Skip to content

Shimbukira oku mukololo gw'ebili mo

MWAZI G’OKUYIGA 1

Ochizere oku ‘Echinwa cha Mungu Buba Bukweri’

Ochizere oku ‘Echinwa cha Mungu Buba Bukweri’

OLWANDIKO LWERHU L’OMWAKA GWA 2023: “Echinwa chawe choshi nk’oku chinaba buba bukweri.”—ZB. 119:160.

OLWIMPO 96 Biblia Ni Kitabu ya Maana Sana

OKU BUGEKE a

1. Bulagurhe bantu banene barhalangalira Ebiblia?

 BANTU banene barhamenyere zene inde bakanihira. Barhachizerere abantu bakengere, omufano, abanya-politike, abasomere esiyanse, n’abachuruzi, akaba buli mango banalonza kujira ebyakabalerhera enyungu. Oku bwindi, barhakengere abakulu b’amadini bachiyirika oku bali Bakristu. Bobola, birhakarhusomeza okubona barhalangalire Ebiblia, echitabu abola bakulu b’amadini banaderha mpu bakengere.

2. Nk’oku olwandiko lwa Zaburi 119:160 luderhere, bichi rhukwanene kuchizera?

2 Rhwabo bakozi ba Yehova, rhuyemerere oku ali “Mungu w’obukweri” na buli mango aba arhulonzeze amenja. (Zb. 31:5; Isa. 48:17) Rhumenyere oku rhwakalangalira ebi rhunasoma omu Biblia. Rhuyemerere oku “Echinwa cha Mungu choshi nk’oku chinaba, buba bukweri.” (Osome Zaburi 119:160.) Rhuyemerere ebi musomi muguma we Biblia ayandikaga: “Nta chintu n’echiguma Mungu aderhere chiba ch’obubeshi changwa mpu chakafundwa bwayenera. Abantu ba Mungu bakalangalira eby’aderhere, bulala balangalire Mungu wabiderhere.”

3. Bichi rhwaganirako mu gunola mwazi?

3 Nka gurhe rhwakarhabala abandi banihire Echinwa cha Mungu nk’oku nerhu rhuchinihire? Rhwaganira ku mpanvu esharhu zakarhuma rhwanihira Ebiblia. Rhwaganira oku bilolere okuntu oburhumwa bwe Biblia burhasaga hindamuka, okuyenera kw’obulebi bwe Biblia, n’emisi Ebiblia egwerhe y’okuhindamula akalamo k’abantu.

NTA MUNTU WAGALIRE KUHINDAMULA OBURHUMWA BWE BIBLIA

4. Bulagurhe bantu baguma banawaza oku oburhumwa bwe Biblia bwahindamukire?

4 Yehova akolesaga balume bemana 40 ntya bayandike ebitabu bye Biblia. Aliko nta mandishi marhanzi-rhanzi ma mira maliho kugera zene. Ebi rhugwerhe mali makopi m’amakopi konyine. b Echola chakarhuma banene bachibaza akaba ebi rhunasoma omu Biblia zene, akaba kweri byenabilala abola balume bayandikaga burhanzi-rhanzi. Ka hali amango wachigerere kuchibaza bichi byakarhurhabala rhuchizere oku ntyo ku binali?

Abantu balikoomezwe kuyandika amakopi m’Amandiko me Echiebrania bali merangwe bwenene omu kujira okwabo koshi yibajira ekopi ze Echinwa cha Mungu zirhagwere magosa (Olole echifungo che 5)

5. Nka gurhe ekopi z’Amandiko m’Echiebraniya zayandikwaga? (Olole efoto eli oku chiganda.)

5 Y’oburhumwa bwe Biblia bulangwa bwinja, Yehova abwira abantu bage oku bayinje bayandika amakopi mayo. Alihere abami be Izraeli erhegeko ly’okuchiyandikira bonyine ekopi z’Esheriya, anashimika bene Lawi bayinje bayigiriza abantu changwa olubaga eyola Sheriya. (Kum. 17:18; 31:24-26; Ne. 8:7) Abayahudi bamalire rhenga omu buhungiro e Babiloni, echigusho ch’abantu balikoomere bwenene akola kasi bahwanza kuyandika kopi zinene z’amandiko m’Echiebrania. (Ezr. 7:6, amahugulo m’eshishi.) Abola balume baliri merangwe bwenene. Buzinda, abaliri bayandika ezola kopi barhondera kuganja, arhali ebinwa byonyine si n’olufabe yi bachizera oku buli chinwa chayandikirwe bwinja-bwinja nk’oku chinali. Aliko, bulala barhaliri bashinganyanya, kopi ziguma mw’ezola zaligwerhe amagosa mageke-geke. Aliko kopi zinene z’amandishi maguma zaliri zayandikwa yinji bagala kurhegeera amola magosa. Nka gurhe?

6. Nka gurhe abasomi baliri barhegeera amagosa maliri omu kopi ze Biblia?

6 Abasomi ba zene bapatire enjira nyinja y’okurhegeera amagosa abola bajiraga ekopi ze Biblia bayandikaga. Omufano: Rhuderhe oku bamahereza balume 100 amandishi ma bukurasa buguma na buli muguma ayandike eyage kopi. Mulume muguma mw’abola anajira gosa ligeke omu kopi yage. Njira nguma rhwakarhegeeramo elyola gosa, kuli kuhuzanya eyola kopi n’amandi makopi moshi. Konakuguma, omu kuhuzanya kopi zinene z’amandishi me Biblia, abasomi banagala kurhegeera amagosa changwa ebi muntu muguma akaba arhayandikaga omu kopi yage.

7. Bichi biyerekene oku bantu banene bayandikaga e Biblia baliri merangwe?

7 Birhaliyorohere abola bajiraga ekopi z’amandishi me Biblia kujira ntyo buzira magosa. Hala omufano guyerekene bwinja echola. Ekopi ya mira bwenene y’Amandiko me Chiebraniya ya malaga yandikwa omu mwaka gwa 1008 changwa 1009 N.K.Y. Eyola kopi eyirikirwe Codex ya Leningrad. Aliko omu myaka echizindire kugera, ekopi zinene z’amandishi me Biblia n’ebichira by’amandishi, byavulwirwe zabaga zamamala myaka 1000 ntya kulusha e Codex ya Leningrad. Muntu mulebe akawaza oku enyuma y’okuyandika ekopi kanene z’amola mandishi omu chihe cha myaka 1000, ebiyandikirwe omu Codex ya Leningrad birhakachibere kuguma n’ebiyandikirwe mw’amola mandishi ma mira. Aliko obola burhali bukweri. Amango abasomi bahuzanya amola makopi ma mira bwenene n’amahyahya, balibwene oku halirimo bigeke bwenene birhaliri kuguma, aliko oburhumwa bwe Biblia bowe burhahindamukaga.

8. Bichi biyerekene oku ekopi z’Amandiko me Chigiriki me Chikristu zirhali kuguma n’ebindi bitabu bya mira?

8 Abakristu ba burhanzi nabo baliri bayandika ekopi z’amandishi. Baliyandikire oku bwirhonzi kopi za bitabu 27 by’Amandiko me Chigiriki me Chikristu, baliri bakolesa oku mbuganano zabo n’omu kasi kabo k’okuhubiri. Musomi muguma wahuzanyaga ekopi z’Amandiko me Chigiriki me Chikristu n’ebindi bitabu byakolwaga mw’amola mango, aderha ntya oku bilolere amandishi me Biblia: “Kopi zinene z’amandishi me Chigiriki me Chikristu ziliho zene kulusha ez’ebindi bitabu byoshi, . . . na hofi zoshi ziyenere.” Echitabu chiguma chiderhere ntya: “Rhwakanachizera oku ebindi bitabu byoshi rhunasoma omu tafsiri nyinja ya zene y’amandiko me Chigiriki me Chikristu egwerhe oburhumwa bon’obola bw’abandisi ba mira.” (Anatomy of the New Testament).

9. Nk’oku olwandiko lwa Isaya 40:8 luyerekene, bukweri buhe rhubwene oku bilolere oburhumwa bwe Biblia?

9 Omu magana m’emyaka, abaliri bayandika amakopi balikolere bwenene oku bwirhonzi yi bayandika ekopi ze Biblia. c Echola che chirhumire zene rhugwerhe Ebiblia rhunasoma n’okuyiga erhali mu magosa. Rhumenyere oku Yehova yi wajiraga okwage koshi ye Chinwa chage chirhuhikako zene, chirhanali mu magosa. (Osome Isaya 40:8.) Aliko baguma bakaderha oku bulala konyine oburhumwa bwe Biblia burhasaga kuhindamulwa, echola chirhayerekene oku yafuherwaga na Mungu. Bobola, rhujage rhwaganira oku biyerekene oku Ebiblia ya fuherwaga na Mungu.

RHWAKALANGALIRA OBULEBI BULI OMU BIBLIA

Left: C. Sappa/​DeAgostini/​Getty Images; right: Image © Homo Cosmicos/​Shutterstock

Amalebi me Biblia mayenere mira manali magenderera kuyenera zene (Olole echifungo che 10-11) e

10. Lerha omufano g’obulebi bwayenere guyerekene oku ebinwa bili omu 2 Petro 1:21 bili by’okuli. (Olole amafoto.)

10 Ebiblia egwerhe malebi manene mayenere, maguma mw’amola malebi mayandikwaga amagana m’emyaka embere mayenere. Engani nazo ziyerekene oku amola malebi maliyenere. Echola chirharhusomeze bulala rhumenyere oku owayandikisaga amalebi moshi mali omu Biblia ali Yehova. (Osome 2 Petro 1:21.) Waza oku bulebi buderhere oku bilolere okuhena kw’evile ye Babiloni ya mira. Mu kasanzi kalebe ahagarhi k’omwaka gwa 778 na 732 M.K.Y., Mungu afuhera omulebi Isaya alebe oku evile yalikomere ye Babiloni yakafarhirwe. Anaderha chiro n’ezino ly’owakayihimire, k’okuderha, Koreshi, na nka gurhe akafarhire eyola vile. (Isa. 44:27–45:2) Isaya alishubire leba oku e Babiloni yakahikiire kulimbulwa n’okubera biguka loshi. (Isa. 13:19, 20) N’obola bulebi bwayenera bwinja-bwinja. Abamedi n’Abaperse bafarha evile ye Babiloni omu mwaka gwa 539 M.K.Y., n’aha eyola vile yaliyumbakirwe habere biguka kuhika zene.—Olole evideo Biblia Ilisemaka Kama Babiloni Itaharibiwa (Ebiblia Yaliderhere oku e Babiloni Yakalimbwirwe), eli omu somo lya 3 chigabi cha 5 che chitabu Siimira Akalamo Esiku n’Amango! Chili omu telefone changwa omu tablete yawe.

11. Gurhe obulebi buli omu Danieli 2:41-43 buli bwayenera zene? Fasiriya.

11 Obulebi bwe Biblia burhayeneraga omu mango ma mira monyine; aliko na zene rhuli rhwabona gurhe obulebi bwe Biblia buli bwayenera. Omufano, waza oku bilolere okuyenezwa k’obulebi bwa Danieli buderheere Oburhegesi bw’Egulu Lyoshi bwe Angletere ne Amerika. (Osome Danieli 2:41-43.) Obola bulebi bwaliyerekene bwinja-bwinja oku Oburhegesi bw’Egulu Lyoshi bwe Angleterre ne Amerika, chigabi chiguma chabo “chakakomere” nka chuma n’echindi “chakalembere” nka bumba. Na zene rhubwene oku obola buli bukweri. Oburhegesi bwe Angletere ne Amerika bwachigerere kukola nka chuma chikomere omu kurhabala bwenene kuhima Amavita Mabiri m’Egulu Lyoshi, n’okugenderera kugwarha abasoda bagwerhe misi minene. Aliko emisi y’obola burhegesi yalembere eju y’abantu bali balonza buli mango kuderhera ehaki zabo kugerera emilungano y’abakozi, okulwira ehaki z’abantu boshi, n’ebigusho bili byalwira obuhuru. Musomi muguma w’eby’epolitike omu gulu, achizindire kuderha ntya: “Nta burhegesi bwe Chidemokrasiya bw’epolitike buli omu gulu zene, buli mw’akavulindi kanene kulusha oburhegesi bwe Amerika.” Angletere nayo, echindi chigabi ch’obola burhegesi bw’egulu lyoshi, echizindire kuba mw’akavulindi omu myaka egerere. Abantu barhayunvikene oku bilolere okuntu bakwanene kugenderera kurhola ebihugo bili omu Chinyabuguma che Bulaya. Akola kavulindi karhumire Oburhegesi bw’Egulu Lyoshi bwe Angletere ne Amerika burhayinja bwakola n’emisi yabo yoshi.

12. Bichi obulebi buli omu Biblia burhuyemezeze?

12 Amalebi manene me Biblia mayenere makomeze obwizere bwerhu oku ebilagane bya Mungu by’amango mayinjire, njibyayenera. Rhuchiyunvirhe kuguma n’omwandisi we zaburi wasaliraga ntya emwa Yehova: “Ndingirize bwenene obuchunguke bwawe, bulala echinwa chawe b’obulangalire bwani.” (Zb. 119:81) Kugerera Ebiblia, Yehova arhuhere oku buzigire “amango mayinjire n’obunihire.” (Yer. 29:11) Obulangalire bwerhu bw’amango mayinjire burhayumangiire oku by’omuntu akajira, s’aliko buyumangiire oku bilagane bya Yehova. Rhujage rhwakomeza obunihire bwerhu omu Chinwa cha Mungu omu kuyiga bwinja-bwinja obulebi buli omu Biblia.

AMAHANO MALI OMU BIBLIA MALI MARHABALA AMAMILIYONI M’ABANTU

13. Nk’oku olwandiko lwa Zaburi 119:66, 138 luyerekene, yindi mpanvu ehe yakarhuma rhwachizera Ebiblia?

13 Eyindi mpanvu erhuma rhwalangalira Ebiblia, kuli kubona oku enarhabala abantu banakenga amahano mayo. (Osome Zaburi 119:66, 138.) Omufano, abalume n’abakazi baliri hofi kushanda obuhya bwabo, bakala bagwerhe obusiime bulala bakoleseze amahano me Biblia. Abana babo bagwerhe obusiime b’okulembwa omu mulala gwe Chikristu gugwerhe abazere bali babashishikala, banabazigiire.—Efe. 5:22-29.

14. Lerha omufano guyerekene oku okukolesa amahano me Biblia kunarhabala abantu bagwarhe akalamo kakwirire.

14 Okukolesa oku bwengehe amahano me Biblia, kwarhabere chiro na banyakola-amaligo bakomere bahindamule akalamo kabo n’okuba bantu benja. Waza okuntu okukolesa amola mahano kwalirhabere mulume muguma walishwekerwe, waliyirikirwe Jack. d Aliri mubandi muguma okomere bwenene, waliri omu bashwekwa babi bwenene balihaabirwe obuhane b’olufu. Aliko lusiku luguma, Jack ayunviriza amango bantu baguma baliri bayiga Ebiblia. Engeso nyinja bene-berhu baliri baongoza efunzo bayerekanaga, yarhuma ahwanza kuyiga Ebiblia. Akolesa omu kalamo kage enyigirizo z’okuli aliri ayiga omu Biblia, chiro n’olugenzi lwage n’oborhere bwage, byahwanza kuhindamuka n’okuba binja. Enyuma w’ahola, Jack aba muhubiri orhaza batizwa anabatizwa. Ahubiri abandi bashwekwa n’obushiru oku bilolere Obwami bwa Mungu, anarhabala bandi bane ntya bamenye okuli. Amango olusiku lwage l’okuyirhwa luhika, Jack abaga abere muntu mwinja. Avoka wage muguma aderha ntya: “Arhali ye Jack oyula nalimenyere myaka 20 yamagera. Enyigirizo z’Abahamirizi ba Yehova zahindamwire akalamo kage.” Chiro akaba oku Jack aliyinjire yirhwa oku anachibirwaga olubanja, omufano gwage guyerekene kweri oku rhwakanihira Echinwa cha Mungu n’emisi chigwerhe y’okuhindamula akalamo k’abantu n’okuba benja.—Isa. 11:6-9.

Amahano me Biblia mahindamwire akalamo ka bantu banene barhengere omu buko bulengene (Olole echifungo che 15) f

15. Nka gurhe okukolesa enyigirizo ze Biblia omu kalamo, kwarhumire abantu ba Yehova barhaba kuguma n’abandi zene? (Olole efoto.)

15 Bulala banakolesa enyigirizo ze Biblia, abantu ba Yehova bali omu buguma. (Yoh. 13:35; 1 Ko. 1:10) Omurhula n’obuguma bili aha garhi kerhu bibonekene wazi, ahanene bulala bantu banene zene barhayunvikene eju y’amawazo me politike marhali kuguma, obuko, na bulala boshi barhalamire akalamo kali kuguma. Amango musole muguma oyirikirwe Jean abona obola buguma buli ahagarhi ka bantu ba Yehova, ahumwa oku murhima bwenene. Akuliraga omu chihugo chiguma ch’omu Afrike. Amango evita lirhengerera omu chihugo chage, aj’omu chisoda, aliko enyuma ayinja libirhira omu chihugo baturene nacho. Abuganana n’Abahamirizi ba Yehova mw’echola chihugo. Jean aderhere ntya: “Namenya oku abantu bali omu dini ly’okuli barhachiheba omu bye politike barhanali mw’akavulindi. S’ahubwe, bazigirene buli muguma n’owindi.” Agenderere ntya: “Nabaga nahaanire akalamo kani omu kulwira echihugo chani. Aliko amango nyiga okuli, narhola omuhigo g’okuhaana akalamo kani emwa Yehova.” Jean ahindamuka loshi. Ahali h’okulwisa abantu barhali kuguma naye, akala abwira buli yeshi abuganene naye oku bilolere oburhumwa bwe Biblia b’omurhula. Okubona ok’oburhumwa bwe Biblia bwarhabere bantu banene kurhenga mu mashanja manene, echola chirhuyemezeze kweri oku rhwakanihira Echinwa cha Mungu.

OGENDERERE KULANGALIRA ECHINWA CHA MUNGU CH’OBUKWERI

16. Bulagurhe kuli kw’akamaro rhukomeze obwizere bwerhu omu Chinwa cha Mungu?

16 Okw’elila gulu lyagenderera kubiha bwenene, obwizere bwerhu omu Chinwa cha Mungu bwageregezwa. Abantu bakalonza rhugwarhe engangane oku bilolere obukweri bwe Biblia changwa kugwarha engangane oku Yehova ashimikire omuja mwimana onakengukire mpu y’ayerekeza abantu bage zene. Aliko, nka rhuchizerere oku Echinwa cha Mungu buba bukweri esiku zoshi, rhurhadundwa amango obwemere bwerhu bwamarherwa mw’eyola njira. ‘Rhuhigirire kukenga amarhegeko ma [Yehova] amango moshi, kuhika oku buzinda.’ (Zb. 119:112) ‘Rhurhayunva eshonyi’ z’okubwira abandi oku bilolere okuli n’okubaheba omurhima balame nk’oku ezola nyigirizo ziderhere. (Zb. 119:46) Kandi rhwagala kulembera “omu kulindira n’omwishingo” ebibazo bikomere bwenene chiro kuhebamo n’obupinzani.—Kol. 1:11; Zb. 119:143, 157.

17. Bichi olwandiko lwerhu l’omwaka lwayinja lwarhuyibusa?

17 Rhugwerhe eshukurani nene bwenene emwa Yehova warhurhabere rhumenye okuli! Ezola nyigirizo z’okuli, zarhurhabala rhurhulere n’okugwarha obwizere n’okurhuyigiriza okuntu rhwakalama mw’eli gulu liri lyayunjula akavulindi kanene. Obola bukweri burhuhere obulangalire bukwirire bw’amango mayinjire eshishi y’oburhegesi b’Obwami bwa Mungu. Olwandiko lwerhu l’omwaka gwa 2023, lujage lwarhurhabala rhukomeze obwizere bwerhu oku Echinwa cha Mungu choshi nk’oku chinaba, buba bukweri!—Zb. 119:160.

OLWIMPO 94 Aksanti Yehova kwa Kutupatia Neno Yako

a Olwandiko lwerhu l’omwaka gwa 2023 l’okukomeza obwemere bwerhu lwachishogerwe luderhere: “Echinwa chawe choshi nk’oku chinaba buba bukweri.” (Zb. 119:160) Nta ngangane, nawe oyemere ebyola binwa. Aliko bantu banene barhaba bayemerere oku ebye Biblia ederhere buba bukweri, changwa mpu yakarhuha amahano menja. Mu gunola mwazi, rhwashambala ku bintu bisharhu rhwakakolesa y’abantu b’emirhima minja balangalira Ebiblia n’amahano mayo.

b Echinwa “amandishi” chiderhere edokima za mira zayandikwaga n’efune.

c Y’omenya binene oku bilolere okuntu Ebiblia yalangirwe, ofungule jw.org onayandike ah’okulonzeza emyazi Biblia na Historia (Ebiblia n’Engani).

d Mazino maguma mahindamwirwe.

e AMAFASIRIYO M’EFOTO: Mungu alilebere oku evile ye Babiloni yakalimbwirwe.

f AMAFASIRIYO M’EFOTO: Efoto eyerekene oku, ahali h’okulwisa abandi, musole muguma ayigire kugerera Ebiblia nka gurhe akalama omu murhula haguma n’abandi n’okurhabala abandi bajire ntyo.