IBUOTIKỌ UKPEPN̄KPỌ 39
Ndi Enyịn̄ Fo Esịne ke “N̄wed Uwem”?
“Ẹwet n̄wed editi ke iso esie ẹnọ mbon oro ẹbakde Jehovah.”—MAL. 3:16.
ỌYỌHỌ IKWỌ 61 Mme Ntiense Jehovah, Ẹnyene Uko!
SE IDIKPEPDE *
Tọn̄ọ ke eyo Abel, Jehovah ke ewet enyịn̄ mme owo ọdọn̄ ke “n̄wed uwem” (Se ikpehe 1-2)
1. Malachi 3:16 owụt ke nso utọ n̄wed ke Jehovah ewet? Nso isịne ke n̄wed oro?
ENYENE san̄asan̄a n̄wed emi Jehovah osụk ewetde ke ediwak tọsịn isua idahaemi. Enyịn̄ mme owo odu ke n̄wed oro, ọtọn̄ọde ke enyịn̄ akpa eti owo Abasi emi ekekerede Abel. * (Luke 11:50, 51) Tọn̄ọ oro, Jehovah ke ewet enyịn̄ mbon efen ọdọn̄ ke n̄wed oro. Mfịn, enyịn̄ mme owo do ẹdi ke miliọn ke miliọn. Ke Bible, ẹkot n̄wed oro “n̄wed editi” ye “n̄wed uwem.” Ke ibuotikọ emi idikot enye “n̄wed uwem.”—Kot Malachi 3:16; Edi. 3:5; 17:8.
2. Enyịn̄ mmanie odu ke n̄wed uwem? Ikpanam nso man ẹtiene ẹwet enyịn̄ nnyịn?
2 Enyịn̄ kpukpru mbon emi ẹtuakde ibuot ẹnọ Jehovah, ẹbakde enye, ẹnyụn̄ ẹnen̄erede ẹma enyịn̄ esie ẹsịne ke san̄asan̄a n̄wed oro. Mmọ ẹsịne ke otu mbon emi Abasi edinọde nsinsi uwem. Edieke inịmde ke Jesus Christ ekedikpa afak nnyịn, ibuọtde idem ke enye, inyụn̄ inen̄erede ikpere Jehovah Ete esie, ẹkeme ndiwet enyịn̄ nnyịn ke n̄wed oro. (John 3:16, 36) Edide idori enyịn ndikodu uwem ke heaven m̀mê mi ke isọn̄, kpukpru nnyịn imoyom enyịn̄ nnyịn ẹsịne ke n̄wed oro.
3-4. (a) Ndi enyịn̄ nnyịn ndidu ke n̄wed uwem idahaemi ọwọrọ ke iyenyene nsinsi uwem? Ntak ọdọhọde ntre? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ emi ye ke enye emi etienede?
3 Ndi ọwọrọ ke kpukpru mbon emi enyịn̄ mmọ ẹsịnede ke n̄wed oro ẹyenyene nsinsi uwem ọkpọkọm edidi didie? Se Jehovah eketịn̄de ye Moses ke Exodus 32:33 ọbọrọ mbụme oro. Enye ọkọdọhọ ete: “Owo ekededi eke anamde idiọkn̄kpọ edue mi, nyọsọhi enye mfep ke n̄wed mi.” Ẹkeme ndisọhi enyịn̄ ekededi emi ewerede ke n̄wed oro idahaemi mfep koro nte mme enyịn̄ ẹwerede ke n̄wed oro ẹtie nte n̄kpọ eke Jehovah adade pencil ewet. (Edi. 3:5) Ana ikụt ite ke owo isọhike enyịn̄ nnyịn ifep ke n̄wed oro tutu ekem ini emi ẹdiwetde taktak nte ẹwet ke pen.
4 Se itịn̄de oro ekeme ndinam ibụp utọ mbụme nte: Nso ke Bible etịn̄ aban̄a mbon emi ẹwetde enyịn̄ mmọ ke n̄wed uwem ye mbon emi owo mîwetke? Ini ewe ke mbon emi enyịn̄ mmọ ẹwerede ke n̄wed uwem ẹdinyene nsinsi uwem? Nso iditịbe inọ mbon emi mîkọdiọn̄ọke n̄kpọ ndomokiet iban̄a Jehovah mbemiso mmọ ẹkpade? Ndi ẹkeme ndiwet enyịn̄ mmọ ke n̄wed oro? Iyọbọrọ mme mbụme oro ke ibuotikọ emi ye ke enye emi etienede.
ENYỊN̄ MMANIE ẸSỊNE KE N̄WED ORO?
5-6. (a) Philippi 4:3 owụt ke enyịn̄ mmanie ẹsịne ke otu mme enyịn̄ emi ẹwetde ke n̄wed uwem? (b) Ini ewe ke ẹdiwet enyịn̄ mmọ taktak do?
5 Enyịn̄ mmanie ẹsịne ke n̄wed uwem? Yak ineme iban̄a nsio nsio otu ition man ikeme ndibọrọ mbụme oro. Enyene ndusụk otu emi enyịn̄ mmọ ẹsịnede ke n̄wed uwem, enyene ndusụk emi mîsịneke.
6 Akpa otu ẹdi mbon emi ẹmekde ẹte ẹketiene Jesus ẹkara ke heaven. Ndi enyịn̄ mmọ mmọdo ẹwere ke n̄wed uwem idahaemi? Mmọdo ẹwere. Se apostle Paul eketịn̄de ye mbon emi enye okokotde “nsan̄autom” esie ke Philippi owụt ke enyịn̄ mbon emi ẹyetde aran, emi ẹmekde ẹketiene Jesus ẹkara, mmọdo ke n̄wed uwem idahaemi. (Kot Philippi 4:3.) Edi ana mmọ ẹka iso ẹsọn̄ọ ẹda ye Jehovah man owo idisọhi enyịn̄ mmọ ifep ke n̄wed oro. Ini ẹfịkde mmọ akpatre idiọn̄ọ, edide mbemiso mmọ ẹkpade m̀mê mbemiso akwa ukụt ọtọn̄ọde, ẹyewet enyịn̄ mmọ taktak ke n̄wed oro.—Edi. 7:3.
7. Didie ke Ediyarade 7:16, 17 anam idiọn̄ọ ini emi ẹdiwetde enyịn̄ mbon akwa otuowo taktak ke n̄wed uwem?
7 Ọyọhọ otu iba ẹdi “akwa otuowo.” Ndi enyịn̄ mmọdo ke n̄wed uwem idahaemi? Mmọdo. Ndi oyosụk odu ke mmọ ẹma ẹkebọhọ Armageddon? Oyodu. (Edi. 7:9, 14) Mmọ ẹsịne n̄ko ke otu “mme erọn̄ en̄wen.” (John 10:16) Jesus ọkọdọhọ ke mme erọn̄ en̄wen ẹyenyene “nsinsi uwem.” (Matt. 25:46) Edi idịghe ndondo emi akwa otuowo ẹbọhọde Armageddon ke mmọ ẹdinyene nsinsi uwem. Enyịn̄ mmọ ẹdisụk iwewere ke n̄wed uwem oro nte ẹwet ke pencil. Ke isua 1,000 emi Christ edikarade, enye “eyekpeme mmọ, oyonyụn̄ ada mmọ aka obube mmọn̄ uwem.” Mbon emi ẹdikopde uyo Christ, ẹdisọn̄ọde ẹda ye Jehovah, ẹdinyụn̄ ẹbede akpatre udomo, ke ẹdiwet enyịn̄ mmọ taktak ke n̄wed uwem.—Kot Ediyarade 7:16, 17.
8. Mmanie ke enyịn̄ mmọ mîwereke ke n̄wed uwem? Nso iditịbe inọ mmọ?
8 Ọyọhọ otu ita ẹdi mbon emi ẹkotde mme ebot, emi ẹdisobode ifep ke Armageddon. Enyịn̄ mmọ idụhe ke n̄wed uwem. Jesus ọkọdọhọ ke “ẹyesịbe mmọ . . . ẹfep ke nsinsi.” (Matt. 25:46) Abasi ama ada spirit esie anam Paul ewet ke “mmọ . . . ẹyebọ ufen nsinsi nsobo.” (2 Thess. 1:9; 2 Pet. 2:9) Ukem oro editịbe ọnọ kpukpru mbon emi ẹkoide-koi ẹnam idiọkn̄kpọ ẹdian edisana spirit tọn̄ọ ke ini emi Abasi okobotde owo. Mmọ idinyeneke nsinsi uwem, eke mmọ edidi nsinsi nsobo. Oro ọwọrọ ke mmọ idisetke. (Matt. 12:32; Mark 3:28, 29; Heb. 6:4-6) Idahaemi ẹyak inen̄ede ineme iban̄a otu iba emi ẹdinamde ẹset ẹdidu mi ke isọn̄.
MBON EMI ẸDINAMDE ẸSET
9. Utom 24:15 ọdọhọ ke mmanie ye mmanie ẹdiset ẹdidu mi ke isọn̄? Nso idi ukpụhọde otu iba oro?
9 Bible etịn̄ aban̄a otu mme owo iba emi ẹdinamde ẹset, emi ẹdinyụn̄ ẹdoride enyịn ndidu uwem ke nsinsi ke isọn̄ emi. Otu kiet ẹdi “ndinen owo,” efen ẹdi “mme anam ukwan̄n̄kpọ.” (Kot Utom 24:15.) “Ndinen owo” ẹdi mbon emi ẹkesọn̄ọde ẹda ẹnam n̄kpọ Jehovah ini mmọ ẹkedude uwem. Edi “mme anam ukwan̄n̄kpọ” ẹdi mbon emi mîkokponoke Jehovah mbemiso mmọ ẹkpade. Uwem ediwak mmọ ama enyene ndịk. Edi sia ẹma ẹkedọhọ ke ẹyenam otu mbiba emi ẹset, ndi imekeme ndidọhọ ke enyịn̄ mmọ ẹwere ke n̄wed uwem? Ẹyak ineme iban̄a otu iba emi man ikeme ndibọrọ mbụme oro.
10. Ntak emi ẹdinamde “ndinen owo” ẹset? Ndusụk mmọ ẹdidi nso? (Se n̄ko se ẹtịn̄de ẹban̄a mbon emi ẹdinamde ẹset ẹdidu ke isọn̄ emi ke “Mme Mbụme Oro Mme Andikot Ẹbụpde” ke Enyọn̄-Ukpeme emi.)
10 Ọyọhọ otu inan̄ ẹdi “ndinen owo.” Mbemiso mmọ ẹkpade, ẹma ẹwet enyịn̄ mmọ ẹsịn ke n̄wed uwem. Ndi ẹma ẹsọhi ẹfep ke mmọ ẹma ẹkekpa? Owo ikọsọhike-o koro Jehovah osụk eteti mmọ, ke enyịn esie mmọ ẹsụk ‘ẹdodu uwem.’ Jehovah “idịghe Abasi mme akpan̄kpa, edi edi eke mme odu-uwem, koro ke enyịn esie kpukpru mmọ ke ẹdu uwem.” (Luke 20:38) Oro ọwọrọ ke ini ẹdinamde ndinen owo ẹset ẹfiak ẹdidu uwem mi ke isọn̄, ke enyịn̄ mmọ oyodu ke n̄wed uwem kpa ye edide ẹdisụk ẹwere nte ẹda pencil ẹwet. (Luke 14:14) Ẹyenam ndusụk ke otu ndinen owo emi ẹdisetde idi ẹdi “mbọn̄ ke ofụri isọn̄.”—Ps. 45:16.
11. Nso ke ẹdikpep “mme anam ukwan̄n̄kpọ” mbemiso ẹkemede ndiwet enyịn̄ mmọ ke n̄wed uwem?
11 Ọyọhọ otu ition ẹdi “mme anam ukwan̄n̄kpọ,” mmọ ẹnyụn̄ ẹdi akpatre otu. Ekeme ndidi nte mmọ mîkọdiọn̄ọke ibet Jehovah akanam mmọ ẹnam ndiọi n̄kpọ emi mmọ ẹkenamde mbemiso mmọ ẹkpade. Se ikanamde enyịn̄ mmọ okûdu ke n̄wed uwem edi oro. Jehovah ayanam mmọ ẹset man mmọ ẹnyene ifet ẹnam se idinamde enyịn̄ mmọ ẹsịne ke n̄wed oro. Se ẹdinamde in̄wam “mme anam ukwan̄n̄kpọ” emi ididịghe ekpri. Mbemiso ndusụk mmọ ẹkekpade, mmọ ẹma ẹnam ata ndiọi n̄kpọ emi ẹkenamde mbọribọ omụm owo. Ntre eyedi se ẹkpepde mmọ ndidu uwem nte Jehovah ọdọhọde. Ukara Abasi ayanam ẹkpep utọ mme owo oro se mmọ ẹkpenamde. Ndien idụhe ini ndomokiet ke mbụk ubonowo emi ẹkpepde mme owo n̄kpọ nte ẹdikpepde ini oro.
12. (a) Mmanie ẹdikpep mme anam ukwan̄n̄kpọ n̄kpọ? (b) Nso iditịbe inọ mbon emi mîdinyịmeke ndinam se ẹkpepde mmọ?
12 Mmanie ẹdikpep mme anam ukwan̄n̄kpọ n̄kpọ? Akwa otuowo ye ndinen owo emi ẹdinamde ẹset ẹdikpep. Eyedi se mme anam ukwan̄n̄kpọ ẹdide ufan Jehovah ẹnyụn̄ ẹyakde idem ẹnọ enye mbemiso ẹkemede ndiwet enyịn̄ mmọ ke n̄wed uwem. Jesus Christ ye mbon emi ẹyetde aran ẹyetie ke heaven ẹtịm ẹse nte mme anam ukwan̄n̄kpọ emi ẹdade se ẹkpepde mmọ. (Edi. 20:4) Ẹyesobo owo ekededi emi mîdaha se ẹkpepde enye inyụn̄ ikpụhọde, ọkpọkọm enye edi isua 100. (Isa. 65:20) Jehovah ye Jesus ẹdiọn̄ọ se idude owo ke esịt, ntre mmọ idiyakke owo ndomokiet esịne ke obufa ererimbot abiat n̄kpọ.—Isa. 11:9; 60:18; 65:25; John 2:25.
MBON EMI ẸDISETDE ẸDỤK UWEM YE MBON EMI ẸDISETDE ẸDỤK IKPE
13-14. (a) Se Jesus eketịn̄de ke John 5:29 ekesin̄wan̄a nnyịn didie? (b) Nso ke enye eketịn̄ ke itie Bible oro emi ọfọnde itịm ikere?
13 Jesus ama etịn̄ n̄ko aban̄a mbon emi ẹdisetde ẹdidu mi ke isọn̄. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama ọdọhọ ete: “Ini ke edi eke kpukpru mme andidu ke udi editi ẹdikopde enye uyo ẹwọn̄ọ ẹdi, mbon oro ẹkenamde se ifọnde ẹyeset ke n̄kpa ẹdụk uwem, mbon oro ẹkenamde se idiọkde ẹyeset ke n̄kpa ẹdụk ikpe.” (John 5:28, 29) Ikọ Jesus oro ọkọwọrọ nso?
14 Akpa akpa, ikesikere ke Jesus etịn̄ aban̄a se mbon emi ẹsetde ẹdi ẹdinamde; oro edi ke ndusụk owo ẹyeset ẹdinam nti n̄kpọ, ndusụk ẹset ẹdinam ndiọi n̄kpọ. Edi ẹyak ifiak ikere ikọ oro. Jesus ikọdọhọke ke mbon emi ẹsụk ẹsetde ẹdi ẹyenam nti n̄kpọ m̀mê ke ẹyenam ndiọi n̄kpọ. Enye eketịn̄ aban̄a mbon emi “ẹkenamde se ifọnde” ye mbon emi “ẹkenamde se idiọkde.” Oro owụt ke mmọ ẹkenam mme n̄kpọ oro mbemiso mmọ ẹkpade. Akpanikọ ke edi sia owo idiyakke owo ndomokiet eset edisịne ke obufa ererimbot anam ndiọi n̄kpọ. Mme anam ukwan̄n̄kpọ ẹkenam ndiọi n̄kpọ oro mbemiso mmọ ẹkpade. Sia edide ntre, Jesus ndikọdọhọ ke mme owo “ẹyeset ke n̄kpa ẹdụk uwem,” afiak ọdọhọ ke mme owo “ẹyeset ke n̄kpa ẹdụk ikpe” akpan̄wan̄a nnyịn didie?
15. Mmanie ‘ẹdiset ẹdụk uwem’? Ntak edide ntre?
15 Ndinen owo emi ẹkenamde nti n̄kpọ mbemiso mmọ ẹkpade “ẹyeset . . . ẹdụk uwem” sia enyịn̄ mmọ ododu ke n̄wed uwem. Oro ọwọrọ ke “mbon oro ẹkenamde se ifọnde” emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke John 5:29 ẹdi ukem ye “ndinen owo” emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke Utom 24:15. Se itịn̄de oro odụk ye Rome 6:7 emi ọdọhọde ete: “Ikpe idiọkn̄kpọ etebe owo emi ama akakpa.” Ke ini ndinen owo oro ẹkekpade, Abasi ikabatke aba ndiọi n̄kpọ emi mmọ ẹkenamde inọ mmọ. Edi enye eyeti kpukpru nti n̄kpọ emi mmọ ẹkenamde ini mmọ ẹkesụk ẹdude uwem. (Heb. 6:10) Ana ndinen owo emi ẹdisetde ẹdi do ẹka iso ẹsọn̄ọ ẹda ye Jehovah man owo okûsọhi enyịn̄ mmọ ufep ke n̄wed uwem.
16. ‘Ndiset ndụk ikpe’ ọwọrọ nso?
16 Nso iditịbe inọ mbon emi ẹkenamde ndiọi n̄kpọ mbemiso mmọ ẹkpade? Kpa ye emi Abasi mîkabatke aba ndiọi n̄kpọ emi mmọ ẹkenamde inọ mmọ ke mmọ ẹma ẹkekpa, mmọ ikatuakke ibuot inọ Jehovah. Enyịn̄ mmọ iwereke ke n̄wed uwem. “Mbon oro ẹkenamde se idiọkde” ẹdi ukem ye “mme anam ukwan̄n̄kpọ” emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke Utom 24:15. Mmọ “ẹyeset . . . ẹdụk ikpe.” * Oro ọwọrọ ke Jesus eyetịm ese nte mme anam ukwan̄n̄kpọ oro ẹdude uwem ke ẹma ẹkenam mmọ ẹset. (Luke 22:30) Ẹyeyak ini ebe man ẹkeme ndibiere m̀mê mmọ ẹdot se ẹwetde enyịn̄ mmọ ẹsịn ke n̄wed uwem. N̄kukụre se idinamde ẹwet enyịn̄ mme anam ukwan̄n̄kpọ emi ẹsịn ke n̄wed uwem edi mmọ nditre kpukpru ndiọi n̄kpọ emi mmọ ẹkesinamde nnyụn̄ nyak idem nnọ Jehovah.
17-18. Nso ke ana kpukpru mbon emi ẹdinamde ẹset ẹdidu uwem mi ke isọn̄ ẹnam? “Mme edinam” ewe ke ẹtịn̄ ẹban̄a ke Ediyarade 20:12, 13?
17 Edide mbon emi ẹdinamde ẹset ẹkedi ndinen owo m̀mê mme anam ukwan̄n̄kpọ mbemiso mmọ ẹkpade, kpukpru mmọ ẹyenyene ndinịm mme ibet emi ẹdidude ke mbufa n̄wed emi ẹdidade ikpep nte ẹkpedude uwem ke isua 1,000 emi Christ edikarade. Apostle John etịn̄ se enye okokụtde ke n̄kukụt ete: “N̄kụt mme akpan̄kpa, ikpọ ye n̄kpri, nte ẹdade ke iso ebekpo, ẹnyụn̄ ẹkûbọde mme n̄wed. Edi ẹkûbọde n̄wed en̄wen; enye edi n̄wed uwem. Ndien ẹda mme n̄kpọ eke ẹwetde ke mme n̄wed emi ẹkpe ikpe mme akpan̄kpa nte ekemde ye mme edinam mmọ.”—Edi. 20:12, 13.
18 “Mme edinam” ewe ke ẹdida ikpe ikpe inọ mbon emi ẹdisetde idi? Ndi edi se mmọ ẹkenamde mbemiso mmọ ẹkpade? Idịghe-o! N̄kọ emeti ke mmọ ẹma ẹkekpa, ke Abasi ikabatke aba ndiọi n̄kpọ emi mmọ ẹkenamde mbemiso mmọ ẹkpade inọ mmọ. Ọwọrọ “mme edinam” emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke itie N̄wed Abasi oro ikemeke ndidi se mmọ ẹkenamde mbemiso mmọ ẹkpade. Utu ke oro, ẹda ẹban̄a nte mmọ ẹdinamde n̄kpọ ke ẹma ẹkekpep mmọ nte ẹkpedude uwem ke obufa ererimbot. Edieke anade utọ nti ikọt Abasi nte Noah, Samuel, David, ye Daniel ẹkpep ediwak n̄kpọ ẹban̄a Jesus Christ, ẹbuọt idem ye enye, ẹnyụn̄ ẹnyịme ke enye akakpa afak nnyịn, ọwọrọ se mme anam ukwan̄n̄kpọ ẹdikpepde ididịghe ekpri!
19. Nso iditịbe inọ mbon emi mîdidaha utọ ifet emi Abasi ọnọde mmọ do inam se idinamde ẹwet enyịn̄ mmọ taktak ke n̄wed uwem?
19 Nso iditịbe inọ mbon emi mîdidaha utọ ifet emi Abasi ọnọde mmọ do inam se idinamde ẹwet enyịn̄ mmọ taktak ke n̄wed uwem? Ediyarade 20:15 ọdọhọ nnyịn ete: “[Ẹyetop] owo ekededi emi owo mîkwe enyịn̄ esie ke n̄wed uwem ẹsịn ke n̄kpọdiọhọ ikan̄ oro.” Omokụt do ke ẹyesobo mmọ taktak. Ana ikụt ite ke ẹwet enyịn̄ nnyịn ke n̄wed uwem, ke owo inyụn̄ isioho ifep tutu amama. Idịghe n̄kpọ ntre ke ikpada ibre mbre!
Brọda kiet ke ekpep mme owo n̄kpọ ini Jesus akarade ke isua 1,000. Ukpep ini oro edidi akanam-n̄kwe (Se ikpehe 20)
20. Nso utọ akpan utom ke ẹdinam ke isua 1,000 emi Christ edikarade? (Se ndise ikpaedem Enyọn̄-Ukpeme emi.)
20 Mme akpan n̄kpọ ẹyetịbe ke isua 1,000 emi Christ edikarade! N̄kpọ kiet emi editịbede edi ke ẹyekpep mme owo nte Abasi oyomde mmọ ẹdu uwem. Utọ ukpep oro edidi akanam-n̄kwe. Ikụreke ke oro. Ini oro, ndinen owo ye mme anam ukwan̄n̄kpọ ẹyenam n̄kpọ ẹwụt ke imoyom ndidu uwem nte Jehovah ọdọhọde. (Isa. 26:9; Utom 17:31) Ẹdinam didie ikpep adan̄a ediwak owo oro n̄kpọ? Se idinemede ke ibuotikọ emi etienede ayanam idiọn̄ọ se ẹdikpepde onyụn̄ anam ima nte ẹdisan̄ade ikpep mme owo mme n̄kpọ oro.
ỌYỌHỌ IKWỌ 147 Abasi Ọn̄wọn̄ọ Ndinọ Nnyịn Nsinsi Uwem
^ Enyene nte ikesinịmde se Jesus eketịn̄de ke John 5:28, 29 ete ke ndusụk owo “ẹyeset ke n̄kpa ẹdụk uwem,” ndusụk “ẹyeset ke n̄kpa ẹdụk ikpe.” Se idinemede ke ibuotikọ emi ke idida ikpụhọ se ikesinịmde oro. Imọn̄ ikpep se ediset ke n̄kpa mbiba oro ẹdade ẹban̄a. Iyekpep n̄ko iban̄a mbon emi ẹdisetde ẹdụk uwem ye mbon emi ẹdisetde ẹdụk ikpe.
^ Ẹketọn̄ọ ndiwet n̄wed emi ke “editọn̄ọ ererimbot.” Ererimbot emi itịn̄de iban̄a mi edi mbon emi Abasi adade nte ke ẹdot se ẹfakde. (Matt. 25:34; Edi. 17:8) Ntre etie nte enyịn̄ Abel emi ekedide edinen owo edi akpa enyịn̄ ke n̄wed uwem.
^ Akpa akpa, ikesidọhọ ke “ikpe” ke itie N̄wed Abasi oro ọwọrọ n̄kpọ nditịp owo m̀mê ndibiere ufen nnọ owo. Ikọ oro “ikpe” ekeme ndiwọrọ ntre; nnyịn ifan̄ake. Edi ke itien̄wed emi, etie nte “ikpe” emi Jesus eketịn̄de aban̄a ọwọrọ ndidụn̄ọde owo, ndinyụn̄ n̄kama enyịn nse nte enye odude uwem. N̄wed ukabade ikọ Greek kiet ọdọhọ ke ọwọrọ “nditịm nse uwem owo.”
