A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

ZIR TUR THUZIAK 1

Pathian ‘Thu Chu Thutak A Ni’ Tih Ring Tlat Rawh

Pathian ‘Thu Chu Thutak A Ni’ Tih Ring Tlat Rawh

KUM 2023 ATANA KUM CHANG: “I thu infinkhâwm chu thutak a ni.”—SAM 119:160.

HLA 96 Ro Hlu Tak Pathian Lehkhabu

THLIR LAWKNA a

1. Engvângin nge tûn laia mi tam takin Bible an rin loh?

 TUN laia mi tam tak chuan mi dangte rin an harsat hle a. Eng ang mite nge an rin theih ang tih an hre lo a ni. An mi ngaihsân zâwngte—politician te, scientist te, leh sumdâwng mite—chuan an ngaihsak tak zet em tih an hre lo. Chu bâkah, Kristianna rama sakhaw hruaitute chu ngaihsânna an nei lo va. Chuvângin, chûng sakhaw hruaitute’n zâwm nia an inchhâl Bible an ring lo pawh hi a mak lo ve.

2. Sâm 119:160-in a sawi angin eng nge kan rin ngheh tlat ang?

2 Jehova chhiahhlawhte kan nih angin, ani chu “thutak Pathian” leh kan tâna ṭha ber tûr min duhsak reng ṭhîntu a ni tih kan ring nghet tlat a. (Sâm 31:5; Is. 48:17) Bible-a kan thu chhiarte chu kan ring thei tih kan hria—“[Pathian] thu infinkhâwm chu thutak a ni,” tih hi. (Sâm 119:160 chhiar rawh.) Bible lama mi thiam pakhatin: “Pathianin a sawi tawh phawt chu dik lo emaw, hlawhchham emaw a awm lo vang. Pathian mite chuan a sawitu Pathian an rin avângin a thusawite chu an ring thei a ni,” tia a ziah hi kan ṭâwmpui a ni.

3. He thuziakah hian eng nge kan ngaihtuah ang?

3 Engtin nge mi dangte chu Pathian Thu-a rinna kan neih ang nei ve tûra kan ṭanpui theih ang? Bible kan rin theih chhan kawng thum; a chhûng thu dikna te, Bible hrilh lâwkna thlen famkimna te, leh Bible-in nun a thlâk theih dânte chu i lo ngaihtuahho vang u.

BIBLE THUCHAH DIK TAKA VAWN ṬHATIN A AWM

4. Engvângin nge mi ṭhenkhat chuan Bible hi a danglam tawh nia an ngaih?

4 Pathian Jehova chuan Bible bute ziak tûrin mi rinawm 40 vêl a hmang a. Mahse, a tîra kutziak Bible-te chu tûn lai hunah pakhat mah hmuh theihin a awm tawh lo. Kan neih zawng chu vawi tam tak an ziah chhâwn tawhte a ni. Chu chuan mi ṭhenkhat chu tûn laia kan Bible chhiar hi a tîra ziak ang a la ni em tih a ngaihtuahtîr a ni. A tîra ziak ang a la ni tih kan rin theih chhan i ngaihtuah ngai em?

Hebrai Pathian Lehkha Thu ziak chhâwngtu thiam takte chuan Pathian Thu chu dik takin an ziak chhâwng tih chian tûrin an fîmkhur hle a ni (Paragraph 5-na en rawh)

5. Engtin nge Hebrai Pathian Lehkha Thute chu ziah chhâwn a nih? (A kâwma milem en rawh.)

5 Bible thuchah vawn ṭhat a nih theih nân Jehova chuan a mite chu ziak chhâwng tûrin a hrilh a. Israel lalte chu Dân ziak chhâwng tûrin kaihhruaina a pe a; tichuan, chu Dân chu mite zirtîr tûrin Levi-hote a ruat bawk. (Deut. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Juda mite Babulona sala an tân hnuah, Hebrai Pathian Lehkha Thu chu mi thiam rual ṭhenkhatin tam tak an ziak chhâwng ṭan a. (Ezr. 7:6) Hêng mite hi an fîmkhur hle. A hnu zêlah phei chuan, a ziak chhâwngtute chuan a thute ziah chhâwn chauh ni lovin, a hawrawp mal tê tête chu kim taka ziah chhâwn a ni em tih hre tûrin an chhiar bawk a ni. Mihring ṭhat famkim lohna avângin chûng an ziah chhâwn ṭhenkhatahte chuan tihsual tê tham a awm tho va. Amaherawhchu, copy tam tak ziah chhâwn a nih avângin chûng a dik lo laite chu a hnuah hmuh chhuah leh a ni. Engtin nge?

6. Engtin nge Bible ziah chhâwn dik lo laite chu hmuh chhuah theih a nih?

6 Tûn laia Bible lama mi thiamte chuan Bible ziak chhâwngtute tih dik loh lai hmuh chhuah theih dân kawng ṭha tak an nei a. Entîr nân: Lehkha phêk khata thute ziak chhâwng tûrin mi 100 ruat an ni angin han mitthla teh. An zînga pakhatin a ziah chhâwnnaah tihsual chhe tê a nei a. Chu tihsual kan zawn hmuh theih dân kawng khat chu a ziah chhâwn leh mi dangte ziah chhâwn khaikhinin a ni. Chutiang bawkin, Bible lama mi thiamte chuan ziak chhâwngtu pakhatin a tihsual emaw, a hmaih emaw chu kutziak Bible tam tak nêna khaikhinin an hre thei a ni.

7. Bible ziak chhâwngtu tam takte chu engtiang khawpin nge an fîmkhur?

7 Chûng kutziak Bible ziak chhâwngtute chuan dik taka ziak chhâwng tûrin theih tâwp an chhuah a. Chumi dikzia tilang chiangtu entîrna pakhat lo ngaihtuah ila. Hebrai Pathian Lehkha Thu kutziak Bible upa ber chu C.E. 1008 emaw, 1009 emawa ziah zawh a ni a. Chu chu Leningrad Codex tia koh a ni. Amaherawhchu, tûn hnai khân Leningrad Codex aia kum 1,000 vêla upa kutziak Bible tam tak leh a ṭhen laite hmuh chhuah a ni a. Tuemaw chuan kum 1,000 vêl chhûnga kutziak Bible chu vawi tam tak ziak chhâwn a nih hnuah chuan, Leningrad Codex-a thute chu kutziak Bible upa zâwkte lakah chuan danglam hle tûrah a ngai mai thei. Mahse, chutiang chu a ni lo. Kutziak Bible hlui leh a hnua ziak khaikhintu Bible lama mi thiamte chuan Bible thuchah chu dik taka vawn ṭhat a la ni tih an hmu chhuak a ni.

8. Kristian Grik Pathian Lehkha Thu leh hmân lai lehkhabu dang ziah chhâwnte inan lohna chu eng nge ni?

8 Kristian hmasate pawhin Hebrai Pathian Lehkha Thu an ziak chhâwng a. Grik Pathian Lehkha Thu-a bu 27-te chu uluk takin an ziak chhâwng bawk a, chu chu inkhâwmnaahte leh thu hrilhnaahte an hmang a ni. Tûn lai hun thlenga hmuh theiha la awm Grik Pathian Lehkha Thu kutziak Bible leh a hun laia lehkhabu dang a khaikhin hnuah, mi thiam pakhat chuan: “A tlângpuiin kutziak Grik Pathian Lehkha Thute chu lehkhabu dangte aiin tûn lai hunah hmuh tûr a tam zâwk,” tiin thu tâwp a siam a ni. Anatomy of the New Testament tih lehkhabu chuan: “Tûn lai huna Grik Pathian Lehkha Thu lehlin rin tlâk tak kan chhiarte hian hmân lai huna a ziaktute thuchah ken ngai tho kha a la keng reng tih kan ring thei a ni,” tiin a sawi.

9. Isaia 40:8-a sawi angin, Bible thuchah chungchânga thu dik chu eng nge ni?

9 Kum za tam tak chhûng, ziak chhâwngtu tam takin Bible dik taka ziak chhâwng tûrin rim takin an thawk a; chuvângin, tûn lai hunah Bible chhiar leh zir tûr rin tlâk tak kan lo neih theih phah a ni. b Mihringte hnêna a thuchah dik taka vawng ṭhatu chu Jehova a ni tih a chiang hle. (Isaia 40:8 chhiar rawh.) Mahse, mi ṭhenkhat chuan Bible thuchah vawn ṭhat a nihna chu Pathian thâwk khum a ni tihna a ni kher lo tiin an sawi mai thei. Chuvângin, Bible hi Pathian thâwk khum a ni tih finfiahna ṭhenkhat i lo ngaihtuah ang u.

BIBLE HRILH LAWKNATE CHU A RIN TLAK

Left: C. Sappa/​DeAgostini/​Getty Images; right: Image © Homo Cosmicos/​Shutterstock

Bible hrilh lâwknate chu hun kal tawhah a thleng famkim tawh a, kan hunah pawh a thleng famkim mêk (Paragraph 10-11-na en rawh) d

10. Petera thawn hnih 1:21 thu dikzia nemnghettu hrilh lâwkna thleng famkim entîrna pakhat pe rawh. (Milem en rawh.)

10 Bible-ah hian hrilh lâwkna thleng famkim tawh tam tak a chuang a, chûng zînga ṭhenkhat chu ziah a nih aṭanga kum za têl hnua thleng famkimte a ni. Thilthleng chanchin chuan chûng hrilh lâwknate chu a thleng dik tih a nemnghet a. Bible-a hrilh lâwkna thu Ziaktu chu Jehova a ni tih kan hriat avângin chu chu mak kan ti lo. (2 Petera 1:21 chhiar rawh.) Hmân lai Babulon khawpui tlûk chhiat dân chungchânga hrilh lâwknate hi lo ngaihtuah ta ila. B.C.E. kum zabi pariatnaah zâwlnei Isaia chu Babulon khaw ropui, a hun laia thiltithei tak tihchhiat a nih dân tûr chungchâng hrilh lâwk tûra thlarauva thâwk khum a ni a. A hnehtu tûr chu Kura a ni tih a sawi bâkah, khawpui lâk a nih dân tûr chipchiar takin a sawi lâwk a ni. (Is. 44:27–45:2) Isaia chuan Babulon chu a hnuah tihchhiat a ni ang a, a ram ang tih a hrilh lâwk bawk. (Is. 13:19, 20) Chutiang tak chuan a thleng a ni. B.C.E. 539-ah Babulon chu Media leh Persia lakah a tlâwm a, tûn hmaa khawpui ropui tak ni ṭhîn chu tûnah chuan khaw ram a ni ta a ni.—Electronic format-a tihchhuah Chatuanin I Hlim Thei! tih lehkhabu zirlai 03-na point 5-naa Babulon Tlûk Chhiat Tûr Chungchâng Bible-in A Sawi Lâwk tih video chu en rawh.

11. Daniela 2:41-43 thu hi tûn laia a thlen famkim dân hrilhfiah rawh.

11 Bible hrilh lâwknate chu hun kal tawhah chauh a thleng famkim lo va; tûn lai hunah pawh a thlen famkimna kan hmu a ni. Entîr nân, Anglo-American Khawvêl Thuneitu chungchânga Daniela hrilh lâwkna thlen famkimna chhinchhiah tlâk tak hi lo ngaihtuah ta ila. (Daniela 2:41-43 chhiar rawh.) Chu hrilh lâwkna chuan Anglo-American Khawvêl Thuneitu chu thîr angin “a ṭhenah chuan a chak” ang a, hlum angin “a ṭhenah chuan a chhe awl” ang tiin dik takin a sawi lâwk a ni. Chumi dikzia chu tûnah hian kan hmu thei. Britain leh America chuan Khawvêl Indopui Pahnihahte hnehna changin leh sipai chaknate la nei chhunzawm zêlin thîr anga an chakna chu an lantîr a. Mahse, an thiltihtheihna chu an khua leh tui; an hnathawhnaa dikna tam zâwk nei tûra nawrtu te, mipui dikna au chhuahpuitu te, leh sumdâwnna leh sawrkâr laka lungawi lohna lantîrtute hmanga tihchak loh a ni fo ṭhîn. Khawvêl politics lama mi thiam pakhatin tûn hnai khân heti hian a sawi: “Khawvêla democracy ramah tûna United States aia politics-a inṭhen darh nasa khawi ram mah a awm lo,” tiin. He khawvêl thuneihna ṭâwmpuitu Britain pawh hi, European Union ramte chu eng ang inlaichînna nge a neihpui ang tih thu-ah mipuite an inlungrual loh avângin, a bîk takin tûn hnai kumahte khân an inṭhen darh nasa êm êm a ni. Hêng inṭhen darhnate hian Anglo-American Khawvêl Thuneitu chu khauh takin thil a tihtîr thei lo a ni.

12. Bible hrilh lâwknain eng thil nge min rin nghehtîr?

12 Bible hrilh lâwkna thleng famkim tawh tam takte chuan hma lam hun atâna Pathian thutiamte a thleng dik ngei ang tih kan rinna a tinghet lehzual a. Fakna hla phuahtuin Jehova hnêna: “Ka nunna hi i chhandamna ngaiin a chau ta a: nimahsela, i thu ka beisei ṭhîn,” tia a ṭawngṭai ang hian kan awm ve a ni. (Sâm 119:81) Bible hmangin Jehova chuan ngilnei takin “hma lam beiseina” min pe a. (Jer. 29:11, Mizo King James Bible) Kan hma lam hun beiseina chu mihringte ṭan lâknaah ni lovin, Jehova thutiamah a innghat zâwk a ni. Bible hrilh lâwkna ṭha taka zirin, Pathian Thu kan rinna i tinghet zawm zêl ang u.

BIBLE THURAWN PEKIN MI MAKTADUAI TAM TAK A ṬANPUI

13. Sâm 119:66, 138-in a sawi angin, Bible hi a rin tlâk a ni tih finfiahna dang chu eng nge ni?

13 Bible kan rin theih chhan finfiahna dang leh chu, mite’n a thurâwn an zawmna aṭanga rah chhuah ṭha tak an seng dân hmuh hi a ni. (Sâm 119:66, 138 chhiar rawh.) Entîr nân, nupa inṭhen lek lekte chu tûnah chuan hlim takin an awm leh tawh a. An fate chu him leh hmangaihna dawng nia inhriatna neiin Kristian chhûngkuaah an seilian a ni.—Eph. 5:22-29.

14. Bible thutak nunpuinain mi ṭha zâwk ni tûra mite nun a thlâk dân târ langtu entîrna sawi rawh.

14 Bible thurâwn pêk fing tak nunpuiin, dân bawhchhetu mi hlauhawm takte pawhin an nun a ṭha zâwngin an thlâk a ni. Bible thurâwn pêkin lung in tâng Jack-a a ṭanpui dân lo ngaihtuah ta ila. c Ani chu tharum thawh chîng mi sual tak a ni a, thi tûra an chungthu rêlsak mi tângte zînga mi hlauhawm ber pakhat anga hriat a ni. Mahse, ni khat chu Bible zirnaah a tel ve a. Bible zirna kaihruaitu unaute lantîr ngilneihna chuan a rilru a khawih hle a; tichuan, a zir ṭan ve ta a ni. Bible thutak a nunpui avângin a nungchang leh a miziate pawh a ṭha zâwngin a thlâk ṭan a. A hnuah, baptisma la chang lo thuchhuahtu nih a tling a; tichuan, baptisma pawh a chang ta a ni. A tânpuite hnênah Pathian Ram chungchâng ṭhahnemngai takin a hrilh a, a lo berah pawh mi pali Bible zir tûrin a ṭanpui a ni. An tihhlumna nî tûr a rawn thlen chuan Jack-a chu mi danglam hlak a ni tawh a. A ukilte zînga pakhat chuan: “Jack-a hi kum 20 kaltaa ka mi hriat kha a ni tawh lo. Jehova Thuhretute zirtîrna hian a nun a thlâk danglam a ni,” tiin a sawi. Jack-a chu tihhlum ni mah se, a thiltawn aṭang hian Pathian Thu kan ring thei tih leh chu chuan mi ṭha zâwk ni tûra mite nun thlâk tûrin thiltihtheihna a nei tih kan hre thei a ni.—Is. 11:6-9.

Bible thurâwn chuan ṭobul hrang hranga mi tam takte nun a ṭha zâwngin a thlâk danglam (Paragraph 15-na en rawh) e

15. Engtin nge Bible thutak nunpuinain Jehova mite chu mi dangte laka a tihhran? (Milem en rawh.)

15 Jehova mite chu Bible thutak an nunpui avângin an inpumkhat a. (Joh. 13:35; 1 Kor. 1:10) Khawvêla politics te, hnam te, leh khawtlânga inlungrual lohnate nêna khaikhin chuan kan inremna leh inpumkhatna hi a chhinchhiah tlâk bîk hle a ni. Jehova mite zînga inpumkhatna a hmuhna chuan ṭhalai Jean-a chu a hneh hle. Ani chu Africa ram pakhatah a seilian a. Tualchhûng indona a rawn chhuah chuan sipaiah a ṭang a; mahse, a hnuah an ram ṭhenawmah a tlânchhia a ni. Chutah chuan Jehova Thuhretute a tawng a. Ani chuan: “Sakhaw dik vuantute chu politics-ah an inhnamhnawih lo va, an inṭhen hrang lo bawk tih ka hre ta. Chu aiin, an inhmangaih tawn zâwk a ni,” tiin a sawi. Heti hian a sawi belh bawk: “Ram vênghim tûrin ka inhlân tawh a. Mahse, Bible thutak ka zir hnuah chuan, Jehova hnêna inhlân tûra chêttîrin ka awm ta a ni,” tiin. Jean-a chu a inthlâk danglam thawk a ni. A hnampui ni lote do aiin, tûnah chuan mite inpumkhattîr theitu Bible thutak chu a hmuh apiangte hnênah a hrilh zâwk a. A nihna takah chuan, hnam hrang hrangte tâna Bible thurâwn pêk a ṭangkaina hi Pathian Thu kan ring thei tih finfiahna thiltithei tak a ni.

PATHIAN THU THUTAK CHU RING CHHUNZAWM ZEL RAWH

16. Engvângin nge Pathian Thu kan rinna tihngheh chu thil pawimawh tak a nih?

16 He khawvêl hi a chhiat zual zêl avângin thutak kan rinna chu fiah a ni dâwn a. Mite chuan Bible a dik em tih leh tûn laia amah betute kaihruai tûrin Jehova’n bâwih rinawm leh fing tak a ruat em tih chungchângah rinhlelhna min neihtîr an tum thei a ni. Mahse, Jehova Thute chu englai pawhin a dik tih kan ring tlat a nih chuan, chutianga kan rinna beihna chu kan do hneh thei ang a. ‘Kumkhuain, a tâwp thlengin, [Jehova] thuruatte anga ti tûrin kan thinlung kan thlêktîr ang.’ (Sâm 119:112) Mi dangte hnêna thutak hriattîr leh chumi nunpui tûra hrilh chu kan “zak” lo vang a. (Sâm 119:46) Chu bâkah, dodâlna pawh tiamin, dinhmun khirh ber berte chu ‘dawhtheihna leh hlimna’ nên kan tuar chhuak thei dâwn a ni.—Kol. 1:10-12; Sâm 119:143, 157.

17. Kan kum châng hian eng thil nge min hriatnawntîr ang?

17 Jehova’n kan hnêna thutak a puang chhuak chu kan va lâwm tak êm! Chu thutak chuan buaina pun chhoh zêlna he khawvêlah hian thiltum chiang tak leh kaihhruaina chiang tak pein min tinghet a. Pathian Ram rorêlna hnuaia nakin hun beiseina ṭha tak min pe bawk. Kum 2023 kum châng hian Pathian Thu zawng zawng—a thu infinkhâwm—chu thutak a ni tih kan rinna tinghet tûrin min ṭanpui rawh se!—Sâm 119:160.

HLA 94 Pathian Thu Avânga Lâwmna

a Rinna tichak thei tak kum 2023 kum châng atâna thlan chu: “I thu infinkhâwm chu thutak a ni,” tih hi a ni a. (Sâm 119:160) Chu thu chu nang pawhin i pawm ngei ang. Mahse, mi tam takin Bible hi a dik tih leh kaihhruaina rin tlâk tak min pe thei tih an ring lo a ni. He thuziakah hian Bible leh a thurâwn pêk an ring thei tih mi rilru ṭhate hmin tûra kan hman theih thil pathum kan bih chiang ang.

b Bible vawn ṭhat a nih dân chungchâng hriat belh nân, jw.org-ah kal la, a zawnna bâwmah “Thilthleng Chanchin leh Bible,” tih chhu lût ang che.

c Hming ṭhenkhat chu thlâk a ni.

d MILEM HRILHFIAHNA: Pathianin hmân lai Babulon khaw ropui chu a tâwpah tihchhiat a ni ang tih a sawi lâwk.

e MILEM HRILHFIAHNA: Channawnna—Tlangvâl pakhat chuan mi dangte do aiin, Bible aṭangin inrem taka nun dân a zir a, chutianga ti ve tûr chuan mi dangte pawh a ṭanpui bawk