Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

ƆKƆNDƆ WA LƆSƐNƆ

Dimi lakangɛnangɛnaka mbeka ndo mbetsha awui wendana la Jehowa

Dimi lakangɛnangɛnaka mbeka ndo mbetsha awui wendana la Jehowa

ETENA kakamayolaka l’Easton la Pennsylvanie l’États-Unis, laki l’oyango wa ntshɔ l’inivɛrsite ndo lakayashikikɛ dia monga onto l’ohomba. Dimi lakalangaka mbeka ndo nkondja pwɛ efula lo mate- matikɛ ndo lo kur ya siansɛ. Lo 1956, tshunda diendana la ntshungɔ yele l’onto diakambisha dɔlara 25 l’ɔtɛ wakamako- ndja pwɛ efula oleki ambeki akina w’anto w’edima. L’ɔkɔngɔ diko, oyango ami wakayotshikitana. Lande na?

WOHO WAKAMEKE AWUI WENDANA LA JEHOWA

L’etatelo k’ɛnɔnyi 1940, ambutshi ami wakeke Bible l’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Wekelo ɔsɔ kotetemala, koko mama akatetemala nkondja kɔpi ya Tshoto y’Etangelo ndo Emɔ! Lo 1950 losanganya la wedja efula lakasalema l’osomba wa New York, ndo nkumbo kami kaketawɔ leeta la tɔɔtɔ lo losangaya lɔsɔ.

Yema tshitshɛ oma laasɔ, ɔnangɛso Lawrence Jeffries akatatɛ teembola. Nde akatatɛ kimanyiyami dia mbeka akambo wa mɛtɛ. L’etatelo, dimi kombetawɔ kɛnɛ kakandate lo kɛnɛ kendana la yɛdikɔ y’Ɛmɛnyi wa Jehowa, mbuta ate woho wakiwɔ kondjatambiyaka l’awui wa pɔlitikɛ ndo w’asɔlayi. Ndo lakawotɛ nte, naka ase Amɛrikɛ tshɛ ntona dia ntshɔ lo ta, shi atunyi koka ndja ndo mbɔsa wodja w’otondo. La solo dia lotutsha tshɛ, ɔnangɛso Jeffries akakane la mi yimba ate: “Oko le yɛ, kakɔna kotosala Jehowa Nzambi otondongaka ase Amɛrikɛ tshɛ wekɔ lo mbokambɛ ko atunyi wamboya dia ndjalɔsha?” Elembetshiyelo wakandasha lo dui sɔ ndo l’awui akina wakakimayiya dia mɛna ɔnɛ laki l’ekanelo ka kɔlɔ. Dui sɔ diakaleke nomialomia nsaki kami ka mbeka akambo wa mɛtɛ.

Batisimu kami

Laketsha wenya efula lo mbadia numɛlɔ ya Tshoto y’Etangelo ndo Emɔ! yakakitsha mama lo luudu la l’ɛse ka nkɛtɛ. L’etena kɛsɔ, lakatatɛ nshihodia dia lakatatɛ mbeka akambo wa mɛtɛ, diakɔ diele laketawɔ mbeka Bible oko wakanɔmbɛ ɔnangɛso Jeffries. Lakatatɛ nto mbɔtɔ lo nsanganya mbala la mbala. Lakalange akambo wakamekaka ndo lakakome opandjudi wa lokumu l’ɔlɔlɔ. Eyangɔ ami wakatshikitana etena kakamashihodia ɔnɛ “lushi la woke la Jehowa laya suke!” (Zɛf. 1:14) Lo dihole dia mbesa dia mbɔtɔ l’inivɛrsite, lakayolanga dia nkimanyiya anto dia mbeka akambo wa mɛtɛ wa lo Bible.

Lakalongola dipɔlɔmɛ dia lo sekɔndɛrɛ lo Ngɔndɔ ka samalo 13, 1956, ndo l’ɔkɔngɔ wa nshi shato, lakabatizama lo losanganya l’otshimbedi. L’etena kɛsɔ, dimi kombeyaka dia lakakoke nkondja ɛtshɔkɔ efula oma le Jehowa l’ɔtɛ wambomɔsɔna nkamba la lɔsɛnɔ lami dia mbeka ndo mbetsha anto akina awui wendana la Jehowa.

DIMI LAKEKAKA NDO LAKETSHAKA ANTO AWUI WENDANA LA JEHOWA ETENA KAKIMI OMBATSHI MBOKA WA PONDJO

Ngɔndɔ shamalo oma l’ɔkɔngɔ wa batisimu kami, lakonge ombatshi mboka wa pondjo. Olimu aso wa Diolelo wa Ngɔndɔ ka divwa 1956 (l’Angɛlɛ) waki la sawo diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Onde wɛ koka nkamba lɛnɛ ele ohomba efula?” Ndo dimi laki ɔmɔtshi l’atei wa wanɛ wakakoke nsala dui sɔ. Dimi lakalangaka mbisha lonya lɛnɛ aki lokumu l’ɔlɔlɔ latasambishama efula.​—Mat. 24:14.

Dimi lakonɔ otsha lo Edgefield, lo Caroline du Sud. Etshumanelo ka lɛkɔ kaki paka l’apandjudi anɛi ato. Dimi mbakatonga opandjudi wa tanu. Takasalaka nsanganya lo salɔ k’ɔnangɛso ɔmɔtshi. Ngɔndɔ tshɛ lakasambishaka wenya 100. Dimi laki l’awui efula wa nsala dia nɔmbɔla olimu w’esambishelo ndo nsala asawo wa lo nsanganya. Dui dia dimɛna ko, etena kakamatalekaka nsala dui sɔ, mbakamatalekaka mbeya akambo efula wendana la Jehowa.

Womoto ɔmɔtshi lakekaka la mi Bible aki la mbalasa kakawasalaka etanda kaki la Johnston, osomba wakangana la so kilɔmɛtɛlɛ ngana tsho. Nde akambisha olimu wakamakambaka etenyi ka lushi ndo aketawɔ dia sho kambaka la luudu lande oko Mbalasa ka Diolelo.

Ɔnangɛso Jolly Jeffries, ɔnaki ɔnangɛso lakekaka la mi Bible, akonɔ oma la Brooklyn, la New York, ndo nde akayonga ombatshi mboka kaamɛ la mi. Takadjasɛ lo luudu lɔmɔtshi la tshitshɛ lakatosha ɔnangɛso ɔmɔtshi.

Difuto kondekaka monga kambe lo Sud. Takakondjaka dɔlara hiende kana shato lo lushi l’olimu. Etena kɛmɔtshi, lakakambe l’ekenga wa falanga yema tshitshɛ wakatshikala lami dia nsomba mbo ya ndɛ lo lobingu. Etena kakamayatombaka, pami kɛmɔtshi akamimbola ate: “Onde wɛ ekɔ l’ohomba w’olimu? Layokofutaka dɔlara ɔtɔi lo wonya wa tango.” Nde akambisha olimu l’edja ka nshi shato dia mbetɛ dihole diakakamaka mvudu pudipudi. Akɛnama hwe dia Jehowa akakimanyiya dia dimi ntshikala la Edgefield. Kɛsɔ mbakamasale dia dimi ntshɔ lo losanganya la wedja efula lakasalema l’osomba wa New York lo 1958.

Lushi laso la diwala

Lo lushi la hende la lo losanganya la woke lɔsɔ, dui dimɔtshi dia laande diakasalema. Lakɛnana la Ruby Wadlington lakakambaka oko ombatshi mboka la Gallatin la Tennessee. Lam’ele dimi la nde takalangaka nkamba olimu wa misiɔnɛrɛ, takɔtɔ lo losanganya l’anto walanga ntshɔ otsha lo Ngileyadɛ lakasalema lo losanganya la woke lɔsɔ. L’ɔkɔngɔ diko, dimi la nde takayotatɛ fundanɛ. Wakambelɛ dia tosha sawo dia lo sɛkɛ l’etshumanelo ka la Gallatin. Lakakambe la diaaso sɔ dia mbɔlɔmba dia sho ntshukana. Lakonɔ otsha l’etshumanelo kaki Ruby, ndo takatshukana lo 1959.

DIMI LAKEKAKA NDO LAKETSHAKA L’ETSHUMANELO

Etena kakimi l’ɛnɔnyi 23, lakasɔnama oko okambi wa l’etshumanelo (lelamɛ ɛlɔ kɛnɛ ɔnɛ ɔnɔmɔdi w’olui wa dikumanyi) l’etshumanelo ka la Gallatin. Sho mbaki etshumanelo ka ntondo kakembola Charles Thompson oko omendji w’otshimbedi. Nde aki la diewo di’efula, koko nde akanɔmbɛ kanyi lo kɛnɛ kendana l’ehomba w’anangɛso ndo woho wakasalaka emendji w’etshimbedi ekina akambo. Lakeke oma le nde di’ekɔ dimɛna mbokaka ambola dia mbeya kiambokambo tshɛ la ntondo ka nkandola dikambo dimɔtshi.

Lo Ngɔndɔ ka tanu 1964, lakelamɛ dia tɔɔtɔ Kalasa k’olimu wa Diolelo kakasalema la Lansing du Sud, la New York l’edja ka ngɔndɔ k’otondo. Anangɛso wakalɔmbɔlaka kalasa kɛsɔ wakonɛ le mi nsaki k’efula ka ndeka mbeka akambo ndo ka mpama lo nyuma.

LAKEKAKA NDO LAKETSHAKA L’OLIMU W’OTSHIMBEDI NDO WA DISTRIKƐ

Lo Ngɔndɔ ka ntondo 1965, filialɛ akanɔ- mbɛ dia monga omendji w’otshimbedi ndo dia tembolaka tshumanelo kaamɛ la Ruby. Wakatotome l’otshimbedi waki l’ɛtshi ka nkɛtɛ ka woke efula, oma la Knoxville la Tennessee polo la Richmond, la Virginie. Mbidja ndo tshumanelo dia lo Caroline du Nord, Kentucky, ndo dia la Virginie-Occidentale. Dimi lakembolaka paka tshumanelo di’anto w’edima, nɛ dia lo nshi shɔ awui wendana la shɔnɔdi ya nkoho y’alemba yakakitaka dikuma lo sidɛ ka l’États-Unis, diakɔ diele anto w’edima kokokaka nsangana kaamɛ l’asungu. Anangɛso komonga la diangɔ dia l’emunyi efula ndo takeke dia nkahana l’anto akina waki lo dihombo kɛnɛ kaki laso. Omendji w’otshimbedi ɔmɔtshi wambokamba edja akambetsha wetshelo w’ohomba efula ɔnɛ: “Onga ɔnangɛso. Totshɔke dia tembola etshumanelo oko ose falanga. Wɛ kokaka mbakimanyiya paka naka vɔ kɔɔsa oko ɔnangɛwɔ.”

Etena kakatembolaka etshumanelo kɛmɔtshi ka tshitshɛ, Ruby akatatɛ mbeka la mama kɛmɔtshi kaki l’ɔna ɔtɔi la womoto laki l’ɔnɔnyi ɔtɔi. Etena kaki ndooko onto ɔtɔi la l’etshumanelo lakakoke nɔmbɔla wekelo, Ruby akasale dui sɔ lo waa mesajɛ. Lo wembwelo aso okina, womoto akɔ akayaka lo nsanganya tshɛ. Etena kakonɔ akadiyɛso ahende w’ambatshi mboka wa laande lɛkɔ, vɔ wakatetemala la wekelo ndo kombeta edja, nde akabatizama. Ɛnɔnyi oko 30 l’ɔkɔngɔ lo 1995, lam’akiso lo Bɛtɛlɛ ka la Patterson, kadiyɛso kɛmɔtshi k’osekaseka akayaeyanya le Ruby. Ɔsɔ aki ɔnaki womoto lakekaka la Ruby. Osekaseka ɔsɔ nde l’omɛnde waki ambeki wa lo Kalasa ka Ngiliyadɛ ka 100.

Otshimbedi aso wa hende waki l’atei atei w’osomba wa Floride. L’etena kɛsɔ, taki l’ohomba wa mutuka, ko takasombe ɔmɔtshi l’oshinga bakata. Koko, lomingu la ntondo ɛngɔ kɛmɔtgshi ka lo mɔtɛrɛ kakalana. Sho komonga la falanga ya mbɔlɔngɔsɔla. Lakelɛ ɔnangɛso ɔmɔtshi lakamafɔnyaka dia nde akakoke tokimanyiya. Nde akaye l’osekande ɔmɔtshi la l’olimu dia ndjotɔlɔngɔsɔlɛ mutuka, ndo nde kotɔlɔmba kaanga pata dia mbɔlɔngɔsɔla. Nde akate tsho ɔnɛ: “Hanyɔlɔmbɛ ndooko ɛngɔ.” Nde akatosha ndo falanga oko woshasha! Ɔsɔ aki ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula kɛnya dia Jehowa ndjakiyanyaka dikambo di’ekambi ande. Dui sɔ diakatohola ohomba wa mongaka la lokaho otsha le anto akina.

Etena tshɛ kakatembolaka etshumanelo kɛmɔtshi, takahangaka lo mvudu y’anangɛso. Diakɔ diele, takonge l’angɛnyi efula. Lushi lɔmɔtshi, lakatatɛ mfunda alapɔlɔ ami wendana l’etshumanelo ndo lakawotshike lo mashinyi ami w’etape etena kakamonɛ. Etena kakamakalola la dikɔlɔ sɔ, wakayombutɛ dia ɔna ɔmɔtshi l’ɛnɔnyi esato la lo nkumbo kakatahange akayomina mashinyi w’etape ko awui amɔtshi wakafundama lɔkɔ. Lakasalaka la nde shɛkɛsɛkɛ l’ɔtɛ wa dui sɔ l’edja k’ɛnɔnyi efula.

Lo 1971, lakalongola mukanda wakawatome dia dimi tokamba oko omendji wa distrikɛ l’osomba wa New York. Sho kɔngɛnangɛna dui sɔ! Etena kakatonɔ lɛkɔ ko dimi lele paka l’ɛnɔnyi 34 eto. Anangɛso wakanongola la wangasanu tshɛ dimi omendji awɔ wa distrikɛ wa ntondo w’onto odima.

Oko omendji wa distrikɛ, lakangɛnangɛnaka mbetsha akambo wendana la Jehowa lo wikɛndɛ tshɛ, lo losangaya l’otshimbedi. Emendji w’etshimbedi efula waki la diewo ndekami. Ɔmɔtshi l’atei awɔ mbakasha sawo dia batisimu kami. Ɔnangɛso okina aki Theodore Jaracz lakayonga l’ɔkɔngɔ diko ose Olui-walɔmbɔla. Aki anangɛso akina efula waki la diewo wakakambaka lo Bɛtɛlɛ ka la Brooklyn. Lakangɛnangɛna efula nɛ dia emendji w’etshimbedi ndo ase Bɛtɛlɛ wakakimanyiya dia dimi ndjaoka dimɛna. Lakɛnyi dia vɔ waki alami w’ɛkɔkɔ wakokanaka ngandji, wakayaɛkɛka l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo wakasukɛka okongamelo la kɔlamelo tshɛ. Okitshakitsha awɔ wakakimanyiya dia dimi nkamba oko omendji wa distrikɛ.

LAKAKALOLA L’OLIMU W’OTSHIMBEDI

Lo 1974 , Olui-walɔmbɔla akatome elui ekina w’emendji wa distrikɛ l’olimu w’otshimbedi, ndo dimi lakahombe nkamba nto oko omendji w’otshimbedi, mbala kɛsɔ lo Caroline du Sud. Diɛsɛ ko l’etena kɛsɔ tshumanelo ndo etshimbedi wakakoke monga kaamɛ ndo dui sɔ diakangɛnyangɛnya anangɛso.

L’ekomelo ka 1976, lakatomama l’otshimbedi wa la Géorgie lam’asa Atlanta la Colombie. Laakohɔ etena kakamasha sawo di’okundelo di’ana w’anto w’edima atanu wakavu etena kakalongoya ose ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi wa kashi luudu lawɔ. Mama akɔtɔ lo mpitadi l’ɔtɛ wakandahomɔ mpota ka wolo. Ɛmɛnyi wa Jehowa efula oyadi anto w’edima kana asungu wakaye lo lopitadi dia ndjosamba ambutshi akɔ. Lakɛnyi di’anangɛso wakokanaka ngandji k’efula. Ngandji ka ngasɔ koka nkimanyiya ekambi wa Nzambi dia ntondoya lo ntena di’ekakatanu wa wolo.

DIMI LAKEKAKA NDO LAKETSHAKA LO BƐTƐLƐ

Lo 1977, wakatɔlɔmbɛ dia ntshɔ lo Bɛtɛlɛ ka la Brooklyn l’edja ka ngɔndɔ ngana tsho dia tokimanyiya lo prɔjɛ kɛmɔtshi. Etena kaki prɔjɛ kakɔ suke la nshila, ase Olui-walɔmbɔla ahende wakamimbola dia kana dimi la Ruby tayetawɔ ntshikala dia kambaka lo Bɛtɛlɛ. Taketawɔ dui sɔ.

L’edja k’ɛnɔnyi 24, Iakakambe lo Departɛma diendana l’olimu, lɛnɛ aki anangɛso efula l’ambola wa wolo wa nkadimola. L’edja k’ɛnɔnyi efula, Olui-walɔmbɔla akatoshaka ɛlɔmbwɛlɔ kɔtɔnɛ l’atɔndɔ wa lo Bible. Kɛsɔ mbakatokimanyiyaka dia kadimolaka lo ambola asɔ. Ndo takakambaka la wɔ dia ndowanya emendji w’etshimbedi, dikumanyi, ndo ambatshi mboka. Awui wa lo olowanyelo ɔsɔ wakakimanyiya anto efula dia mpama lo nyuma. Ndo dui sɔ diakakeketsha okongamelo wa Jehowa.

Oma lo 1995 polo lo 2018, dimi lakembola filialɛ efula oko onyimpala wa mbalasa kalɔmbɔla olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa l’andja w’otondo, ɔnɛ lakelamɛka nshishɔ ɔnɛ omendji wa zɔnɛ. Dimi lakasanganaka kaamɛ l’ase Kɔmite ya filialɛ, ase Bɛtɛlɛ, waa misiɔnɛrɛ dia mbaakeketsha ndo mbaakimanyiya l’ekakatanu waki lawɔ. Lo wedi aso, dimi la Ruby takakeketshamaka ntena tshɛ diɛsɛ la bɛnyɛlɔ diakawatoshaka. Ɛnyɛlɔ takembola Rwanda lo 2000. Takanandema efula etena kakatoke woho wakawakikɛ anangɛso ndo ase nkumbo ka Bɛtɛlɛ etena kakonge lomanu l’anto lo 1994. Efula wakashisha wakiwɔ wa ngandji. Oyadi kɛnɛ kakawakikɛka, anangɛso wakatetemala monga la mbetawɔ, l’elongamelo ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ.

Lushi lakatakotsha ɛnɔnyi 50 wa diwala

Kakianɛ taya l’ɛnɔnyi 80 l’ɛmɔtshi. L’ɛnɔnyi 20 wetshi, dimi lakakambaka lo Kɔmite ka filialɛ ka l’États-Unis. Dimi konongola wetshelo wa l’inivɛrsite; koko lakalongola olowanyelo woleki tshɛ oma le Jehowa ndo oma le okongamelo ande. Dui sɔ diambokimanyiya dia mbetsha anto akina akambo wa mɛtɛ w’oma lo Bible wakoka mbakondjɛ wahɔ wa pondjo. (2 Kɔr. 3:5; 2 Tim. 2:2) Lakɛnyi woho wakakimanyiya losango la lo Bible anto dia ndowanya nsɛnɔ yawɔ ndo monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna l’Otungi awɔ. (Jak. 4:8) Etena tshɛ keso l’akoka, dimi la Ruby tekɔ lo ntetemala mbetsha anto akina dia mbɔsa la nɛmɔ diɛsɛ dia mbeka akambo wendana la Jehowa ndo mbetsha anto akina akambo wa mɛtɛ w’oma lo Bible, mbuta ate diɛsɛ dioleki woke diakoka okambi wa Jehowa monga la diɔ!