Yang pafundinau anch yidiamu

Yang pafundinau anch yidiamu

MUTU WA MULONG WA KWILEJ WA 1

Ikal Nich Kashinsh Anch ‘Mazu ma Nzamb Miminy pa Uyakin’

Ikal Nich Kashinsh Anch ‘Mazu ma Nzamb Miminy pa Uyakin’

MUFUND WETU WA MUVU WA 2023: “Mazu mey mawonsu miminy pa uyakin.”—KUS. 119:160.

MUMINY 96 Mukand wa Nzamb Didi Dipit

YIDIA MU MUTU WA MULONG WINOU a

1. Mulong wak antu avud nlel kamuchingejidinap Bibil?

 ANTU avud nlel kamenap nany ukutwishau kuchingejin. Akat kwiyipul anch antu alimishinau—mud in politik, in siyans, ni in kwisak ajim—akat kuyibangin chakin kamu. Chikwau kand, kayilimishinap antakel a marelijon alondina anch ad in Kristu. Chawiy, chitushimokishinap pa kuman antu akat kwidjidjek piur pa Bibil udia buku ukat kufau antakel a marelijon inay mukan anch amuziyidin.

2. Kukwatijan ni Kuseng 119:160, kashinsh ik tufanyidina kwikal nich?

2 Mulong tud atushalapol end, tukwet kashinsh anch Yehova ud “Nzamb wa uyakin” ni ukatin chisu chawonsu kutusadin yom yiwamp. (Kus. 31:5; Isay 48:17) Twij anch tufanyidin kuchingejin yom yawonsu tutangina mu Bibil—mulong “mazu mawonsu [ma Nzamb] miminy pa uyakin.” (Tang Kuseng 119:160.) Twitiyijin yom yalonday mwin kwilej milong ya Bibil umwing anch: “Kwikil chom ap chimwing chalonday Nzamb chidia cha makasu ap chikulika kuwanyin. Antu a Nzamb itiyijin anch yom yalonday yid yakin, mulong Nzamb ndiy wapepila yom tutanina mu Bibil.”

3. Yom ik tukushinshikina mu mutu wa mulong winou?

3 Mutapu ik tukutwisha kuyikwash antu akwau kwikal ni kashinsh mu Dizu dia Nzamb mud katukweta etu? El tushinshikinany mayingishin masatu makutwisha kutubachik kuchingejin mu yom yilondinay Bibil. Tukushinshikin uyakin wa Mifund, kuwanyin kwa uprofet, ni usu ukwetay Bibil wa kukarumun mwom ya antu.

KWIKIL MUNTU WATWISHA KUSWIMP URUU WA BIBIL

4. Mulong wak antu amwing akat kutong anch uruu udia mu Bibil auswimpin kal?

4 Yehova wasadina amakundj ashinshamena piswimp 40 mulong wa kufund mabuku madia mu Bibil. Pakwez kwikil maniskri mukur ap umwing udiaku djat ni nlel. b Makopi tukweta nlel yid kwau yom yakopirilau. Chawiy, chinech chikat kuyibachik antu avud kwiyipul anch yom tutangina mu Bibil yid kamu yakin ni yikwatijadin ni yom yafundau amakundj afunda Bibil. Ov, niyey washikedinap kal kwiyipul anch yom yifundinau mu Bibil yid kamu yakin?

In kukopiril Mifund ya Hebereu akweta ukaliweny asalang usu nakash mulong wa kukopiril nawamp Dizu dia Nzamb (paragraf wa 5)

5. Mutapu ik wakopirilau Mifund ya Hebereu? (Tal chipich cha pa chibur.)

5 Mulong wa kuchidij uruu wend, Yehova wapana mbil anch aukopiril. Wayileja ant awonsu a mu Isarel, muntu ni muntu kukopiril kopi wend wa Yijil, ni wayitonda In Levi Kuyifundish antu Yijil. (Kuv. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Kupwa kwa kuyikwat in Yuda mu winkwal mu Babilon, chisak cha in kukopiril akweta ukaliweny asambisha kukopiril makopi mavud ma Mifund ya Hebereu. (Esi. 7:6) Amakundj iniya asalang yom yiney nich muchim wawonsu. Mu kusut kwa chisu, in kukopiril inaya kimenangap kwau ching kusu pa kuchind mazu, pakwez achindang ni mamuny mulong wa kwikal nich kashinsh anch kwasutinangap ulim mu yom yakopirilangau. Chikalap nchik mwamu, mulong wa kuburen kuwanyin, kwikala tumaulim tukemp twasutinaku. Mulong kwading makopi mavud mafundau, chawiy chaswapala kujingunin tumaulim twasutinaku. Mutapu ik?

6. Mutapu ik ukutwishau kujingunin maulim mandjikau in kukopiril Bibil?

6 In kwilej milong ya Bibil akwet mitapu ya kujingunin ulim wandjikau antu akopirila Bibil. Chilakej: Tong bil anch atond antu 100 kukopiril yom yimwing ku makas. Chad ikundj umwing wandjik kaulim mu yom yakopirilangau. Mutapu umwing tukutwisha kujingunin ulim winou, kud kufanakesh yom yakopirilangay ni yakopirilangau antu akwau. Chilik chimwing, in kwilej milong ya Bibil akat kujingunin ulim ap yom yadioshawamu kud mwin kukopiril kanang kusutin kufanakesh mamaniskri kushalijan ma Bibil.

7. Mutapu ik wasalau in kukopiril Bibil usu wa kufund pakad ulim?

7 Antu akopirila ma maniskri ma Bibil asala usu nakash mulong wa kulik kwandjik maulim. El tushinshikinany chilakej chimekeshina uman winou. Maniskri mukur nakash ukweta Mifund yawonsu ya Hebereu amufunda mu muvu wa 1008 ap wa 1009 C.C. Maniskri winou amutazukin anch Codex de Leningrad. Mu mivu yasutinaku ey, ajingunin mamaniskri makabuj ni tuyikunku masambirela kwikalaku mivu piswimp 1 000 kurutu afunda Codex de Leningrad. Muntu ukutwish kutong anch kupwa kwa kukopiril tutamp ni tupamp mamaniskri minam, mu chintamp cha mivu 1 000, mifund ya Codex de Leningrad yikutwish kushalijan nakash ni ma maniskri ma pakur nakash. Pakwez chidiap mwamu. In kukimbijol pafanakeshau mamaniskri makur nakash ni malondulaku, ajingunina anch kwading kwau kushalijan kukemp piur pa mutapu wa kulond, pakwez uruu wa Bibil waswimpap.

8. Kushalijan ik kudia pakach pa Mifund ya Grek ya win Kristu ni mabuku makwau mafundau pakur?

8 In Kristu akusambish niyau akopirila Mifund ya Hebereu. Asala usu wa kukopiril nawamp makopi ma mabuku 27 ma Mifund ya Grek, yasadinangau mu yikumangan ni mu mudimu wa kulejan. Kupwa kwa kufanakesh mamaniskri minima ma Mifund ya Grek ni mabuku makwau mafundau pa chisu chawiy chimwing, mwin kwilej umwing walonda anch: “Uyakin ud anch kud mamaniskri mavud ma Mifund ya Grek madiaku nlel kusutamu mabuku makwau mafundau pa chisu chinicha, ni mameken kamu anch mawanyishin yom yawonsu.” Buku umwing (Anatomy of the New Testament) ulondin anch: “Tukutwish kwikal nich kashinsh anch yom tutangina mu ma Bibil makarumwinau nawamp nlel [ma Mifund ya Grek] makwet kamu uruu mud wafundau amakundj akusambish.”

9. Kukwatijan ni Isay 40:8, uyakin ik udiaku piur pa uruu wa Bibil?

9 In kukopiril avud asala usu nakash mu yitot ya mivu wa kukopiril nawamp makopi ma Bibil. Chawiy tukweta Bibil wakad ulim tutangina ni kwilej nlel. c Pakad kwidjidjek, Yehova ndiy wachidija uruu wend chakwel tuwikal nich ni anch wikal wakad ulim. (Tang Isay 40:8.) Pakwez antu amwing akutwish kulond anch ap anch uruu wa Bibil auchidija, chinech chirumburikinap kwau anch aupepila kud Nzamb. Chawiy, el tumanany uman umwing umekeshina anch Bibil amupepila kud Nzamb.

UPROFET WA BIBIL UD WA KUCHINGEJIN

Ekulembe: C. Sappa/​DeAgostini/​Getty Images; right: Image © Homo Cosmicos/​Shutterstock

Uprofet wa Bibil wawanyina pasak ni ukat kuwanyin kand nlel (Tal paragraf wa 10-11) e

10. Pan chilakej cha uprofet wawanyina chimekeshina anch mazu tutangina mu 2 Pita 1:21 mad makin. (Tal yipich.)

10 Bibil ukwet uprofet uvud wawanyidina kal. Uprofet umwing aufunda yitot ya mivu kurutu uwanyin. Rusangu ra antu rimekeshin anch uprofet winou wawanyina. Chinech chitushimokishinap, mulong twij anch Yehova ndiy udia Musul wa uprofet udia mu Bibil. (Tang 2 Pita 1:21.) Tongijokin piur pa uprofet wisambina piur pa kusheshik kwa Babilon. Chisu chimwing pakach pa muvu wa 778 ni 732 K.C.C., amupepila muprofet Isay kusambel kulejan anch musumb wa Babilon wading ni dikand afanyina kuukwat. Walejana kand dijin dia ikundj wafanyina kukwat musumb winou, Sirus, ni warumburila kand mutapu wafanyinau kuukwat. (Isay 44:27–45:2) Isay wasambela kand kulejan anch Babilon afanyina kumushesh ni kumusha mankur. (Isay 13:19, 20) Yawiy kamu yom yasadika. Babilon wawila mu makas ma in Mediy ni in Peris mu muvu wa 539 K.C.C., ni ndond yading musumb winou ujim yashadin kal mankur.—Tal video ulondina anch Bibil Wasambela Kulejan Kusheshik Kwa Babilon mu buku Sanger Mwom Chikupu! udia pa kapend, mu dilejan dia 03 dinans dia 5.

11. Rumburil mutapu uwanyidina nlel mazu madia mu Daniel 2:41-43.

11 Uprofet wa Bibil wawanyinap kwau ching pakur, pakwez tumen uprofet ukwau uwanyidina nlel. Chilakej, shinshikin mutapu ushimokishena uwanyidina uprofet wa Daniel piur pa Dikand dia pa Mangand Mawonsu dia Angleter ni Amerik. (Tang Daniel 2:41-43.) Uprofet winou wasambela kulejan piur pa Dikand dia pa Mangand Mawonsu dia Angleter ni Amerik anch “chikunku chimwing cha want chikez kwikal nich usu” mud utad ujal ni “chikunku chikwau chikez kikal chiziyina” mud kam. Yom yiney yimeken kamu anch yid yakin. Grande-Bretagne ni Amerik amekeshin kal dikand mud utad ujal, mulong awiy awanyisha chisend chijim nakash mu kuwin Njit ja Kusambish ni ja Kaad ja pa Mangand Mawonsu, ni kudandamen kwikal ni amasalay avud akweta dikand. Pakwez, dikand diau adiziyishin kal kud antu ayikedilau, akata kurishin mbil jau kusutil yisak ya in kuyilondin ansalamudimu ni yikata kurishin mbil ja antu ni want ipau. Ikundj umwing ukweta ukaliweny nakash mu kwilej yom ya Politik ulondin anch: “Nlel kwikil ngand yikwau ya démocratie yaurikina mud États-Unis pa mangand mawonsu.” Ni Grande-Bretagne, chikunku chikwau cha dikand dined dia pa mangand mawonsu, aurokin mivu yasutina ey mulong ading ni yitongijok yishalijadina piur pa urund wadia ufanyidinau kwikal nich pamwing ni jingand ja mu Union européenne. Kwaurok kwinoku kusadin anch chikasikan kud Dikand dia pa Mangand Mawonsu dia Angleter ni Amerik kusal yom yidikimbina.

12. Uprofet wa Bibil utwinkishin kashinsh ik?

12 Uprofet uvud wa Bibil wawanyidina kal ukasikeshin ritiy retu anch yom yakaninay kal Nzamb mulong wa machuku ma kurutu yikuwanyin. Twiyovil mud nfund a kuseng wamulembila Yehova anch: “[Nichingedin nich impu] dipandish diey, A! [Yehova], pakwez nikungamedin ku dizu diey.” (Kus. 119:81) Mu Bibil Yehova watwinkishin kal “ruchingej ra kurutu.” (Jer. 29:11) Ruchingej retu mulong wa machuku ma kurutu rimedinap pa usu wa mwan a muntu, pakwez rimedin pa kushilamu kwa Yehova. Komb el tudandamenany kukasikesh ruchingej retu mu Dizu dia Nzamb kusutin kwilej chikurikina uprofet wa Bibil.

YIYUL YIDIA MU BIBIL YIKAT KUYIKWASH ANTU AVUD

13. Kukwatijan ni Kuseng 119:66, 138, diyingishin ik dikwau dimekeshina anch Bibil ud buku wa kuchingejin?

13 Diyingishin dikwau dikutwisha kutubachik kumuchingejin Bibil did anch ukat kuyikwash antu akata kusadin yiyul yend. (Tang Kuseng 119:66, 138.) Chilakej, ambay a uruw amwing ading piswimp ni kujip uruw akwet katat musangar mulong asadina yiyul ya Bibil. Anau akwet musangar wa kupamin mu dijuku dia win Kristu mudia anvaj ayikatina ni ayibangidina.—Efes 5:22-29.

14. Lejan chilakej chimekeshina anch kusadin uyakin wa Bibil kukat kuswimp mwom ya antu.

14 Ap antu ading atubaaj nakash ashikena kuswimp mwom yau kusutin kusadin yiyul ya Bibil. Shinshikin mutapu yiyul ya Bibil yaswimpa mwom wa Jack d, ikundj wadinga mu rukan. Wading muntu wa chisum wading wijikena mud muntu wa ubaaj nakash pakach pa antu a rukan akwau afishau nich anch chitin kuyijip. Pakwez, dichuku dimwing Jack washakama mulong wa kutesh chisu chading chilejinay muntu umwing Bibil nau Atuman a Yehova. Mikadil yiwamp yamekeshau akadivar ading atakedila dilejan dia Bibil yamupukuna nakash, ni ndiy wasambisha kwilej Bibil. Pading padandamedinay kusadin uyakin wa Bibil mu mwom wend, mikadil yend ni wuntu wend yasambisha kuswimp. Mu kusut kwa chisu, Jack wawanyisha yom yitinau mulong wa kwikal mwin kulejan wakad kubatishau, ni kupwa amubatisha. Wayileja nich mushiku antu akwau a rukan piur pa Want wa Nzamb, ni wayikwasha antu piswimp anying kwilej uyakin. Pashika dichuku dia kumujip, Jack wading waswimpin kal. Avoka wend umwing walonda anch: “Kendiyap winou Jack nading nija pasut kal mivu 20. Mafundish ma Atuman a Yehova maswimpin mwom wend.” Ap anch amujipa kamu Jack, chilakej chend chimekeshin kamu patok anch tukutwish kuchingejin Dizu dia Nzamb, ni anch dikwet usu wa kukarumun mwom ya antu.—Isay 11:6-9.

Yiyul ya Bibil yaswimpin kal mwom wa antu avud a ku jindond kushalijan kwikal uwamp (Tal paragraf wa 15) f

15. Kusadin uyakin wa Bibil kusadin nchik anch atushalapol a Yehova ashalijan ni antu akwau nlel? (Tal chipich.)

15 Atuman a Yehova ad mu uumwing mulong akat kusadin uyakin wa Bibil. (Yoh. 13:35; 1 Kor. 1:10) Chisambu ni uumwing udia pakach petu yimeken patok mulong tushich mu mangand maurokina mu milong ya politik, ulombu wa chikit, ni maurokina mulong wa kushalijan kwa mashakamin ma antu. Pamanay ikundj utazukinau anch Jean uumwing udia pakach pa atushalapol a Yehova, yamupukuna nakash. Wapamina mwi ngand yimwing ya mu Afrik. Chisu chasambisha njit, wandama mu usalay, kupwa wachinina mwi ngand yading piswimp. Ni kwinikwa watanijana nau Atuman a Yehova. Jean ulondin anch: “Nileja anch antu adia mu relijon wakin kakatap kwiyandjik mu milong ya politik, ap kwaurok. Pakwez akatijadining.” Ulondin kand anch: “Nasadina mwom wam mulong wa kurishin ngand. Pakwez panileja uyakin wa Bibil, nakwata mupak wa kusadin mwom wam mulong wa kumusadin Yehova.” Jean waswimpa kamu mwom wend. Kakatap kand kuyirishikish antu ashalijadina ni ndiy, pakwez ukat kulejan uyakin wa Bibil kud muntu mwawonsu ukatay kutan. Mulong yiyul ya Bibil yikat kuyikwash antu kushalijan a ku jindond kushalijan, winou ud uman wa patok umekeshina anch tukutwish kuchingejin Dizu dia Nzamb.

DANDAMEN KUCHIGEJIN DIZU DIA NZAMB DIDIA UYAKIN

16. Mulong wak chid cha usey kukasikesh ruchingej retu mu Dizu dia Nzamb?

16 Mulong mangand minam mayil mu kuyip nakash, ruchingej retu mu uyakin akuripak. Antu akutwish kutubachik kwidjidjek piur pa uyakin wa Bibil ap piur pa kashalapol ushinshamena ni kubabal watonday Yehova mulong wa kuyitakel atushalapol end nlel. Pakwez anch tukwet kashinsh anch Dizu dia Nzamb diding ching diakin, yom yiney yikutwishap kuziyish ritiy retu. Tukukwat mupak wa “[kutond] kuziyil yijil ya [Yehova] djat ni ku rufu.” (Kus. 119:112) ‘Kitukwovap usany’ wa kuyilej antu akwau uyakin ni kuyikasikesh kushakam kukwatijan ni uyakin winou. (Kus. 119:46) Ni Tukutwish kujijamen yikokujol yikash, kuwejaku kand kuzengol, “nich kushimpish kwa muchim nich musangar.”—Kol. 1:11; Kus. 119:143, 157.

17. Yom ik yikutuvurisha mufund wetu wa muvu?

17 Tumujikitishin nakash Yehova mulong wa kutulej uyakin winou! Uyakin winou ukat kutukasikesh ni kutwinkish umutakel mu mangand minam madia mu kanrumbangesh nakash. Ukat kutwinkish ruchingej mulong wa machuku ma kurutu mawamp nakash chisu chikuyikela Want wa Nzamb. Komb elany mufund wetu wa muvu wa 2023 utukwasha kwikal nich kashinsh nakash anch mazu mawonsu ma Nzamb miminy pa uyakin!—Kus. 119:160.

MUMINY 94 Kujikitish Mulong wa Dizu dia Nzamb

a Atondin mufund utukasikeshina nakash mulong wa muvu wa 2023 ulondina anch: “Mazu mey mawonsu miminy pa uyakin.” (Kus. 119:160) Pakad kwidjidjek, niyen witiyijinany mazu minam. Pakwez antu avud kitiyijinap anch yom yilondinay Bibil yid yakin, ni anch kakutwishap kutwinkish yiyul yikutwisha kutukwash. Mu mutu wa mulong winou tukwisambin mayingishin masatu tukutwisha kusadin mulong wa kuyikwash antu in kashinsh kwitiyij anch akutwish kumuchingejin Bibil ni yiyul yend.

b Dizu “maniskri” dirumburikin mivungur yafundau pakur nakash ku makas.

c Mulong wa kwijik yom yivud piur pa mutapu wachidijau Bibil, yang pa jw.org ni fund anch “Rusangu ra Bibil” pa ndond ya kukimbijodin.

d Majin mamwing amaswimpin.

e KURUMBURIL KWA YIPICH: Nzamb wasambela kulejan anch musumb wa Babilon akuushesh ni ukushal mankur.

f KURUMBURIL KWA YIPICH: Chipich chifanakeshina yom yasadika—Pa ndond pa kurish njit, ikundj umwing wilejin mu Bibil mutapu wa kushakam mu chisambu ni ukat kuyikwash antu akwau kusal mwamu.