Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 1

Nɔ Tiindaŋndo Maa ‘Diom Mɛlɛkaa Cho Tonya’

Nɔ Tiindaŋndo Maa ‘Diom Mɛlɛkaa Cho Tonya’

BOLLE BAABUILE NAALEŊ LE WƆSI 2023: “Diomnda numndaŋ kpou tonyaa la cho ni.”​—SAM 119:160.

CHONDII 96 Diom Mɛlɛkaa, Nyɛ Tɔɔmaa

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ a

1. Le yɛɛ wanaa bɔɔbɔɔ hau nɔ tiindaŋ o Baabuiyo niŋ te?

 WANAA bɔɔbɔɔ hau cho saŋgaa le mɛɛ nda nɔ tiindaŋ te yɛ. A sina wana nda nɔ ma tiindaŋndo le. Nduyɛ a sina kpeekpei le, te wanaa nda dɔu tiindaŋndo o nda niŋ nda nɔ pɛ yeemɛi kpeekpeiye o nda niŋ. Mɛɛ simlachiaa le yalale chieeŋndeŋ, wanaa sinaa dɛniaa, a yulaa bɛnduaa cho nuaa yɛ. Le handɔɔ lechoo, waŋnda haa nɔ lebɛɛ tau le simlachiaa lepiɛiya, a lɔɔŋ ibuŋ maa nda cho Kilisiɔŋnda ni wa le. Lelaŋ, kɔndɔfili nɔ mbo bii naa le, te waŋnda haa kɛɛ pɛ tiindaŋndo dɔwɔɔ o yau simlachiaa lepiɛiya haa suaa a ndu okɔɔ wo niŋ. Ndu cho yɛ Baabuiyo ni.

2. A mɛɛ Sam 119:160 dimi yɛ, tiindaŋ yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ nɔ?

2 Naa buɛiyaa Chɛhowaa, ŋ nɔ miŋ nɔ tiindaŋndo maa, ndu cho ‘Mɛlɛka tonyaa’ ni, nduyɛ maa teleŋ o teleŋ nyɛ cho o kɛndɔɔ wo o yeema le naa ni. (Sam 31:5; Aisaya 48:17) Ŋ sina maa, ŋ nɔla miŋ tiindaŋ nyɛ naŋ veelu diomndaŋ o Baabuiyo niŋndo. Kanifuule, “Diomnda [Mɛlɛkalaŋ] kpou tonyaa la cho ni.” (Nuawɔ Sam 119:160.) Ŋ chɛl diomnda wana tɛɛsiaa Baabui pilɛ poonyiaalaŋ. Mbo poonyiaa aa: “Pesiŋ bɛɛ choola cho o nyɛ Mɛlɛka dimi wo niŋ, ɔɔ mi nyɛ o dimi wo kɛɛ yɔŋnɔŋ te. Wanaa Mɛlɛkaa tiuba ma nɔ tiindaŋndo o nyɛ Mɛlɛka dimi wo niŋ kanifuule, a tiindaŋ ndu.”

3. Yɛɛ naŋ cho yɛ pɛɛku o buŋgɛi hei niŋ?

3 Vɛɛ naŋ mala yɛ acheleŋnda le ma nɔ tiindaŋndo o Diom Mɛlɛkaa niŋ maa naa? O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho pɛɛku sɔɔŋ ŋgaa, miŋ che le sabu naŋ nɔ miŋ tiindaŋ Baabuiyo wo. Sɔɔŋ muŋ cho ni, yooŋgu cho o Baabuiyo niŋndo siŋgaŋ te, ŋ tiuba miŋ tiindaŋ huuluŋ cho leniŋndoŋ, nduyɛ o nɔ kpaayaa le yoomula waŋnda siŋgaa.

YOOŊGU CHO O BAABUIYO NIŊNDO SIŊGAŊ TE

4. Le yɛɛ waŋnda apum nɔ yɛ kiisaŋndo a sɔɔŋ cho o Baabuiyo niŋndoŋ?

4 Puaa 40 Chɛhowa soliŋ kpeku ni, le Baabuiyo poonyiaa. Kɛ yaula masindɛla puaa haa poonyiaalaŋ, opilɛ bɛɛ cho lɛ le. Nyɛ o nyɛ cho hau o Baabuiyo niŋ, miŋgioo nda miŋgi ndu poonyiaa ni. Mi hei tosa, mi waŋnda apum nɔ kiisaŋndo maa, te sɔɔŋ naŋ veelu hau diomndaŋ o Baabuiyo niŋndoŋ kpeekpei ndaa poonyiaa o tase ndɔ ni. Baa num bɛɛ yiyaŋ niŋ pa a nyɛ ke naa tiindaŋndo maa sɔɔŋ muŋ cho tonya wo?

Mi wanaa miŋgi yaula maHibuluilaŋ poonyiaa wa duau sɛmbɔɔ tau, le halikpeŋ mi diomnda nda miŋgi poonyiaa o Diom Mɛlɛkaa niŋndaŋ la wa tonya (Tofa pɛl 5)

5. Yɛɛ waŋnda ndaa tosa yɛ, te ndaa poonyiaa pɛ yaula maHibuluilaŋ? (Tofa fotueiyo o kɔɔ.)

5 Le mi Chɛhowa ndoo manda yooŋgu cho o Diom ndɔɔ niŋndo, mbo dimul waŋnda le ma miŋgi ndu poonyiaa. Mbo dimul masa kɛ kɛ o Isɔluɛi niŋ maa, o nɔ mbo poonyiaa yau lasawaa a ba ndɔ. Nduyɛ mbo hɛli Livaiya le ma wa waŋnda Sawala ndɔlaŋ pɛɛkoo. (Ditɔnɔ. 17:18; 31:24-26; Nɛhi. 8:7) Mɛɛ Chuuwa fula o chɛleŋ niŋ Babilɔŋ, mi wanaa sinaa dɛniaa apum miŋgi yaula maHibuluilaŋ poonyiaa tau. (Ɛsi. 7:6) Waŋnda haa wa yekeŋ. Nduyɛ pɛŋ, mi ndaa chɔm diomndaŋ le halikpeŋ ma tosa a sabu maa, yooŋgu nda poonyiaa wo cho nyɛ pilɛ, a yooŋgu wa o yaula taselaŋ niŋndo. Kɛ o cho ko diomndaŋ te ndaa chɔm te, mi ndaa chɔm vɛlɛ chomulta ndaa poonyiaalaŋ. A koŋ kpou, biondɔŋnda pɔmpɔmbɔlaŋ la wa o yaula nda miŋgi poonyiaalaŋ niŋ kanifuule, wanaa lahakiaa nda wa ni. Kɛ le mɛɛ yaula ndaŋ la wa tau yɛ, wana aa tiuba ma saaluŋ biondɔŋndaŋ. O nɛi kuɛɛ choo?

6. Yɛɛ ndoo tiu yɛ ba mbo mala le biondɔŋnda wa o Baabuiyo niŋndaŋ saalɔŋndo?

6 Wanaa sinaa dɛniaa waalioo tiuba ma che biondɔŋnda wanaa miŋgi Baabuiyo poonyiaa wa tosalaŋ. Ŋ tuunuŋ ndɔ ndi o nɛiyo hoo choo. Ŋ dimi wɔ maa a dimul puaa 100 le ma miŋgi nyɛ nda saaluŋ o peeleŋ choo wo poonyiaa. Kɛ mi opilɛ tosa biondɔŋndo nyɛɛmbɔ o nyɛ o poonyiaa wo niŋ. Nyɛ mala naa le biondɔŋ koŋ sinaa wo cho nyɛ o poonyiaa wo tuuwo a nyɛ a acheleŋnda poonyiaa wo ni. O nɛi pilɛ koŋ choo, mɛɛ wanaa sinaa dɛniaa tuu yaula Baabuila waŋnda miŋgi poonyiaalaŋ, ma cha biondɔŋnda wanaa miŋgi laŋ poonyiaa laŋ tosalaŋ ɔɔ sɔɔŋ nda faŋa woŋ.

7. Yɛɛ chɔm yɛ maa mi wanaa ndaa miŋgi Baabuiyo poonyiaa wa tosa wali ndaa nyɛkɛndɛi?

7 Mi wanaa miŋgi Baabuiyo poonyiaa wa saŋga tau, le halikpeŋ mi diomnda nda miŋgi poonyiaalaŋ la wa tonya. Ŋ tofaŋndɔ tamaseliiyo, o chɔm maa hei cho tonya wo. A wɔsi 1008 ɔɔ 1009 o faŋaŋ Chiisu wo kɔɔli, nda chii yaula maHibuluilaŋ kpou miŋgi poonyiaa ni. Yaulaŋ ndaŋ nda veelu ni aa, Leniŋgilad Kodɛsi. Kɛ o wɔsila laŋga hiou laŋ niŋ, ma saaluŋ yaula masindɛla cheleŋ nda miŋgi poonyiaa laŋ. Nduyɛ yaulaŋ ndaŋ laa chii niŋ wɔsilaŋ 1,000, tuupa ma miŋgi Leniŋgilad Kodɛsi poonyiaa. Le hei, le mɛɛ nda miŋgi laŋ poonyiaa o wɔsilaŋ 1,000 beŋgu yɛ, mi waŋndo yiyaŋ lepum maa, yooŋgu cho o Leniŋgilad Kodɛsi niŋndo cho nyɛ pilɛ a yooŋgu wa o yaula masidɛla taselaŋ niŋndo le. Kɛ keŋ cho tonya le. Kanifuule, mɛɛ wanaa sinaa dɛniaa tuu yooŋgu wa o yaula taselaŋ niŋndo, a yooŋgu cho o Leniŋgilad Kodɛsi niŋndo, ma cha maa, mi che bɛɛ o nɔ biondɔŋnda pɔmpɔmbɔlaŋ, kɛ yooŋgu cho leniŋndo siŋgaŋ te.

8. Teŋgeŋ yɛɛ cho yɛ yaula maKilikiila nda miŋgi poonyiaa laŋ tɛɛŋ a yaula masidɛla cheleŋ?

8 Mi Kilisiɔŋaa tasiaa bɛɛ tual tamasi wanaa ndaa miŋgi yaula maHibuluilaŋ poonyiaa wa kɔɔli. Ma chua teleŋndo nyɛkɛndɛi, le yaula 27 cho o yaula maKilikiilaŋ niŋndo miŋgioo poonyiaa. Nduyɛ mi ndaa soliŋ yaulaŋ ndaŋ kpeku o bɔŋaŋnda ndalaŋ a o yooŋgu kɛndɔɔ dimioo niŋ. Mɛɛ wana sinaa dɛnɛ pilɛ tuu yaula maKilikiila taselaŋ, a yaula nda miŋgi poonyiaa o teleŋ pilɔɔ niŋndo, mbo dimi aa: “O kpeekpei niŋ, [yaula maKilikiila] nda miŋgi poonyiaalaŋ la cho hau tau mbo hiau yaula cheleŋ. . . . Nduyɛ, laŋ kpou la chiŋa.” Mi yauwo hoo, Anatomy of the New Testament dimi aa: “Ŋ nɔ miŋ nɔ tiindaŋndo maa, yooŋgu naŋ veelu diomndaŋ o yaula maKilikiila nda hivi nyɛkɛndɛi o sɔɔŋ maŋgalaŋ hau niŋndoŋ, cho nyɛ pilɛ a yooŋgu nda poonyiaa o yaula maKilikiila taselaŋ niŋndo.”

9. A mɛɛ Aisaya 40:8 dimi yɛ, tonya yɛɛ naŋ saaluŋ yɛ a yooŋgu cho o Baabuiyo niŋndo okɔɔ?

9 Le wɔsilaŋ o kɛmɛlaŋ niŋ, mi waŋnda tosa wallo kalaŋ le Baabuiyo miŋgioo poonyiaa nyɛkɛndɛi. Hei tosa ni mi yooŋgu naŋ veelu diomndaŋ, nduyɛ miŋ pɛɛku o Baabuiyo niŋndo wa tonya. b I cho kpendekele maa, Chɛhowa tosa a sabu ni, le yooŋgu cho o Diom ndɔɔ niŋndo mandaa le waŋnda chieeya. (Nuawɔ Aisaya 40:8.) A koŋ kpou, mi waŋnda apum dimi maa, mi che bɛɛ yooŋgu cho o Baabuiyo niŋndo siŋgaŋ te, kɛ keŋ chɔm nuaa maa Diom Mɛlɛkaa le o cho le. Le hei, ŋ tofaŋndɔ niko sɔɔŋ chɔm maa Diom Mɛlɛkaa Baabuiyo cho ni woŋ.

Ŋ TIUBA MIŊ TIINDAŊ HUULUŊ CHO O BAABUIYO NINDOŊ

Left: C. Sappa/​DeAgostini/​Getty Images; right: Image © Homo Cosmicos/​Shutterstock

Mi huuluŋ Baabuiyo peeluŋ o paandoo niŋ, nduyɛ ŋ cho vɛlɛ hau peelɔŋndo (Tofa pɛl 10-11) d

10. Chɔmndɔ tamaseliiyo a huului peeluŋ niŋ nde okɔɔ le chɔmndo maa, nyɛ dimiŋ o 2 Pitɛ 1:21 niŋndo cho tonya. (Tofa fotueilaŋ.)

10 Mi Baabuiyo dimi huuluŋ bɔɔbɔɔ, ŋ peeluŋ niŋndoŋ. Ŋpum, mɛɛ nda poonyiaa muŋ, wɔsilaŋ la hiou fɛŋ o kɛmɛlaŋ niŋ malaŋ ŋ peeluŋ. Sɔɔŋ masindɔŋ chɔm maa mi huuloŋ muŋ peeluŋ. Kɔndɔfili bii naa le hei le kanifuule, ŋ sina maa wana dimi huuloŋ muŋ ndo cho Chɛhowa ni. (Nuawɔ 2 Pitɛ 1:21.) Yiyaŋndɔ a huuluŋ o dimi a tambii Babilɔŋnde okɔɔ woŋ. Naapum chɔŋ a wɔsiŋ 778 kɔ bii 732 tuupa mi Chiisu vialuŋ, mi Mɛlɛka ke Aisaya, wana ndoo suaa le ndu wo nyina ndɔɔ, le mbo poonyiaa maa a cho Babilɔŋ hunɔɔ biyɔɔ. Nduyɛ Babilɔŋ wa chiee kpaaya bɛndoo a teleŋ koŋ ni. Mbo chɔm pɛŋ diola wana wa chiee koŋ yomɔɔ wo. Ndu cho Sailɔɔ ni. Mbo chɔm vɛlɛ mɛɛ o wa ndu yomɔɔ yɛ. (Aisaya 44:27–45:2) Mi Aisaya poonyiaa vɛlɛ huuluei maa, Babilɔŋ cho hunɔɔ tambei sɔla, nduyɛ wana o wana ve lɛ niŋ loŋ te. (Aisaya 13:19, 20) Hei kpeekpei yɔŋnuŋ ni. A wɔsi 539 tuupa mi Chiisu vialuŋ, mi waŋnda Mɛdii a waŋnda Paasiaa tɛɛmbuu Babilɔŋ. Chɔŋ niŋ a teleŋ koŋ, mi chiee kpaaya bɛndoo hoo simnuŋ bembelaŋ.—Tofa vidueiyo hoo, Mi Baabuiyo Suaa a Tambii Babilɔŋnde Okɔɔ o yauwo hoo niŋ, Tuei Yoomoo Yeela Lefafɛɛŋ! O nyɛ mapuuloo niŋ, suɛi lebolii 3, pɛl 5.

11. Tɛɛsiaawɔ mɛɛ nyɛ Daaniɛɛ 2:41-43 dimi wo cho hau peelɔŋndo yɛ.

11 O cho ko o sindɔɔ niŋ te huuluŋ Baabuiyoŋ peeluŋ te. Ŋ cho muŋ vɛlɛ hau chɔɔ o peelɔŋndo. Le tamaseliiyo, yiyaŋndɔ a huului Daaniɛɛ poonyiaa a lɛŋii nɔ hau kpaaya chieeŋndo o ba ve, Amɛlika nda Bilitiŋ. (Nuawɔ Daaniɛɛ 2:41-43.) Mi huuluei hei tɛɛsiaa vɛ vɛ maa, lɛŋii ŋiiŋnde hei, kpaaya nda lemasaa, otiŋ “cho dialuŋ kalaŋ nɔ” maa chiliŋnde. Otiŋ yɛ, o nɔ niŋ dialuŋ kala le. O cho wa maa “puuloo.” Hei cho tonya kanifuule, Bilitiŋ nda Amɛlika chɔm niŋ kpaayaa maa chiliŋnde, mɛɛ nda bɛɛ tosa nyɛ le batiuwaa sɔlaa o Chɔu Chieeŋ Tasoo, a o Chɔu Chieeŋ Diiŋ Ndɔɔ niŋ. Nduyɛ, a nɔ wɔ kpaayaa tau le chɔuwo. Kɛ o baa pilɔɔ choo, pilachieeyaa ndaa tosa niŋ, kpaaya nda lemasaa nɔ dialuŋ kala le. Teleŋnda bɔɔbɔɔ, mi pilachieeyaa ndaa chɔulaba le dila ndalaŋ o sɔɔŋ pum niŋ, vɛlɛ a le ma wa a ba nda. Mi po pilɛ yaasiaa a yalale chieeŋndeŋ okɔɔ wo dimi o waalioo niŋ aa: “Lɛŋnde kɛ kɛ cho hau o chieeŋndo niŋ, mi pilachieeyaa ndaa wa a piɔuviaŋ o masaleŋ niŋ, mbo hiau Amɛlika le.” Nduyɛ o wɔsila laŋga hiou laŋ niŋ, Bilitiŋ cho niŋ o piɔuviaŋ kanifuule, pilachieeyaa nduaa nɔ wɔ diompilɛ a chaŋyɛi suu nda nɔ ma tosa a lɛŋii cheleŋ cho o Yulopi niŋnde le. Piɔuviaŋ cho o Amɛlika a Bilitiŋ niŋndo, kuuna niŋ lɛŋii ŋiiŋnde hei sɔɔŋ pum tosaa.

12. Vɛɛ huuluŋ cho o Baabuiyo niŋndoŋ kindi yɛ tiindaŋ naa?

12 Huuluŋ bɔɔbɔɔ Baabuiyo dimi miŋ wa peelɔŋndo woŋ, kindi tiindaŋ naa o diomnda mɛyaala Mɛlɛka mɛi le chilaŋ ndaŋ niŋ. Naa bɛɛ nɔ yiyaŋ pilɛ kpe wana ŋchondu pilɛ ndoo nɔ wo. Mbo piɛi o Chɛhowa lo aa: “Oo Mɛlɛka Yaawɛɛ, I saŋga niŋ a chumndo le ma chiindiaa ya. Nduyɛ I dɔu tiindaŋndo kpou o diomnda numndaŋ niŋ.” (Sam 119:81) Sanaa a sɔɔŋ cho o Baabuiyo niŋndoŋ, mi Chɛhowa ke naa ‘tiindaŋndo le chilaŋ.’ (Chɛlui. 29:11) Tiindaŋ naŋ nɔ le chilaŋndo tolnuŋ o sɛmbɛ waŋnda cho dɔwɔɔ wo choo le. Kɛ o tɔlnuŋ o diomnda mɛyaala Chɛhowalaŋ choo. Maa ŋ hiounuŋ lachi a huuluŋ cho o Baabuiyo niŋ ndoŋ pɛɛkoo nyɛkɛndɛi le tiindaŋ naa kindioo o Diom Mɛlɛkaa niŋ.

SILALA BAABUIYO CHO WAŊNDA O MIILIƆŊNDAŊ NIŊ MALAA

13. A mɛɛ Sam 119:66, 138 dimi yɛ, ɔɔ nyɛ cheleŋ chɔm maa ŋ tiuba miŋ tiindaŋ Baabuiyo wo?

13 Nyɛ chɔm vɛlɛ maa ŋ tiuba miŋ tiindaŋ Baabuiyo wo cho ni maa, te waŋnda dɔu pɛ silala ndɔlaŋ o wali niŋ, ma sɔla fulamakɔɔlila kɛndɛlaŋ. (Nuawɔ Sam 119:66, 138.) Le tamaseliiyo, wanaa chal o nɔɔ niŋ, kɛ mi ndaa yeema kɛyaŋndo wa cho niŋ hau diompilɛ, ma wa a kɔl kɛndɛ. Chuauwaa ndaa bɛɛ cho a kɔl kɛndɛ le mɛɛ wanaa velu nda wa cho nda mandaa, ma wa nda kaalaa chɔmndo, vɛlɛ ma wa hɛnɛkɛ yɛ.—Ɛfi. 5:22-29.

14. Chɔmndɔ tamaseliiyo a mɛɛ silala cho o Baabuiyo niŋndaŋ la mala waŋnda ma siŋga yoomula ndalaŋ yɛ.

14 Silala cho o Baabuiyo niŋndaŋ dɔwɔɔ o wali niŋ tosa niŋ, mi wanaa wa bɛɛ viyaa bɛndu bɛnduaa wa siŋga kaala ndalaŋ. Ŋ tofaŋndɔ mɛɛ silalaŋ ndaŋ la piiliaŋ po pilɛ wa o chiɛi manyumndo niŋndo yɛ diolaŋ Chak. c Waŋnda ndaa sina ndu maa, wana dɛnɛwɔɔŋndo pila o wa ni. Nduyɛ viinɔ bɛndu bɛndoo o wa ni. Le hei, ma kilul ndu yamɛi maa o cho piɔmndo sɔla. Kɛ paale pilɛ, mi poo hoo kua naa waŋnda wa Baabuiyo pɛɛkoo wa. Mi kɛndɛi puaapiliaa wa pɛɛku Baabuiyo tosaa wa pilaŋ ndu kɔllo tau. Okoŋ kɔɔli, mi ndu bɛɛ kandu pɛɛkoo. Nduyɛ mɛɛ o kandu nyɛ o wa pɛɛkoo wo dɔwɔɔ o wali niŋ, mi kaala ndɔlaŋ vɛlɛ a nyɛ o nyɛ a ndu okɔɔ siŋgaŋ. Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mbo suliŋ le waa wana dimiaa yooŋgu kɛndɛ yiŋndɔ le wo. Okoŋ kɔɔli, mbo sɔla yiŋɔɔ. Mbo duau sɛmbɔɔ tau le wanaa nda wa o chiɛi manyumndo niŋnda dimullo a Masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ. Mbo mala wanaa hiɔɔlu le ma pɛɛku Baabuiyo. Mɛɛ teleŋ ndoo nɔ mbo sɔla piɔmndo wo fuuluu, mi waŋnda saaluŋ maa, ndoo siŋga niŋ kaala ndɔlaŋ kpou. Mi wanaa pɛɛku a sawaa okɔɔ, ma wa suɛi le Chak wa opilɛ dimi aa: “Pesiŋ bɛɛ Chak nɔ lɛ kaala ndoo nɔ o wɔsila 20 hiou laŋ niŋ te. Pɛɛkula Seiyaa Chɛhowaa mala ndu niŋ mbo siŋga kaala ndɔlaŋ kpou.” Mi che bɛɛ mi Chak sɔla piɔmndo, kɛ tamasi ndɔɔ chɔm maa ŋ tiuba miŋ tiindaŋ Diom Mɛlɛkaa, nduyɛ maa o nɔ kpaayaa le yoomula waŋnda siŋgaa.—Aisaya 11:6-9.

Silala Baabuiyo yɔŋgu laŋ la siŋga niŋ hau yoomula wanaa bɔɔbɔɔ, fulaa o kɔɔlima yɛ yiaaŋ niŋ (Tofa pɛl 15) e

15. Vɛɛ silala cho o Baabuiyo niŋndaŋ dɔwɔɔ o wali niŋ tosa yɛ mi wanaa Chɛhowaa wa teŋgeŋ? (Tofa fotueiyo.)

15 Wanaa Chɛhowaa cho diompilɛ kanifuule, a cho silala cho o Baabuiyo niŋndaŋ tolɔɔ kɔɔli. (Chɔŋ 13:35; 1 Kɔliŋ. 1:10) Diompilɛ cho naa tɛɛŋndo vɛlɛ a kɔl nyulu naŋ cho tueiyɔɔ yeela wo cho kpendekele kanifuule, wanaa bɔɔbɔɔ hau cho a piɔuviaŋ o masaleŋ niŋ, nduyɛ a nɔ hɛliaŋ lekaa wo. Mɛɛ po feleŋgɔnɔ pilɛ diolaŋ Chɔŋ che diompilɛ cho wanaa Chɛhowaa tɛɛŋndo, mi keŋ pilaŋ ndu kɔllo tau. O Afilika niŋ Chɔŋ sul ni. Nduyɛ mɛɛ chɔuwo del o lɛŋnde ndaleŋ niŋ, mbo simnuŋ sovɛinɔɔ. Kɛ mɛɛ nyɔɔ viou tiŋ, mbo nyaanuŋ o lɛŋnde cheleŋ niŋ nda ikɛi. Mbo chiikaŋ a Seiyaa Chɛhowaa o lɛŋnde leŋ niŋ. Mi Chɔŋ dimi aa: “Mi pɛɛku maa, wanaa cho o piɛile tonyaleŋ niŋnda luei laba o yalale chieeŋndeŋ niŋ te, nduyɛ a cho a piɔuviaŋ te. Kɛ waŋnda haa nɔ kaalaa ndapila tɛɛŋ.” Mbo hiau lachi a dimioo aa: “Mi yɔŋgu yoomu nuu le mi chɔulaba le lɛŋnde nileŋ. Kɛ mɛɛ ya pɛɛku tonyaa, mi hei nyindu ya mi yɔŋgu yoomu nuu o Chɛhowa lo.” Mi Chɔŋ tosa siŋgaŋndaŋ o yoomu ndɔɔ niŋ. O chɔulaba lɛ a wanaa fula o kɔɔlima cheleŋ niŋnda le. Kɛ mbo kindiŋ le wana o wana tonya cho o Baabuiyo niŋndo pɛɛkoo. Kpaaya Diom Mɛlɛkaa nɔ le yoomula waŋnda fulaa o kɔɔlima yɛ yiaaŋ niŋ siŋgaa wo tosa miŋ laalaŋ kɛsɛ maa, ŋ tiuba miŋ tiindaŋ ndu.

HIOU LACHI A TONYA CHO O DIOM MƐLƐKAA NIŊNDO TIINDAŊNDO

16. Le yɛɛ i cho yɛ suɛi sɔvɛ le miŋ kindi tiindaŋ naŋ nɔ o Diom Mɛlɛkaa niŋndo?

16 Mɛɛ chieeŋndo hiau lachi fau a wɔuleŋ yɛ, lende koni tiindaŋ naŋ nɔ o Diom Mɛlɛkaa niŋndo luɛi o tofaa bɛŋgu ni. Naapum mi waŋnda kindiŋ le naa kiisaŋndo lueiyo o kɔl a tonyala cho o Baabuiyo niŋndaŋ okɔɔ. Ɔɔ ma kindiŋ le naa kiisaŋndo lueiyo o kɔl te buɛi cho sakpo, mbo wa buɛi taasi wo Chɛhowa cho soliŋndo kpeku ni, le naa nɛi chɔmaa kioo. Kɛ te ŋ nɔ pɛ tiindaŋndo kɛsɛ maa Diom Mɛlɛkaa cho tonya, keŋ mala naa miŋ simul tɔɔndaŋ kɛ kɛ komal naa. Nduyɛ hei mala naa vɛlɛ le ‘miŋ kɛɛsiaŋ o kɔl le miŋ lo nyɛ sawala Chɛhowalaŋ la dimi wo tosaa, haaa a yoomula naalaŋ mɛɛlulaŋ.’ (Sam 119:112) I mala naa vɛlɛ, ‘lasiɔmbu o lasiɔmbu bii’ naa le waŋnda dimullo a tonyaa okɔɔ le. Nduyɛ miŋ dɛɛniaa nda le ma bii yoomula ndalaŋ o nɛi tonyaa choo. (Sam 119:46) Hei mala naa vɛlɛ miŋ “biunuŋ nyɛ o nyɛ . . . a nyaale,” hali nyɛpalaa bɛndoo bɛɛ.—Kolo. 1:11; Sam 119:143, 157.

17. Yɛɛ bolle Baabuile naaleŋ le wɔsi 2023 cho yɛ naa mala le tosaa?

17 Ŋ cho bɔɔ a kɔl kɛndɛ le mɛɛ Chɛhowa chɔm naa tonyaa yɛ. Tonyaa hoo tiuba mbo simi naa yi, mbo ke naa saboo o yoomoo niŋ, nduyɛ mbo ke naa nɛi chɔmaa o chieeŋ dɛnɛwɔɔŋndo hoo niŋ. Mi tonyaa hoo ke naa vɛlɛ tiindaŋndo le chila sɔvɛlaŋ o Masale Mɛlɛkaleŋ bɛŋgu. Maa bolle Baabuile naaleŋ le wɔsi 2023, mala naa miŋ kindi tiindaŋ naŋ nɔ wo maa, “Diomnda [Mɛlɛkalaŋ] kpou tonyaa la cho ni.”!—Sam 119:160.

CHONDII 94 Naŋ Kɔl le Diom Mɛlɛkaa

a Bolle Baabuile hɛliŋ le wɔsi 2023 leŋ, le cho bɔɔ bolle Baabuile kindi laalaŋ naa. Le dimi aa: “Diomnda numndaŋ kpou tonyaa la cho ni.” (Sam 119:160) I cho kpendekele maa, num bɛɛ laalaŋ diomndaŋ ndaŋ. Kɛ wanaa bɔɔbɔɔ laalaŋ maa Baabuiyo cho tonya, nduyɛ maa o nɔla mbo ke naa silala sɔvɛlaŋ te. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho pɛɛku sɔɔŋ ŋgaa, ŋ naŋ nɔ miŋ soliŋ kpeku le wanaa nɔ yeemɛiya malaa ma nɔ tiindaŋndo o Baabuiyo niŋndo, vɛlɛ a silala o ke naalaŋ.

b Le chɔɔloo sinaa a mɛɛ Mɛlɛka manda yooŋgu cho o Baabuiyo niŋndo yɛ, kɔ jw.org, ma poonyiaa “History and the Bible,” o kɔfu cho le yaasiaa wo.

c Diolaŋ lapum la siŋgaŋ.

d TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: A mɛɛ Mɛlɛka dimi yɛ, mi chiee bɛndoo Babilɔŋ sɔla tambei, nduyɛ mbo simnuŋ bembelaŋ.

e TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Fotuei nda tuuliaa wo—Mɛɛ po feleŋgɔnɔɔ pɛɛku Baabuiyo, mbo mal chɔulabaa, mbo waŋnuŋ o kɔl nyulu niŋ, nduyɛ mbo wa acheleŋnda malaa le mi nda bɛɛ wa o kɔl nyulu niŋ.