Guruka oze aha biriho

Guruka oze aha birimu

EKICWEKA EKY’OKWEGA 1

Hamiza Kimwe ngu Ekigambo kya Ruhanga n’Amazima

Hamiza Kimwe ngu Ekigambo kya Ruhanga n’Amazima

EKYAHANDIIKIRWE KYAITU EKY’OMWAKA 2023: ‘Ekigambo kyawe kyona n’amazima.’ —ZAB. 119:160.

EKYESHONGORO 96 Ekitabo kya Ruhanga eky’Omuhendo

EBIRAAGAMBWEHO a

1. Ahabw’enki abantu baingi obunaku obu batarikwesiga Baibuli?

 ABANTU baingi obunaku obu tibarikumanya ou barikubaasa kwesiga. Nibareeba ngu ebikorwa by’abantu abu barikwesiga nk’ab’eby’obutegyeki, abanyasaayansi, n’ab’eby’obushuubuzi nibyoreka ngu tibarikubafaho. Kandi, tibarikuha ekitiinisa abeebembezi b’ediini. N’ahabw’ekyo tikirikutangaaza kureeba ngu tibarikwesiga Baibuli ei abeebembezi b’ediini barikugira ngu nibakuratira kandi ngu niboorobera.

2. Kurugiirira ahari Zaaburi 119:160, twine buhame ki?

2 Itwe abaheereza ba Yehova nituhamiza kimwe ngu Yehova ni “Ruhanga orikwesigwa” kandi butoosha naaba naayenda ngu tugasirwe. (Zab. 31:5; Isa. 48:17) Nitwesiga ebi turikushoma omu Baibuli ahakuba, “okutwarira hamwe ekigambo kya [Ruhanga] kyona gaba amazima.” (Shoma Zaaburi 119:160.) Nitwikirizana n’eki omucondooza wa Baibuli omwe yaahandikire ati: “Tihariho eki Ruhanga yaagambire ekitahikire nari ekitarikwija kuhikiirira.” Abaheereza ba Ruhanga nibaikiriza ebi arikugamba ahakuba nibamwesiga.”

3. Nituza kugamba ahari ki omu kicweka eki?

3 Nitubaasa kuhwera tuta abandi kwesiga Ekigambo kya Ruhanga? Ka tugambe aha nshonga ishatu ahabw’enki turikubaasa kwesiga Baibuli. Nituza kureeba oku Baibuli ehikire, okuhikiirira kw’obunabi bwayo, n’oku eine amaani g’okuhindura emitwarize y’abantu.

OBUTUMWA BWA BAIBULI BUTWIRE NIBURINDWA GYE

4. Ahabw’enki abantu abamwe batarikwikiriza ngu Baibuli ehikire?

4 Yehova akakoresa abashaija 40 abeesigwa kuhandiika ebitabo bya Baibuli. Kwonka hati, titwine ebihandiiko eby’okubanza. Ebi twine n’ebihandiiko ebyakoporoirwe. Eki kireeteire bamwe kwebuuza yaaba ebi turikushoma omu Baibuli obunaku obu nibyo byenyini ebyabandize kuhandiikwa. Oreebuurizeho oku turikubaasa kuhamya ngu bihikire?

Abahandiiki abahangu abaakoporoire Ebyahandiikirwe eby’Oruheburaayo bakafayo kuhamya ngu ebihandiiko by’Ekigambo kya Ruhanga ebi baakoporoire bihikire (Reeba akacweka 5)

5. Okukoporora Ebyahandiikirwe eby’Oruheburaayo kikaba nikitwariramu ki? (Reeba ekishushani ekiri aha kipampagare.)

5 Yehova kubaasa kurinda obutumwa bwe akagambira abaheereza be kubukoporora. Akaragiira abagabe ba Israeli kwehandiikira Ebiragiro omu kitabo, kandi yaatoorana Abaleevi kubyegyesa abantu. (Bir. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Kandi Abayudaaya ku baagiire omu bukwatwa omuri Babulooni, guruupu y’abahandiiki bakatandika kukoporora Ebyahandiikirwe eby’Oruheburaayo. (Ezr. 7:6) Abashaija abo bakaba bari abeegyendesereza. Bakaba babara ebigambo n’enyuguta kuhamya ngu buri kimwe kyakopororwa gye. N’obu baakozire ekyo, ahabw’okutahikiirira kw’abantu, ebi baakoporoire bikaba birimu enshobe nkye. Kwonka ahabw’okugira ngu hakaba hariho ebihandiiko ebindi bingi ebyakoporoirwe bikabahwera kumanya enshobe ezo. Bata shi?

6. Enshobe ezaakozirwe omu bihandiiko bya Baibuli nizibaasa kumanywa zita?

6 Abacondooza ab’obunaku obu baine omuringo murungi gw’okumanya enshobe ezaakozirwe omu kukoporora Baibuli. Nk’eky’okureeberaho: Ka tugire ngu abantu 100 baagambirwa kukoporora ekihandiiko. Reero omwe aharibo akora enshobe nkye omu kihandiiko kye. Kubaasa kumanya enshobe egyo, nitubaasa kugyeragyeranisa ekihandiiko kye n’eby’abandi. Nikyo kimwe, abacondooza abo ku barikugyeragyeranisa ebihandiiko bya Baibuli bitari bimwe nibabaasa kumanya enshobe ezaakozirwe nari ebigambo ebitarakoporoirwe.

7. Niki ekirikworeka ngu abaakoporoire Baibuli bakaba nibeegyendesereza?

7 Abaakoporoire ebihandiiko bya Baibuli bakafayo kuhandiika ebihikire. Teekateeka aha ky’okureeberaho ekirikuhamya enshonga egyo. Ekihandiiko ky’Ebyahandiikirwe eby’Oruheburaayo ekya ira munonga, ekirikwetwa Leningrad Codex, kikahandiikwa nka 1008 nari 1009 Y.A.K. Kwonka hati, ebihandiiko bya Baibuli nari obucweka bwabyo ebyahandiikirwe emyaka nka 1,000 Leningrad Codex etakahandiikirwe bibaasize kuzoorwa. Ahabw’okugira ngu ebihandiiko ebyo ebya ira bikakopororwa emirundi mingi omu myaka erikurenga 1,000, bamwe nibabaasa kuteekateeka ngu ebirimu tibirikushushana n’ebiri omu Leningrad Codex. Kwonka, ekyo tikwo kiri. Abacondooza abaagyeragyeraniise ebihandiiko ebya ira n’ebya bwanyima bakashanga ngu n’obu haraabe haabairemu enshobe nkye, obutumwa bwa Baibuli tiburahindukire.

8. Ni ntaaniso ki eri aha gati y’Ebyahandiikirwe eby’Orugriika ebyakoporoirwe n’ebihandiiko ebindi ebya ira?

8 Abakristaayo aba ira bakatooreza omuringo gw’abaakoporoire Ebyahandiikirwe eby’Oruheburaayo. Bakakoporora n’obwegyendesereza ebitabo 27 eby’Ebyahandiikirwe eby’Orugriika ebi baabaire nibakoresa omu nteerane n’omu kubuurira. Omucondooza omwe ku yaagyeragyeraniise Ebyahandiikirwe eby’Orugriika n’ebihandiiko ebindi eby’obunaku obwo, akagira ati: “Okutwarira hamwe hariho ebihandiiko bingi eby’Orugriika, . . . kandi bikakopororwa gye omu bwijwire.” Ekitabo Anatomy of the New Testament nikigira kiti: “Omuntu naabaasa kwesiga ebi arikushoma omu Byahandiikirwe eby’Orugriika ahakuba birimu obutumwa bwenyini obw’abahandiiki aba ira.”

9. Kurugiirira ahari Isaaya 40:8, nitumanya ki aha butumwa bwa Baibuli?

9 Ahabw’okugira ngu abaakoporoire Baibuli bakaba nibeegyendesereza, hati twine Baibuli ehikire gye ei turikukoresa omu kushoma n’omu kweyegyesa. b Hatariho kubangaanisa, Yehova niwe yaahamize ngu obutumwa obu yaahaire abantu bwarindwa gye. (Shoma Isaaya 40:8.) Abamwe nibabaasa kugira ngu n’obu Baibuli eraabe yaarinzirwe gye tikirikumanyisa ngu Ruhanga niwe yaagihandiikiise. N’ahabw’ekyo ka tushwijume obuhame oburikworeka ngu Ruhanga niwe yaahandiikiise Baibuli.

OBUNABI BWA BAIBULI NIBWESIGWA

Left: C. Sappa/​DeAgostini/​Getty Images; right: Image © Homo Cosmicos/​Shutterstock

Obunabi bwa Baibuli butwire nibuhikiirira kandi nibugumizamu kuhikiirira (Reeba akacweka 10-11) d

10. Ha eky’okureeberaho eky’obunabi obwahikiriire oburikuhamya ebiri omu 2 Petero 1:21. (Reeba ebishushani.)

10 Baibuli erimu obunabi bwingi obwahikiriire kandi bumwe aharibo bukahikiirira emyaka mingi bwanyima y’okuhandiikwa. Ebyafaayo nibihamya ngu obunabi obwo bukahikiirira. Eki tikirikututangaaza ahakuba nitumanya ngu Yehova niwe yaahandiikiise obunabi obwo. (Shoma 2 Petero 1:21.) Teekateeka aha bunabi obwabaire nibugamba aha kucwekyerezibwa kw’orurembo Babulooni. Omu kyasha kya munaana Y.A., nabi Isaaya akahwerwa Ruhanga kuhandiika ngu orurembo Babulooni rukaba nirwija kukwatwa. Nangwa akagira ngu Kuuro niwe yaabaire naija kurusingura, kandi yaagamba n’oku rwabaire nirwija kusingurwa. (Isa. 44:27–45:2) Kandi akagira ngu orurembo Babulooni rukaba nirwija kucwekyererezibwa rube amatongo. (Isa. 13:19, 20) Ekyo nikyo kyabaireho. Babulooni ekasingurwa Abameedi n’Abaperesi omuri 539 Y.A., kandi ahu orurembo rukuru orwo rwabaire rwombekirwe hati n’amatongo.—Reeba vidiyo Baibuli Ekagamba Kare aha Kugwa kwa Babulooni omu kitabo Yesiimire Amagara Ebiro Byona! eky’aha kyoma, eishomo 03 enshonga 5.

11. Shoboorora oku ebiri omuri Danieli 2:41-43 birikuhikiirira hati.

11 Obunabi tiburaahikiirire ira bwonka, beitu na hati buriyo nibuhikiirira. Nk’eky’okureeberaho, teekateeka aha kuhikiirira kw’obunabi bwa Danieli oburikukwata aha butegyeki Kirimaani obwa Bungyereza n’Amerika. (Shoma Danieli 2:41-43.) Obunabi obwo bukooreka gye ngu ekicweka ky’obutegyeki obwo obw’amakwatane kikaba nikiija kuba ‘kigumire’ nk’ekyoma, “n’ekindi kibe ekirikwatwa busha” nk’eibumba. Kandi ekyo nikyo kibaireho. Bungyereza n’Amerika boorekire amaani nk’ag’ekyoma barikukora kihango omu kusingura Entaro ibiri ez’Ensi Yoona kandi barikugumizamu kugira eihe ry’amaani. Kwonka, abatuuzi baayo batwire nibatuubya amaani g’amahanga ago, barikuteeraho kurwanirira obugabe bwabo kurabira omu bibiina ebirikurwanirira obugabe bw’abantu nari omu bitongore by’okwetegyeka. Omucondooza omwe aha b’eby’obutegyeki omu nsi yoona akeetegyereza ngu: “Omu ihanga eryebaganiisemu omu by’obutegyeki nk’Amerika tikirikubaasika abantu kwetooranira abategyeki.” Kandi Bungyereza, ekicweka ky’obutegyeki kirimaani obwo, omu myaka ehingwire etwire eyebaganiisemu aha bikwatiraine n’amahanga agu eraashagike omu kigombe kya European Union. Okwebaganisamu okwo kureetaire obutegyeki kirimaani obwa Bungyereza n’Amerika kugumirwa kucwamu.

12. Obunabi bwa Baibuli nibutuhamiza ki?

12 Obunabi bwingi bwa Baibuli obwaherize kuhikiirira nibuhamya obwesigye bwaitu ngu ebi Ruhanga arikuturaganisa omu biro by’omumaisho nibiija kuhikiirira. Nitwehurira nk’oku omuhandiiki wa Zaaburi owaashabire Yehova ati: “Amagara gangye gagwire enshazi ahabw’okwetenga okujuna kwawe, kandi Ekigambo kyawe nikyo nyineho amatsiko.” (Zab. 119:81) Kurabira omu Baibuli Yehova atuhaire ‘amatsiko g’ebiraatubeho bwanyima.’ (Yer. 29:11) Amatsiko gaitu g’ebiro by’omumaisho tigarikwegamira aha kubaasa kw’abantu, kureka aha kuraganisa kwa Yehova. N’ahabw’ekyo ka tugumizemu nituhamya obwesigye bwaitu omu Kigambo kya Ruhanga turikweyegyesa obunabi bwa Baibuli.

OBUHABUZI BWA BAIBULI NIBUHWERA ABANTU BAINGI

13. Kurugiirira ahari Zaaburi 119:66, 138, niki ekindi ekirikutuhamiza ngu Baibuli neeyesigwa?

13 Obuhame obundi oburikutureetera kwesiga Baibuli n’ebirungi ebi abantu batungire ahabw’okugyendera aha buhabuzi bwayo. (Shoma Zaaburi 119:66, 138.) Nk’eky’okureeberaho, obushwere obwabaire buri haihi kushenyuka hati burimu obumwe n’okushemererwa. Abaana baabo baine okushemererwa ahabw’okukurira omu ka y’Ekikristaayo ahu barikukundwa kandi baine oburinzi.—Efe. 5:22-29.

14. Ha eky’okureeberaho ekirikworeka ngu okugyendera aha mazima ga Baibuli nikihwera abantu kuhindura emitwarize yaabo.

14 Nangwa n’enkozi z’ebihagaro bahindwire emitwarize yaabo ahabw’okugyendera aha buhabuzi bwa Baibuli. Teekateeka aha ku obuhabuzi bwayo bwahweraire omusibe orikwetwa Jack. c Akaba ari enshaarizi, kandi acwereirwe ogw’okwitwa nangwa n’abasibe bagyenzi be bakaba nibamutiina. Eizooba rimwe Jack akeegaita aha musibe ondiijo obu yaabaire naayegyesibwa Baibuli. Embabazi ezi ow’eishe-emwe owaabaire naayegyesa Baibuli yaayorekire zikakwata ahari Jack kandi yaatandika kwega Baibuli. Ku yaagyendeire aha mazima ga Baibuli, akatandika kutwaza omu muringo murungi kandi yaahindura emitwarize ye. Jack akaikirizibwa kuba omubuurizi otabatiziibwe, kandi bwanyima akabatizibwa. Akabuurira n’obweziriki abasibe bagyenzi be aha Bukama bwa Ruhanga kandi akahwera bana aharibo kwega amazima. Jack akaba yaahindukire obwire bw’okwitwa kwe burikuza kuhika. Omwe aha baahorerereza be akagira ati: “Jack takiri ou naabaire niimanya emyaka 20 enyima. Enyegyesa z’Abajurizi ba Yehova zimuhweraire kuhindura emitwarize ye.” N’obu Jack araabe yaitsirwe, eky’okureeberaho kye nikyoreka ngu nitubaasa kwesiga Ekigambo kya Ruhanga kandi kiine amaani g’okuhindura mitwarize y’abantu ekaba mirungi.—Isa. 11:6-9.

Obuhabuzi bwa Baibuli buhweraire abantu b’emiringo mingi kuhindura emitwarize yaabo (Reeba akacweka 15) e

15. Niki ekirikutaanisa abaheereza ba Yehova aha bantu abandi? (Reeba ekishushani.)

15 Abaheereza ba Yehova baine obumwe ahabw’okugira ngu nibagyendera aha mazima ga Baibuli. (Yoh. 13:35; 1 Kor. 1:10) Obumwe bwaitu n’obusingye obu twine nibireebwa butunu n’obu abantu baraabe beebaganiisemu ahabw’eby’obutegyeki, enganda, n’omu by’emirimo. Omunyeeto orikwetwa Jean ku yaarebire obumwe obu abaheereza ba Yehova baine, akakwatwaho munonga. Akakurira omu ihanga rimwe omuri Africa. Ku haabaireho orutaro, akaza omu mahe kwonka bwanyima akahungira omu ihanga erihereraine n’ery’owaabo. Ku yaabaire ari okwo omu buzaahe akagaaniiraho n’Abajurizi ba Yehova. Jean naagira ati: “Nkeega ngu abari omu kuramya okw’amazima tibarikwejwanzya omu by’obutegyeki, kandi nibakundana.” Naayongyeraho ati: “Nkaba nyemariire aha kurwanirira eihanga ryangye. Kwonka ku naayegire amazima ga Baibuli, nkacwamu kwehayo ahari Yehova.” Jean akahindukira kimwe. Omu mwanya gw’okurwana n’abantu b’enganda ezindi, hati naagambira buri omwe amazima ga Baibuli agarikureetera abantu kugira obusingye. Ahabw’okugira ngu obuhabuzi bwa Baibuli nibuhwera abantu b’emiringo mingi nikituhamiza ngu nitubaasa kwesiga Ekigambo kya Ruhanga.

GUMIZAMU NOOYESIGA EKIGAMBO KYA RUHANGA EKY’AMAZIMA

16. Ahabw’enki ni kikuru kwongyera kwesigira kimwe Ekigambo kya Ruhanga?

16 Embeera z’ensi egi zaayongyera kusiisikara, obwesigye bwaitu omu Kigambo kya Ruhanga nibwija kwongyera kugyezibwa. Abantu nibabaasa kutureetera kubangaanisa aha mazima ga Baibuli n’ekibiina eki Yehova atooraine kwebembera abaheereza be obunaku obu. Kwonka twaba nituhamiza kimwe ngu Ekigambo kya Ruhanga kihikire, nitwija kwangira ebirikugyeza okwikiriza kwaitu. Nitwija kumariirira kuta ‘omutima gwaitu aha kuhitsya ebiragiro bya [Yehova] ebi yaataireho ebiro byona okuhitsya aha muheru.’ (Zab. 119:112) Titurikwija ‘kukwatwa nshoni’ kugambira abandi amazima n’okubahiga kugagyenderaho. (Zab. 119:46) Nitwija kubaasa kwemera embeera zigumire munonga, otwariiremu okuhiiganisibwa, kandi ‘tugumisirize twine okushemererwa.’—Kol. 1:11; Zab. 119:143, 157.

17. Ekyahandiikirwe kyaitu eky’omwaka nikituhamiza ki?

17 Nitusiima munonga Yehova ahabw’okutubaasisa kumanya amazima. Ahakuba nigatuhwera kuhama, kugira ekigyendererwa kandi nigatwebembera omu nsi egi erikweyongyera kubamu obutabanguko. Nigatuhwera kugira amatsiko g’ebiro birungi by’omumaisho obu Obukama bwa Ruhanga buraabe nibutegyeka. Ekyahandiikirwe ky’omwaka 2023 nikituhwera kwongyera kuhamiza kimwe ngu byona ebiri omu Kigambo kya Ruhanga okutwarira hamwe gaba amazima.—Zab. 119:160.

EKYESHONGORO 94 Okusiima Ekigambo kya Ruhanga

a Ekyahandiikirwe eky’omwaka 2023 ekitoorainwe kuhamya okwikiriza kwaitu nikigira ngu, ‘Ekigambo kyawe kyona n’amazima.’ (Zab. 119:160) Hatariho kubangaanisa noikiriza ebigambo ebyo. Kwonka abantu baingi tibarikwikiriza ngu Baibuli ehikire kandi ngu neebaasa kutuha obuhabuzi oburikwesigwa. Omu kicweka eki, nituza kushwijuma obuhame bushatu obu turikubaasa kukoresa kuhamiza abacureezi kwesiga Baibuli n’obuhabuzi bwayo.

b Kumanya ebirikukiraho aha ku Baibuli yaarinzirwe, za aha jw.org reero osherure History and the Bible.”

c Amaziina agamwe gahindwirwe.

d ENSHOBOORORA Y’EBISHUSHANI: Ruhanga akagira ngu Babulooni orurembo orwa ira orw’ekitiinisa rukaba nirwija kucwekyerezibwa rube amatongo.

e ENSHOBOORORA Y’EBISHUSHANI: Omutsigazi ku yaayegire amazima ga Baibuli akamanya ngu aine kutuurana n’abandi omu busingye omu mwanya gw’okubarwanisa kandi naabahwera kukora nikyo kimwe.