Amuye ku shebo

Amuye pa mitwi iliimo

MUTWI WAKWIIYA 1

Amushome Cakutatoonsha ayi Maswi Akwe Lesa “Ngalushinisho”

Amushome Cakutatoonsha ayi Maswi Akwe Lesa “Ngalushinisho”

LILEMBO LYA MWAAKA WA 2023: “Maswi anu oonse ngalushinisho.”—KULU. 119:160.

LWIIMBO 96 Libuku Lyakwe Lesa—Mbuboni

NSHESHI TWIIYE a

1. Ino nceebonshi bantu baanji munshiku shino tabashomi Baibo?

 BANTU baanji munshiku shino tabacishiiwo ngweenga bashoma. Tabacishiiwo na bantu mbobalemeka mbuli beshimapolitiki, beshisayansi, alimwi abeshimakwebo, na lyoonse shintu nshebacita balacita aluyaando lwakwaamba ayi babacaafwe. Kwiilikaawo, baanji tabalemeki bamatanjilili babupailishi abo balyaamba ayi Mbeneklistu. Aboobo tacikankamiki kwaamba ayi tabashomi Baibo, libuku bamatanjilili babupailishi ndyebaamba ayi ndyebakonkela.

2. Kweelana a Kulumbaisha 119:160, ino nciinshi nceenga twashoma cakutatoonsha?

2 Mbuli basebenshi bakwe Yehova, tulashoma cakutatoonsha ayi Yehova ngu “Lesa walushinisho” alimwi lyoonse alisuni ayi shintu shinotweendela kabotu. (Kulu. 31:5, NWT; Isa. 48:17) Tulishi ayi inga twashoma Baibo nshoyaamba alimwi tulashoma ayi “Maswi [akwe Lesa] oonse ngalushinisho.” (Amubelenge Kulumbaisha 119:160.) Tulasumina nshaakalemba umwi wakeeya makani amu Baibo, uyo wakalemba ayi: “Shoonse Lesa nshaakaamba nshancine alimwi shoonse shilaakukumanishikwa. Bantu bakwe Lesa inga bashoma nshaamba mukwiinga balamushoma.”

3. Ino nshiinshi nsheshi twiiye mumutwi uyu?

3 Ino inga twacita buyani kwaamba ayi tucafwe bamwi kushoma Maswi akwe Lesa bweenka mbuli ndiswe? Amuleke twiiye pasheebo shotatwe shitupa kushoma Baibo. Tutokwiiya makani amu Baibo mbwaatana kwaalulwa, kukumanishikwa kwa bushinshimi bwaambwa mu Baibo, alimwi a Baibo mboicafwa bantu kwaalula buumi bwabo.

TAAKUWO MUNTU WAKAALULA MAKANI AMU BAIBO

4. Ino nceebonshi bantu balatoonsha na makani amu Baibo ngancine?

4 Yehova Lesa wakasebensesha basankwa bashomeka bali 40 kulemba mabuku amu Baibo. Nacibi boobo, taakuwo libuku nabi lyomwi lyakale kale pakalinga kulembetwe maswi amu Baibo liliiko pacecino ciindi. Mabuku akale kale aliiko pacecino ciindi ngaayo akakopololwa kuswa ku amwi akale kale aalo akakopololwabo. Ici cilapa bantu bamwi kutoonsha na makani ngotucana mu Baibo pacecino ciindi ngancine kweelana aayo basankwa bashomeka bali 40 ngobakalemba. Sa mwakayeeyawo kale paceebo ceenga catupa kushoma ayi ncakwiila ngancine?

Bantu bakaiishikwa ncito ya kukopolola Malembo aci Ebulu bakabikila maano abuumbi kwaamba ayi bashinishe ayi Maswi akwe Lesa ngobakakopolola ngancine (Amubone palagilafu 5)

5. Ino Malembo amuci Ebulu akakopololwa buyani? (Amubone cikope cili papeeji yakutaanguna.)

5 Kwaamba ayi Yehova ashitilishe makani amu Baibo, wakalwiita bantu bakwe kwaakopolola. Wakalwiita bamaami ba bene Isilaeli kwaamba ayi mwaami uli woonse alyeelete kukopolola Mulawo, alimwi wakasala bene Lefi kwiisha bantu Mulawo. (Duto. 17:18; 31:24-26; Neye. 8:7) BaJuda ndyebakaswa mubusha ku Babiloni, beshikukopolola mabuku beeite bakatalika kukopolola Malembo amuci Ebulu. (Esila 7:6) Basankwa aba bakasebensa cakubikila maano. Mukuya kwaciindi, beshikukopolola aba tabakalinga kubelengabo maswi sombi bakatalika kubelenga amabala kwaamba ayi bashinishe ayi shoonse nshobakopolola shitokweendelana. Ano mukwiinga tabakalinga kumaninite, mabuku amwi amu Baibo ngobakakopolola akalinga kucanika ayi bakalubishaako paniini. Nacibi boobo, makani omwi omwi akalinga kukopololwa mankanda aanji, aboobo mbasu nshobakalubisha bakalinga kushicana. Munshila nshi?

6. Ino mbasu shamu Baibo beshikukopolola nshebakalubisha inga shacanika buyani?

6 Bantu bakeeya abuumbi ba munshiku shino bakapanga nshila ibotu icafwa kucana mbasu nshobakalubisha abo bakalinga kukopolola malembo amu Baibo. Kucakubonenaako, amuyeeye ayi basankwa bali 100 balwiitikwa kukopolola shili papeeji yomwi ya makani amwi. Musankwa womwi walubishaako paniini pasheesho nshaakopolola. Nshila yomwi mbweenga twacana mpaalubisha nkwiinda mukweelanya nshaakopolola kusheesho bamwi boonse nshebakopolola. Aboobo kwiinda mukweelanya mabuku aanji akale kale pakalembwa makani amu Baibo, bantu bakeeya abuumbi balacikonsha kucana mbasu beshikukopolola bamwi mobakalubisha na kushiyako maswi.

7. Ino beshikukopolola mabuku amu Baibo baanji bakacita buyani kwaamba ayi bashinishe ayi nshebakopolola nshancine?

7 Abo bakakopolola makani amu Baibo mumabuku akale kale, bakasebensa cankusu kwaamba ayi bashinishe ayi nshebakopolola nshancine. Amuyeeye pacakubonenaako citondesha ayi makani aya ngancine. Libuku lyakale kale abuumbi palembetwe Malembo amuci Ebulu lyakapangwa mu 1008 C.E na 1009 C.E. Lileetwa ayi Leningrad Codex. Nacibi boobo, mumyaaka yaconoono, kwakacanika mabuku alimwi ambasu sha mabuku akale kale aanji palembetwe malembo amu Baibo, shakalembwa myaaka 1,000 libuku lya Leningrad Codex kalitana kulembwa. Mpashi bamwi inga bayeeya ayi pesule lya kukopolola mabuku akale kale aya mankanda aanji kwamyaaka iindilila 1,000, shilembetwe mulibuku lyakale kale lya Leningrad Codex inga shaba shipusene abuumbi kusheesho shilembetwe mumabuku akale kale abuumbi. Nacibi boobo, ubu teshi mbocibete. Bantu bakeeya abuumbi ndyebakeelanya mabuku akale kale abuumbi palembetwe malembo amu Baibo kumabuku aconoono, bakacana ayi akalinga kupusenekobo paniini mu maswi alimwi nshaasansulula tashikwe kwaalulwa.

8. Ino mbupusano nshi buli pakati ka Malembo amuci Giliki amabuku amwi akale kale?

8 Beneklistu bakutaanguna abalo bakakopolola Malembo. Cakubikila maano bakakopolola mabuku 27 a Malembo amuci Giliki, ngobakalinga kusebensesha kumabungano alimwi amuncito yakushimikila. Pesule lya kweelanya mabuku akale kale palembetwe Malembo amuci Giliki ku mabuku amwi akalembwa paciindi comwi, muntu umwi wakeeya abuumbi wakaamba ayi: “Inga twaamba ayi kuli mabuku akale kale palembetwe Malembo amuci Giliki aanji kwiinda mabuku amwi, . . . alimwi alaboneka kuba akwene.” Libuku liitwa ayi Anatomy of the New Testament lilaamba ayi: “Inga twashoma kwaamba ayi nshetubelenga munshiku shino mu Malembo amuci Giliki akasansululwa kabotu shileendelana ashakalemba beshikukopolola makani bakale kale.”

9. Kweelana a Isaya 40:8, ino nciinshi ncotushi pamakani amu Baibo?

9 Kwamyaaka iinji, beshikukopolola bakasebensa cankusu kukopolola ma Baibo cakubikila maano ngotubelenga akwiiya pacecino ciindi. b Tulishi ayi Yehova ngowakashinisha kwaamba ayi Maswi akwe ngaakalembela bantu ataalulwi. (Amubelenge Isaya 40:8.) Nacibi boobo, bamwi inga baamba ayi kutaalulwa kwa Maswi akwe Lesa takusansululi ayi akatanjililwa a Lesa. Aboobo amuleke ano tubandike bumboni butondesha ayi Baibo yakatanjililwa a Lesa.

BUSHINSHIMI BWAMU BAIBO MBWANCINE

Left: C. Sappa/DeAgostini/Getty Images; right: Image © Homo Cosmicos/Shutterstock

Bushinshimi bwamu Baibo bwakakumanishikwa kale kale alimwi butokumanishikwa apacecino ciindi (Amubone mapalagilafu 10-11) d

10. Amwaambe cakubonenaako ca bushinshimi bwakakumanishikwa citondesha ayi makani ngotucana pa 2 Pita 1:21 ngancine. (Amubone shikope.)

10 Baibo ilaamba pa bushinshimi buunji bwakakumanishikwa. Alimwi buunji bwakakumanishikwa pesule lya myaaka iinji kuswa ciindi ndyebwakalembwa. Shakacitika kale kale shilatondesha ayi ncakwiila bushinshimi bwakakumanishikwa. Ici tacitukankamiki mukwiinga tulishi ayi Mulembi wa bushinshimi bwamu Baibo ngu Yehova. (Amubelenge 2 Pita 1:21.) Amuyeeye pa bushinshimi bwaamba pa kukomwa kwa ndabala yakale kale ya Babiloni. Pakati ka mwaaka wa 778 alimwi a 732 B.C.E., mushinshimi Isaya kwiinda mukutanjililwa amushimu wakwe Lesa wakaamba ayi ndabala iyi yakalinga kushitilishitwe abuumbi yakalinga kusa mukukomwa. Alimwi wakaamba ayi musankwa waliina lya Sailasi ngowakalinga kusa mukukoma ndabala iyi, akwaamba mbwaakalinga kusa mukwiikoma. (Isa. 44:27–45:2) Kwiilikaawo, Isaya wakaambila limwi ayi mukuya kwaciindi Babiloni ilaakunyonyoolwa akuba matongo. (Isa. 13:19, 20) Alimwi ishi nsheshakacitika. Babiloni yakakomwa kubene Mediya abene Pesha mu 539 B.C.E., alimwi musena pakalinga ndabala iyi inene wakababo matongo.​—Amweebele vidyo icite mutwi waamba ayi Baibo Yakaambila Limwi Kunyonyoolwa kwa Babiloni, icanika mulibuku lya Amusangalale Abuumi Kwamuyayaya! lyapa intaneti, ciiyo 03 citeente 5.

11. Amusansulule shaamba lilembo lyakwe Danyelo 2:41-43 mboshitookumanishikwa munshiku shino.

11 Bushinshimi bwamu Baibo tabukwe kukumanishikwabo muciindi cakale kale, sombi butookumanishikwa amunshiku shino. Kucakubonenaako, amuyeeye pa bushinshimi Danyelo mbwakaamba pa buleelo bucite nkusu abuumbi nsengwe yoonse bwa Anglo-America, mbobwakakumanishikwa. (Amubelenge Danyelo 2:41-43.) Bushinshimi ubu bwakatondesha ayi buleelo ubu bulaakuba ‘buyumu mushipansha shimwi bweenka mbuli nshimbi alimwi butacite nkusu mumwi bweenka mbuli bulongo bwakutenta.’ Alimwi pacecino ciindi tutoobona ayi ishi nshancine. Buleelo bwa Britain a America bulicite nkusu abuumbi bweenka mbuli nshimbi. Kucakubonenaako, buleelo ubu bwakalinga kucite lubasu luyandika abuumbi mukukoma Nkondo Yapacishi Coonse Yakutaanguna alimwi a Yabili. Alimwi mbobuleelo bucite nkusu abuumbi kumakani akulwana nkondo. Nacibi boobo, buleelo ubu bulaalilwa kutondesha nkusu ceebo ca balelwa bapikisha kwiinda mukupanga tubunga tulwanina lwaanguluko alimwi atubunga twiimikaninaako basebenshi. Musankwa umwi wakeeya abuumbi pamakani amapolitiki wakaamba ayi: “Pacecino ciindi nsengwe yoonse, cishi ca America ncociinditeewo pamakani akutacatana mumapolitiki.” Mumyaaka yaconoono cishi ca Britain ico cibete lubasu lwa buleelo bwa Anglo-America, acalo caalilwa kusebensa cankusu ceebo cakupikishikwa pamakani akusebensela pomwi ashishi shili mulibunga lya European Union. Kutacatana uku kwapa kwaamba ayi buleelo bucite nkusu nsengwe yoonse bwa Anglo-America bwaalilwe kusebensa cankusu.

12. Ino bushinshimi bwamu Baibo bulatupa kushoma nshi?

12 Bushinshimi buunji bwamu Baibo bwakakumanishikwa, bulatupa kushoma kwaamba ayi Lesa nshaakashomesha shilaakucitika. Tulalinyumfwa bweenka shikulumbaisha mbwaakalinyumfwa ndyaakapaila kuli Yehova ayi: “Moyo wangu ulikopokete kulindilila lupulusho lwanu, sombi nebo ndicinkite manungo mumaswi anu.” (Kulu. 119:81) Kwiinda mu Baibo, Yehova watulwiita nsheenga twalangila kunembo. (Jele. 29:11) Tulalangila buumi bubotu kunembo ceebo ca shintu Yehova nshaakatushomesha, kuteshi ceebo ca shintu bantu nshebeelesha kucita. Atutolelele kushoma Maswi akwe Lesa kwiinda mukwiiya cakubikila maano bushinshimi bwamu Baibo.

MAKANI AMU BAIBO ATOOCAFWA BANTU BAANJI

13. Kweelana a Kulumbaisha 119:66, 138, ino nciinshi cimwi ceenga catupa kushoma Baibo?

13 Cimwi ceenga catupa kushoma Baibo, nceebo cakwaamba ayi ilacafwa bantu bakonkela nshoyaamba. (Amubelenge Kulumbaisha 119:66, 138.) Kucakubonenaako, beebene bamwi bakalinga kusuni kulekana balisangalete pacecino ciindi ceebo ca kukonkela Baibo nshoyaamba. Bana babo balisangalete kukulila mumukwashi wa bashali Beneklistu batondesha lusuno akubikila maano.​—Efe. 5:22-29.

14. Amwaambe cakubonenaako citondesha kukonkela Baibo nshoyaamba mbokwaalula buumi bwa muntu.

14 Kukonkela busongo bwamu Baibo kwacafwa bantu bakalinga bakapondo baloondesha kwaalula buumi bwabo. Amuyeeye kukonkela Baibo nshoyaamba mbokwakacafwa musankwa wakalinga mujeele wa liina lya Jack. c Wakalinga kapondo mukali, uyo wakalinga kushibikitwe mbuli kaili uloondesha pa bakaili bakoomboloshekwa ayi bacaikwe. Ano bushiku bumwi Jack wakacanikaako ku ciiyo ca Baibo. Wakanyumfwa kabotu abuumbi ndyaakabona bamakwesu bakalinga kutanjilila ciiyo mbobakatondesha nkumbu. Aboobo alakwe wakatalika kwiiya Baibo. Ndyaakatalika kukonkela nshaakalinga kwiiya mu Baibo, Jack wakaalula mibo yakwe akuba muntu uli kabotu. Wakeelela kuba shikushimikila utana kubombekwa alimwi mukuya kwaciindi wakabombekwa. Wakasebensa cankusu kushimikila bakailinyina pa Bwaami bwakwe Lesa akucafwako bali 4 kwiiya cancine. Bushiku bwa kucaikwa ndyebwakashika, Jack kaali wakaaluka kale. Womwi pa bamaloya bakwe wakaamba ayi: “Jack teshi ngo musankwa ngondakalinga kushi myaaka 20 yaiinda. Makani Bakamboni Bakwe Yehova ngobaiisha aalula buumi bwakwe.” Nabi kwaamba ayi Jack wakacaikwa, cakubonenaako cakwe cilatondesha patuba kwaamba ayi Maswi akwe Lesa alicite nkusu sha kwaalula buumi bwa muntu alimwi inga twaashoma.​—Isa. 11:6-9.

Baibo yacafwa bantu baanji bakalinga kucite nkulilo shipusenepusene kwaalula buumi bwabo (Amubone palagilafu 15) e

15. Ino kukonkela Baibo nshoyaamba kulapa buyani Bakamboni Bakwe Yehova kuba bantu bapuseneeko munshiku shino? (Amubone cikope.)

15 Bantu bakwe Yehova balicatene mukwiinga balakonkela cancine camu Baibo. (Joni 13:35; 1 Koli. 1:10) Lucatano aluumuno luli pakati kesu shilabonekela patuba mukwiinga bantu baanji munshiku shino tabacateneewo ceebo ca mapolitiki, nshebashoma, cikanda, na ncito njebasebensa. Musankwa wacanike waliina lya Jean wakakankamana ndyaakabona Bakamboni Bakwe Yehova mbobacatene. Wakakulila mu Africa. Mucishi cinemishaabo ndyemwakatalika nkondo wakaba musoja, sombi mukuya kwaciindi wakalobokela kucishi cimwi cakalinga pafwiifwi. Kucishi uko wakakumanya Bakamboni Bakwe Yehova. Jean wakaamba ayi: “Ndakeeya ayi abo bali mubupailishi bwancine tabeelete kwaabanamo lubasu mumapolitiki, balyeelete kuba bacatene alimwi akutondeshanya lusuno.” Wakatolelela akwaamba ayi: “Ndakalinga ndalyaaba kulwanina cishi. Ano ndyendakeeya cancine camu Baibo, ndakasalawo kulyaaba kuli Yehova.” Jean wakaalula buumi bwakwe cakumaninina. Muciindi cakulwana bantu bacite nkulilo ipusene a yaakwe, Jean atooshimikila makani amu Baibo aluumuno kumuntu uli woonse ngweenga wacana. Mukwiinga Baibo ilacafwa bantu baanji ba mishobo ipusenepusene, mbumboni butondesha kwaamba ayi shaamba Maswi akwe Lesa inga twashishoma.

AMUTOLELELE KUSHOMA MASWI AKWE LESA ALUSHINISHO

16. Ino nceebonshi tulayandika kuyumya lushomo lwesu mu Maswi akwe Lesa?

16 Shintu ndyeshitooya bubicilaako mucishi ici, cilaakuba ciyumu kushoma Maswi akwe Lesa. Bantu inga beelesha kutuyunga ayi tutalike kutoonsha na Baibo nshoyaamba nshancine, na ayi Yehova wakasala musebenshi ushomeka alimwi ucite maano kututanjilila. Ano na katushoma cakutatoonsha kwaamba ayi Maswi akwe Lesa ngalushinisho, tulaakucikonsha kukaka kuyungwa ashaamba bantu. Tulaakuba bashinishite kukonkela milawo yakwe Yehova lyoonse. (Kulu. 119:112) Teshi tukanyumfwe nsoni kulwiitako bamwi Baibo nshoyaamba akubayuminisha kushikonkela. (Kulu. 119:46) Alimwi tulaakucikonsha kuliyumya ‘cakukalika moyo alimwi calusangalalo’ mubukaalo buyumu mbuli kupenshekwa.​—Kolo. 1:11; Kulu. 119:143, 157.

17. Ino lilembo lya mwaaka lilaakutucafwa kutolelela kucita nshi?

17 Tulalumba abuumbi kwaamba ayi Yehova wakatupa coolwe cakushiba cancine! Cancine ici cilatucafwa kukalika moyo akutaloonda. Alimwi cilatucafwa kushiba mbotweelete kukala mucishi ici ciswitebo kupilingana akubula butanjilishi. Cancine cilatucafwa kulangila buumi bubotu kunembo mubweendeleshi bwa Bwaami bwakwe Lesa. Lilembo lya mwaaka wa 2023 lilaakutucafwa kutolelela kushoma cakutatoonsha ayi Maswi akwe Lesa oonse ngalushinisho!​—Kulu. 119:160.

LWIIMBO 94 Tulalumba Ceebo ca Maswi Akwe Lesa

a Lilembo lya mwaaka wa 2023 lilicite maswi ayuminisha atokwaamba ayi: “Maswi anu oonse ngalushinisho.” (Kulu. 119:160) Ncakutatoonsha amwebo mulaashoma maswi aya. Sombi bantu baanji tabashomiiwo ayi Baibo nshoyaamba nshancine alimwi ayi inga shatucafwa. Mumutwi uyu tutobandika sheebo shotatwe nsheenga twasebensesha kucafwa baabo basuni kwiiya, kushoma Baibo nshoyaamba.

b Kwaamba ayi mwiiye shiinji pamakani aamba Baibo mboitana kwaalulwa, amuye pa jw.org akutaipa maswi akwaamba ayi History and the Bible.”

c Meena amwi akaalulwa.

d BUSANSULUSHI BWASHIKOPE: Lesa wakaambila limwi ayi ndabala ya Babiloni ilaakunyonyoolwa.

e BUSANSULUSHI BWASHIKOPE: Citondesho—muciindi cakulwana bantu, musankwa wacanike weeya kuswa mu Baibo mbweenga wekala muluumuno akucafwa bamwi kucita boobo.