Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

MBILI JANGU

Nasangalalaga Kulijiganya Soni Kwiganya Yakwamba Yehofa

Nasangalalaga Kulijiganya Soni Kwiganya Yakwamba Yehofa

NAKULILE ku Easton, Pennsylvania, m’chilambo cha U.S.A. Pandaŵijo nakwete chakulinga chakuti chinjawule ku yunifesite kuti chimbe mundu jwakumanyika. Nanonyelaga mnope kulijiganya mwamti nakombolaga mnope masamu ni sayansi. Mu 1956 bungwe jine jambele madola gakwana 25 ligongo lyakuti nakombwele chenene pasikati pa ŵanache ŵasukulu ŵachapiliwu. Nambo kaneko, yakulinga yangu yachenjile. Ligongo chichi?

MWANALIJIGANYICHISYE YAKWAMBA YEHOFA

Chakundanda kwa chaka cha 1940, achinangolo ŵangu ŵalijiganyaga Baibulo ni ŵa Mboni sya Yehofa. Nambo kaneko lijiganyolyo lyajimi. Nambope mama ŵapitilisye kupochela magasini ga Sanja ja Mlonda ni Ajimuche! Mu 1950 mu msinda wa New York mwatendekwe msongano wa yilambo mwamti liŵasa lyetu lyajawile kukutenda nawo msonganowo.

Msonganowu uli utendekwe, M’bale Lawrence Jeffries jwatandite kutujendela. M’baleju jwangamuchisyaga kuti nalijiganye usyesyene. Nambo pandanda, nganingamulanaga najo pangani jakuti ŵa Mboni sya Yehofa ŵangajinjililaga nawo yandale soni ngondo. Namsalile m’baleju kuti naga mundu jwalijose jwakusatama ku America ali akanile kwawula ku ngondo, ni kuti achimmagongo mpaka ayiche ni kusumula chilambo chosope. Nambo mwakuwusimana mtima M’bale Jeffries jwambusisye kuti, “Ana mkuganisya kuti Yehofa Mlungu mpaka atende chichi naga ŵandu wosope ŵa ku America akumtumichila jwalakwe ni achimmagongo ayiche kukwajimuchila?” Yajwasasile m’baleju pangani jeleji soni yindu yine yaŵasalilaga yangamuchisye kumanyilila kuti naganisyaga mwakulemwecheka. Yeleyi yandendekasisye kola mtima wakusaka kulijiganya yejinji kutyochela m’Baibulo.

Ndili mkubatisidwa

Ndaŵi syejinji naŵalangaga magasini gakala ga Sanja ja Mlonda soni Ajimuche! gaŵasunjile mama. Mkupita kwandaŵi, nayikopochele kuti nalijiganyaga usyesyene, mwamti nakundile kuti M’bale Jeffries anjiganyeje Baibulo. Natanditesoni kusimanikwa pa misongano ja mpingo ndaŵi syosope. Yanalijiganyaga yangamulaga mtima, mwamti kaneko naŵele jwakulalichila ngani syambone. Yakulinga yangu yachenjile panapikene kuti “lisiku lyekulungwa lya AMBUJE [lyaliji lili] liŵandichile.” (Sef. 1:14) Myoyo, mmalo mwakwawula ku yunifesite, natandite kola mtima wakusaka kwakamuchisya ŵane kulijiganya Baibulo.

Namalisisye sukulu pa Juni 13, 1956, mwamti pali pagambile kumala masiku gatatu nabatisidwe pamsongano wadela. Mwapanandipanandi, natandite kuyiwona kuti yindu mpaka yinjendele chenene naga ngulijiganya soni kwajiganya ŵane yakwamba Yehofa.

KULIJIGANYA SONI KWIGANYA PANDAŴI JINALIJI MPAYINIYA

Jili jimasile miyesi 6 panyuma pa kubatisidwa naŵele mpayiniya jwakutamilichika. Undumetume wa Uchimwene wa Disemba 1956 wakwete ngani jamtwe wakuti, “Ana Mpaka Akatumichile Kwakukusosechela Ŵakulalichila Ŵajinji?” Chiwusyochi changwayaga unejisoni, ligongo nasakaga kuti ngakamuchisye kukwaliji ŵakulalichila ngani syambone ŵamnono.—Mat. 24:14.

Myoyo nasamile kwawula m’dela ja Edgefield, ku South Carolina. Mu mpingo wa kweleko mwaliji mwana ŵakulalichila mchechepe. Mwamti une naliji jwakulalichila jwamsano mu mpingowu. Twatendelaga misongano mmajumba ga abale. Mwesi uliwose nalalichilaga kwa maawala 100. Natanganidwaga mnope ligongo nalongolelaga pamsongano wakosechela utumiki soni kuŵecheta ngani pa misongano. Chindu chakusangalasya chaliji chakuti yindu payandupilaga mumpingo ni panalijiganyagasoni yejinji yakwamba Yehofa.

Jwamkongwe jwine jwamasije junamjiganyaga Baibulo jwakwete malo gakusunjila mitembo. Maloga galiji mu tawuni ja Johnston jajaliji kwakuŵandikana ni kwatwatamaga. Jwalakwe ŵalembile masengo ganakamulaga pambatile lipesa. Nambosoni ŵatukundile kuti tutendeleje misongano jetu m’nyumba jakwe jine jamwana.

M’bale Jolly Jeffries, juŵaliji mwanache jwa m’bale juŵanjiganyaga Baibulo jula, jwatyosile ku Brooklyn, ku New York, ni kwika kunatamanaga soni twatendaga upayiniya yalumo. Twatamaga yalumo mukakomtena kamwana ka mpela nyumba kaŵatutendesye lendi m’bale jwine.

Malipilo galiji gakutuluka kudela jeleji. Patukamwile masengo lisiku lyosope twapochelaga madola gaŵili kapena gatatu basi. Lisiku line nagambile kukamulichisya masengo tumbiya twamnono tunasigele nato pakusumila yakulya pagolosale jine. Panagambile kukopoka mu golosalejo, jwamlume jwine ŵayiche panaliji ni ŵambusisye kuti, “Ana mkusaka masengo? Chinamlipileje dola jimo pa awala jilijose.” Jwalakwe jwasalile kuti ngamuleje masengo gakusamalila pa malo ga yakutaŵataŵa kwa masiku gatatu. Pelepatu yawonekaga kuti Yehofa ŵaliji mkungamuchisya kuti mbitilisye kutama ku Edgefield. Mu 1958 napite ku msongano wa yilambo wawatendekwe mu msinda wa New York.

Palisiku lya ulombela wetu

Lisiku lyaŵili lya msonganowu, chatendekwe chindu chinechakwe chapadela. Nasimene ni mlongo jwine lina lyakwe Ruby Wadlington. Jwalakwe jwatumichilaga mpela mpayiniya jwakutamilichika ku Gallatin, Tennessee. Ligongo lyakuti wosope twasakaga kuŵa amishonale twapite kukutenda nawo msongano wa ŵandu ŵakusaka kwinjila Sukulu ja Giliyadi wawatendekwe pamsonganowu. Kaneko twatandite kulembelana yikalata. Pali papite ndaŵi naŵendedwe kuti ngaŵechete ngani ku Gallatin. Pelepa napatile upile wakuja kumwuchisya ulombela mlongoju. Kaneko nasamile kwawula mumpingo waŵasonganaga Ruby mwamti twalombene mu 1959.

KULIJIGANYA SONI KWIGANYA MU MPINGO

Panaliji ni yaka 23, ŵasagwile kuŵa mtumiki jwa mpingo (jwele masiku agano akusamkolanga kuti jwakulondesya masengo ga achakulungwa) ku Gallatin. Pandaŵiji m’bale Charles Thompson jwaliji ali agambile kuŵa kwene jwakulolela dela, mwamti mpingo wetu waliji wandanda kuwujendela. Jwalakwe jwaliji m’bale jwakumanyilila yejinji, nambope atamose kuti yaliji myoyo jwambendaga kuti namsalile yaŵasakaga abale nambosoni yaŵatendaga ŵakulolela madela ŵane pakujisamalila mipingoji. Nalijiganyisye kutyochela kwa jwalakwe kuti kuwusya yiwusyo kuli kwakusosekwa mnope mkanitutende chindu chine chakwe.

Mu Meyi 1964, ŵambilasile kuti ngatende nawo Sukulu ja Utumiki wa Uchimwene kwa mwesi umo. Sukuluji jatendechele ku South Lansing, mu msinda wa New York. Abale ŵaŵatendesye sukuluji ŵangamuchisye kuŵa jwakusachilila kulijiganya yejinji yakwamba Yehofa soni kuti namŵandichile jwalakwe.

KULIJIGANYA SONI KWAJIGANYA ŴANE PANALOLELAGA DELA SONI CHIGAWO

Mu Januwale 1965, ŵatuŵendile une ni ŵamkwangu kuti tukaloleleje dela. Dela jetu jandanda kwendela jaliji jekulungwa. Delaji jatandilile ku Knoxville, Tennessee, mpaka kuja kwika ku Richmond, Virginia. Mu delaji mwapalisoni mipingo ja North Carolina, Kentucky, soni West Virginia. Najendelaga mipingo ja achapiliwupe ligongo pandaŵijo kummwela kwa chilambo cha United States kwapali lilamusi lyalyatendekasyaga kuti achapiliwu ni asungu akasonganaga pampepe. Abale ni alongo ŵaliji ŵakulaga, mwamti twalijiganyisye kugaŵana ni ŵane yindu yatukwete. Jwakulolela dela jwine juŵatumichile kwandaŵi jelewu jwanjiganyisye chindu chakusosekwa mnope. Jwalakwe jwasalile kuti, “M’ŵeje m’bale, pamkwendela mpingo mkaŵaga mpela bwana. Mpaka mwakamuchisye chenene abale ni alongo naga akusamwona kuti mli m’bale jwawo.”

Patwajendelaga mpingo wine wamwana, ŵamkwangu ŵatandite kumjiganya Baibulo msikana jwine juŵakwete mwanache jwamkongwe jwa chaka chimo. Ligongo lyakuti mumpingomo mwaliji mwangali mundu jwakakombwele kutendesyaga lijiganyolyo, ŵamkwangu ŵatendesyaga kupitila mwakulemba yikalata. Paulendo wetu wakuyichisya, jwamkongwe jula jwayiche ku misongano josope. Alongo ŵaŵili ŵaŵaliji apayiniya ŵapadela paŵayiche mu mpingomo, ŵapitilisye kutendesya lijiganyolyo, mwamti mkanipatite ndaŵi jwamkongwejo jwabatisidwe. Patwaliji ku Beteli ja ku Patterson mu 1995 pali papitile yaka 30, mlongo jwine jwachisikana jwaŵechetene ni ŵamkwangu. Mlongoju jwaliji mwanache jwa jwamkongwe jula. Pandaŵiji, jwalakwe ni ŵamkwakwe ŵaliji mu Sukulu ja Giliyadi kalasi nambala 100.

Dela jetu jakuyichisya kwendela jaliji ku central Florida. Pandaŵi jeleji, twasosekwaga galimoto, mwamti twasumile pamtengo wambone mnope. Nambope, wiki jandanda, jajonasiche chindu chine chakwe mu yinjeni. Pandaŵiji nganitukola mbiya jakulinganyichisya. Myoyo namjimbile m’bale jwine jwanaganisyaga kuti chatukamuchisye. M’baleju jwayiche ni jwamasengo jwakwe jumo kuti alinganye galimoto jetujo, mwamti m’balejo jwatusalile kuti tukapeleka mbiya jilijose. Jwagambile kutusalila kuti “galimoto jawo jikomboleche.” Kupwatika pelepa jwatupelesoni mbiya kuti tukamulichisye masengo pa yindu yine. Chelechitu chaliji chisyasyo chambone chakulosya yakusati Yehofa pakwasamalila ŵakutumichila ŵakwe. Yeleyi yatukumbwisye kusosekwa kwakwatendela ŵane yindu mwakoloŵa magasa.

Ndaŵi jilijose patwajendelaga mipingo, twatamaga mnyumba sya abale. Yeleyi yatukamuchisye kuti tukole achimjetu ŵajinji. Lisiku line, nalesile lipoti lya mpingo lyangamalisya kulemba pa machini gakulembela ganakamulichisyaga masengo. Ndaŵi jine lisiku lilyolyo panasakaga kuti malisye kulemba lipoti lila, nasimene kuti mwanache jwamlume jwa yaka yitatu jwa pamlangopo ali alembile mwakusokonasya lipotilyo. Mwamti kwa yaka yejinji nagambaga kumkwelegula ligongo lya yaŵatesileyi.

Mu 1971, napochele chikalata chakusalila kuti ngatumichileje mpela jwakulolela chigawo mu msinda wa New York. Twatesile woga mnope ni ngani jeleji. Patwajawulaga kukutanda utumikiwo, naliji ndili ngwete yaka 34. Abale ni alongo ŵambochele ni magasa gaŵili atamose kuti naliji jwandanda kuŵa jwakulolela chigawo jwawo jwampiliwu.

Mpela jwakulolela chigawo, nasangalalaga kwiganya yakwamba Yehofa kumapeto kwa wiki jilijose pa misongano ja dela. Ŵakulolela madela ŵajinji pandaŵijo ŵamanyililaga yejinji kupunda une. Mwamti jumo jwa jemanjajo ni juŵaŵechete ngani jangu ja ubatiso. Jumo mwa abaleŵa jwaliji M’bale Theodore Jaracz, jwele panyuma pakwe jwatumichile mu Likuga Lyakulongolela. Papalisoni abale ŵajinji ŵaŵamanyililaga yejinji ŵaŵatumichilaga pa Beteli ja ku Brooklyn. Nayamichilaga mnope ligongo lyakuti ŵakulolela madela nambosoni ŵakutumichila pa Beteli ŵandendekasyaga kuŵa jwakusangalala. Nayiweni ni meso gangu kuti jemanjaji ŵaliji abusa ŵachinonyelo ŵaŵadalilaga Maloŵe ga Mlungu soni kukamuchisya gulu jakwe mwakulupichika. Kulinandiya kwangamuchisye kuti ngayiwona kuŵa yakusawusya kutumichila mpela jwakulolela chigawo.

KUTANDILASONI KULOLELA DELA

Mu 1974 Likuga Lyakulongolela lyaŵendile ŵakulolela madela ŵane kuti akatumichile mpela ŵakulolela chigawo, yeleyi yatendekasisye kuti ngatumichilesoni mpela jwakulolela dela. Nambo pandaŵiji sano ŵandumisye ku South Carolina. Pa ndaŵiji mipingo ja asungu soni ja chapiliwu ku mmwela kwa chilambo cha United States jatendelaga yindu yalumo, yeleyitu yasangalesye mnope abale ni alongo.

Chakumbesi kwa 1976, ŵambendile kuti ngatande kutumichila m’chilambo cha Georgia, kudela jajaliji pasikati pa msinda wa Atlanta soni Columbus. Ngukumbuchila chenene panaŵechete ngani ja malilo ga ŵanache msano ŵachapiliwu ŵaŵawulajidwe ligongo lyakuti mundu jwine jwajochile nyumba jawo. Mama ŵawo ŵanachewo ŵagonechedwe mchipatala ligongo lyakuti ŵawulele mnope. Abale ni alongo ŵajinji, ŵachapiliwu soni asungu ŵayikaga kukwatondoya achinangoloŵa. Nayiweni kuti abaleŵa ŵanonyelanaga mnope. Mwamti chanasa chelechi ni chachikusatendekasya ŵakutumichila ŵa Mlungu kulimbana ni yakusawusya yekulungwakulungwa yasimene nayo.

KULIJIGANYA SONI KWIGANYA PA BETELI

Mu 1977 ŵatuŵendile kuti tujawule kuti Beteli ja ku Brooklyn kuti tukakamuchisye pa masengo ganegakwe kwa miyesi jamnono. Tuli tusigele panandi kumalisya masengoga, abale ŵaŵili ŵa mu Likuga Lyakulongolela ŵambilasile. Jemanjaji ŵatuŵendile une ni Ruby naga mpaka tusache kupitilisya kutumichila pa Beteli. Myoyo une ni ŵamkwangu twakundile kupitilisya utumikiwu.

Kwa yaka 24 mbele ndili mkutumichila ku Dipatimenti ja Utumiki. Kweleku ndaŵi syejinji abale akusangamuchisya mwampaka njanjile yiwusyo yakusawusya. Kwa yaka yejinji Likuga Lyakulongolela liŵele mkupeleka malangiso mwakamulana ni mfundo sya m’Baibulo. Yeleyi yikusakamuchisya kuti Dipatimenti ja Utumiki jijanjeje yiwusyo soni jikamulichisyeje masengo yeleyi pakwajiganya ŵakulolela madela, achakulungwa ŵa mumpingo soni apayiniya. Yindu yakwiganyilayi yakamuchisyaga ŵandu ŵajinji kuti aŵe Aklistu ŵakomangale. Yayitendekasisye kuti gulu ja Yehofa jiŵe jakulimba.

Kutandila mu 1995 mpaka mu 2018, mbele ndili kwendela nyambi syejinji mpela jwakwimila likulu jwele kala twamkolangaga kuti jwakulolela jwakwendela nyambi. Nasimanaga ni abale ŵakutumichila M’makomiti ga Nyambi, ŵakutumichila pa Beteli, soni amishonale kuti nalimbikasye nambosoni kwakamuchisya pa yakusawusya yakusimana nayo. M’wejisoni twalimbikasidwaga kupikana jemanjaji pakulondesya yindu yasimene nayo. Mwachisyasyo mu 2000, twajendele nyambi ja ku Rwanda. Kweleko yatukwayiye mnope patwapikene yaŵatite abale ni alongo soni ŵandu ŵakutumichila pa Beteli pakulupuka pa ngondo jajatendekwe mu 1994. Ŵandu ŵajinji pandaŵiji ŵakunonyelwa ŵawo ŵawulajidwe. Atamose kuti abaleŵa ŵapilile yeleyi, jemanjajitu alosisye kuti akwete chikulupi, chembecheyo soni ali ŵakusangalala.

Patwakumbuchilaga kuti tukwanisye yaka 50 tuli mu ulombela

Apano tukwete yaka ya mma 80. Kwa yaka 20 yipiteyi, mbele ndili mkutumichila mu Komiti ja Nyambi ja ku United States. Nganinjawuleje ku majiganyo ga ku yunifesite, nambope mbochele majiganyo gambone mnope mu gulu ja Yehofaji. Yeleyi, yingamuchisye kuti ngomboleje kwajiganya ŵane usyesyene wa m’Baibulo wampaka wakamuchisye mpaka kalakala. (2 Akoli. 3:5; 2 Tim. 2:2) Mbele ndili mkuyiwona ni meso gangu yajitite Baibulo pakwakamuchisya ŵandu kuchenga umi wawo soni kuŵa paunasi wambone ni Mlungu. (Yak. 4:8) Une ni ŵamkwangu, tukutenda yiliyose yampaka tukombole pakwalimbikasya ŵane kuti ayamichileje upile wakulijiganya yakwamba Yehofa soni upile wakwajiganya ŵane usyesyene wa m’Baibulo. Kusala yisyene welewu uli upile wekulungwa mnope wakusasangalala nawo jwakutumichila jwa Yehofa jwalijose.