1. Ti gue oko na Malachie 3:16, buku wa la Jéhovah akomanse lani ti sû ye na yâ ni? Nyen la ayeke na yâ ni?

 A SARA ngu saki mingi awe, Jéhovah ayeke sû mbeni buku so ayeke nde. Na yâ ti buku so, mo yeke wara iri ti azo, a komanse na iri ti Abel, so ayeke kozo témoin so ayeke be-ta-zo (Luc 11:50, 51). * Ngbene ye na ngoi ni so, Jéhovah akiri azia airi na yâ ti buku so, juska laso iri ti azo kutu mingi ayeke na yâ ni. Na yâ ti Bible, a iri buku so “buku ti dango bê”, “mbeti ti fini” nga na “rouleau ti fini”. Na yâ ti article so, e yeke iri ni “mbeti ti fini”.—Diko Malachie 3:16; Apoc. 3:5; 17:8.

2. Azo wa la iri ti ala ayeke na yâ ti mbeti ti fini? Nyen la e peut ti sara ti tene a sû iri ti e na yâ ni?

² Na yâ ti mbeti so, so mara ni ayeke dä ape, mo yeke wara iri ti azo so ayeke voro Jéhovah so ane lo mingi nga so abâ iri ti lo na nene ni. Ala yeke na pasa ti wara fini ti lakue lakue. Laso, Jéhovah apeut ti sû iri ti e na yâ ti mbeti so tongana e gi ti duti na kpengba songo na lo grâce na ye so Molenge ti lo, Jésus Christ, afuta ti zi azo (Jean 3:16, 36). E kue e ye ti tene a sû iri ti e na yâ ti mbeti so, atâa e yeke na beku ti wara fini na yayu wala na ndö ti sese.

3-4. (a) Eskê e yeke wara ande fini ti lakue lakue tongana laso iri ti e ayeke na yâ ti mbeti ti fini? Fa ndani so mo tene tongaso. (b) Nyen la e yeke bâ na yâ ti article so nga na ti peko?

³ Eskê a ye ti tene azo so iri ti ala ayeke na yâ ti mbeti ti fini, nyen na nyen ala yeke wara ande fini ti lakue lakue? E wara  kiringo tënë na hunda so na yâ ti tënë so Jéhovah atene na Moïse na Exode 32:33. Jéhovah atene: “Zo so asara siokpari na terê ti mbi, fade mbi zi iri ti lo na yâ ti mbeti ti mbi.” Tongaso, airi so ayeke na yâ ti mbeti so, a peut ti zi ni wala ti effacé ni, mo bâ mo tene Jéhovah asû ni na crayon (Apoc. 3:5). E doit ti sara kue ti tene iri ti e angbâ na yâ ti mbeti so juska a ngbâ dä biani biani, mo bâ mo tene a sû ni na encre.

⁴ Ye so apeut ti sara si e hunda terê ti e na ambeni hunda. Na tapande, Bible atene nyen na ndö ti azo so a sû iri ti ala na yâ ti mbeti ti fini nga na azo so iri ti ala ayeke dä ape? Lawa la azo so iri ti ala angbâ na yâ ti mbeti so ayeke wara ande fini ti lakue lakue? Ka ti azo so akui sân ti wara lege ti hinga Jéhovah? Eskê a peut ti sû iri ti ala na yâ ti mbeti so? E yeke kiri tënë na ahunda so na yâ ti article so nga na ti peko.

AZO WA LA IRI TI ALA AYEKE NA YÂ TI MBETI NI?

5-6. (a) Tongana ti so a fa na aPhilippien 4:3, azo wa la a sû iri ti ala na yâ ti mbeti ti fini? (b) Lawa la a yeke sû iri ti ala biani biani na yâ ti mbeti ti fini?

⁵ Azo wa la a sû iri ti ala na yâ ti mbeti ti fini? Ti kiri tënë na hunda so, e yeke sara tënë na ndö ti groupe ti azo nde nde oku. Na popo ti ala, iri ti ambeni ayeke na yâ ti mbeti ti fini, iri ti ambeni ayeke dä ape.

⁶ Kozo groupe ni ayeke ti azo so a soro ala ti komande legeoko na Jésus na yayu. Eskê a sû iri ti ala na yâ ti mbeti ti fini? En. Ti gue oko na tënë so bazengele Paul atene na “amba ti [lo] wakua” na Philippe, iri ti azo so a soro ala ti gue na yayu ti komande legeoko na Jésus ayeke laso na yâ ti mbeti ti fini. (Diko aPhilippien 4:3.) Ti tene iri ti ala angbâ na yâ ti mbeti na lege ti fä so, ala doit ti ngbâ be-ta-zo. Tongaso, na ngoi so a yeke  kpo ndangba nzoroko na ndö ti lê ti ala, atâa a yeke kozo si ala kui wala kozo si kota ye ti vundu akomanse, a yeke sû iri ti ala biani biani na yâ ti mbeti so.—Apoc. 7:3.

7. Na lege ti Apocalypse 7:16, 17, nyen la e hinga na ndö ti ngoi so a yeke sû ande iri ti azo mingi mingi so ayeke ti ambeni taba na yâ ti mbeti ti fini biani biani?

⁷ Use groupe ni ayeke ti azo mingi mingi so ayeke ti ambeni taba. Eskê iri ti ala ayeke na yâ ti mbeti ti fini? En. Eskê iri ti ala ayeke ngbâ ande na yâ ti mbeti ti fini na peko ti so ala sö kuâ na Harmaguédon? En (Apoc. 7:14). Jésus atene lani so azo so ayeke tongana ataba ayeke “wara fini ti lakue lakue.” (Mat. 25:46). Me azo so asö kuâ na Harmaguédon ayeke wara fini ti lakue lakue na lê ni lê ni ape. Iri ti ala ayeke ngbâ na yâ ti mbeti ti fini, mo bâ mo tene a sû ni na crayon. Na ngoi ti Komandema ti ngu saki oko ti Jésus, lo yeke “fa lege na ala ti gue na ala na ali ti ngu so ayeke mû fini na zo.” Ala so asara ye alingbi na afango lege ti Christ nga so na nda ni Jéhovah abâ so ala yeke be-ta-zo na lo, a yeke sû ande iri ti ala biani biani na yâ ti mbeti ti fini.—Diko Apocalypse 7:16, 17.

8. Azo wa la a sû iri ti ala na yâ ti mbeti ti fini ape? Nyen la ayeke si ande na ala?

⁸ Ota groupe ni ayeke ti angasa so a yeke futi ande ala na Harmaguédon. Iri ti ala ayeke na yâ ti mbeti ti fini ape. Jésus atene so ala ‘yeke wara ande kuâ ti lakue lakue’. (Mat. 25:46). Yingo apusu Paul ti tene so “ala ni so ayeke wara ande ngbanga so ayeke futingo ti biani biani”. (2 aThes. 1:9; 2 Pi. 2:9). A peut nga ti tene tongaso na ndö ti azo so, teti angu saki mingi, asara siokpari na mbana na terê ti yingo vulu. Ala nga kue ayeke wara ande futingo ti lakue lakue, me fini ti lakue lakue ape. A yeke polele so a yeke zingo ande ala na kuâ ape (Mat. 12:32; Marc 3:28, 29; aHéb. 6:4-6). Zia e sara tënë fadeso na ndö ti agroupe use so a yeke zingo ala ande na kuâ na ndö ti sese.

AZO SO A YEKE ZINGO ALA ANDE NA KUÂ

9. Ti gue oko na Kusala 24:15, agroupe use wa la a yeke zingo ala ande na kuâ na ndö ti sese? Kangbi wa la ayeke na popo ti agroupe use so?

⁹ Bible asara tënë ti agroupe use so a yeke zingo ala ande so ayeke na beku ti ngbâ na fini lakue lakue na ndö ti sese: “azo ti mbilimbili” nga “azo so ayeke mbilimbili pëpe.” (Diko Kusala 24:15.) “Azo ti mbilimbili” ayeke azo so asara na Jéhovah be-ta-zo na ngoi so ala ngbâ lani na fini. Na mbage, “azo so ayeke mbilimbili pëpe” ayeke azo so asara na Jéhovah pëpe kozo si ala kui. Ti tâ tënë ni, na yâ ti aye mingi, sarango ye ti ala ayeke lani mbilimbili oko ape. So a yeke zingo ande agroupe use so, eskê e peut ti tene so iri ti ala ayeke na yâ ti mbeti ti fini? Ti kiri tënë na hunda so, zia e sara tënë na ndö ti agroupe so oko na oko.

10. Ngbanga ti nyen la a yeke zingo ande “azo ti mbilimbili”? Pasa wa la ambeni na popo ti ala ayeke wara? (Bâ “Atënë so azo ahunda,” so asara tënë na ndö ti zingongo na kuâ na ndö ti sese, so ayeke na yâ ti Tour ti Ba Ndo so.)

¹⁰ Osio groupe ni ayeke “azo ti mbilimbili”. Kozo si ala kui, a sû iri ti ala na yâ ti mbeti ti fini. Eskê a zi iri ti ala na yâ ti mbeti ni na peko ti kuâ ti ala? Ên-ën, ala ‘yeke na fini’ ndali ti so Jéhovah angbâ ti dabe ti lo na ala. Jéhovah ayeke “Nzapa ti akuâ pëpe, me ti azo so ayeke na fini, ndali ti so na lê ti lo ala kue ayeke na fini.” (Luc 20:38). So aye ti tene na ngoi so a yeke zingo ande azo ti mbilimbili na ndö ti sese, a yeke wara iri ti ala na yâ ti mbeti ti fini, atâa so na tongo nda ni, a yeke mo bâ mo tene a sû iri ti ala na crayon (Luc 14:14). Kite ayeke dä ape so ambeni na  popo ti azo so a yeke zingo ande ala ayeke duti na pasa ti sara kua tongana “amokonzi na ndö ti sese kue.”—Ps. 45:16.

11. Nyen la “azo so ayeke mbilimbili pëpe” ayeke duti ande na bezoin ni kozo si a peut ti sû iri ti ala na yâ ti mbeti ti fini?

¹¹ Oku groupe ni ayeke “azo so ayeke mbilimbili pëpe.” Peut-être ndali ti so ala hinga lani ape andia ti Jéhovah, ala sara pëpe ye ti mbilimbili kozo si ala kui. Tongaso, a sû iri ti ala na yâ ti mbeti ti fini ape. Me so Nzapa ayeke zingo ande ala, lege ayeke dä ti tene a sû iri ti ala na yâ ti mbeti ni. Me azo so, “so ayeke mbilimbili pëpe”, ayeke duti ande na bezoin ti tene a aidé ala mingi. Kozo na kuâ ti ala, ambeni na popo ti ala asara aye so ayeke tâ sioni mingi. Tongaso, ala yeke duti ande na bezoin ti tene a fa na ala tongana nyen ti sara ye alingbi na andia ti Jéhovah. Royaume ti Nzapa ayeke sara ande mbeni kota kapa ti fango ye so ade a sara ni lâ oko ape ti fa na ala tongana nyen ti sara ni.

12. (a) Azo wa la ayeke fa ye ande na azo so ayeke mbilimbili ape? (b) Nyen la ayeke si na azo so ake ti sara ye alingbi na aye so ala manda?

¹² Azo wa la ayeke fa ye ande na azo so ayeke mbilimbili ape? A yeke duti ande azo mingi mingi nga na azo ti mbilimbili so a yeke zingo ala ande na kuâ. Ti tene a sû iri ti azo so ayeke mbilimbili pëpe na yâ ti mbeti ti fini, ala bezoin ande ti duti na nzoni songo na Jéhovah nga ti mû terê ti ala na lo. Jésus Christ nga na amba ti lo ajuge ayeke bâ nzoni tongana nyen la azo so ayeke mbilimbili ape ayeke sara ye alingbi na aye so a fa na ala (Apoc. 20:4). Azo kue so ake ti sara ye alingbi na aye so a fa na ala ayeke ngbâ ande na fini ape, même tongana ala yeke na ngu 100 (És. 65:20). So Jéhovah na Jésus apeut ti hinga ye so ayeke na yâ ti bê ti zo, ala yeke zia pëpe si mbeni zo abuba ye na yâ ti fini dunia.—És. 11:9; 60:18; 65:25; Jean 2:25.

 ZINGONGO NA KUÂ TI WARA FINI NGA ZINGONGO NA KUÂ TI WARA NGBANGA

13-14. (a) Tongana nyen la e mä lani yâ ti atënë ti Jésus so ayeke na Jean 5:29? (b) Nyen la e doit ti hinga na ndö ti atënë ni so?

¹³ Jésus asara nga lani tënë na ndö ti azo so a yeke zingo ala ande na kuâ na ndö ti sese. Na tapande, lo tene: “L’heure ni ayeke ga so ala kue so ayeke na yâ ti adû ti kuâ ayeke mä ande go ti lo, na ala yeke sigi. Ala so asara aye ti nzoni, zingongo ti ala na kuâ ague na ala ti wara fini, na ala so angbâ ti sara aye ti sioni, zingongo ti ala na kuâ ague na ala ti wara ngbanga.” (Jean 5:28, 29). Jésus aye lani ti tene nyen la?

¹⁴ Ândö, e tene so atënë ti Jésus so aye ti sara tënë ti aye so azo so a zingo ala na kuâ ayeke sara na peko ti so a zingo ala; so ti tene, ambeni zo so a yeke zingo ala ayeke sara anzoni ye me ambeni ayeke ngbâ ti sara asioni ye. Me bâ so Jésus atene ape so azo so alondo ti sigi na yâ ti dû ti kuâ ayeke sara ande anzoni ye wala ayeke ngbâ ande ti sara asioni ye. Na Grec, Jésus ayeke sara tënë ti ye so ahon awe. Ye so afa so lo ye ti sara tënë ti aye so azo ni asara kozo na kuâ ti ala. So tënë ni ayeke tongaso a yeke na lege ni. A yeke na lege ni ndali ti so a yeke zia lege na zo oko ape ti sara asioni ye na yâ ti fini dunia. Azo so ayeke mbilimbili ape asara asioni ye ni so kozo na kuâ ti ala. Tongaso, so Jésus asara tënë ti ‘zingongo na kuâ ti wara fini’ nga na ‘zingongo na kuâ ti wara ngbanga’, lo ye ti tene nyen?

15. Azo wa la a yeke ‘zingo na kuâ ti wara fini’? Ngbanga ti nyen?

¹⁵ Azo ti mbilimbili, so asara lani anzoni ye kozo na kuâ ti ala, ayeke ‘zingo ande na kuâ ti wara fini’ ndali ti so a sû iri ti ala na yâ ti mbeti ti fini awe. Ye so aye ti fa so zingongo na kuâ ti “[azo] so asara aye ti nzoni”, so a sara tënë ni na Jean 5:29, ayeke oko na zingongo na kuâ ti “azo ti mbilimbili” so a sara tënë ni na Kusala 24:15. Fango nda ti ye so ague oko na aRomain 6:7, so atene: “Zo so akui awe, a zi siokpari ti lo na li ti lo awe.” Na ngoi so azo ti mbilimbili so akui, Jéhovah azi asiokpari so ala sara na li ti ala awe, me lo ngbâ ti dabe ti lo na anzoni ye so ala sara na ngoi so ala yeke lani na fini (aHéb. 6:10). Tâ tënë, azo ti mbilimbili so azingo na kuâ so abezoin ande ti ngbâ be-ta-zo, tongaso si iri ti ala angbâ na yâ ti mbeti ti fini.

16. ‘Zingongo na kuâ ti wara ngbanga’ aye ti sara tënë ti nyen?

¹⁶ Ka ti azo so asara asioni ye kozo si ala kui? Atâa so a zi asiokpari ti ala na li ti ala awe, ala sara lani na Jéhovah ape na ngoi so ala yeke na fini. A sû iri ti ala na yâ ti mbeti ti fini ape. Tongaso, zingongo na kuâ ti “[azo] so angbâ ti sara aye ti sioni” ayeke oko na ti “azo so ayeke mbilimbili pëpe” so a sara tënë ni na Kusala 24:15. Ala yeke ‘zingo ande na kuâ ti wara ngbanga’. * A yeke dë ngbanga na li ti azo so ayeke mbilimbili pëpe na lege so a yeke bâ yâ ti asarango ye ti ala (Luc 22:30). A yeke mû ande ngoi ti bâ wala ala lingbi ti tene a sû iri ti ala na yâ ti mbeti ti fini. Tongana azo so ayeke mbilimbili pëpe ake angbene sarango ye ti ala nga ala mû fini ti ala na Jéhovah, a yeke sû iri ti ala na yâ ti mbeti ti fini.

17-18. Nyen la azo kue so a yeke zingo ala ande ti wara fini na ndö ti sese abezoin ti sara? “Aye so ala sara”, so a sara tënë ni na Apocalypse 20:12, 13, ayeke aye wa?

¹⁷ Atâa azo so ayeke zingo ande na kuâ ayeke  lani azo ti mbilimbili wala azo so ayeke mbilimbili pëpe, ala bezoin ande ti sara ye alingbi na andia so ayeke na yâ ti afini rouleau so a yeke zi ande ni na yâ ti angu saki oko. Bazengele Jean afa aye so lo bâ lani na yâ ti vision, lo tene: “Mbi bâ nga akuâ, akota zo na akete zo, ala yeke luti na gbele trône ni, na a zi yâ ti ambeni rouleau. Me a zi nga yâ ti mbeni rouleau ni nde: a yeke rouleau ti fini. A fâ ngbanga ti akuâ ni alingbi na aye so a sû ni na yâ ti arouleau ni so, a lingbi na aye so ala sara.”—Apoc. 20:12, 13.

¹⁸ A yeke fâ ande ngbanga ti azo so a zingo ala na kuâ alingbi na “aye so ala sara.” A yeke aye wa? Eskê a yeke duti ande aye so ala sara kozo si ala kui? Ên-ën. Girisa ape so, na ngoi so ala kui, a zi asiokpari so ala sara lani na li ti ala awe. Tongaso ge, “aye so ala sara” alingbi pëpe ti duti aye so ala sara ândö na ngoi so ala yeke na fini. Me a doit ti duti aye so ala sara na peko ti so a fa ye na ala na yâ ti fini dunia. Même akoli be-ta-zo tongana Noé, Samuel, David nga na Daniel adoit ande ti manda ye na ndö ti Jésus Christ nga ti mä na bê na sandaga so lo mû. Azo so ayeke mbilimbili pëpe ayeke ti ala ande na aye mingi ti manda.

19. Nyen la ayeke si ande na nda ni na azo so ake pendere pasa so a mû na ala so?

¹⁹ Nyen la ayeke si ande na nda ni na azo so ake pendere pasa so a mû na ala so? Apocalypse 20:15 atene na e, atene: “Zo kue so a wara iri ti lo na yâ ti mbeti ti fini pëpe, a bi lo na yâ ti lac ti wâ ni.” A yeke futi ande ala biani biani. Tongaso, a yeke kota ye mingi ti tene e sara kue ti tene a sû iri ti e na yâ ti mbeti ti fini nga angbâ dä.

20. Pendere kua wa la a yeke sara ande ni na ngoi ti Komandema ti ngu saki oko ti Christ? (Bâ foto ti couverture ni.)

²⁰ Ngoi ti Komandema ti ngu saki oko ti Christ ayeke duti ande mbeni pendere ngoi mingi. Na ngoi ni, a yeke sara ande mbeni kota kapa ti fango ye na azo so ade awakua ti Nzapa asara mara ni lâ oko ape na ndö ti sese. Me a yeke duti nga ande ngoi ti tene a bâ yâ ti sarango ye ti azo ti mbilimbili nga na ti azo so ayeke mbilimbili pëpe (És. 26:9; Kus. 17:31). A yeke sara ande kapa ti fango ye so tongana nyen? Article ti peko ayeke aidé e ti hinga ni nga ti bâ na nene ni pendere ye so a leke ni so.