumi yiwa thitho kala va uxamwali wapama na Namapanduchiwa. (Tiy. 4:8) Mulimothene munaodele i-yo, miyo na Ruby ninodhowanave limbi-a atu enango ira tadhiveliwengana funjedha vya Yohova thitho funji-a atu enango makundo a Bibilyani, yenio ili ngari ilukulu maningi, inokaana rumiwi wa Yohova!