တၢ်မၤလိ ၁
နာ်သပှၢ်တၢၢ်လၢ ကစၢ်ယွၤကလုၢ်ကထါန့ၣ် “မ့ၢ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ”
“နကလုၢ်ကထါခဲလၢာ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ.”—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉:၁၆၀.
တၢ်သးဝံၣ် ၉၆ ယွၤအကလုၢ်ကထါ —လံာ်လၢအလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်
တၢ်မၤလိအံၤ အတၢ်တိာ်ပာ် a
၁. ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ ဘၣ်မနုၤအဃိ ပှၤအါဂၤတနာ်န့ၢ် လံာ်စီဆှံလၢၤဘၣ်လဲၣ်.
ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ ပှၤအါတက့ၢ်န့ၣ် နာ်န့ၢ်ပှၤဂၤ တဘူၣ်ဘၣ်. အဒိ အဝဲသ့ၣ် ကဆိမိၣ်ဘၣ်လၢ ပှၤလၢအဝဲသ့ၣ်ပာ်ဒိၣ်ပာ်ကဲဝဲ ဒ်သိးဒီး ထံကီၢ်ခိၣ်နၢ်, ပှၤစဲအ့ၣ်ဖိ ဒီးတၢ်မၤခိၣ်တဖၣ်န့ၣ် သးအိၣ်အဝဲသ့ၣ် နီၢ်ကီၢ်ကၠ့ၤဧါ. တကးဒံးဘၣ် အဝဲသ့ၣ်တနာ်န့ၢ် တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်လၢ အတဲလီၤသးလၢ အကဲခရံာ်ဖိဘၣ်. တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ ခိၣ်နၢ်တဖၣ်အံၤ တအိၣ်မူ ဒ်သိးဒီး လံာ်စီဆှံတၢ်သိၣ်တၢ်သီဘၣ်. အဃိ ပှၤအါဂၤန့ၣ် နာ်န့ၢ်လံာ်စီဆှံ တဘူၣ်လၢၤဘၣ်.
၂. ဒ်စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉:၁၆၀ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး ပကဘၣ်နာ်န့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၂ ပကဲယဟိဝၤယွၤ အပှၤဂီၢ်မုၢ်အဃိ ပနာ်လၢ ယဟိဝၤယွၤကဲ “တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီကစၢ်.” ဒီးအဘၣ်သးဟ့ၣ်ပှၤ တၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ်ထီဘိ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၁:၅; ယၡါယၤ ၄၈:၁၇) တကးဒံးဘၣ် “[ကစၢ်ယွၤ] ကလုၢ်ကထါခဲလၢာ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ” အဃိ ပသ့ၣ်ညါလၢ တၢ်လၢပဖးဘၣ်လၢ လံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် ပနာ်န့ၢ်အီၤသ့. (ဖး စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉:၁၆၀.) ပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ လၢလံာ်စီဆှံတကပၤတဂၤ တဲဝဲလၢ “တၢ်လၢကစၢ်ယွၤတဲဝဲန့ၣ် အတကမၣ်နီတဘျီဘၣ်. ဒီးအဟဲလၢပှဲၤထီၣ် ထီဘိ. အဃိ တၢ်လၢကစၢ်ယွၤတဲဝဲန့ၣ် ကစၢ်ယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ် နာ်ဝဲသ့ခဲလၢာ်.”
၃. လၢတၢ်မၤလိတခါအံၤ ပကတဲသကီး တၢ်သံကွၢ်မနုၤလဲၣ်.
၃ ပမၤစၢၤပှၤဂၤလၢ ကနာ်န့ၢ် လံာ်စီဆှံဒ်သိးဒီးပှၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်. ပကတဲသကီး တၢ်အုၣ်သးသၢခါလၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ ပနာ်န့ၢ် လံာ်စီဆှံသ့လဲၣ်. တၢ်အုၣ်သးသၢခါအံၤ အကဲဝဲ တၢ်ကွဲးအသးလၢ လံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် အဘၣ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲး, တၢ်စံးပာ်လၢ လံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် အဟဲလၢပှဲၤထီၣ်ထီဘိ ဒီးလံာ်စီဆှံန့ၣ် အိၣ်ဒီးအစိကမီၤလၢ ကဆီတလဲ ပတၢ်အိၣ်မူ.
တၢ်ကစီၣ် လၢလံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် အဘၣ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲး ဒီးအတဆီတလဲဘၣ်
၄. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပှၤတနီၤဆိမိၣ်ဝဲလၢ တၢ်ဂ့ၢ်လၢလံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် အတဒ်သိးဒီး လံာ်စီဆှံလၢ ပှၤကွဲးအီၤလၢ အခီၣ်ထံးတဘ့ၣ်န့ၣ်ဘၣ်လဲၣ်.
၄ ယဟိဝၤယွၤ မၢဝဲ ပိာ်ခွါလၢ အသးတီ ကအိၣ်ဝဲအဂၤ ၄၀ လၢကကွဲးဝဲ လံာ်စီဆှံ. နာ်က့ လံာ်စီဆှံလၢ အဝဲသ့ၣ်ကွဲးဝဲတဘ့ၣ်န့ၣ် တအိၣ်တုၤလၢ ပစိၤခဲအံၤလၢၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် လံာ်စီဆှံလၢ ပဖးဘၣ်အီၤခဲအံၤန့ၣ် ကဲဝဲ လံာ်စီဆှံလၢ ပှၤကွဲးကူက့ၤအီၤ အဘျီအါမးလံ. အဃိ ပှၤတနီၤ ဆိမိၣ်ဝဲလၢ တၢ်ဂ့ၢ်လၢ အဖးဘၣ်ဝဲ လၢလံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် အလီၤဂာ်ဒ်သိးဒီး လံာ်စီဆှံလၢ ပှၤကွဲးဝဲ လၢအခီၣ်ထံးတဘ့ၣ်န့ၣ်ဒံးဧါ. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပနာ်လၢ အလီၤဂာ်ဒံးလဲၣ်.
ပှၤလၢအကွဲးကူ လံာ်စီဆှံလၢ ဧ့ၤဘြံၤကျိာ်တကတြူၢ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ကျဲးစၢးကွဲးကူဝဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၅)
၅. ဖဲပှၤကွဲးကူ လံာ်စီဆှံလၢဧ့ၤဘြံၤကျိာ်တကတြူၢ် အခါန့ၣ် ပှၤမၤဝဲဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤလၢ လံာ်ကုခိၣ်.)
၅ ဒ်သိးဒီး ယဟိဝၤယွၤ အကလုၢ်ကထါ တလီၤမၢ်တဂ့ၤအဂီၢ် အမၢ အခ့အပှၤ ကွဲးကူလံာ်စီဆှံ. ယဟိဝၤယွၤ မၢပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ အစီၤပၤတဖၣ် ကွဲးကူလံာ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ အနီၢ်ကစၢ်အဂီၢ် ဒီးဟ့ၣ်လီၤမူဒါလၢ ပှၤလ့ၤဝံဖိတဖၣ် ကသိၣ်လိ အပှၤဂီၢ်မုၢ်လၢ လံာ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီ. (၅ မိၤၡ့ ၁၇:၁၈; ၃၁:၂၄-၂၆; နဃ့မယၤ ၈:၇) ဖဲပှၤယူဒၤဖိ ဟးထီၣ်ဘၣ်လၢ ဘၤဘူၤလိၣ် ဝံၤအလီၢ်ခံ ပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တဒူၣ် လၢအကွဲးကူလံာ်န့ၣ် စးထီၣ်ကွဲးကူဝဲ လံာ်စီဆှံလၢ ဧ့ၤဘြံၤကျိာ်တကတြူၢ်န့ၣ် ဒီဒူၣ်ညါ. (ဧ့စြၤ ၇:၆) ဒ်သိးဒီး တၢ်ကတိၤ တအိၣ်တ့ၢ် နီတဖျၢၣ်တဂ့ၤအဂီၢ် ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ကွဲးကူတၢ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲး, အဝဲသ့ၣ်ဒွးကွၢ်ဝဲ တၢ်ကတိၤ ဒီးလံာ်အဖျၢၣ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲး. သနာ်က့ ခီဖျိလၢ အဝဲသ့ၣ်ကဲ ပှၤတလၢတပှဲၤ အဃိ ဖဲအဝဲသ့ၣ် ကွဲးကူလံာ်အခါ တၢ်ကမၣ်အိၣ်ဒံးတစဲးတမွဲး. ခီဖျိလၢ ပှၤကွဲးကူလံာ်တဘ့ၣ်န့ၣ် အိၣ်အါမးအဃိ လၢခံ တၢ်ကမၣ်အိၣ်ဖဲလဲၣ်န့ၣ် ပှၤသ့ၣ်ညါထီၣ်က့ၤဝဲ. ပှၤသ့ၣ်ညါထီၣ်က့ၤဝဲဒ်လဲၣ်.
၆. ပှၤကွဲးကူလံာ်စီဆှံ မ့ၢ်ကမၣ်န့ၣ် ပှၤဃုသ့ၣ်ညါက့ၤဝဲ သ့ဒ်လဲၣ်.
၆ ပှၤကွဲးကူ လံာ်စီဆှံ အကမၣ်အိၣ်ဖဲလဲၣ်န့ၣ် ပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့လၢ ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ ဃုကွၢ်ဝဲသ့. အဒိ ပှၤကမၢ ပိာ်ခွါအဂၤ ၁၀၀ ကွဲးကူဝဲလံာ်တကဘျံး. ဘၣ်ဆၣ် ပိာ်ခွါတဂၤ ဖဲအကွဲးကူလံာ်အခါ အကွဲးကူတၢ်ကမၣ်တစဲး. အဃိ ဒ်သိးပှၤကသ့ၣ်ညါလၢ အကွဲးကူတၢ် ကမၣ်ဖဲလဲၣ်တတီၤလဲၣ်အဂီၢ် ပှၤကဘၣ်ထိၣ်သတြီၤအလံာ်က့ ဒီးပှၤကွဲးကူတၢ်အဂၤတဖၣ် အလံာ်က့. ဒ်န့ၣ်အသိး ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ ပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ ထိၣ်သတြီၤဝဲ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ကွဲးကူအါဘ့ၣ် အဃိ ပှၤကွဲးကူတၢ် ကမၣ်ဖဲလဲၣ် ဒီးပှၤပာ်တ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ် မနုၤလဲၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်သ့ၣ်ညါဝဲ.
၇. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပသ့ၣ်ညါလၢ ပှၤကွဲးကူ လံာ်စီဆှံတဖၣ်န့ၣ် ကွဲးကူတၢ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲးလဲၣ်.
၇ ပှၤလၢအကွဲးကူ လံာ်စီဆှံအကတြူၢ်တဖၣ်န့ၣ် ကျဲးစၢးကွဲးကူဝဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး. ပသ့ၣ်ညါဘၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပကကွၢ်သကီး တၢ်အုၣ်သးတခါ. အဒိ လံာ်လၢၤနကြဲၤ ခိၣ်ဒဲးန့ၣ် ပှၤကွဲးကူဝဲဖဲ ခ.န ၁၀၀၈ မ့တမ့ၢ် ၁၀၀၉. လံာ်တဘ့ၣ်အံၤ အကဲဝဲ လံာ်စီဆှံလၢ ဧ့ၤဘြံၤကျိာ်ဒီတကတြူၢ် လၢပှၤကွဲးကူက့ၤဝဲ ဒီးအအိၣ်ဝဲ အနံၣ်ယံာ်ကတၢၢ်. နာ်က့ ပူၤကွံာ်တယံာ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် ပှၤထံၣ်န့ၢ်ဝဲ တၢ်ကွဲးကူလံာ်စီဆှံလၢပျၢၤ အကတြူၢ် ဒီးအက့အခီ လၢအအိၣ်ယံာ်န့ၢ်ဒံး လၢၤနကြဲၤ ခိၣ်ဒဲး အနံၣ် ၁,၀၀၀ ညါ. အဃိ ပှၤတနီၤကဆိမိၣ်ဝဲလၢ လံာ်တၢ်ကွဲးကူလၢ ပှၤထံၣ်န့ၢ်အီၤ လၢအသီတဘ့ၣ်အံၤ အအိၣ်ယံာ်န့ၢ်ဒံး လၢၤနကြဲၤ ခိၣ်ဒဲး အနံၣ် ၁,၀၀၀ ညါဒု တၢ်ကွဲးတဖၣ်န့ၣ် ကဘၣ်လီၤဆီလိာ်သး ဖးဒိၣ်ညါ. ဘၣ်ဆၣ် နီၢ်ကီၢ်န့ၣ် ဖဲပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ ထိၣ်သတြီၤဝဲ လံာ်ခံခါအံၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ထံၣ်ဝဲလၢ တၢ်ကတိၤလီၤဆီလိာ်သး အိၣ်ပူၤဖျၢၣ်ပူၤဖျၢၣ် သနာ်က့ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ကစီၣ် လၢအခီၣ်ထံးန့ၣ် တဆီတလဲ နီတမံၤဘၣ်.
၈. ပှၤကွဲးကူ လံာ်စီဆှံလၢ ကြံးကျိာ်တကတြူၢ် ဒီးလံာ်လဲၢ်အဂၤလၢ ပှၤကွဲးကူဝဲ ဖဲခရံာ်ဖိလၢညါအစိၤန့ၣ် အလီၤဆီဒ်လဲၣ်.
၈ ခရံာ်ဖိလၢညါတဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကွဲးကူလံာ်စီဆှံကၠ့ၤ. အဝဲသ့ၣ်ကွဲးကူ လံာ်စီဆှံ ၂၇ ဘ့ၣ် လၢကြံးကျိာ်တကတြူၢ်န့ၣ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲး. ဒီးအဝဲသ့ၣ်သူဝဲ လံာ်တကတြူၢ်အံၤ လၢကထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဒီးကဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အဂီၢ်. ပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တဂၤ ထိၣ်သတြီၤဝဲ လံာ်စီဆှံ လၢကြံးကျိာ်တကတြူၢ် ဒီးလံာ်လဲၢ်အဂၤလၢ ပှၤကွဲးကူဝဲ ဖဲခရံာ်ဖိလၢညါအစိၤ ဝံၤဘျီအတဲဝဲလၢ “လံာ်စီဆှံလၢ ပှၤကွဲးကူအီၤလၢ ကြံးကျိာ်တကတြူၢ်န့ၣ် အအိၣ်တီၢ်တုၤလၢခဲအံၤ အါန့ၢ်လံာ်လဲၢ်အဂၤလၢ ပှၤကွဲးကူအီၤဒံး ဒီးအဘၣ်လီၤတံၢ်ဒိၣ်န့ၢ် လံာ်လဲၢ်လၢ ပှၤကွဲးကူအီၤ လၢအဂၤတဖၣ်ဒံး.” တကးဒံးဘၣ် လံာ်တဘ့ၣ် (Anatomy of the New Testament) ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ “ကြံးအလံာ်စီဆှံတကတြူၢ်လၢ ပှၤကွဲးကူဝဲ ဒီးအအိၣ်တုၤလၢ ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤန့ၣ် ပနာ်သ့လၢ အဘၣ်လိာ်သးဒီး ကြံးအလံာ်စီဆှံတကတြူၢ်လၢ ပှၤကွဲးဝဲလၢ အခီၣ်ထံးကတၢၢ်တဘ့ၣ်န့ၣ်.”
၉. ဘၣ်ဃးဒီး လံာ်စီဆှံအတၢ်ကစီၣ်န့ၣ် ယၡါယၤ ၄၀:၈ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်.
၉ ပူၤကွံာ် အနံၣ်လၢအကယၤတဖၣ်န့ၣ် ပှၤကွဲးကူတၢ်ဖိတဖၣ် ကျဲးစၢးကွဲးကူဝဲ လံာ်စီဆှံ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး. အဃိ လံာ်စီဆှံလၢ ပဖးဒီးမၤလိဘၣ်အီၤလၢ ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤန့ၣ် အဘၣ်ဝဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး. b ယဟိဝၤယွၤ ဘၣ်သးဝဲလၢ ပှၤကဖးဘၣ်လံာ်စီဆှံ ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်လၢ လံာ်စီဆှံအပူၤန့ၣ် ကဘၣ်ဘၣ်ဝဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး. (ဖး ယၡါယၤ ၄၀:၈.) ပှၤတနီၤန့ၣ် တဲဝဲလၢ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် လံာ်စီဆှံအတၢ်ကစီၣ် တဆီတလဲသးဘၣ် နာ်က့ လံာ်စီဆှံအံၤန့ၣ် တဟဲလၢ ကစၢ်ယွၤအအိၣ်ဘၣ်. အဃိ ခဲအံၤ ပကကွၢ်သကီး တၢ်အုၣ်သးတနီၤလၢ လံာ်စီဆှံန့ၣ် အဟဲလၢ ကစၢ်ယွၤအအိၣ်.
ဝံအတၢ်စံးပာ်လၢ လံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် ပနာ်န့ၢ်အီၤသ့
Left: C. Sappa/DeAgostini/Getty Images; right: Image © Homo Cosmicos/Shutterstock
ဝံအတၢ်စံးပာ်လၢ လံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် လၢညါအဟဲလၢပှဲၤထီၣ်ဝဲ ဒီးအဟဲလၢပှဲၤထီၣ်စ့ၢ်ကီး လၢဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၀-၁၁) d
၁၀. ဝံအတၢ်စံးပာ်လၢ အဟဲလၢပှဲၤထီၣ်တဖၣ်န့ၣ် အဘၣ်လိာ်သးဒီး ၂ ပ့းတရူး ၁:၂၁ ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ဟ့ၣ်တၢ်အဒိ. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤ.)
၁၀ လၢလံာ်စီဆှံပူၤ ဝံအတၢ်စံးပာ်လၢ အဟဲလၢပှဲၤထီၣ်န့ၣ် အိၣ်ဝဲအါမး. ဝံအတၢ်စံးပာ်တနီၤန့ၣ် ပှၤကွဲးပာ်ဝဲ အနံၣ်လၢအကယၤဘျဲၣ် ဝံၤအလီၢ်ခံ အဟဲလၢပှဲၤထီၣ်. ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤစ့ၢ်ကီး ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ဝံအတၢ်စံးပာ်တဖၣ်အံၤ ဟဲလၢပှဲၤထီၣ်နီၢ်ကီၢ်. ဝံအတၢ်စံးပာ်လၢ လံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် အဟဲလၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ် အဃိ ပနာ်သ့ သပှၢ်တၢၢ်လၢ အကဟဲလၢပှဲၤထီၣ်. (ဖး ၂ ပ့းတရူး ၁:၂၁.) အဒိ ပကတဲသကီး ဝံအတၢ်စံးပာ် ဘၣ်ဃးဒီး ဝ့ၢ်ဘၤဘူၤလိၣ်လၢပျၢၤ လီၤပှီၢ်ဝဲ ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်. ကဘၣ်ဖဲ ချ.ခ.န ၇၇၈ တုၤ ၇၃၂ န့ၣ်ဝံယၡါယၤ တဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ ဝ့ၢ်ဘၤဘူၤလိၣ် လၢအစိကမီၤဒိၣ်န့ၣ် ပှၤကဟဲမၤနၢၤအီၤ. တကးဒံးဘၣ် အတဲဝဲလၢ ပှၤလၢကမၤနၢၤ ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်အံၤန့ၣ် အမံၤမ့ၢ်စီၤကိရ့ၣ် ဒီးအကမၤနၢၤဝ့ၢ် လၢကျဲဒ်လဲၣ်န့ၣ် ဝံယၡါယၤ တဲဖျါထီၣ်ဝဲစ့ၢ်ကီး. (ယၡါယၤ ၄၄:၂၇–၄၅:၂) ဝံယၡါယၤ တဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ ဝ့ၢ်ဘၤဘူၤလိၣ် ကဟးဂီၤ ဒီးပှၤတအိၣ်လၢအပူၤ နီတဂၤလၢၤဘၣ်. (ယၡါယၤ ၁၃:၁၉, ၂၀) တၢ်ကဲထီၣ်သး ဒ်သိးဒီး ဝံယၡါယၤတဲဝဲလီၤ. မၤဒဲ ဒီးဖၢၡၢၣ် မၤန့ၢ်ဝဲ ဝ့ၢ်ဘၤဘူၤလိၣ် ဖဲ ချ.ခ.န ၅၃၉. ခဲအံၤ ဝ့ၢ်ဘၤဘူၤလိၣ်န့ၣ် ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲ ဒီးပှၤတအိၣ်လၢ အပူၤနီတဂၤလၢၤဘၣ်.—ကွၢ်တၢ်ဂီၤမူလၢအမ့ၢ် လံာ်စီဆှံ တဲဆိပာ်စၢၤဝဲဘၣ်ဃး ဘၤဘူၤလိၣ် ကလီၤပှီၢ်အဂ့ၢ် လၢလံာ် အိၣ်မူလီၤထူလီၤယိာ် ပှဲၤဒီးတၢ်သးခု, တၢ်မၤလိ ၃ တၢ်ဂ့ၢ် ၅.
၁၁. ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ ဒၤနံးယ့လး ၂:၄၁-၄၃ ဟဲလၢပှဲၤထီၣ်ဒ်လဲၣ်.
၁၁ လၢအပူၤကွံာ်န့ၣ် ဝံအတၢ်စံးပာ် ဟဲလၢပှဲၤထီၣ် ဒီးဆၢကတီၢ်ခဲအံၤစ့ၢ်ကီး ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ဝံအတၢ်စံးပာ် ဟဲလၢပှဲၤထီၣ်ကၠ့ၤ. အဒိ ပကဆိကမိၣ်ကွၢ် ဝံဒၤနံးယ့လး အတၢ်စံးပာ် ဘၣ်ဃးဒီး ဘြံးတၢၤဒီးအမဲရကၤ ဘီမုၢ်လၢအဒိၣ်စိ လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ဟဲလၢပှဲၤထီၣ်ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်. (ဖး ဒၤနံးယ့လး ၂:၄၁-၄၃.) ဝံအတၢ်စံးပာ် တဲဆိပာ်ဝဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးလၢ ဘီမုၢ်အံၤ တနီၤန့ၣ် “ကဆူၣ်ဝဲ” ဒ်သိးဒီးထး ဒီးတနီၤန့ၣ် “ကစၢ်ဝဲ” ဒ်သိးဒီးကပံာ်. ဝံအတၢ်စံးပာ်တခါအံၤ ဟဲလၢပှဲၤထီၣ်နီၢ်ကီၢ်. ဒီးပထံၣ်ဘၣ်လၢ ဝံအတၢ်စံးပာ်တခါအံၤ ဖၣ်ဘၣ်ညါ. ဖဲဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုး ခံဘျီလၢာ်န့ၣ် ဘြံးတၢၤဒီးအမဲရကၤ မၤနၢၤတၢ် အဃိ အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် လီၤဂာ်လၢ အဂံၢ်ဆူၣ်ဒ်သိးဒီးထး. ဒီးခဲအံၤစ့ၢ်ကီး အဝဲသ့ၣ် အသုးမုၢ်န့ၣ် အဂံၢ်ဆူၣ်ဖးဒိၣ်ဒံး. သနာ်က့ ခီဖျိလၢ အထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်န့ၣ် ဃ့ထီၣ်ဝဲ ထံဖိကီၢ်ဖိခွဲးယာ်, ပှၤမၤတၢ်ဖိခွဲးယာ်, ထီဒါဝဲ တၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ် အကျိၤအကျဲ ဒီးပဒိၣ်တဖၣ် အတၢ်ဖံးတၢ်မၤမၢ်မၢ် အဃိ ဘီမုၢ်အံၤ အဂံၢ်စၢ်စ့ၢ်ကီး. ဖဲတယံာ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် ပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့လၢ ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်တဂၤ တဲဝဲလၢ “လၢထံကီၢ်လၢအအိၣ်ဒီး တၢ်သဘျ့အကျါ တၢ်လီၤမုၢ်လီၤဖး လၢထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်အဃိန့ၣ် အိၣ်အါကတၢၢ် လၢကီၢ်အမဲရကၤအပူၤ.” ဒီးပူၤကွံာ်တယံာ်ဒံးဘၣ် လၢဘြံးတၢၤဘီမုၢ်အပူၤန့ၣ် ခီဖျိလၢ အထံဖိကီၢ်ဖိ တဘၣ်သးဆဲးအိၣ်လၢ ယူရပၤစၢဖှိၣ်ကရၢ အကျါလၢၤဘၣ် အဃိ အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ဟးထီၣ်ကွံာ်ဝဲ. ခီဖျိလၢ ပဒိၣ်ဒီးထံဖိကီၢ်ဖိ တဃူတဖိး ဒ်အံၤအဃိ ဘြံးတၢၤဒီးအမဲရကၤ ဘီမုၢ်လၢအဒိၣ်စိ လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ဆၢတဲာ်တၢ်လၢ အနီၢ်ကစၢ်တၢ်ဘၣ်သး တသ့ဘၣ်.
၁၂. ဝံအတၢ်စံးပာ်လၢ လံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် အမၤအါထီၣ် ပတၢ်နာ်ဒ်လဲၣ်.
၁၂ ဝံအတၢ်စံးပာ်အါမးလၢ လံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် ဟဲလၢပှဲၤထီၣ်ဝဲလံ အဃိ ကစၢ်ယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤလၢ ခါဆူညါအဂီၢ် ကဟဲလၢပှဲၤထီၣ်န့ၣ် ပနာ်သ့သပှၢ်တၢၢ်. ပအိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ် ဒ်သိးဒီး ပှၤကွဲးထါ စံးထီၣ်ပတြၢၤတဂၤ တဲယဟိဝၤယွၤလၢ “ယမုၢ်လၢ်တၢ်လၢ နကလုၢ်ကထါပူၤအဃိ ယခိးကွၢ်လၢ် နတၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤ.” (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉:၈၁) လၢလံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ် ယဟိဝၤယွၤအၢၣ်လီၤပှၤ အဘျီအါမး လၢအကဟ့ၣ်ပှၤ “တၢ်မုၢ်လၢ် ဒီးတၢ်အိၣ်မူလၢ အဂ့ၤလၢ ခါဆူညါ.” (ယံးရမံယၤ ၂၉:၁၁) ပတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ခါဆူညါ ပတၢ်အိၣ်မူ ကဂ့ၤထီၣ်က့ၤန့ၣ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ မၤလၢပှဲၤထီၣ်န့ၢ်ပှၤ တသ့ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ခီဖျိလၢ ယဟိဝၤယွၤ အၢၣ်လီၤပှၤအဃိ အကဟဲလၢပှဲၤထီၣ်. အဃိ ပကဘၣ် မၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် ပတၢ်နာ်န့ၢ် ကစၢ်ယွၤ အကလုၢ်ကထါ ဒီးမၤလိအါထီၣ် ဝံအတၢ်စံးပာ်လၢ လံာ်စီဆှံပူၤ.
လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ် မၤစၢၤ ပှၤလၢအကကွဲၢ်တဖၣ်
၁၃. ဒ်စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉:၆၆, ၁၃၈ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး ဘၣ်မနုၤအဃိ ပနာ်န့ၢ် လံာ်စီဆှံသ့လဲၣ်.
၁၃ တၢ်ဂ့ၢ်အဂၤတခါလၢ ပနာ်န့ၢ်လံာ်စီဆှံသ့န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲခီဖျိလၢ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ် မၤစၢၤပှၤအါဂၤ ဒ်သိးအတၢ်အိၣ်မူကဂ့ၤထီၣ်. (ဖး စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉:၆၆, ၁၃၈.) အဒိ ပှၤဒီမိၢ်ဝၤခံဂၤ ဘူးကမၤလီၤဖးသးညါ. နာ်က့ ခီဖျိလၢ အဝဲသ့ၣ် မၤထွဲလံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အဃိ ခဲအံၤ အဝဲသ့ၣ် အဟံၣ်ဖိဃီဖိ အိၣ်ဒီးတၢ်သးခု. မ့မ့ၢ်လၢ အဖိတဖၣ်န့ၣ် န့ၢ်ဘၣ်အမိအပါ အတၢ်အဲၣ် ဒီးတၢ်ကဟုကယာ်.—အ့းဖ့းစူး ၅:၂၂-၂၉.
၁၄. ပှၤလၢအမၤထွဲ လံာ်စီဆှံအတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ် အတၢ်အိၣ်မူဂ့ၤထီၣ် သ့ဒ်လဲၣ်. ဟ့ၣ်တၢ်အဒိ.
၁၄ ပှၤမၤတၢ်ကမၣ်လၢ အအၢအသီနာ်က့ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် ဆီတလဲ အတၢ်အိၣ်မူသ့ကၠ့ၤ. ပကကွၢ်သကီး လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ် မၤစၢၤဝဲ ပှၤဃိာ်ဖိတဂၤ လၢအမံၤမ့ၢ်ကၠဲၣ် အဂ့ၢ်. c ကၠဲၣ်န့ၣ် အမၤကမၣ်တၢ် အၢအၢသီသီ, အကဲပှၤလၢ အလီၤပျံၤလီၤဖုး ဒီးပှၤစံၣ်ညီၣ်အီၤလၢ အကဘၣ်သံ. ဘၣ်ဆၣ် ဘၣ်တနံၤ ဖဲပှၤဟဲမၤလိလံာ်စီဆှံလၢ ဃိာ်ပူၤအခါ အဝဲလဲၤဆ့ၣ်နီၤ ကနၣ်ဝဲကၠ့ၤ. ကၠဲၣ်ထံၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဖၣ် လၢအဟဲသိၣ်လိ လံာ်စီဆှံန့ၣ် အသးဂ့ၤဒိၣ်မး အဃိ ထုးန့ၢ်ကၠဲၣ်အသးညါ ဒီးကၠဲၣ်စးထီၣ်မၤလိလံာ်စီဆှံ. တၢ်လၢကၠဲၣ်မၤလိဘၣ်ဝဲ လၢလံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် အမၤထွဲဝဲ. အဃိ အဆီတလဲက့ၤအသး ဒီးအတၢ်ပာ်သး ဂ့ၤထီၣ်က့ၤဝဲ. လၢခံ အကဲထီၣ် ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိ ဒီးအဘျၢထံ. အစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ဆူၣ်မး ဒီးအတဲဘၣ် ပှၤဃိာ်ဖိတဖၣ် ဘၣ်ဃးဒီး ကစၢ်ယွၤအဘီမုၢ်အဂ့ၢ်. ကၠဲၣ်မၤစၢၤဘၣ် ပှၤအစှၤကတၢၢ် လွံၢ်ဂၤလၢ ကသ့ၣ်ညါထီၣ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ. ကၠဲၣ်ကဲထီၣ် ပှၤလၢအဂ့ၤတဂၤလံ အဃိ ဖဲမုၢ်နံၤလၢ အကဘၣ်သံ တနံၤန့ၣ် တုၤဝဲအခါ ပီၢ်ရီတဂၤ တဲဝဲလၢ “ကၠဲၣ်န့ၣ် အတကဲပှၤလၢ ယသ့ၣ်ညါ အီၤလၢ အပူၤကွံာ်အနံၣ် ၂၀ တဂၤန့ၣ်လၢၤဘၣ်. ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် သိၣ်လိအီၤ လံာ်စီဆှံအဃိ အဆီတလဲက့ၤအတၢ်အိၣ်မူလံ.” လၢခံကၠဲၣ်ဘၣ်သံဝဲ. နာ်က့ အဒိအတဲာ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ကစၢ်ယွၤ အကလုၢ်ကထါန့ၣ် အိၣ်ဒီးအစိကမီၤ လၢကဆီတလဲ ဒီးမၤဂ့ၤထီၣ် ပှၤတၢ်အိၣ်မူသ့.—ယၡါယၤ ၁၁:၆-၉.
လံာ်စီဆှံအတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ် မၤစၢၤပှၤအါဂၤ ဒီးပှၤအကလုာ်ကလုာ်ဒ်သိး အတၢ်အိၣ်မူကဂ့ၤထီၣ် (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၅) e
၁၅. ယဟိဝၤယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် မၤထွဲ လံာ်စီဆှံတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် အဃိ အဝဲသ့ၣ် လီၤဆီဒီးပှၤဂၤဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤ.)
၁၅ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်မၤထွဲ လံာ်စီဆှံအတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် အဃိ အဝဲသ့ၣ် အိၣ်ဃူဃူဖိးဖိး. (ယိၤဟၣ် ၁၃:၃၅; ၁ ကရံၣ်သူး ၁:၁၀) ပအိၣ်ဘၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်လၢ ပှၤနီၤဖး ထံကီၢ်, ကလုာ်ဒူၣ် ဒီးပှၤအပတီၢ် သနာ်က့ မ့ၢ်လၢပဝဲန့ၣ် ပအိၣ်ဃူအိၣ်ဖိး အဃိ ပလီၤဆီဒီးအဝဲသ့ၣ်ဖးဒိၣ်. အဒိ ပိာ်ခွါသးစၢ်တဂၤ လၢအမံၤမ့ၢ်ကၠံန့ၣ် အထံၣ်ဘၣ်ဝဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဃူတၢ်ဖိးအဃိ လီၤကမၢကမၣ်ဘၣ်အီၤဖးဒိၣ်. ကၠံဒိၣ်ထီၣ်လၢ ကီၢ်အၤဖြံၤကၤ. ဒီးဖဲတၢ်ဒုးကဲထီၣ်လၢ အထံကီၢ်ပူၤအခါ အလဲၤကဲသုး ဘၣ်ဆၣ် လၢခံန့ၣ် အလဲၤကၠံၣ်လၢ ထံကီၢ်အဂၤတဘ့ၣ်. ဒီးဖဲန့ၣ် အထံၣ်လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး. ကၠံတဲဝဲလၢ “ယသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပှၤလၢအအိၣ်လၢ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ အမ့ၢ်အတီအပူၤန့ၣ် တမၤဘၣ်ဃးအသးဒီး ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ် ဒီးတလီၤမုၢ်လီၤဖးဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် အဲၣ်လိာ်သးတဂၤဒီးတဂၤ. ယၤန့ၣ် ယဟ့ၣ်လီၤယသးလၢ ယထံကီၢ်အဂီၢ်. ဘၣ်ဆၣ် လၢခံယမၤလိဘၣ် လံာ်စီဆှံဘျီ ယဟ့ၣ်လီၤက့ၤ ယသးလၢ ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ်.” ကၠံ ဆီတလဲကွံာ် အတၢ်အိၣ်မူလၢာ်ပျီ. အတဒုးတၢ်လၢ အပှၤကလုာ်အဂီၢ်လၢၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်ခဲအံၤန့ၣ် အတဲပၠးပှၤဂၤလၢ လံာ်စီဆှံအတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဃူတၢ်ဖိး. ဖဲအံၤ ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ် မၤစၢၤဝဲပှၤအါကလုာ် အဃိ ပနာ်န့ၢ်လံာ်စီဆှံသ့.
ဆဲးနာ်န့ၢ် ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်ကထါ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ
၁၆. ဘၣ်မနုၤအဃိ အရ့ဒိၣ်လၢ ပကဘၣ်မၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် ပတၢ်နာ်န့ၢ် ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်ကထါလဲၣ်.
၁၆ ဟီၣ်ခိၣ်တၢ်အိၣ်သး နးထီၣ်မၣ်နးထီၣ် အဃိ ပကနာ်န့ၢ် လံာ်စီဆှံအတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲအဂီၢ်န့ၣ် ကကီထီၣ်ကၠ့ၤ. တကးဒံးဘၣ် ဒ်သိးပတနာ်န့ၢ် လံာ်စီဆှံအတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ ဒီးတနာ်န့ၢ် ကုၢ်လၢအတီ ဒီးအကူၣ်တၢ်သ့လၢ ယဟိဝၤယွၤ ဃုထၢထီၣ်ဝဲတဂ့ၤအဂီၢ် ပှၤအါဂၤကမၤဒ့ဒီပသး. ဘၣ်ဆၣ် ပမ့ၢ်နာ်သပှၢ်တၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ကလုၢ်ကထါ ကဲဝဲတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီန့ၣ် ပှၤမ့ၢ်မၤဒ့ဒီပသး နာ်က့ ပတၢ်နာ်တလီၤစှၤဘၣ်. အဃိန့ၣ် ‘ပဆၢတဲာ်လီၤပသး ဂၢၢ်ဂၢၢ်ကျၢၤကျၢၤလၢ ပကဒိကနၣ် [ယဟိဝၤယွၤ] တၢ်ဘျၢတဖၣ် တစိၤလၢပသး တုၤလၢအကတၢၢ်.’ (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉:၁၁၂) တကးဒံးဘၣ် ဒ်သိးပကတဲဘၣ်ပှၤဂၤလၢ လံာ်စီဆှံအတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ ဒီးမၤစၢၤပှၤဂၤလၢ ကအိၣ်မူမၤထွဲ လံာ်စီဆှံအတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲအဂီၢ် ပ “တမဲာ်ဆှးဘၣ်.” (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉:၄၆) ပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်အိၣ်သးကီခဲ ဒီးတၢ်မၤအၢမၤနးနာ်က့ ပကအိၣ်ဒီး “တၢ်ဝံသးစူၤ ဒီးတၢ်သးခု” ဒီးပလဲၤခီဖျိတၢ်ကန့ၢ်.—ကလီးစဲ ၁:၁၁; စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉:၁၄၃, ၁၅၇.
၁၇. လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ ၂၀၂၃ အဂီၢ်န့ၣ် ကမၤစၢၤပှၤဒ်လဲၣ်.
၁၇ ယဟိဝၤယွၤ ဒုးသ့ၣ်ညါပှၤ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအဃိ ပစံးဘျုးအီၤဖးဒိၣ်. ခဲအံၤ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအါဂၤ ထံၣ်ဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲ ဒီးတအိၣ်ဒီးတၢ်ဃူတၢ်ဖိးဘၣ်. မ့မ့ၢ်ပှၤန့ၣ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ တခါအံၤ မၤစၢၤပှၤလၢ ပကအိၣ်ဒီး တၢ်သးခု, ပကပာ်ပသးမုာ်မုာ် ဒီးပကမၤထွဲ လံာ်စီဆှံအတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်. တကးဒံးဘၣ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီတခါအံၤ ဟ့ၣ်ပှၤတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ခါဆူညါ လၢကစၢ်ယွၤအဘီမုၢ်တၢ်ပၢန့ၣ် ပကအိၣ်ဒီး တၢ်အိၣ်မူလၢအဂ့ၤ. အဃိ ပလံာ်စီဆှံအဆၢလၢ ၂၀၂၃ အဂီၢ်အံၤ ကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကနာ်သပှၢ်တၢၢ်လၢ ကစၢ်ယွၤ ကလုၢ်ကထါခဲလၢာ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ.—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉:၁၆၀.
တၢ်သးဝံၣ် ၉၄ စံးဘျုးယွၤလၢ အဟ့ၣ်ပှၤအကလုၢ်ကထါ
a ၂၀၂၃ လံာ်စီဆှံအဆၢ လၢတနံၣ်အဂီၢ် လၢပှၤဃုထၢအီၤ ဒ်သိး ကမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် ပတၢ်နာ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉:၁၆၀. ဖဲန့ၣ် တဲဝဲလၢ “နကလုၢ်ကထါခဲလၢာ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ.” ပဝဲန့ၣ် ပနာ်ဒ်လံာ်စီဆှံ တဆၢအံၤတဲဝဲ. နာ်က့ ပှၤအါတက့ၢ်န့ၣ် တနာ်လံာ်စီဆှံဘၣ် ဒီးတနာ်ဝဲလၢ လံာ်စီဆှံအိၣ်ဒီး တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲလၢ အဂ့ၤဘၣ်. အဃိ လၢတၢ်မၤလိတခါအံၤန့ၣ် ပကတဲသကီး တၢ်အုၣ်သးသၢခါ လၢကမၤစၢၤဝဲ ပှၤသးဘျၢတဖၣ် ဒ်သိးကနာ်န့ၢ် လံာ်စီဆှံ ဒီးလံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ.
b ဒ်သိးနကသ့ၣ်ညါအါထီၣ်လၢ ပှၤပာ်ဃာ်လံာ်စီဆှံ ဂ့ၤဂ့ၤဒ်လဲၣ်အဂီၢ် ကွၢ်လၢ jw.org ဒီးလၢစံၢ်လီၤတၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီ အပူၤန့ၣ်ကွဲးလီၤ “တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ ဒီး လံာ်စီဆှံ.”
c ပှၤမံၤတနီၤန့ၣ် ပှၤဆီတလဲဝဲ.
