Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

CHIBAABA CHAKUDIZA 1

Kuhwelelenu Chikupu Nenu “Izu [daNzambi] hiChalala”

Kuhwelelenu Chikupu Nenu “Izu [daNzambi] hiChalala”

NSONA YETU YACHAAKA CHA 2023: “Izu deyi dejima hichalala.”​—Mas. 119:160.

KAMINA 96 Mukanda waNzambi Hiheta

NSAÑU YIDI MUCHIBAABA a

1. Muloñadi antu amavulu makonu chabulilañawu kukuhwelela Bayibolu?

 ANTU amavulu makonu chayikalilaña kwiluka antu atela kukuhwelelawu. Ajinokaña neyi chakwila antu alemeshawu chidi neyi, akajipolitiki, asayantisiti niakajibizinisi, chalala afwilaña kuyilila yuma yayiwahi. Kubombelahu, hiyayilemeshaña akulumpi jaKristendomuku. Dichi, chadiwulañawu Bayibolu mukanda wahoshañawu akulumpi jamachechi nawu diwalondelañawu, chatuhayamishaña wanyi.

2. Kwesekeja naIsamu 119:160, chumanyi chitwatela kwiluka?

2 Etu ambuña aYehova twakuhwelela chikupu netu yena “[hiNzambi] yachalala” nawa netu mpinji yejima wafwilaña kutwilila yuma yinateli kutukwasha. (Mas. 31:5; Isa. 48:17) Tweluka netu twatela kukuhwelela nsañu yitwatañaña muBayibolu netu “izu [daNzambi] dejima hichalala.” (Tañenu Isamu 119:160.) Tuneteji mazu amuntu wumu wadiza jaBayibolu netu alala, wasonekeli nindi: “Chuma chejima chahoshañayi Nzambi chalala nawa hichakakañanya kushikijewaku. Antu jaNzambi atela kukuhwelela yuma yinahoshiyi, muloña amukuhwelela Nzambi wunayihoshi.”

3. Tukuhanjekadi muchinu chibaaba?

3 Tunateli kukwasha ñahi antu kukuhwelela Mwizu daNzambi neyi chitwadikuhwelela? Tutoñojokenu hayuma yisatu yikuletesha tukuhweleli Bayibolu. Tukuhanjeka hansañu yekalamu chiyoloka, kushikijewa kwawuprofwetu wamuBayibolu niñovu yikweti Bayibolu yakuhimpa yihandilu yawantu.

KWOSI MUNTU WUNATWESHI KUHIMPA NSAÑU YAMUBAYIBOLUKU

4. Muloñadi antu amakwawu chatoñojokelañawu nawu nsañu yamuBayibolu ayihimpa?

4 Yehova wazatishili amayala ashinshika kwakwihi na 40 kusoneka nyikanda yamuBayibolu. Hela chochu, kwosi mamanyusikiliputi aweni atachi adiku makonuku. b Makopi ejima itukweti akukopolola kumakopi akopolweliwu. Chumichi chaleteshaña antu amakwawu kujinoka neyi nsañu yitwatañaña muBayibolu makonu yesekana chikupu nachayisonekeliwu hatachi. Komana mwatoñojokahu dehi chuma chikuletesha twiluki netu iyi nsañu yesekana nansañu yayeni yatachi?

Akakukopolola akulukila aNsona jachiHeberu azatili nañovu hakwila akopololi nsañu yaMwizu daNzambi choloka (Talenu paragilafu 5)

5. Nsona jachiHeberu ajikopolweli ñahi? (Talenu mwevulu wudi hakava.)

5 Hakwila atwalekihu kuhemba nsañu yindi yonenewa, Yehova walejeli antu nindi ayikopololi. Walejeli anyanta amuIsarela kudikopolwela Nshimbi, nawa watondeli aLevi kulonda adizisheña antu iji Nshimbi. (Kuhit. 17:18; 31:24-26; Nehe. 8:7) Hanyima yakuyitwala aYudeya muwunkoli muBabiloni, izanvu dawakakukopolola akulukila datachikili kwidisha makopi amavulu aNsona jachiHeberu. (Ezera 7:6, tth.) Awa amayala adiña nakashinshi. Nkumininaku, awa akakukopolola atachikili kuchinda mazu ninsona kulonda eluki chikupu neyi chakwila nsañu yejima anayikopololi choloka. Hela chochu, hamuloña wakubula kuwanina kwawantu, munana makopi amakwawu mwekalili tuyiluwa twanyanya. Ilaña, edishili makopi amavulu ansañu yoyimu, dichi atuna tuyiluwa enjili nakutuwana. Atuwanini ñahi?

6. Yiluwa yamumakopi aBayibolu ayiwanaña ñahi?

6 Antu adiza chikupu makonu adi nanjila yayiwahi yakuwaninamu yiluwa yeliliwu antu akopolweleña nsañu yamuBayibolu. Chakutalilahu: Twili netu antu adi 100 anayinki mudimu wakukopolola nsañu yidi hachipapilu namakasa. Wumu hakachi kawu ela kachiluwa kanyanya hakukopolola. Njila yimu yikutukwasha kuwana aka kachiluwa hikwesekeja nsañu yinakopololiyi nayinakopololi akwawu ejima. Munjila yoyimu, kuhitila mukwesekeja mamanyusikiliputi aBayibolu amavulu, antu adiza chikupu atweshaña kuwana yiluwa hela nsañu yafutiliwu kudi mukakukopolola wumu.

7. Akakukopolola Bayibolu amavulu elili ñahi hakwila akopololi choloka?

7 Antu akopolweli mamanyusikiliputi aBayibolu azatili nañovu hakwila akopololi choloka. Talenu chuma chinakumwekesha nawu azatili nañovu. Manyusikiliputi yatachi yaNsona jachiHeberu amanishili kuyikopolola mu 1008 hela mu 1009 C.E. Ayitenaña nawu Leningrad Codex. Hela chochu, muyaaka yantesha yinahitihu, anawani nawu mamanyusikiliputi aBayibolu niyikunku yayivulu yinashakami yaaka kwakwihi na 1,000 kubadika Leningrad Codex. Muntu wumu nateli kutoñojoka nindi hanyima yakukopolola kakavulu awa mamanyusikiliputi hadi yaaka kubadika ha 1,000, nsañu yasonekeliwu muLeningrad Codex yinateli kwaambuka chikupu nansañu yadiña munana mamanyusikiliputi akushankulu. Ilaña diimu wanyi. Antu adiza chikupu chesekejeliwu mamanyusikiliputi akusambila naakatataka, hela chakwila ambukiliku chantesha munsonekelu, awanini nawu nsañu yayeni yamuBayibolu ayihimpili wanyi.

8. Chaambwinyi chidi hamaBayibolu aNsona jawakaKristu jachiGiriki nanyikanda yikwawu yakushankulu?

8 AkaKristu akusambila niwena akopolweleña neyi cheliliwu akakukopolola Nsona jachiHeberu. Azatili nañovu kukopolola nyikanda 27 yaNsona jachiGiriki, yazatishileñawu hakupompa nimumudimu wakushimwina. Muntu wumu wadiza chikupu chesekejeliyi mamanyusikiliputi aNsona jachiGiriki adiñaku nanyikanda yikwawu yadiñaku hayina mpinji, wakunkulwili nindi: “Mamanyusikiliputi [aNsona jachiGiriki] amavulu adi kwoku kubadika ayina nyikanda, . . . nawa akweti nsañu yejima.” Mukanda waAnatomy of the New Testament wahosha nawu: “Twatela kukuhwelela netu nsañu yitwatañaña muBayibolu [yaNsona jachiGiriki] yidiku makonu, diyi nsañu yasonekeliwu ansoneki akushankulu.”

9. Kwesekeja naIsaya 40:8, chumanyi chamwekana kunsañu yamuBayibolu?

9 Muloña wakuzata nañovu kwawakakukopolola amavulu hadi yaaka yayivulu, kunakwashi Bayibolu yitwatañaña nikudizamu makonu kwikala yoloka. c Chakadi nikujina, Yehova diwaletesha Izu dindi twiikali nadu nimakonu ninsañu yekalamu abuli kuyihimpa. (Tañenu Isaya 40:8.) Hela chochu, amakwawu anateli kutaadika nawu hela chakwila nsañu yamuBayibolu ayihimpa wanyi, chumichi hichinakumwekesha nawu ayonena kudi Nzambiku. Dichi tuhanjekenu hawunsahu wamwekeshaña nawu Bayibolu ayonena.

WUPROFWETU WAMUBAYIBOLU WALALA

Kuchimunswa: C. Sappa/DeAgostini/Getty Images; kuchidiilu: Image © Homo Cosmicos/Shutterstock

Wuprofwetu wamuBayibolu washikijeweli kunyima nawa wunakushikijewa nimakonu (Talenu maparagilafu 10-11) e

10. Shimunenu wuprofwetu washikijeweli wunakumwekesha nawu mazu ekala ha 2 Petulu 1:21, alala. (Talenu nyevulu.)

10 MuBayibolu mwekala wuprofwetu wawuvulu washikijeweli, wukwawu washikijeweli hanyima yayaaka yayivulu kufuma hawusonekeliwu. Nsañu yakunyaaka yamwekeshaña nawu iwu wuprofwetu washikijeweli. Chumichi chatuhayamishaña wanyi, muloña tweluka netu Nsoneki yawuprofwetu wamuBayibolu hiYehova. (Tañenu 2 Petulu 1:21.) Toñojokenu hawuprofwetu wahosha hakuhumuka kwamusumba waBabiloni. Hakachi ka 778 na 732 B.C.E., kaprofwetu Isaya amwoneneni kushimwina chadimu nawu musumba waBabiloni wañovu akawulukuka. Washimwini cheñi nindi Kirusi diyi wakashinda iwu musumba, nawa walumbulwili chakawushindayi. (Isa. 44:27–45:2) Isaya waprofweteli cheñi nindi Babiloni akamukisañana nawa wakashala kwamahembi. (Isa. 13:19, 20) Dichuma chamwekeni. Babiloni amulukukili kudi aMediya nawaPeresi mu 539 B.C.E., nawa idi iluña hadiña musumba weneni ichi dashala hohu mulumba wayuma yakisañanawu.—Talenu vidiyo yaBayibolu Yashimwineñahu Dehi Kujilumuka kwaBabiloni mumukanda wahaIntaneti waMunateli Kwikala naMuzañalu Haya Nyaaka! mukudiza 03 chikuma 5.

11. Lumbululenu nsona yaDanyeli 2:41-43 chiyinakushikijewa makonu.

11 Wuprofwetu wamuBayibolu hiwashikijeweli hohu kunyimaku, ilaña tunakumona nichiwunakushikijewa makonu. Chakutalilahu, talenu chinakushikijewa wuprofwetu waDanyeli wahosha haAnglo-America Wanta waÑovu muKaayi. (Tañenu Danyeli 2:41-43.) Iwu wuprofwetu washimwineñahu dehi choloka nawu iwu wanta wuyedi wañovu mukaayi wakekala “aha wakola” nawa ‘aha wawovu’ neyi ndambu. Dichuma chinakumwekana. Britain naAmerica anatwalekihu kukola neyi chikuñu, kuhitila mukushinda chikupu Majita muKaayi nikwikala nayitwa yanjita yañovu chikupu. Hela chochu, anakuyizeyesha kudi antu ashakamañamu, emakenaña akajibizinisi ninfulumendi. Iyala wumu weluka nankashi nsañu jamatuña nachiyuulu mukaayi, wahosha katataka nindi: “Makonu mukaayi mwosi ituña dasubuka daambokelamu chikupu munsañu jamapolitiki neyi United States.” Nawa Britain, chibalu chikwawu chaniwu wanta wañovu mukaayi, yinasweji kwaambokelamu muyinu yaaka muloña antu akaanaña kwiteja wubwambu watela kwikalawu nawu namatuña ekala mumutayi waEuropean Union. Iku kwaambokelamu kunakojeji Anglo-America Wanta waÑovu muKaayi kubula kuzata chiwahi.

12. Wuprofwetu wamuBayibolu watukwashaña kukuhwelela netudi?

12 Wuprofwetu wawuvulu wamuBayibolu washikijewa dehi watukwashaña kukuhwelela netu yuma yakanayi Nzambi kutwilila kumbidi yakashikijewa. Twatiyaña neyi chatiyiliyi Ñimbi yaMasamu walombeli kudi Yehova nindi: “Nafwilaña chikupu wamwinu weyi, muloña izu deyi dikuchiñeja kwami.” (Mas. 119:81) MuBayibolu, Yehova watwinka “mbidi yayiwahi nikuchiñeja.” (Yere. 29:11) Yuma yitwachiñejaña kumbidi hiyashindamena hañovu jawantuku, ilaña hayikaninu yaYehova. Dichi tutwalekenuhu kukuhwelela Mwizu daNzambi kuhitila mukudiza chikupu wuprofwetu wamuBayibolu.

KUFUMBA KWAMUBAYIBOLU KUNAKUKWASHA ANTU AMAVULU

13. Kwesekeja naIsamu 119:66, 138, wunsahwinyi wukwawu wukuletesha tukuhweleli Bayibolu?

13 Wunsahu wukwawu wukuletesha tukuhweleli Bayibolu, talenu yuma yayiwahi yafumañamu neyi antu alondela kufumba kwekalamu. (Tañenu Isamu 119:66, 138.) Chakutalilahu, adisumbula akeñeleña kudiseña ichi adi namuzañalu muloña alondeleli kufumba kwamuBayibolu. Anyanawu atiyaña kuwaha kwikala muchisaka chawakaKristu mudi anvwali ayakamenaña nikuyimwekeshela kukeña.—Efwe. 5:22-29.

14. Shimunenu chakutalilahu chinakumwekesha nawu kuzatisha chalala chamuBayibolu kwahimpaña yilwilu yawantu.

14 Muloña wakuzatisha kufumba kwakuwahi kwamuBayibolu, kunayikwashi niatupondu kuhimpa yilwilu yawu nakwikala antu amawahi. Talenu kufumba kwekalamu chikwamukwashili kayili wejina daJack. d Wadiña kapondu wamadombu, nawa wadiña hakachi kawatuyili atama nankashi afuukwililiwu kufwa. Ilaña ifuku dimu, Jack washakamini nakutiyilila chamudizishileñawu mukwawu Bayibolu. Yilwilu yayiwahi yamwekesheli amanakwetu adizishileña mukwawu, yamukokweli nawa niyena watachikili kudiza. Chatachikiliyi kuzatisha chalala chamuBayibolu, wahimpili yilwilu yindi nawa wekalili muntu wamuwahi. Chimwahitili mpinji, Jack wekalili mukakushimwina wabula kupapatishewa nawa wapapatisheweli. Wazatili nañovu kushimwina akwawu atuyili haWanta waNzambi nawa wakwashilihu awana kwiluka chalala. Chashikili ifuku dakumujaha, Jack wadiña wahimpa dehi yilwilu yindi. Ihaku windi wumu wahosheli nindi: “Ichi Jack hadi cheñi neyi chinamwilukili yaaka 20 yinahitihuku. Yuma yinamudizishiwu kudi aYinsahu jaYehova yinahimpi chihandilu chindi.” Hela chakwila Jack amujahili, ilaña chakutalilahu chindi chinakumwekesha nawu twatela kukuhwelela Izu daNzambi nawa netu dikweti ñovu yakuhimpa yilwilu yawantu.—Isa. 11:6-9.

Kufumba kwamuBayibolu kunahimpi yilwilu yawantu amavulu akumatuña ashiyashana (Talenu paragilafu 15) f

15. Kuzatisha chalala chamuBayibolu kwaleteshaña ñahi antu jaYehova kwikala ambukaku makonu? (Talenu mwevulu.)

15 Antu jaYehova anuñañana muloña wakuzatisha chalala chamuBayibolu. (Yow. 13:35; 1 Kor. 1:10) Kuwunda nikunuñañana kutukweti kwamwekanaña hatooka muloña antu amavulu makonu mukaayi ambokelamu muloña wachaambu chansañu jamatuña nachiyuulu, makowa nimaheta. Mukwenzi wejina daJean chamweniyi kunuñañana kwadiña hakachi kawantu jaYehova, wahayamini. Wakulilili mwituña dimu damuAfrica. Njita chiyatachikili wadinuñili hamukanka wamashidika, nkumininaku watemukilili mwituña damukamwihi. Kwenoku wadiwanini nawaYinsahu jaYehova. Jean wahosheli nindi: “Nenjili nakwiluka nami akakudifukula alala hiyadiñijaña munsañu jamapolitikiku, nawa ambokelamu wanyi. Ilaña adikeña wumu namukwawu.” Watwalekelihu nindi: “Nadihanini kukiña ituña. Ilaña chinelukili chalala chamuBayibolu nadihanini kumukalakela Yehova.” Jean wahimpili chikupu. Chatela azuñeña nawantu akweti nkulilu yaambukaku nayindi, ichi washimwinaña antu ejima awanañayi chalala chamuBayibolu chanuñañeshaña antu. Chineli kufumba kwamuBayibolu kwakwashaña chikupu antu akumatuña ashiyashana, chinakumwekesha hatooka to-o nawu twatela kukuhwelela Izu daNzambi.

TWALEKENUHU KUKUHWELELA IZU DANZAMBI DACHALALA

16. Chalemenadi kutwalekahu kukuhwelela Mwizu daNzambi?

16 Yuma chiyikuswejelañaku kutama mukaayi, chinateli kutukalila nankashi kukuhwelela Mwizu daNzambi. Antu anateli kutuletesha kutachika kujinoka neyi chakwila mwamweni nsañu yekala muBayibolu yalala hela kujinoka neyi chakwila Yehova watonda nduñu wamaana nikashinshi kulonda alomboleña akakudifukula indi makonu. Ilaña neyi tweluka chikupu netu Izu daYehova mpinji yejima dahoshaña mwalala, twakashinda iku kweseka kwakukeña nawu tukisañani chikuhwelelu chetu. Dichi ‘twakadikasa mumuchima wetu kwovwahila nshimbi jaYehova mpinji yejima, kushika nikunsa.’ (Mas. 119:112) Twakatiyaña “nsonyi wanyi” kuleja antu chalala nikuyikolesha kulonda achizatisheña muchihandilu chawu. (Mas. 119:46) Nawa twakatwesha kuumika kukala kwasweja niikabisha, “nakuwunda nimuzañalu.”—Kol. 1:11; Mas. 119:143, 157.

17. Nsona yetu yachaaka yinakutwanukisha nawudi?

17 Twasakililaña nankashi muloña Yehova watusolwela chalala! Ichi chalala chatukwashaña kwikala awunda, ahamuka nawa chatudizishaña chitunateli kushakama chiwahi mukanu kaayi kanakusweja kutaminaku nawa mudi yikonkojola. Chatukwashaña kuchiñeja yuma yayiwahi yakumbidi yakekala muchiyuulu chaWanta waNzambi. Nsona yetu yachaaka cha 2023 yitukwashi kukuhwelela netu Izu daNzambi dejima, hichalala!—Mas. 119:160.

KAMINA 94 Twahamekaña haKutwinka Izu daNzambi

a Nsona yachaaka cha 2023 yakukolesha chikuhwelelu chetu yinatondiwu yidi nawu: “Izu deyi dejima hichalala.” (Mas. 119:160) Chakadi nikujina, ninenu dichimwakuhwelela. Ilaña antu amavulu akuhwelela wanyi chahosha Bayibolu nawa hiyakuhwelela nawu yinateli kutulombola chiwahiku. Muchinu chibaaba, tukuhanjeka hawunsahu wusatu wutunateli kuzatisha hakukwasha antu akweti nyichima yashinshika kulonda eluki nawu anateli kukuhwelela Bayibolu nikufumba kwekalamu.

b Izu dakwila nawu “manyusikiliputi” datalisha kuchuma chasonekeliwu kushankulu namakasa.

c Neyi munakukeña kwilukilahu nsañu jikwawu kutalisha haBayibolu chinayihembiwu, yenu hanasonekiwu nawu “Nsañu Jikwawu A3muBayibolu yaKaayi Kakaha.

d Majina amakwawu anayihimpi.

e KULUMBULULA MWEVULU: Kwesekeja nachashimwiniyi Nzambi, musumba waBabiloni walubanji awuhumwini nakushala kwamahembi.

f KULUMBULULA MWEVULU: Chuma chamwekeni —Chatela azuñeña nawantu, iwu mukwenzi nadizi muBayibolu chakushakama mukuwunda nawa nakwashi amakwawu kwila mwomumu.