1. Ngu kutxani vathu vo tala nyamsi va si yi thembi Bhiblia?

 VATHU vo tala nyamsi va xaniseka ni ku kha va nga ni themba. Vona kha va ti zivi ti to i mani wu va nga mthembako. Va ti wotisa ti to vathu va va xoniphako vo fana ni va tipolitika, vasiyentista ni vanyamabhindu ina va khatala ngu silaveko sawe. Kuengetela keto, vona kha va swi ve va themba vathangeli va wukhongeli. Se kha ti xamalisi, ngako va si yi thembi Bhiblia ayi vathangeli va wukhongeli va wombako to va londeta yona.

2. Ngu kuya ngu Masalmo 119:160, ngu tihi ati hi nga tsanisekako ka tona?

² Kota malanda a Jehovha, athu ha tsaniseka ti to ene “mbwo thembeka” ni ku mbimo yotshe a hi navelela ati i ku ta tinene. (Mas. 31:5; Isaya 48:17) Athu ha ti ziva ti to hi nga themba ati hi ti lerako amu ka Bhiblia ayiya “mapswi a yona ma tsaniswako ngu ditshuri.” (Lera Masalmo 119:160.) Ha tumelelana ni ti txigondi tximwani txa Bhiblia txi nga ti womba: “Ti walo ati Txizimu txi ti wombako ti no tandeka mwendo kwa mbi hetiseka. Vathu va Txizimu va themba ati ti ku mu ka Bhiblia nguko va ti ziva to Njizimu txi nga womba.”

3. Ngu tihi ti hi no ti wona ka gondo yiya?

³ Hi nga va vhunisa kutxani vamwani ti to ve themba Bhiblia kufana ni nathu? He wone sivangelo siraru asi si hi mahako hi themba Bhiblia. Hi na wona kuthembeka ka mapswi a yona, kuhetiseka ka wuprofeti wa Bhiblia ni mtamo awu Bhiblia yi ku nawo wo txitxa wutomi wa vathu.

4. Ngu kutxani vathu va txi kanakana ti to Bhiblia i ngadi yona yi ya makhatoni?

⁴ Jehovha a thumisile kona mu ka 40 wa vavamna vo thembeka kasiku ve bhala Bhiblia. Hambiketo asi va nga bhala ka sona makhatoni (manuscritos) kha sa xayiseka kala nyamsi. b Asi hi ku naso konku ova makopiya dwe. Eto ti maha vathu vamwani ve tiwotisa ti to, ina Bhiblia yi hi ku nayo nyamsi ngu yona yi yi nga bhalwa makhatoni? Ina u ta nga tiwotisa ti to hi nga tsanisekisa kutxani ti to Bhiblia i ngadi yona yile ya makhatoni?

5. Mibhalo ya Txihebherhu yi kopiyarisilwe kutxani? (Wona mfota wa kapa.)

⁵ Kasi kuxayisa didungula da Bhiblia Jehovha a leletile malanda akwe ti to me maha makopiya a Bhiblia. Ene a leletete vakoma va Israyeli ti to ve ti mahela dibhuku dawe, e tshumela e sawula Valevhi ti to ve gondisa Mlayo wonewo ka vathu. (Dhewut. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Msana kova Vajudha va ti wuyile ngu wukhumbini wa Bhabhilona, mtxawa wa vathu vo ziva kukopiyara (copistas) va khatile kumaha makopiya o tala a Mibhalo ya Txihebheru. (Ezra 7:6) Phela vavamna vava va ti wu maha kwati mthumo wawe. Vakopista vonevo va si ngo bhaletela mapswi dwe, kambe ni mapasi ya kona kasi kutsaniseka ti to totshe ti zumbisekile. Kambe ngu mhaka ya kwa mbi hetiseka makopiya mamwani a Bhiblia ma manekile ma di ni tiphazamunyana ta mabhalelo. Hambiketo, ku mahilwe makopiya o tala a didungula donedo da dimwedo, se ngu kutsimbila ka mbimo tiphazamo ta mabhalelo ti tumbulekile. Ti mahisile kutxani?

6. Tiphazamo ta mabhalelo ta makopiya a Bhiblia, ti nga tumbuliswa kutxani?

⁶ Sigondi sa hombe sa ngweno si mani nzila ya yinene yo tumbula tiphazamo ta mabhalelo ati ti nga di mahilwe ngu va va nga kopiyara Bhiblia. Ngu txikombiso: A hi nge ko sawulwa 100 wa vavamna ti to ve kopiyara pajina ya testu yo kari ngu manza. Se mmweyo wa vavamna vonevo e phazama kubhala ka kopiya yakwe. Kasi kutumbula phazamo yoneyo ti nga lava ti to kufananiswa kopiya yakwe ni ya vamwani. Ngu ha kufanako, ngu kufananisa makopiya o kari a Bhiblia, sigondi soneso sa ti kota kutumbula tiphazamo ati vakopista vonevo va nga ti maha, mwendo didungula di di nga vako di txi pwateka.

7. Makopiya a mangi ya ma nga mahwa ya Bhiblia ma thembekile kuya hokela hani?

⁷ Ava va nga kopiyara Bhiblia ngu manza va ti karatile ngutu kasi ku wu maha kwati mthumo wuwa. Wona txikombiso txi txi fakazako mhaka yoneyo. Kopiya ya kale ayi yi kuho ya Mibhalo ya Txihebheru nja dilembe da 1008 mwendo 1009 E.C. Yona yi dhanwa ku i Códice de Leningrado. Hambiketo ka timbimo ta ngweno kutumbutwe makopiya a mangi, a kale ngutu kupinda Códice de Leningrado ngu ma 1000 wa malembe. Vamwani va nga pimisa to, aku Códice de Leningrado yi nga phindwa-phindwa ngu makopiya o tala kha yi swi yi fana ni makopiya ayale ma yi pindako ngu 1000 wa malembe. Kambe toneto hi nga ditshuri. Vagondi va va nga fananisa makopiya a kale ni ya ngweno hambi ku va nga mana kuhambananyana ka mabhalelo, kambe didungula da Bhiblia i ngadi donedo da kale, kha da txitxa.

8. Ngu kuhi kuhambana aku ku kuho ka makopiya a Mibhalo ya Txigriki ni makopiya a mabhuku mamwani?

⁸ Makristu o khata ma tekelete mathumelo a vakopista va Mibhalo ya Txihebheru. Ngu ku tiningetela va mahile 27 wa mabhuku a Mibhalo ya Txigriki, aya va nga txi ma thumisa ka mitshangano ni ka mthumo wawe wo txhumayela. Msana ko fananisa makopiya a Mibhalo ya  Txigriki aya ma nga xayiswa kala nyamsi ni mamwani a mbimo yoneyo, txigondi tximwani txi wombile tiya: “Mangi ngutu [makopiya a Mibhalo ya Txigriki], . . . kupinda makopiya a mabhuku mamwani.” Dibhuku di di ku Anatomia do Novo Testamento di wombile tiya: “Hi nga tsaniseka ti to ati hi ti lerako ka wuhunduluxeli wa Mibhalo ya Txigriki ya ngweno ta fana ni ti ti nga bhalwa ngu vabhali va kale.”

9. Ngu kuya ngu Isaya 40:8, ku nga wombwa txani mayelano ni didungula da mu ka Bhiblia?

⁹ Yotshe mizamo ayi vakopista va nga yi maha kudingana mazana-zana a malembe yi vhunile ti to Bhiblia ayi hi yi lerako ni ku yi gonda nyamsi yi va yo thembeka. c Jehovha a mahile to didungula dakwe ka vathu di xayiseka na di di thembekile. (Lera Isaya 40:8.) Ditshuri ti to vamwani va nga womba ti to kuva didungula da Bhiblia di di xayisekile kha ti wombi ti to di pimisilwe ngu Txizimu. Se konku he woneni wufakazi wo kari, awu wu kombisako to Bhiblia yi pimisilwe ngu Txizimu.

10. Ningela txikombiso txa kuhetiseka ka wuprofeti atxi txi tsanisako mapswi ya ma ku ka 2 Pedro 1:21. (Wona mifota.)

¹⁰ Bhiblia yi ni wuprofeti wa wungi awu wu nga hetiseka, wumwani wa kona wu hetisekile ku di pindile mazana-zana ya malembe wu di bhatwe. Matimu ma fakaza to wuprofeti wonewo wu hetisekile. Eto kha ti hi xamalisi nguko ha ti ziva to nyamne wa wuprofeti wonewo i Jehovha. (Lera 2 Pedro 1:21.) Alakanya ngu wuprofeti awu wu womba-wombako ngu kuwa ka didhoropa da kale da Bhabhilona. Ngu dilembe dizana da wu 8 A.E.C., mprofeti Isaya a susumetetwe kuprofeta ti to didhoropa dile da mtamo da Bhabhilona di ndina xulwa. Ka wuprofeti wonewo, ene a wombile ditina da wu a ndino xula i ku Siro ni nzila yi di ndino xulwa ngu yona. (Isaya 44:27–45:2) Isaya a tshumete e profeta ti to Bhabhilona a ndina loviselwa da magwito e tshumela e va dirumbi. (Isaya 13:19, 20) Ngu toneto ti nga maheka. Bhabhilona a wisilwe ngu va Medhi ni va Peresiya ngu 539 A.E.C., ni ku wukhalo wu di ngadi kona didhoropa dile, konkuwa marumbi. Xalela vhidhiyo  yi yi ku Bhiblia yi profetile ngu kuloviswa ka Bhabhilona ka dibhuku di di ku Hanya wutomi wo tsakisa kala kupinduka! gondo 3 ka ponto 5.

11. Txhamusela nzila yi wuprofeti wu wu ka Dhaniyeli 2:41-43 wu hetisekako ngu yona nyamsi.

¹¹ Kuhetiseka ka wuprofeti wa Bhiblia kha ka gwitela ka timhaka ta kale dwe, kambe ni nyamsi ha kuwona kuhetiseka ka wuprofeti. Ngu txikombiso, wona kuhetiseka ka wuprofeti wa Dhaniyeli mayelano ni mfumo wa hombe wa Mafu wa Anglo-Americano. (Lera Dhaniyeli 2:41-43.) Wuprofeti wuwa wu wombile ngu kukongoma ti to mfumo wuwa wo abaniswa, wu ndina va ni ‘didhawa do tsana’ kota simbi ni ‘didhawa do mbi tsana’ ku nga dibumba. Eto ti ti kombile i ti ditshuri. Grã-Bretanha ni América va ti kombile va di ni mtamo wo nga simbi mbimo yi va nga xula ka tiyimbi ta mafu otshe ni kusimama ve va ni masotxhwa a mtamo ngutu. Hambiketo mtamo wawe wu godholisilwe ngu vathu va va va fumako, ava va wusako sitereka sa kulwela tifanelo tawe ta wuthu ni matima ya va ma mahako o lwela mkhululeko. Mgondi mmwani wa politika ya mafu a wombile tiya: “Ka matiko otshe ale ma ku ni dhemokarasiya nyamsi, kha di ngaho ditiko di di nga abana ngu ta politika kufana ni Estados Unidos.” Kasi Grã-Bretanha i ku txienge tximwani txa mfumo wuwa wa mafu a ti komba a di abanekile ka malembenyana awa o gwitisa mayelano ni mawonelo o hambana ngu mapfanelo mayelano ni matiko a União Europeia. Kuabana kuwa, kumaha ti to mfumo wa hombe wa Mafu wa Anglo-Americano wu si sikoti kumaha sisungo so tsana.

12. Ngu tihi ati wuprofeti wa Bhiblia wu hi tsanisekisako ka tona?

¹² Kuhetiseka ka wuprofeti wa Bhiblia ka tsanisa themba yathu ya ti to sithembiso sa Txizimu sa mbimo yi yi tako si na hetiseka. Hi tipfa kufana ni mbhali wa Masalmo awu a nga khongela ka Jehovha a txi: “Moya wangu wa navela ngutu kuhanyiswa ngu ngawe nguko ani ni themba dipswi dako.” (Mas. 119:81) Ngu kuthumisa Bhiblia Jehovha wa hi ninga themba yo “verela masiku matako.” (Jer. 29:11) Themba yathu ngu wumangwana kha yi seketelwi ka mizamo ya vathu kambe ka sithembiso sa Jehovha. Hi nga simama hi aka themba yathu ka Dipswi da Txizimu ngu kuva vagondi vo tshimisisa va Bhiblia.

13. Ngu kuya ngu Masalmo 119:66, 138, ngu wuhi wumwani wufakazi wu kombisako to Bhiblia ya thembeka?

¹³ Kasi kumana wufakazi wumwani awu wu hi mahako hi themba Bhiblia, wona wuyelo ya yinene ayi vathu va nga yi mana ngu kulondisa sileletelo sa yona. (Lera Masalmo 119:66, 138.) Ngu txikombiso, mipatwa yi yi nga di hafuhi ni kudaya wukati, konku yi tsakile ni ku yi ni wumwewo. Vanana va kona va tsakile, nguko va kuliswa ka mwaya awu wu sakulelako kukombisa lirando, ni ku va tipfa va di vhikelekile ni kudhundwa.—Vaef. 5:22-29.

14. Ningela txikombiso atxi txi kombisako ti to kuthumisa ati ti ku mu ka Bhiblia ti nga txitxa wutomi wa vathu ve va vanene.

¹⁴ Ngu kuthumisa sialakanyiso sa wutxhari sa mu ka Bhiblia hambi va i ngadi sigevenga so thisa va txitxile wutomi wawe. Hi nga wona nzila yi sileleto sa yona si nga gwesa ngu yona txibotxhwa txi txi dhanwako ku i Jack. d Ka sotshe sigevenga so karata asi si ngadi gwevetwe kudawa, Jack ngene i nga ti txigevenga txo thisa ngutu. Kambe, Jack a woni m’thu a txi gondelwa  Bhiblia. Wunene wu wu nga kombiswa ngu vanathu va va nga txi tsimbitisa gondo ya Bhiblia wu mu gwesile ngutu aha ko nene e khata kugonda Bhiblia. Aku a nga thumisa ti a nga txi ti gonda ka Bhiblia ka wutomi wakwe, mahanyelo akwe ni wuthu wakwe si txitxile e maha m’thu wamnene. Ngu kutsimbila ka mbimo, Jack a tumeletwe kuva muhuweleli wo mbi bhabhatiswa. Ni ku kha ta swela a bhabhatisilwe. A txhumayete ngu kuhiseka sibotxhwa kulowe mayelano ni Mfumo wa Txizimu ni ku a vhuni 4 wa vathu ti to ve gonda ditshuri. Mbimo yi ku nga hoka ditshiku dakwe da ti to e dawa, Jack se i ti m’thu mmwani, mmweyo wa valamuli ati khene: “Jack hi ngene wu ni nga ti mu ziva ka 20 wa malembe msana. Tigondo ta Tifakazi ta Jehovha ti mvhunile ti to e txitxa wutomi wakwe.” Hambiku txigwevo txa Jack txo e dawa txi nga mbi thindeka, txikombiso txakwe txi junyatisa ti to hi nga themba Dipswi da Txizimu ni ti to dona di ni mtamo wo txitxa wutomi wa vathu ve va vavanene.—Isaya 11:6-9.

15. Kuthumisa ditshuri da Bhiblia ti va wonekisa ngu nzila yihi vathu va Jehovha nyamsi? (Wona mfota.)

¹⁵ Ngu kuvhunwa ngu ditshuri da mu ka Bhiblia, vathu va Jehovha va ni wumwewo. (Joh. 13:35; 1 Vak. 1:10) Kudikha ni wumwewo wathu sa woneka ngutu ngako si txi dinganiswa ni kuabana ka vathu ngu didhawa da politika, tixaka ni mazumbelo a vathu ka mafu awa. Dijaha di di dhanwako ku i Jean di gwesekile ngutu ngu kuwona wumwewo wa vathu va Jehovha. Jean a kulete ka ditiko do kari da África, mbimo yi ku nga khata yimbi ka ditiko donedo ene a tsute wusotxhwani kambe ngu kutsimbila ka mbimo a gwitile e pfhuka eya ka ditiko dimwani da hafuhi, se ati kona khe a mananile i Tifakazi ta Jehovha. Jean a womba tiya: “Ni gondile ti to ava va londetako wukhozeli wa ditshuri kha va ti betiseli ka politika ni ku kha va abana. Makhaloni eto, vona va dhundana.” Ene a engeta a txi: “Ani ni ti ningete ditina dangu, kasi kuvhikela ditiko. Kambe mbimo yi ni nga gonda ditshuri da Bhiblia, ti ni kuzetile kuningela  wutomi wangu ka Jehovha.” Jean a txitxile da magwito. Hahanze ko e lwa ni vathu va midhawuko yimwani, ene a txhumayela votshe va ava manako ditshuri da mu ka Bhiblia a di di patanisako vathu. Aku sialakanyiso sa Bhiblia si thumako ka vathu va midhawuko ya yingi yo hambana, etxo njikombiso txa ti to hi nga themba Dipswi da Txizimu.

16. Ngu kutxani i di ta lisima kutsanisa themba yathu ka Dipswi da Txizimu?

¹⁶ Kota ku txiemo txa mafu txi yako txi biha ngutu, themba yathu mayelano ni ditshuri yi na dukwa. Vathu va na zama ku hi maha hi kanakana ditshuri da Bhiblia mwendo hi kanakana ti to ina Jehovha a sawute txithumi txo thembeka na txi di ni wutxhari kasi kukongomisa vakhozeli vakwe nyamsi. Ngako hi txi kholwa ti to Dipswi da Jehovha mbimo yotshe ditshuri, hi na sikota kutserama ngako likholo lathu li txi xaselwa. Hi na sikota “kuxayisa milayo ya [Jehovha] kala kupinduka.” (Mas. 119:112) Hi na mbi va ni “tingana” to gela vamwani mayelano ni ditshuri ni ku va kuzeta ti to ve hanya ngu kutumelelana nado. (Mas. 119:46) Ni ku hi na sikota kutsanisela sikarato sa hombe, si patako kuxaniswa “ngu kuhonisela ni kutsaka.”—Vakl. 1:11; Mas. 119:143, 157.

17. Ngu tihi ti M’bhalo wathu wa dilembe wu hi alakanyisako tona?

¹⁷ Ha bonga ngutu Jehovha aku a nga hi xawutela ditshuri! Dona da hi tsanisa ni ku hi ninga mkongomiso wa wunene ka mafu awa ma nga tala ngu vhilinganya. Da hi ninga themba ya wumangwana wa wunene hahatshi ka wukoma wa Mfumo wa Txizimu. Nga m’bhalo wathu wa dilembe wa 2023 wu nga hi vhuna kutsanisa kukholwa kwathu ka ti to Dipswi da Txizimu di tsaniswa ngu ditshuri!—Mas. 119:160.