A ummi cazin ah kal

A ummi cazin ah kal

CAWN AWK CAPAR 1

Pathian ‘Phunglam Cu Biatak A Si’ Ti Kha Zum

Pathian ‘Phunglam Cu Biatak A Si’ Ti Kha Zum

2023 KUMCAANG BAIBAL: “Na phunglam a chung muru cu biatak a si.”—SALM 119:160.

HLA 96 Pathian Cauk—Ro Sung

LANGHTERNAK a

1. Tuchan ah mi tampi nih zeicah Baibal kha an zumh lo?

 TUCHAN ah mi tampi nih ahodah zumh khawh a si ti kha an hngal ti lo. An upatmi ramkhel lei ah a ṭuanmi, scientist pawl le chawlettu pawl nih an caah a ṭha bik in rian an ṭuan taktak maw timi kong ah lunghrinnak an ngei. Cun Khrihfa kan si aa timi biaknaklei hruaitu pawl zong kha an upat hna lo. Cucaah mah biaknaklei hruaitu pawl nih zulh awkah an fialmi hna Baibal cungah zumhnak an ngei ti lomi cu khuaruahhar awk a si lo.

2. Salm 119:160 ningin zeidah kan zumh awk a si?

2 Jehovah salle nih Jehovah cu “zumh awk tlakmi Pathian” a si ti le kan caah a ṭha bikmi thil a kan duhpiak zungzalmi a si ti kha kan zumh. (Salm 31:5; Isa. 48:17) “[Pathian] phunglam a chung muru cu biatak a si” timi Baibal bia cu zumh khawh a si ti kha kan hngalh. b (Salm 119:160 rel.) Baibal lei mifim pakhat nih hitin a timi hi kan hna a tla: “Pathian chimmi bia cu a palh bal lo asiloah tlin loin a um bal lo. Pathian miphun nih Pathian chimmi bia kha an zumh, zeicahtiah mah bia hna a chimtu Pathian kha an zumh caah a si.”

3. Hi capar ah zeidah kan i ruah hna lai?

3 Pathian Bia kan zumh bantukin midang nih an zumh ve nakhnga zeitindah kan bawmh khawh hna? Baibal kan zumh khawhnak a ruang pathum kha i ruah hna u sih. Baibal a hmaan ning, Baibal chimchungbia a tlin ning le Baibal nih mi nunnak a thleng khawh ning kong kha kan i ruah hna lai.

Baibal Bia A Hmaan Nakhnga Kilvennak

4. Mi cheukhat nih Baibal a hmaannak cungah zeicah lunghrinnak an ngeih?

4 Jehovah Pathian nih Baibal cauk ṭial awkah zumhfekmi pa 40 hrawng kha a hman hna. Asinain hlanlio kut in rak ṭialmi a hrampi ca hna cu tuchan ah a um ti lo. c Atu kan ngeihmi vialte cu tlen ṭhan chinmi an si. Mah ruangah mi cheukhat nih tuchan i kan hmuhmi Baibal bia hna cu a hramthawk an rak ṭialmi ningin a hmaan hnga maw tiah an ruah. Baibal a hmaan ti zumh khawh a si ning kong kha na ruat bal maw?

Hebru Cathiang tlen dingin cawnpiak a simi hna nih Pathian Bia kha a hmaan ning tein an thlen nakhnga ṭha tein an i ralring (Catlangbu 5 zoh)

5. Hebru Cathiang cu zeitindah tlen a si? (A phaw hmanthlak zoh.)

5 Jehovah nih thaw a chuah hnawhmi a bia kilven awkah cathiang kha tlen dingin a fial hna. Israel siangpahrang pawl kha anmah tein tlenmi Nawlbia ṭial awk le mah Nawlbia kha Levi mi nih Israel mi pawl cawnpiak awkah rian a pek hna. (Deut. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Judah mi nih Babilon ah sal in an taan hnuah thiamnak a ngeimi, ca a tlengmi phu pakhat nih Hebru Cathiang kha tampi in an hun tlen. (Ezra 7:6) Mah pa hna nih an rian kha felfai tein an ṭuan. Annih nih a biafang lawng si loin a cafang zong an hun rel caah a zeipaoh kha a hmaan ning tein an tlen khawh. Cutin a si bu hmanhin minung tlinlonak ruangah Baibal an tlenmi cheukhat ah palhnak hmetete a um tawn. Asinain mah ca hna cu tlenmi tampi a um caah mah a palhnak tete kha a hnuah hngalh ṭhan khawh a si. Zeitin in dah?

6. Baibal tlenmi hna ah a ummi palhnak kha zeitindah hmuh khawh a si?

6 Chanthar Baibal lei mifim pawl nih Baibal a tlengmi hna i an palhnak kha hmuh awkah zumhawk a tlakmi lam pakhat an ngei. Tahchunhnak ah, cahmai pakhat kha tlen dingin pa 100 cu rian pek an si hei ti u sih. An lak i pakhat nih ca a tlennak ah palhnak hmete pakhat a tuah. A palhnak hmuh khawh ning lamkhat cu a dang 99 nih an tlenmi ca he tahchunhnak thawngin a si. Cu bantukin hlanlio kut in ṭialmi Baibal tampi kha tahchunhnak thawngin a palhmi asiloah hrelhtakmi hna kha Baibal lei mifim pawl nih an hmuh khawh.

7. Baibal a tlengtu tampi cu zeitindah an i ralrin?

7 Kut in rak ṭialmi Baibal a tlengmi hna nih a hmaan ning tein a si khawh nakhnga fakpi in an i zuam. Cutin an i zuam ti a langhtermi tahchunhnak pakhat hi ruathmanh. A hlun bikmi hlanlio kut in rak ṭialmi Hebru Cathiang a dihlak cu AD 1008 asiloah 1009 hrawngah ṭialmi a si. Mah cu Leningrad Codex tiah auh a si. Asinain nai ah Leningrad Codex nakin kum 1,000 hrawng a hlun deuhmi, hlanlio kut in ṭialmi Baibal tampi le mah Baibal a cheubang hna kha an hmuh. Leningrad Codex cu kum 1,000 chungah an tlen chin lengmang caah mah nakin a hlun deuhmi ca pawl he an i dang tuk lai tiah mi cheukhat nih an ruah men lai. Asinain cutin a si lo. Baibal lei mifim pawl nih a hlun deuhmi kut in ṭialmi Baibal kha a thar deuhmi he an tahchunh tikah biafang aa dannak tete cu a um ko nain a sullam tu cu aa thleng lo ti kha an hmuh.

8. Khrihfa Greek Cathiang tlenmi le a dang hlanlio cauk pawl an i dannak cu zeidah a si?

8 A hmasa Khrihfa hna zong nih Hebru Cathiang kha an rak tlen ve. Pumhnak le phungchimnak rian ah an hmanmi, uk 27 aa telmi Greek Cathiang kha ralring tein an rak tlen. Baibal lei mifim pakhat nih hlanlio kut in ṭialmi Greek Cathiang kha mah lio caan ah rak ṭialmi a dang ca hna he a tahchunh hnuah hitin a ti: “A huap in [Greek Cathiang tlenmi pawl] tampi a um, . . . i mah cu a tling zong an tling deuh.” Cauk pakhat (Anatomy of the New Testament) nih hitin a ti: “Greek Cathiang i zumhawk a tlakmi, chanthar holhlehnak ah kan hmuhmi a konglam hna cu hlanlio caṭialtu hna nih an ṭialmi ningin a si ti kha kan zumh khawh.”

9. Isaiah 40:8 ningin Baibal bia he aa tlaiin zeidah a hmaan?

9 Kum tampi chung Baibal a tlengtu hna nih ralring tein Baibal kha an tlen. Cucaah a hmaanmi Baibal kha atu ah kan rel khawh i kan hlathlai khawh. d Tuchan ah Baibal kan hmuh nakhnga le a hmaanmi a si nakhnga a tuahtu cu Jehovah a si ti kha fiang tein kan hngalh. (Isaiah 40:8 rel.) Baibal bia kilven a simi nih Pathian thawchuah hnawhmi a si tinak a si lo tiah mi cheukhat nih an chim men lai. Cucaah Baibal cu Pathian thawchuah hnawhmi a si ti a langhtermi thil cheukhat kha zohhmanh hna u sih.

Baibal Chimchungbia Cu Zumhawk A Tlak

Left: C. Sappa/​DeAgostini/​Getty Images; right: Image © Homo Cosmicos/​Shutterstock

Baibal chimchungbia cu a hlanah a rak tling i atu zongah a tling cuahmah (Catlangbu 10-11 zoh) f

10. Kuathnih Peter 1:21 bia a hmaan ti a langhtermi, a tling cangmi chimchungbia pakhat kha tahchunhnak pe. (Hmanthlak zoh.)

10 Baibal ah a tling cangmi chimchungbia tampi a um i cheukhat cu a tlin hlan kum tampi lioin rak ṭialmi an si. Mah chimchungbia hna cu an tling taktak ti kha tuanbia nih a langhter. Baibal chimchungbia hna cu Jehovah sinin a rami a si caah mah kha kan khuaruah a har lo. (2 Peter 1:21 rel.) Hlanlio Babilon khualipi rawhnak kong he aa tlaimi chimchungbia hna kha ruathmanh. BC kumzabu pariatnak ah profet Isaiah cu mah lio caan ah a ṭhawng tukmi Babilon khualipi tei a si lainak kong kha chimchung dingin thawchuah a rak si. Mah khua a teitu ding cu Sairus a si tiah a min hmanhin a langhter i zeitindah a lak lai ti zong a neknok tiangin a chimchung. (Isa. 44:27–45:2) Cun a donghnak ah Babilon khua cu hrawh a si lai i mi nih an umnak bal ti lai lo ti zongin a rak chimchung. (Isa. 13:19, 20) Mah ning tein a rak tling. BC 539 ah Babilon khua cu Media le Persia kut ah a phan i a rak lianngan tukmi mah khua cu atu ah khuarawk a si cang.—Nunnak Kha Zungzal In I Nuamhpi! timi electronic in chuahmi cauk, cawn dingmi 03 i a kong 5nak ah Babilon Rawhnak Kong He Aa Tlaiin Baibal Chimchungbia timi video ah zoh.

11. Daniel 2:41-43 i chimchungbia cu tuchan ah zeitindah a tlin ti kha langhter.

11 Baibal chimchungbia pawl cu a hlan lawngah a tlinmi a si lo, tuchan zongah a tlin cuahmahmi kan hmuh. Tahchunhnak ah, Vawleicung Nawlngeitu Anglo-American kong he aa tlaimi Daniel chimchungbia tlinnak kha ruathmanh u. (Daniel 2:41-43 rel.) Mah chimchungbia nih Vawleicung Nawlngeitu Anglo-American cu thir bantukin “a ṭhawng lai” i tlak bantukin “fawi tein den khawh a si lai” tiah a hmaan ning tein a rak chimchung. Mah cu a hmaan ti kha atu ah kan hmuh khawh. Britain le American nih Vawlei Ralpi a pahnih ningin teinak an hmuhnak thawngin le a nganmi ralkapbu an ngeihnak thawngin thir bantuk ṭhawnnak an ngeih kha an langhter. Asinain chawlehnak le cozah a ralchanh tawnmi an rammi hna ruangah an ṭhawnnak cu a zor. Nai ah vawlei ramkhel lei mifim pakhat nih hitin a ti: “Vawleicung pumpi i democracy a hmu cangmi ram ah United States tlukin ramkhel lei ah aa ṭhencheumi ram an um lo.” Mah vawleicung nawlngeitu i a cheubang a simi Britain zong nih Europe ram hna he an i pehtlaihnak kha an mi pawl nih an duh lo caah nai kum hna in a hleiin aa ṭhencheu ve. Mah ṭhencheunak hna nih Vawleicung Nawlngeitu Anglo-American kha hlangfang tein thil tuah awkah a harter.

12. Baibal chimchungbia nih zeidah a kan zumhter?

12 A tling cangmi Baibal chimchungbia hna nih hmailei kong Pathian biakam pawl a tling hrimhrim lai timi kan zumhnak kha a fehter chin. Jehovah sinah hitin thla a cammi salm caṭialtu pa bantukin kan ruah ve: “Maw BAWIPA, na khamhnak ka hngahnak ah hin ka ba tuk hringhran cang; na bia cu kaa bochanmi a si.” (Salm 119:81) Jehovah nih Baibal in hmailei ruahchannak kha a kan pek. (Jer. 29:11) Hmailei kan i ruahchannak cu minung zuamnak cungah si loin Jehovah biakam cungah aa hngatmi a si. Pathian Bia cung kan zumhnak fehter peng awkah Baibal chimchungbia kha ṭha tein hlathlai hna u sih.

Mi Nuai Tampi A Bawmmi Baibal Ruahnak Cheuhnak

13. Salm 119:66, 138 ningin Baibal zumh khawh a sinak a dang a ruang pakhat cu zeidah a si?

13 Baibal zumh khawh a sinak a dang a ruang pakhat cu mi nih Baibal ruahnak cheuhnak an zulh tikah ṭhatnak an hmuh caah a si. (Salm 119:66, 138 rel.) Tahchunhnak ah, aa ṭhen hnikmi nuva hna nih Baibal lamhruainak an zulh caah atu ahcun an i nuam tuk cang. An fale cu a him i dawtnak in a khatmi Khrihfa innchungkhar ah an ṭhan caah an i nuam tuk.—Efe. 5:22-29.

14. Baibal ruahnak cheuhnak zulhnak nih minung nunning a thlen khawh ti a langhtermi tahchunhnak pakhat in chim.

14 Ṭih a nungmi misual pawl hmanh nih Baibal ruahnak cheuhnak an zulh tikah an nunnak cu aa thleng. Baibal ruahnak cheuhnak nih thong a tlami Jack a bawmh ning kha zohhmanh. e Anih cu a puarhrang tukmi misual pakhat a si i thihdan pekmi hna lak hmanhah ṭih a nung bikmi a si tiah mi nih hngalhmi a si. Asinain nikhat ah Baibal cawnnak pakhat ah Jack cu a ṭhu ve. Baibal cawnpiaktu unaupa hna nih an langhtermi dawt-zaangfahnak nih a lung a suk tuk i Baibal a hung cawng ve. Baibal biatak ningin a zulh tikah a tuahsernak le a ziaza hna cu an hung ṭha deuh. Jack cu tipil a ing rih lomi thawngthanhtu pakhat in sining a hun tlinh i a hnuah tipil a rak ing. A dang thongtla pawl kha lungtak tein Pathian Pennak kong a chimh hna i an lakin pali kha biatak hngalh awkah a rak bawmh hna. Thah a si lai ni a phanh tikah Jack cu aa thleng tuk cang. Sihni pakhat nih hitin a ti: “Jack cu a luancia 20 lioah ka rak hngalhmi bantuk kha a si ti lo. Jehovah Tehte Hna cawnpiaknak nih a nunning kha a thlen.” Jack cu thah a si ko nain a nunning nih Pathian Bia cu zumh khawh a si ti le mah nih minung nunning kha a ṭha deuhmi in thlen khawhnak ṭhawnnak a ngei ti kha a langhter.—Isa. 11:6-9.

Baibal ruahnak cheuhnak nih hnulei sining aa khat lomi mi tampi i an nunning kha a thlen (Catlangbu 15 zoh) g

15. Tuchan ah Baibal biatak zulhnak nih Jehovah miphun kha zeitindah a thleidanter hna? (Hmanthlak zoh.)

15 Jehovah miphun nih Baibal biatak an zulh caah an lung aa rual. (Johan 13:35; 1 Kor. 1:10) Tuchan ah mi tampi cu ramkhel lei an ruahnak, miphun asiloah zatlang nunning ruangah an i ṭhencheu caah kan lakah a ummi daihnak le lungrualnak cu cinken awktlak taktak a si. Jean timi mino pa pakhat nih Jehovah Tehte Hna lakah a ummi daihnak kha a hmuh tikah a khuaruah a har tuk. Anih cu Africa ram pakhat ah a ṭhangmi a si. Ramchung raltuknak a thawh tikah ralkap ah a lut i a hnuah an pawngah a ummi ram pakhat ah a rak tli. Cuka ram ah Jehovah Tehte Hna he an i tong. Jean nih hitin a ti: “A hmaanmi biaknak ah a ummi hna cu ramkhel lei ah an i tel lo i an i ṭhencheu lo ti kha ka hun hngalh. Mah canah pakhat le pakhat an i daw.” Hitin a ti chap: “Kan ram runvennak caah ka nunnak kha ka rak i pe. Asinain Baibal biatak ka cawn tikah ka nunnak kha Jehovah sinah pek ka duh.” Jean cu a nunning aa thleng tuk cang. Amah he hnulei sining aa khat lomi hna doh canah a tonmi hna kip sinah Baibal biatak kong kha atu ahcun a chim cang. Baibal ruahnak cheuhnak zulhnak nih hnulei sining aa khat lomi mi tampi kha ṭhathnemhnak tampi a hmuhter hna. Mah nih Pathian Bia cu zumh khawh a si ti kha a langhter.

Pathian Bia Biatak Kha Zum Peng

16. Pathian Bia kan zumhnak fehter cu zeicah a biapit tuk?

16 Vawleicung thil sining cu a chiat chin lengmang caah biatak cung kan zumhnak cu hneksak a si men lai. Baibal biatak he aa tlaiin lunghrinnak kan ngeih nakhnga asiloah Jehovah nih tuchan i a salle lamhruainak pek awkah zumhawktlak le a fimmi sal rian a pek hna timi kong ah lunghrinnak kan ngeih nakhnga mi tampi cu an i zuam men lai. Asinain Jehovah Bia cu a zungzal in a hmaan timi zumhnak kan ngeih ahcun kan zumhnak a hneksakmi mah bantuk dohnak hna kha kan tei khawh lai. ‘Kan thih ni tiangin [Jehovah] nawlbia cu kan zulh zungzal ko lai.’ (Salm 119:112) Midang sinah biatak kong chim awk le Baibal lamhruainak zulh dingin tha pek awkah kan “ning a zak lai lo.” (Salm 119:46) Cun hremnak i telin a har bikmi thil sining hna kha “lungsau thinfual” tein le nuam tein kan inkhawh lai.—Kol. 1:11; Salm 119:143, 157.

17. Kumcaang Baibal nih zeidah a kan hngalhter ṭhan lai?

17 Jehovah nih biatak kong hngalhnak nawl a kan pek caah zeitluk in dah lunglawmh awk a si! Biatak nih lungdai tein a kan umter i aa tuai-urmi hi vawlei ah a fiangmi tinhnak le lamhruainak a kan pek. Cun Pathian Pennak uknak tangah a ṭha deuhmi hmailei ruahchannak zong a kan pek. 2023 kumcaang Baibal nih Pathian Bia a chung muru cu biatak a si ti kha fek tein zumh awkah kan bawm hram ko seh!—Salm 119:160.

HLA 94 Pathian Bia Caah I Lawm

a 2023 kumcaang Baibal caah thimmi “Na phunglam a chung muru cu biatak a si” timi cu zumhnak fehtertu taktak a si. (Salm 119:160) Nang zong cutin na zumh lai ti cu a fiang ko. Asinain mi tampi nih Baibal cu a hmaanmi a si i mah nih a ṭhami ruahnak cheuhnak a kan pek khawh ti kha an zum lo. Hi capar ah lungthin ṭha a ngeimi hna nih Baibal le Baibal ruahnak cheuhnak an zumhnak a ruang pathum kan i ruah hna lai.

b BIAFANG FIANTERNAK: Mah Baibal cacaang ah hmanmi “a chung muru” timi Hebru biafang cu fonhmi, a dihlak asiloah thil pakhat i a biapitnak timi sullam a ngei.

c “Kut in ṭialmi ca” timi biafang nih hlanlio ah kut in an rak ṭialmi ca kha a chim duhmi a si.

d Baibal kilvennak he aa tlaiin a kong tam deuh hngalh awkah jw.org ah lut, cun “Baibal Cu A Hmaanmi A Si Kha Zeitindah Kan Zumh Khawh?” timi video kha kawl.

e Min cheukhat thlen a si.

f HMANTHLAK FIANTERNAK: Pathian nih Babilon khualipi cu hrawh a si lai tiah a rak chimchung.

g HMANTHLAK FIANTERNAK: Langhtermi—Mino pa pakhat cu mi pawl he i doh canah daihnak um khawh ning le cutin nun ve awkah midang bawmh khawh ning kong kha Baibal in a cawn.