Kusanguleni ka va 1940, a vapswali va mina va no gondza Bhibhiliya ni Vakustumunyu va Jehovha. A cigondzo leco a ci yangi kule. Kanilezvi mamani i no simama ku amukela A Murindzeli ni Khindlimuka!. Hi 1950, ku no mahiwa a gotsovanyano wa matiko manyingi le dhoropeni ga Nova Iorque. A vapswali va mina va no vhumela ku ya wona gotsovanyano lowo.

Cikhatanyana ndzhako ka lezvo, makabye Lawrence Jeffries i no sangula ku hi endzela. I no zama ku ndzi vhuna ku gondza lisine. Kusanguleni, ndzi wa nga vhumeli lezvi a nga ndzi gondzisa xungetano hi ku a Vakustumunyu va Jehovha va ngayi wusochweni ni ku nga ti ngheniseli ka politika. Ndzi no mu byela ku loku a vanhu vontlhe lomu América va wo ala kuya yimpini, a valala va wa tata va ta hi tekela tiko gontlhe. Makabye Jeffries i no kombisa lihlazva-mbilu, a ndzi vhuna ku ehleketa khwatsi hi mhaka leyi, aku: “U alakanya ku zvini lezvi Jehovha a nga wa ta maha loku a vanhu vontlhe lomu América va wo mu tirela ku guma kuta valala va ta va vhukela?” Lezvi a nga zvi wula xungetano hi mhaka leyi ni tin’wani, zvi ndzi vhunile ku wona lezvaku a mawonela ya mina ma wa nga hi manene. Lezvo zvi mahile ku ndzi engetela ku tsakela ku gondza lisine la Bhibhiliya.

Ndzi wa mbheta cikhati co tala na ndzi lera marevhista ya kale ya A Murindzeli ni Khindlimuka!, lawa mamani a nga ma vekisile. Hi kufamba ka cikhati, ndzi no pola lezvaku ndzi wa kari ndzi gondza lisine. Hikwalaho, ndzi no vhumela ku makabye Jeffries a ndzi fambisela cigondzo ca Bhibhiliya. Ndzi no tlhela ndzi sangula kuya mitlhanganweni hi kukhandzakanya. Zvi no ndzi tsakisa nguvhu lezvi ndzi nga kari ndzi gondza, ndzi seva muhuweleli wa mahungu ya manene. A mixuvo ya mina yi no cica a cikhati leci ndzi nga zwisisa lezvaku ‘a siku ga hombe ga Jehovha gi kusuhani’. (Zef. 1:14) Wutshan’wini ga ku veka kupima ka kuya univhersidhadhe, ndzi wa lava ku vhuna van’wani lezvaku va gondza a lisine la Bhibhiliya.

 Hi 13 ka Junho wa 1956, ndzi no mbheta ku gondza cikola sekundaria. Loku ku hundzile masiku manharu, ndzi no bhabhatiswa ka mutlhangano wa cipandze. Ne ndzi wa nga zvi tivi a ku ndzi wa ta kuma makatekwa yo tala hi kota ya lezvi ndzi nga ti nyiketela kasi ku gondza ni ku gondzisa van’wani lezvaku va tiva Jehovha.

Andzhako ka 6 wa tihweti na ndzi bhabhatisilwe, ndzi no teka wuphayona ga cikhati contlhe. A Wutireli ga Mufumo ga Dezembro wa 1956, gi wa hi ni ndzima yi ngaku: “U nga zvi kota ku ya tira lomu ku nga ni cilaveko ca hombe ke?” (hi ciPutukezi). Ndzi no wona ku minawu ndzi wa rambiwa. Ndzi wa lava ku ya vhunetela lomu ku nga hi ni vahuweleli vatsongwani va mahungu ya manene. — Mat. 24:14.

Ndzi no rura ndziya Edgefield, a Dzongeni wa Carolina. A bandla gi nga hi seyo gi wova ni mune wa vahuweleli basi. Mina ndzi no ya maha wa wutlhanu. Hi wa maha mitlhangano lomu ndlwini ya makabye wo kari ka sala ya laha phambeni. Hweti ni hweti ndzi wa tira 100 wa tihora kuchumayeleni. Ndzi wa tshama ndzi khomekile nguvhu hi ku rangela ntiro wa kuchumayela ni ku maha zvipandze zva mina mitlhanganweni. A ca ku tsakisa nguvhu hi ku laha ndzi nga kari ndzi maha zvotala, ndzi wa gondza zvotala hi Jehovha.

A wasati wo kari ndzi gondzileko naye Bhibhiliya i wa hi ni wutshamu va nga mahela kona marilo le dhoropeni ga Johnston, gi nga hi kusuhani ni lomu ndzi nga tshama kona. I no ndzi mahela wunene, a ndzi nyika ntiro ndzi nga wu lava nguvhu, ndzi tira hi masiku yo kari, a tlhela a hi nyika wutshamu kasi hi mahela kona mitlhangano.

Jolly Jeffries, a n’wana wa makabye loyi a nga ndzi fambisela cigondzo ca Bhibhiliya, i no rura ata Brooklyn, a Nova Iorque, hi ta phayona zvin’we. Hi wa tshama lomu ka caravana ya yitsongwani hi nga lombilwe hi makabye wo kari.

Le Dzongeni, ku wa holiwa mali ya yi tsongwani. Hi siku, hi wa hola madholari mambiri kutani manharu. Ka siku go kari, ndzi no korisa zvimalana lezvi ndzi nga hi nazvo ndzi xava zvakuga. Kanilezvi, zvalezvi ndzi nga ku khaga lomu citolo, ndzi no telwa hi wanuna wo kari, a taku: “Hesa, wa wu lava ntiro? Ndzi ta ku holisa a dholari hi hora.” I no ndzi byela ku ndzi tira masiku manharu ndzi basisa wutshamu go kari va nga kari va aka. Ndzi no zvi wona ku Jehovha i wo ndzi vhuna kasi ndzi simama Edgefield. Ndzi no maha lezvo futsi. Hambulezvo, hi 1958, ndzi noya ka gotsovanyano wa matiko manyingi le dhoropeni ga Nova Iorque.

Ka siku ga wumbiri ga gotsovanyano, ku no maheka nchumu wo tsakisa nguvhu. Ndzi no tivana na Ruby Wadlington, a nga tira kota phayona ga cikhati contlhe le Gallatin, a Tennessee. Kota lezvi hi wumbiri ga hina hi nga hi ni mixuvo ya ku tira kota varumiwa, hi noya ka mutlhangano wa lava va tsakelako kuya cikoleni ca Gileyadhe, wu mahilweko ka gotsovanyano lowo. Hi ndzhako ka cikhati, hi no sangula ku tsalelana. Ndzi no gumesa ndzi rambiwa kuya Gallatin ndzi ya veka kanelo ya vanhu vontlhe. Ndzi no londzowota ku mu kombela ku hi chadha zvin’we. Hi ndzhako ka cikhati, ndzi no rura ndziya bandleni gabye, hi guma hi chadha hi 1959.

A cikhati ndzi nga hi ni 23 wa malembe, ndzi no yimisiwa kota nandza ga bandla le Gallatin (loyi zvezvi a vitaniwako ku mutlhanganisi wa hubye ya madhota). A bandla ga hina give gona go ranga ku endzelwa hi makabye Charles Thompson, kota muwoneleli wa cipandze. I wa hi makabye wo buvha hi tlhelo ga moya. Hambulezvo, i ndzi kombele mawonela xungetano hi zvilaveko zva vamakabye ni lezvi a vawoneleli van’wani va cipandze va nga zvi khatalelisa zvona a zvilaveko lezvo. Ka yena, ndzi gondzile ku zvinene a ku maha zviwutiso ni ku ranga hi ku tiva zvontlhe zvi patsekako na ndzi nga se maha zviboho.

Hi Maio wa 1964, ndzi no rambiwa ku ya gondza Cikola ca Wutireli ga Mufumo hi hweti yin’we, le South Lansing, a Nova Iorque. A vamakabye lava va nga gondzisa ka cikola leci, va ndzi mahile ndzi zvi navela nguvhu a ku gondza zvotala ni ku kula hi tlhelo ga moya.

Hi Janeiro wa 1965, ndzi no rambiwa ku tira kota muwoneleli wa cipandze, na Ruby wa mina. Hi no nyikiwa ku tira ka cipandze ca hombe nguvhu, kusukela Knoxville, le Tennessee, kala kusuhani ni Richmond, le Virgínia. A cipandze leco ci wa patsa mabandla ya le N’walungu wa Carolina, Kentucky, ni ya le mupela-gambo wa Virgínia. Ndzi wa endzela mabandla ya valandi basi hakuva le dzongeni wa Estados Unidos ku wa nga vhumelelwi ku a valandi ni valungu va maha zvin’we mitlhangano. Hikwalaho, hi wa nga mahi mitlhangano ni valungu. A vamakabye va wa hi zvisiwana, niku hi gondzile ku avelana ni van’wani lezvi hi nga hi nazvo. A makabye wo kari a nga hi ni malembe yo tala na a tira kota muwoneleli wa cipandze, i ndzi gondzisile nchumu wa lisima nguvhu. I te: “Loku u chikela laha bandleni, u nga ti mahi hosi. Chikela kota makabye basi. Loku va ku wona kota makabye wabye, u ta zvi kota ku va vhuna nguvhu.”

Laha hi nga vhuxela bandla go kari ga gi tsongwani, Ruby i no sangula cigondzo ni nhanyana a nga hi ni cin’wanana ca lembe gin’we. A cikhati leci laha bandleni legi ku nga kala ku nga hi na wo fambisa cigondzo leco, Ruby i wa fambisa hi ku tirisa e-mail. Ka liendzo li nga landzela, a nhanyana loye i nota mitlhanganweni yontlhe. A cikhati leci ku nga rumelwa vamakabye va vambiri va cisati kota maphayona yo hlawuleka, va no simama ku gondza naye. Ndzeni ka cikhati citsongwani, a bhabhatiswa. Andzhako ka cipimo ca 30 wa malembe, hi 1995, a makabye wo kari wa wasati i nota a ta bhula na Ruby, le Bheteli ya Patterson. A makabye loye i wa hi n’wana wa wasati loyi Ruby a nga mu gondzisile Bhibhiliya. Yena ni nuna wakwe va wa hi Cikoleni ca Gileyadhe, ka turma ya wu 100.

Hi no ciciwa hi ya ka cipandze ca wumbiri, le Flórida central. Ka cikhati leco hi wa lava movha. Hikwalaho, hi no xava movha wo kala ku dhura. Hambulezvo, ka vhiki go sangula a motori wu no wonheka. Hi wa nga hi na mali ya ku wu lungisisa. Ndzi no fonela makabye wo kari ndzi nga wona ku a nga hi vhuna. I no ruma mutiri wakwe a ta hi lungisela mahala. Laha a nga mbheta ku lungisa, i no hi byela lezvi: “Wu lungile, mu nga ndzi hakheli nchumu.” I no tlhela a hi nyika malana yo kari kambe. Leco ci nova cikombiso ca cinene nguvhu ka hina ca lezvi Jehovha a ma khatalelisako zvona a malandza yakwe. Zvi ndzi alakanyisile ku ndzi hana ka van’wani.

Khati ni khati hi nga endzela mabandla, hi wa tshama lomu mitini ya vamakabye. Hi kota ya lezvo, hi chatile vanghana vo tala. Ka khati go kari, ndzi no suka ndzi siya mubiko wa bandla ndzi nga ha tsala laha ka muchini. A cikhati leci ndzi nga tlhela ni gambo, ndzi no pola ku a n’wanana wo kari wa malembe manharu wa laha hi nga rurelwe kona, i wa sale a tshama laha ka muchini a “mbhetisa” ku tsala mubiko wa bandla. Ku hundzile malembe yo tala na ndzi mu hlakanisa hi zvona.

Hi 1971, ndzi no amukela papilo ga ku ndzi cica ciavelo kasi ndzi ya tira kota muwoneleli wa dhistrito, le dhoropeni ga Nova Iorque. A hi no ku dzuka! A cikhati hi nga rura hiya seyo, a ndzova ni 34 wa malembe basi. A vamakabye va no ndzi hoyozela hi litsako kota muwoneleli wabye wa dhistrito, a muwoneleli wabye wo sangula wa mulandi.

Kota muwoneleli wa dhistrito, ndzi wa ti buza hi ku gondzisa xungetano hi Jehovha kumbheleni ka vhiki ni vhiki lomu mitlhanganweni ya cipandze. A vawoneleli vo tala va zvipandze va wa buvhile nguvhu hi tlhelo ga moya a ku hundza mina. A mun’we wabye hi loyi a nga veka kanelo ya mina ya kubhabhatisa. A mun’wani, wa ku hi Theodore Jaracz, i gumile a tira kota ciro ca Hubye yi Fumako. Ka dhistrito leyo, ku wa hi ni vamakabye van’wani vo tala vo buvha va nga tira Bheteli ya Brooklyn. A ndzi no ku tsaka hi lezvi a vawoneleli lavo  va cipandze ni vatiri va Bheteli va nga ndzi vhuna ku ndzi tira na ndzi tlhatlhekile. Ndzi zvi wonile hi lawa ya mina a ku va wa hi varisi va lirandzo va nga tsumba a Mhaka ya Nungungulu va tlhela va tsumbeka va seketela hlengeletano. A kutikoramisa kabye ku mahile ku zvi ndzi olovela ku tira kota muwoneleli wa dhistrito.

Hi 1974, a Hubye yi Fumako yi no yimisa a ntlawa wun’wani wa vawoneleli va zvipandze lezvaku va tira kota vawoneleli va dhistrito. Makunu zvi no lava ku mina ndzi tlhela ndzi ya tira kota muwoneleli wa cipandze — ka khati legi le Dzongeni wa Carolina. Ka cikhati leco, zvi wa nga ha betelwi ku a valandi ni valungu va maha zvin’we mitlhangano, niku a vamakabye va tsakile nguvhu hi zvona.

Kumbheleni ka 1976, ndzi no rumelwa ku ya tira le Geórgia, cikari ka Atlanta ni Columbus. Ndza ha gi alakanya khwatsi a siku legi ndzi nga veka a kanelo ya marilo ya ntlhanu wa vanana va valandi va ngafa a cikhati leci ku nga hisiwa yindlu yabye. A mamani wabye i wa bhaxarile cipitali hi kota ya lezvi a nga bayisilwe. Ku waya vamakabye vo tala va valandi ni valungu va ya mu tiyisa. Ndzi wonile lezvaku a lirandzo la vamakabye li wa hlamalisa nguvhu. A lirandzo lelo li nga vhuna malandza ya Nungungulu a ku timisela zvikarato zva hombe.

Hi 1977 hi no rambiwa ku hiya Bheteli ya Brooklyn hi ya maha ntiro wo kari hi tihweti titsongwani. A cikhati leci a ntiro lowo wu ngaya kumbheleni, a zviro zvimbiri zva Hubye yi Fumako zvi no tshama na mina zvi ndzi wutisa ku mina ni sati wa mina hi wa ta zvi tsakela a ku hiva vatiri va Bheteli ke. Hi no vhumela.

Ndzi tirile 24 wa malembe ka Dhepartamento ya Ntiro, laha a kutala ka zvikhati a vamakabye va hlamulako zviwutiso zvo karata ni zva wukheta. Hi malembe yo tala, a Hubye yi Fumako yi kari yi nyika wurangeli gi yelanako ni matshinya ya milayo ya Bhibhiliya. A Dhepartamento ya Ntiro yi tirisa wurangeli lego kasi ku hlamula a zviwutiso, ku gondzisa vawoneleli va zvipandze, ni madhota ni maphayona. A wurangeli lego gi vhuna votala ku kula hi tlhelo ga moya. Lezvo zvi tiyisa hlengeletano ya Jehovha.

Kusukela hi 1995 kala hi 2018 ndzi wa endzela tihofisa to tala ta maravi kota muyimeli wa Tsindza ga Misava Yontlhe, loyi a kale a nga vitaniwa ku muwoneleli wa zona. Ndzi wa tlhangana ni zviro zva Tikometi ta Ravi, ni vatiri va Bheteli ni varumiwa kasi ku va tiyisa ni ku va vhuna ka ni cihi cikarato va nga kumana naco. Mina na Ruby contlhe cikhati hi wa tiyisiwa nguvhu hi matshango yabye lawa va nga hi hlawutela. Hi cikombiso, hi endzele Ruanda hi 2000. Hi khumbekile nguvhu hi kuzwa lezvi a vamakabye le Ruanda ni vatiri va Bheteli va nga ponisa zvona a kuhihiritwa ka vanhu hi 1994. A votala va wa felwe hi maxaka yabye. Hambu lezvi va nga timisela zvikarato, a vamakabye lavo va wa kombisa kukholwa, ni kutsumba ni litsako.

Zvezvi hi kwalomo ka 80 wa malembe, niku ku hundza 20 wa malembe na ndzi tira ka Kometi ya Ravi ya Estados Unidos. A ndzi zangi ndziya univhersidhadhe, hambulezvo ndzi kumile gondziselelo yo tlakuka hi ka Jehovha ni hlengeletano yakwe. Lezvo zvi ndzi nyika wutlhari ga ku gondzisa van’wani a lisine la Bhibhiliya, leli li to va vhuna kala kupindzuka. (2 Kor. 3:5; 2 Tim. 2:2) Ndza zvi wona lezvi a mahungu ya Bhibhiliya ma va vhunisako zvona vanhu a ku va chukwatisa wutomi gabye va tlhela vava ni wunghana ni Muvangi wabye. (Jak. 4:8) Contlhe cikhati, mina na Ruby hi simama ku tiyisa van’wani lezvaku va gi nyika lisima a thomo ga ku gondza xungetano hi Jehovha ni ku gondzisa van’wani a lisine la Bhibhiliya — ku nga gona thomo ga hombe nguvhu legi a malandza ya Jehovha ma nga ti buzako hi gona!