1. Ndawa chani wanthu azinji ntsiku zino ashupika kuthemba Baibolo?

 WANTHU azinji ntsiku zino asowa kuti akhulupirire mbani. Awona kuti wandale, wabizi na masiyentista angawathandizelini kuti vinthu viwafambire. Ndipo iwo athembalini pomwe azitsogoleri omwe alewa kuti ni Akhrisitu. Ndipomwapa ni vosadabwisa kuwona kuti wanthu mwawa vinkuwashupa kuthemba Baibolo yomwe iphatisiwa basa na azitsogoleri mwawa.

2. Mobverana na Salimo 119:160, ko tichadekana kutsimikizira chani?

² Isepano atumiki wa Yahova titsimikiza kuti iye ni ‘Mulungu wa choonadi’ ndipo nthawe zose afuna kuti vinthu vimbatifambire bwino. (Sal. 31:5; Yes. 48:17) Tikhulupirira kuti ‘mawu yose ya [Mulungu] ni choonadi chokhachokha.’ (Lewengani Salimo 119:160.) Tinkubverana na vomwe wopfunzira Baibolo munango adanemba kuti: “Mulungu anganamelini ne pang’ono panango kukangira kukwanirisa vomwe wapolomisa. Atumiki wa Mulungu akhulupirira kuti iye ni wothembeka ndipo alewa vazedi nthawe zose.”

3. Ko tikambirane chani munkhani ino?

³ Ko tingawathandize tani wanthu anango kuti ambakhulupirirembo Mawu ya Mulungu? Naboni tiyambe takambirana vifukwa vitatu vomwe vitichitisa kukhulupirira Baibolo. Tiwone kuti mawu ya m’Baibolo yalibe kuchinja, maulosi yake yakhala yankukwanirisika ndipo iyo inamphanvu yokwanisa kuchinja wanthu.

4. Ndawa chani wanthu anango awona ninge Baibolo idachinjiwa?

⁴ Yahova adaphatisa basa amuna okwana 40 kuti anembe Baibolo. Olo nteno, palibe mpukutu wa kalekale womwe udasungika mpakana lero. Koma mawu yochita kukopera ndiyo  yatinayo ntsiku zino. Ndipomwapa wanthu azinji ashupika kukhulupirira kuti peno vomwe tichawerenga m’Baibolo ntsiku zino vinkubverana na vomwe venze m’mipukutu ya kalekale. Ko imwepo mushupikambo kukhulupirira?

5. Ko nchani chimbachitika pokopera Malemba ya Chiheberi? (Onani foto ya pakhava.)

⁵ Pofuna kuti mawu yake yasungike, Yahova adalamula kuti wanthu ambayakopere. Iye adalamula mafumu ya Izirayeli kuti yambakopere Chilamulo ndipo adasankhula Alevi kuti ambapfunzise wanthu Chilamulo chimwicho. (Deut. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Padandoti Ayuda achoka ku ukapolo ku Babulo, kagulu ka wanthu odziwa kunemba kadayamba kukopera Malemba ya Chiheberi nkuyasunga. (Ezara 7:6) Amuna mwawa adakopera mwatcheru maninge kuti aleke kuphonya. Iwo sikuti ambakhala tcheru na mawu chabe, koma ambakhala pomwe tcheru na maletra kuti atsimikizire kuti peno alibe kuphonyesa pokopera. Pakuti wanthu mwawa enze ochimwa, anango adaphonyesa pokopera. Koma pakuti okopera enzepo azinji, venze vosashupa kuzindikira munthu yemwe waphonyesa. Ko adakazindikira tani?

6. Ko wanthu opfunzira maninge adakwanisa tani kuzindikira mipukutu ya m’Baibolo yophonyeka?

⁶ Wanthu opfunzira wa ntsiku zino adagumana njira zozindikirira mbali zomwe zidaphonyeka pokopera mawu ya m’Baibolo. Kuti tibvese bwino tilinganize tene: Tilinganize kuti wanthu 100 apasiwa tsamba ya mawu kuti akopere pamanja. Koma m’bodzi ankuphonyesa pokopera. Njira ibodzi yodziwira kuti peno iye waphonyesa, ni kulinganiza na vomwe anzakembo akopera. Nchibodzibodzimbo, wanthu opfunzira mwawa adalinganiza mipukutu yazinji ya m’Baibolo kuti awone pomwe padaphonyeka panango kuchosewa.

7. Nchani chinkuwonesa kuti okopera Baibolo azinji ambachita vinthu mosamala?

⁷ Wanthu omwe ambakopera Baibolo ambachita vinthu mosamala kuti osati aphonyese. Onani chitsanzo chibodzi chomwe chinkutsimikizira mpfundo mwiyi. Mpukutu woyambirira wa Malemba yose ya Chiheberi udamaliziwa kunembewa mu 1008 panango 1009 Yesu akanati wabwera. Mpukutu moyu uchemerewa kuti Códice de Leningrado. Koma m’magole ya chamanjemanjepa, mipukutu yazinji na mbali yake yadagumaniwa uku yamala kale magole 1000 kusiyana na mpukutu woyambirira ule wa Códice de Leningrado. Koma anango angaganize kuti, pakuti mipukutu mwaya yadakhala yankukoperewa kwa magole yoposha 1000, ndiye kuti mawu yake niyosiyana maninge na ya mu mpukutu wa Códice de Leningrado woyambirira. Koma virilini teno. Tinkulewa tene ndawa yakuti wanthu wopfunzira maninge padalinganiza mpukutu woyambirira na yanango yomwe yadadzanembewa patsogolo pake, adawona kuti olo kuti wanthu azinji ambachinjachinja mawu pakunemba, nkhani imbachinjiwalini.

8. Nchani chinkuwonesa kuti Malemba ya Chigiriki yachikhrisitu yomwe tiyawerenga ntsiku zino ni yolingana na mipukutu ya kalekale?

⁸ Akhrisitu oyambirira ambakoperambo Malemba ya Chiheberi. Iwo adakopera mosamala mipukutu 27 ya Malemba ya Chigiriki yomwe ambayaphatisa basa polalikira na pamisonkhano yawo. Munthu munango wopfunzira maninge padalinganiza mipukutu ya Malemba ya Chigiriki na yanango yomwe yadanembewa munthawe mwiyo adati: “Ntsiku zino, mipukutu ya Malemba ya Chigiriki yazinji yadasungika kusiyana na mabukhu yazinji ya kalekale, . . . ndipo mawu yose yalimo.” Bukhu inango yakuti Anatomia do Novo Testamento idati: “Ntsiku zino munthu  akambawerenga Malemba ya Chigiriki abvesa bwinobwino nkhani yake ninge mwevenzere payadandoti yanembewa kalekale.”

9. Mobverana na Yesaya 40:8, ko ni mbani adachitisa kuti mawu ya m’Baibolo yasungike?

⁹ Ntsiku zino tikwanisa kuibva bwino Baibolo tikambaiwerenga na kuipfunzira ndawa yakuti wanthu wa kalekale adaikopera mosamala. b Vinkuchita kuwonekeratu kuti Yahova ndiye adachitisa kuti inembewe mosamala nakuti isungike. (Lewengani Yesaya 40:8.) Koma wanthu azinji alewa kuti tingakhulupirirelini kuti Baibolo ni Mawu ya Mulungu so ndawa yakuti iyo yasungika kuchokera kalekale. Ndipomwapa naboni tikambirane vifukwa vomwe vinkutsimikizira kuti Baibolo idachitadi kuuziriwa.

10. Perekankoni chitsanzo cha ulosi womwe udakwanirisika womwe unkutsimikizira kuti lemba ya 2 Petulo 1:21 ilewa vazedi. (Onani mafoto.)

¹⁰ M’Baibolo muna maulosi yazinji maninge yomwe yadakwanirisika ndipo yanango yadakwanirisika payadapita magole yazinji kuchokera payadanembewa. Mbiri iwonesa kuti maulosi mwaya yadakwanirisikadi. Vimwivi vitidabwisalini ndawa yakuti tidziwa kuti Munichiro wa maulosi ya m’Baibolo ni Yahova. (Lewengani 2 Petulo 1:21.) Ndoganizani momwe yadakwanirisikira maulosi yolewa va thaundi ya Babulo. Pakati pa gole ya 778 na 732 Yesu akanati wabwera, mneneri Yesaya adauziriwa kunemba kuti thaundi ikulu ya Babulo idzadzongewe. Iye mpaka adachita kutomoleratu kuti Koresi ndiye wati adzatsogolere pokacheneka nkulewa pomwe vati adzachite podzonga. (Yes. 44:27–45:2) Yesaya adaleweratu pomwe kuti thaundi ya Babulo ikadzadzongewa, palibe pomwe munthu wati adzakhalemo. (Yes. 13:19, 20) Vimwevi ndivoletu vomwe vidachitika. Thaundi ya Babulo idadzongewa na Amedi na Perisiya mu 539 Yesu akanati wabwera ndipo thaundi mwiyi namanje idakali matongwe.—Onani vidiyo yakuti Baibolo idaleweratu va kudzongewa kwa Babulo mu bukhu yakuti Kondwani na moyo mpaka kalekale!, msolo 03 mpfundo 5.

11. Fotokozani momwe lemba ya Danieli 2:41-43 inkukwanirisikira ntsiku zino.

 ¹¹ Maulosi ya m’Baibolo sikuti yadondokwanirisika kalekale chabe, koma yankukwanirisika pomwe ntsiku zino. Ndoganizani momwe unkukwanirisikira ulosi wa m’bukhu ya Danieli wolewa va utongi wamphanvu padziko yose wa Anglo-Americana. (Lewengani Danieli 2:41-43.) Ulosi udaleweratu kuti utongi muyu wamphanvu, ‘mbali inango udzakhale wolimba’ ninge chisimbi koma ‘mbali inango udzakhale wosalimba’ ninge dongo. Vimwevi ndivo vinkuchitikadi. Madziko ya Grã-Bretanha na América yakhala yankuwoneka ninge yamphanvu ninge chisimbi. Madziko mwaya yawina Nkhondo za Padziko Yose ndipo yankupitiriza kukhala na gulu ikulu ya masocha yamphanvu. Koma olo nteno, mphanvu yawo inkuchepa ndawa ya wanthu wawo omwe ni ogawikana, abveranalini pa makampeni ndipo achita vipiringu vizinji. Munthu munango wothandizira maninge pa ndale za padziko yose, cha manjemanje apa adalewa kuti: “Podiya kuti mu dziko ya América muna chuma chizinji, dziko mwiyi ni yogawikana maninge pa nkhani za ndale.” Ndipo dziko ya Grã-Bretanha yomwe ni yachiwiri pa mphanvu ya kutonga, yakhalambo yogawikana ndawa yosiyana maganizo pa vomwe angachite kuti madziko ya mu mbverano wa União Europeia yakhale yobverana. Kusiyana maganizo muku kunkuchitisa kuti ulamuliro wa Anglo-Americana womwe ni wamphanvu padziko yose ukangire kumbachita vinthu bwinobwino.

12. Ko kukwanirisika kwa maulosi ya m’Baibolo kutitsimikizira chani?

¹² Tikawona momwe maulosi ya m’Baibolo yakwanirisikira kale, titsimikizira kuti vomwe Mulungu adapolomisa kutsogolo vidzachitikedi. Tikubva ninge mwadabvera wamasalimo yemwe adapemphera kwa Yahova kuti: ‘Ninashungu yakuti munipulumuse ndawa yakuti nadikhira mawu yanu.’ (Sal. 119:81) Yahova ankuphatisa basa Baibolo pakutipasa ‘tsogolo na chidikhiro.’ (Yer. 29:11) Sikuti kuyesayesa kwa wanthu ndiko kwati kutibweresere tsogolo yabwino, koma Yahova yekha basi. Ndipomwapa naboni tose timbachite khama kupfunzira maulosi ya m’Baibolo kuti timbathembe maninge Mawu ya Mulungu.

13. Mobverana na Salimo 119:66, 138, nchinthu chinango chiponi chomwe chinkutichitisa kuthemba Baibolo?

¹³ Chinthu chinango chomwe chitichitisa kuthemba Baibolo, ni kuwona momwe malangizo yake yankuthandizira wanthu azinji akambayatewedza. (Lewengani Salimo 119:66, 138.) Mwakulinganiza, amuna na akazi azinji omwe enze adasala pang’ono kulambana, ankubverana maninge manjeuno ndawa yotewedza mpfundo za m’Baibolo. Ndipo wana omwe ankulerewa m’mabanja yatene akhala okondwa maninge.—Aef. 5:22-29.

14. Fotokozankoni chitsanzo choonesa kuti munthu akambaphatisa basa mpfundo za m’Baibolo achinja moyo wake.

¹⁴ Olo vigananga vopasa mantha vinkuchinja ndawa yophatisa basa malangizo yanzeru ya m’Baibolo. Onani momwe malangizo yanzeru ya m’Baibolo yadathandizira Jack yemwe wenze mudjeri. c Jack wenze chigananga chopasa mantha ndipo iye pabodzi na anzake adagemuliwa kuti aphewe. Koma ntsiku inango adagumanika pa pfunziro ya Baibolo. Iye adafikiwa pamoyo pakuwona momwe m’bale yemwe angachitisa pfunziro wenzere wabwino mtima ndipo adayambambo kupfunzira Baibolo. Iye padayamba  kuphatisa basa vomwe angapfunzira, adachinja makhalidwe yake nkukhala munthu wabwino. Nkuyenda kwa nthawe iye adakhala wofalisa ndipo patsogolo pake adabatizika. Iye adayamba kulalikira anzake mwakhama ndipo adathandiza anayi kudziwa choonadi. Paingafendera ntsiku yakuti aphewe, Jack wenze adachinja kale khalidwe yake. Munthu yemwe wenze mu gulu yoona va nkhani yake adalewa kuti: “Jack wachinja maninge kusiyana na momwe wenzere magole 20 kumbuyo. Kupfunzira Baibolo na Mboni za Yahova ndiko kwamuthandiza kuti achinje tene.” Podiya kuti paidafika ntsiku Jack adaphewadi, kuchinja komwe adachita kunkutitsimikizira kuti Baibolo inamphanvu yochinja moyo wa wanthu.—Yes. 11:6-9.

15. Ko atumiki wa Mulungu ankusiyana tani na wanthu anango ntsiku zino ndawa yophatisa basa mpfundo za m’Baibolo? (Onani foto.)

¹⁵ Atumiki wa Yahova ni wobverana maninge ndawa yakuti aphatisa basa mpfundo za m’Baibolo. (Yoh. 13:35; 1 Akor. 1:10) Isepano ndise obverana maninge kusiyana na wanthu omwe ni ogawikana ndawa ya ndale, kusankhulana khaindi na kusiyana dziko. Kubverana kwathu kudadabwisa mulumbwana munango dzina yake Jean. Iye adakulira mudziko inango ya mu África. Mudziko mumo pamudafika nkhondo iye adayamba kuthandizirambo, koma patsogolo pake adathawira mudziko ya pafupi. Kumuko adayamba kucheza na wa Mboni za Yahova. Jean adalewa kuti: “Nidapfunzira kuti wanthu omwe atumikira Yahova munjira yobvumizika angenereralini mundale ndipo akondana maninge m’malo mogawikana.” Iye adapitiriza kulewa kuti: “Pakuyamba nimbadzipereka maninge poikhira kumbuyo dziko yathu, koma panidadziwa chaivo kuchokera m’Baibolo nidadzipereka kwa Yahova kuti nimbamutumikire.” Jean adachinjiratu khalidwe yake. M’malo mombapiringana na wanthu osiyana naye khaindi, manjeuno iye alalikira munthu aliyese wawagumana  naye. Kuwona momwe Baibolo inkuthandizira wanthu azinji omwe adakula mosiyana, ni chifukwa chinango chotichitisa kuthemba Baibolo.

16. Ndawa chani tifunika kumbakhulupirira maninge Mawu ya Mulungu?

¹⁶ Pomwe dziko inkuyenda ichiyipirayipira, tingagumane na vinthu voshupa votikangisa kukhulupirira Mawu ya Mulungu. Wanthu angatichitise kuti tiyambe kukaikira kuti peno Baibolo ilewa vazedi nakuti peno kapolo wokhulupirika na wanzeru adachitadi kusankhuliwa na Yahova kuti ambatitsogolere. Koma peno titsimikizadi nthawe zose kuti Mawu ya Yahova yalewa chaivo, tingabvumelini kuti munthu munango atifokese. Tidzakhale ‘otsimikiza kubvera malangizo ya Yahova mpakana kalekale.’ (Sal. 119:112) ‘Tidzachitelini mantha’ panango manyazi kulalikira wanthu na kuwalimbikisa kuti ambatewedze vomwe Baibolo inkupfunzisa. (Sal. 119:46) Tidzakwanise pomwe kupirira mayesero yakulu olo kudzudziwa chaiko ‘tili okondwa.’—Akol. 1:11; Sal. 119:143, 157.

17. Ko lemba yathu ya gole ya 2023 imbatikumbuse chani?

¹⁷ Tinkutembeja maninge Yahova ndawa yakuti watithandiza kudziwa choonadi. Kudziwa chaivo kutithandiza kukhala odekha na kudziwa mwatingachitire vinthu mudziko ino yomwe inkuyenda ichiyipirayipira. Tadziwa pomwe kuti kutsogolo uku tidzakhale okondwa maninge tikadzayamba kutongewa na Ufumu wa Mulungu. Tinkufuna kuti lemba ya gole yathu ya 2023 imbatikumbuse nthawe zose na kutsimikizira kuti mawu yose ya Mulungu ni choonadi.—Sal. 119:160.