Skip to content

Skip to table of contents

HLOKO MHAKA YA XIDOMDZRO 1

Tiyiseka Leswaku A Zritu Dzra Xikwembu Nkulukumba I ‘Xihlayelamfuzri’

Tiyiseka Leswaku A Zritu Dzra Xikwembu Nkulukumba I ‘Xihlayelamfuzri’

TSRALWA DZREZRU DZRA LEMBE DZRA 2023: ‘A zritu dzraku i xihlayelamfuzri ku sukela a ku sunguleni.’—PS 119:160.

LISIMU 96 Buku Dzra Nkulukumba I Wukosi

NKATSRAKANYO WA LESWI TAKA DONDZRIWA a

1. Ha yini vhanu vanyingi namunhla va nga dzri dumbi Bibele?

 VHANU vanyingi namunhla a va swi tivi leswaku va ta dumba mani. A va tiyiseki leswaku vhanu lava va va kombaka xihluwa va ku fana ni van’wamabindzru, va politika ni va siyentixta va nga va na va tikazratela ku yentxa hinkwaswo leswi va swi kotaka akuva va va pfuna. Tlhantakubidzri, nambi vazrangeli va wukhongoti lava tihlayaka vakriste a va dumbeki. Xileswo a swi hlamalisi leswi va kalaka va nga dzri kholwi Buku ledzri vazrangeli va wukhongoti va hlayaka leswaku va landzra dzrone ku nga Bibele.

2. Hi kuya hi Amapsalma 119:160, i yini leswi hi nga tiyisekaka ha swone?

2 Swanga malandzra ya Yehovha, ha tiyiseka leswaku Yehovha i ‘Xikwembu Nkulukumba wa xihlayelamfuzri’ nakone minkama hinkwayu a hi navelela leswinene. (Ps 31:5; Eza 48:17) Ha swi tiva leswaku hi nga kholwa ka leswi Bibele dzri swi hlayaka loko dzri ku ‘a zritu dzra [Xikwembu Nkulukumba] i xihlayelamfuzri ku sukela a ku sunguleni.’ b (Dondzra Amapsalma 119:160, BX.) Ha pfumelelana ni xidondzri xa Bibele lexi tsraliki leswi: “A ku na swa ku hoxeka ka leswi Xikwembu Nkulukumba a swi hlayiki kumbe ku kala swi nga yentxeki. Vhanu va Xikwembu Nkulukumba va nga dumba leswi a swi hlayaka hikusa va mu dumba Xikwembu Nkulukumba lweyi a swi hlayiki.”

3. I yini leswi hi taka swi kambisisa ka xidondzro lexi?

3 Xana hi nga va pfunisa ku yini vhanu vambeni akuva na vone va dumba Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba? A hi kambisiseni swivangelo swizrazru leswi swi hi yentxaka hi dumba Bibele. Hi ta vona leswaku a dzrungula dzra Bibele a dzri txintxanga, ku hetiseka ka wuprofeta bya Bibele, ni ntamu lowu Bibele dzri nga na wone wa ku txintxa wutomi bya vhanu.

A DZUNGULA DZRA BIBELE A DZRI TXINTXIWANGA

4. Ha yini vhanu van’wana va ni ku ganaganeka mayelanu ni dzrungula dzra Bibele?

4 Yehovha a tizrise kolomu ka 40 wa vavanuna va ku dumbeka akuva va tsrala Bibele. Kambe, namunhla a dzri kone ni dzrin’we dzra mabuku lawa va ma tsraliki hi ku kongoma. A mabuku hinkwawu lawa hi nga na wone namunhla mo va makopiya ntsena. Leswo swi yentxa vanyingi va tivutisa leswaku xana hakunene a dzrungula dzra Bibele a dzri txintxiwanga. I yini lexi nga hi tiyisekisaka leswaku a dzrungula dzra Bibele a dzri txintxiwanga?

Vakopiyari lava nga ni wuswikoti va Matsralwa ya Xiheberu, va tikazratela ku yentxa leswaku a Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba dzri nga txintxi (Vona yava 5)

5. I yini leswi a swi patsreka a ku kopiyareni ka Matsralwa ya Xiheberu? (Vona mufoto.)

5 Akuva a sizrelela Zritu dzrake ledzri huhuteliwiki, Yehovha a zrumele leswaku dzri kopiyariwa. A lelete tihosi ta Israyele akuva ti kopiyara a nawu lowu tsraliwiki, nakone a hlawule Valevhi akuva va dondzrisa vhanu a nawu lowo. (Dt 17:18; 31:24-26; Nh 8:7) Loko Vayuda va buya hi wukazraweni, ntlawa wa kukazri wa vatsrali lava nga ni wuswikoti wu sungule ku kopiyara Matsralwa manyingi ya Xiheberu. (Ezr 7:6) Vone a va tsrala hi wunyaminyami. Hi ntolovelo, vatsrali volavo a va ngo konta mazritu ntsena kambe a va tlhela va konta ni maletra akuva va tiyiseka leswaku a va siyi ntxhumu ntsrhaku. Kambe hi kola ka ku kala ku hetiseka, swihoxo swa kukazri swi ve kone nkama lowu a ku hambiwa makopiya wolawo ya Bibele. Nambitasu, leswi va hambiki makopiya manyingi, swi kotekile kuva hi ku famba ka nkama swi tsrumbuleka swihoxo leswo. Hi ndlela yini?

6. Xana a swihoxo leswi yentxiwiki ka makopiya ya Bibele swi kumisiwe ku yini?

6 Swidondzri swa nan’waka swi ni tindlela ta ku dumbeka ta ku va swi gungula swihoxo leswi nga kone a Bibeleni. Akuva hi swi twisisa, yanakanya hi leswi: A hi nge 100 wa vavanuna va zrumiwa ku kopiyara dzrungula dzra kukazri hi voko. Kutani mun’we ka vavanuna lava a hamba swihoxo swa kukazri ka kopiya dzrake. Ndlela leyinene ya ku gungula swihoxo swoleswo i ku fananisa leswi wanuna lweyi a swi kopiyariki ni leswi kopiyariwiki hi vambeni. Hi ndlela leyi fanaka, loko tintlhazri ti kambisisa makopiya ya mabuku ya Bibele ta swi kota ku vona swihoxo leswi yentxiwiki ni ku tiva leswaku he dzrini dzrungula ledzri a dzri tsraliwe a ku sunguleni.

7. I yini lexi kombisaka leswaku lava nga hamba makopiya ya Bibele a va txintxanga dzrungula?

7 Lava kopiyariki Bibele va tikazrate ngopfu akuva va nga txintxi dzrungula. A hi voneni xikombiso lexi seketelaka mhaka leyo. Matsralwa ya khale lawa ma heleliki ya Xiheberu lawa ma tsraliwiki kolomu ka 1008 kumbe ka 1009 N.Y., a ma vitaniwa Codex Leningrad. Nambitasu, hi ku famba ka nkama ku ye ku gunguliwa makopiya manyingi ya Bibele lawa ma nga ni kolomu ka 1.000 wa malembe ku tlula Codex Leningrad. Van’wana va nga ha ku a Codex Lenigrand a dzri dumbeki hi leswi dzri nga kopiya dzra makopiya mambeni. Kambe leswo a hi ntiyiso hikusa tintlhazri ti fananise makopiya ya khale lawa ma kumiwiki ku va ku gunguliwa leswaku nambileswi ku nga ni ku hambananyana ka matsralela, a dzrungula dzra Bibele a dzri txintxanga.

8. He kwini ku hambana loku nga kone ka makopiya ya Matsralwa ya Xigriki ni makopiya ya mabuku man’wana?

8 A Vakriste va ku sungula va tizrise mayentxela ya ku fana ni ya lava kopiyariki Matsralwa ya Xiheberu. Hi wunyaminyami va hambe makopiya ya 27 wa mabuku ya Matsralwa ya Xigrika, ku nga Matsralwa lawa a va ma tizrisa a mintlhanganwini ni le ku zrezreni. Ntsrhaku ka loko yi fananise Matsralwa ya Xigriki ni makopiya ya mabuku mambeni lawa ma hambiwiki hi nguva yin’we, ntlhazri ya kukazri yi te: “[A makopiya ya Matsralwa ya Xigriki] . . . i manyingi nakone ku tala ka wone ma helelile.” Loko dzri tiyisekisa mhaka leyi, a buku ledzri liki Anatomia Do Novo Testamento dzri te: “Loko hi dondzra a wundzruluteli bya nan’waka bya Matsralwa ya Xigriki, hi nga tiyiseka hi ku helela leswaku leswi hi swi dondzraka swi fambisana hi ku helela ni leswi vatsrali va ku sungula va swi tsraliki.”

9. He wini ntiyiso mayelana ni Bibele lowu hi wu kumaka ka Eza 40:8?

9 A wunyaminyami ni ku tikazrata ka vakopiyari va Matsralwa ya Bibele swi yentxe leswaku a dzrungula dzra Bibele dzri va kone ku ta tlhasela ni namunhla. c A swi ganaganekisi leswaku i Yehovha lweyi a yentxiki leswaku a dzrungula dzrake ledzri a dzri tsraleliki vhanu dzri nga txintxi ku ta tlhasela namunhla. (Dondzra Ezaya 40:8.) Van’wana va nga ha hlaya leswaku akuva dzrungula dzra Bibele dzri sizreleliwile ku ta tlhasela namunhla a swi hlayi swone leswaku dzri huhuteliwe hi Xikwembu Nkulukumba. Kutani swoswi a hi voneni swin’wana leswi hi tiyisekisaka leswaku Bibele dzri huma ka Xikwembu Nkulukumba.

KU HETISEKA KA WUPROFETA BYA BIBELE

Left: C. Sappa/DeAgostini/Getty Images; right: Image © Homo Cosmicos/Shutterstock

Wuprofeta bya Bibele byi hetisekile nakone bya ha li ku hetisekeni (Vona mayava 10-11) e

10. Nyikela xikombiso xa wuprofeta lebyi hetisekiki, lexi kombisaka ntiyiso wa mazritu ya 2 Petros 1:21. (Vona mufoto.)

10 Bibele dzri ni wuprofeta byinyingi lebyi hetisekiki, byin’wana bya byone byi teke malembe manyingi akuva byi hetiseka. Matimu ma kombisa leswaku wuprofeta lebyo byi hetisekile. Leswo a swi hlamalisi hikusa ha swi tiva leswaku a mutsrali wa Bibele i Yehovha. (Dondzra 2 Petros 1:21.) Yanakanya hi wuprofeta bya ku wa ka muti wa Babilona. Hi lembe dzra wu 800 M.N.Y., muprofeta Ezaya a huhuteliwe ku tsrala mayelanu ni ku wa ka muti wa Babilona. A tlhele a profeta ni vito dzra wanuna lweyi a a ta hlula muti wolowo ni ndlela leyi a a ta wu hlula ha yone. (Eza 44:27–45:2) Ezaya a tlhele a profeta leswaku a muti wa Babilona a wu ta wisiwa hi lani ku heleliki wu va wu ndzruluka zrumbi. (Eza 13:19, 20) Hi swoleswo swi humeleliki. Babilona a wisiwile hi Vameda ni Vapersiya hi 539 M.N.Y., nakone lani a ku li doropa dzra dzrikulu, swoswi ke sala mazribye.—Vona vhidiyu ledzri liki Bibele Dzri Profete Hi Ku Wa Ka Babilona”, ka buku ledzri liki, “Hanya Hi Ku Nyonxa Hi La Ku Nga Helikiki!”, Dondzro 03, yinhla 5.

11. Xana a wuprofeta bya Daniel 2:41-43 byi hetiseka hi ndlela yini namunhla?

11 A wuprofeta bya Bibele a byi hetisekanga a nkameni lowu khalutiki ntsena, kambe ni namunhla bya ha li ku hetisekeni. Hi xikombiso, yanakanya hi wuprofeta bya Daniele lebyi vulavulaka hi mfumu wa misava hinkwayu wa Anglo-América. (Dondzra Daniel 2:41-43.) Wuprofeta lebyi byi tlhamuxela ha hombe leswaku mfumu lowu a wu ta va ni ntamu swanga ‘nhumbu’, kasi hi tlhelo dzrin’wana a wu tava wu nga tiyanga swanga ‘vumba’. Nakone namunhla hi kota ku swi vona leswaku a wuprofeta lebyo i ntiyiso. A Reino Unido ni Estados Unidos, va ni ntamu lowu fanaka ni nsimbi. Mimfumu leyibidzri yi hlule tiyimpi letikulu ta misava hinkwayu ku ta tlhasela ni namunhla, kambe ntamu wavu wu pimiwile hi ndlela ya ku kazri hikusa xitsrhungu xi pfa xi va pfukela na xi lwela timfanelo ta xone hi ku tizrisa vayimeli ni mintlawa leyi lwelaka ntsrhunxeko. Ntlhazri yin’wana ya swa ta politika dzra misava hinkwayu yi hlaye leswi: “Namunhla, ka matiko lawa ma pfumelelaka mavonela ya vhanu, a ku na tiko ledzri yavaniki hi tlhelo dzra politika ku fana ni Estados Unidos.” Nakone a Reino Unido ku nga xiyenge xin’wana xa mfumu lowukulu wa misava hinkwayu, swoswinyana a tikombe na a yavanile hi mavonela a mhakeni ya mintwananu yake ni matiko ya União Europeia. Ku banana ka mavonela ni ku yavana loku, swi yentxa leswaku swi nga koteki kuva a mfumu wa misava hinkwayu wa Anglo-América wu va ni ntamu wa ku teka swiboho.

12. Xana ku hetiseka ka wuprofeta lebyi nga Bibeleni ku hi tiyisekisa yini?

12 Ku hetiseka ka wuprofeta byinyingi bya le Bibeleni ku tiyisa dumbo dzrezru mayelanu ni swidumbiso swa le nkameni lowu taka. Hi pfumelelana ni xikhongoto xa mupsalma lweyi a hlayiki leswi: ‘A hika dzranga dzri hlunyela huluku dzraku, dzri dumba a zritu dzraku.’ (Ps 119:81) Hi ku tizrisa Bibele, Yehovha a hi nyika ‘ku lavisela’. (Yr 29:11, BX) A dumbo dzrezru a dzri tiseketelanga ka minzamu ya vhanu, kambe dzri tiseketele ka swidumbiso swa Yehovha. Xileswo i swa lisima ku dondzra Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba ni ku tiyisa ndlela leyi hi dzri dumbaka ha yone.

SWILAYU SWA BIBELE SWI PFUNA VHANU VANYINGI

13. Hi ku ya hi Amapsalma 119:66, 138, i yini swin’wana leswi hi tiyisekisaka leswaku Bibele dzra dumbeka?

13 Xivangelo xin’wana lexi hi yentxaka hi dumba Bibele, hi leswaku swilayu swa dzrone swi pfuna vhanu vanyingi. (Dondzra Amapsalma 119:66, 138.) Hi xikombiso, hi ku pfuniwa hi Bibele vatekani vanyingi lava a va ni swikazratu a wukatini byavu, namunhla va ni wukati lebyi nyonxisaka. Vanavu va kulela a ndangwini lowu nga ni lizrandzru ni lowu sizrelelekiki.—Ef 5:22-29.

14. Nyikela xikombiso xa leswaku Bibele dzri na wone ntamu wa ku txintxa wutomi bya vhanu.

14 Nambi vhanu lava a va tiviwa swanga swigevengu, va swi kotile ku txintxa wutomi byavu hi ku tizrisa swilayu swa Bibele. Vona leswi humeleliki wanuna lwa vitaniwaka Jack. d A a li xigevengu xa tihanyi swinene, nakone a makazri ka swigevengu leswi a swi tsremeliwe lifu, a a li yene wa ku txhavisa wa kone. Jack a vone wunene lebyi vamakwezru a va byi kombisa ka xib’otxhwa lexi a va xi fambisela dondzro ya Bibele ka djele ledzriyani. Leswo swi mu khumbe ngopfu lakakuva na yene a sungula ku dondzra. A sungule ku hanya hi leswi a a swi dondzra xileswo a txintxe mahanyela yake hi ku helela. Hi ku famba ka nkama, Jack a ve muzrezri lweyi a nga babatisiwangakiki. Ntsrhaku a babatisiwile. A a zrezrela swib’otxhwakulobye hi nkhinkhi nakone a kote ku pfuna mune wa vhanu ku tiva xihlayelamfuzri. Kutani a dzri tlhasile siku dzra kuva Jack a dlayiwa, kambe a a txintxile mahanyela yake hi ku helela. Mun’we wa va a advogado a hlaye leswi: “A nga ha li yene Jack lweyi ni mu tiviki ka 20 wa malembe lama khalutiki. Leswi a swi dondzriki ka Timboni ta Yehovha swi txintxe wutomi byake hi ku helela.” Hi wugamu Jack a dlayiwile, kambe xikombiso xake xi hi dondzrisa leswaku hi nga dzri dumba Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba nakone dzri na wone ntamu wa ku txintxa wutomi bya vhanu.—Eza 11:6-9.

Swilayu swa Bibele swi pfune vhanu vanyingi ku va va txintxa wutomi byavu (Vona yava 15) f

15. Xana ku hanya hi milawu ya Bibele swi hi yentxa hi va lava hambaniki ni van’wana hi ndlela yini? (Vona mufoto.)

15 Vhanu va Yehovha va ni wumun’we hi leswi va hanyaka hi milawu ya Bibele. (Yh 13:35; 1Ko 1:10) Ku zrula ni wumun’we byezru swi voneka ha hombe loko swi dzringanisiwa ni ku yavana loku nga kone lani misaveni hi kola ka politika, lixaka ni swa timali. Mumpswha lweyi a vitaniwaka Jean a khumbekile loko a vone wumun’we lebyi vhanu va Xikwembu Nkulukumba va nga na byone. Yene a kulele ka dzrin’we dzra matiko ya Afrika. Loko ku pfuke yimpi ya tinxaka a tikweni dzrake, a tipatsre ni ntlawa wa kukazri wa masotxha, kutani hi wugamu a tsrutsrume a ya a tikweni dzrimbeni lani a tlhasiki a tiva Timboni ta Yehovha. Jean a li: “Ni dondzre leswaku a vagandzreli va ntiyiso a va patsreki ka swa politika nakone va ni wumun’we hikusa va zrandzrana.” A ya mahlweni a ku: “Ni heti nkama wa ku leha na ni lwela tiko, kambe ntsrhaku ka loko ni dondzre ntiyiso, ni nyikele wutomi byanga ku va ni tizrela Yehovha.” Jean a txintxe wutomi byake hi ku helela. A matsrhan’wini ya kuva a lwisana ni vhanu, swoswi a yentxa hinkwaswu akuva a yavelana ni vhanu dzrungula dzra Bibele. Ntamu lowu Bibele dzri nga na wone wa ku yentxa leswaku vhanu va tinxaka leti hambaniki va va ni wumun’we, i wumboni bya leswaku hakunene Bibele i Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba nakone hi nga dzri kholwa.

TAMA U DUMBA ZRITU DZRA XIKWEMBU NKULUKUMBA

16. Ha yini swi li swa lisima ku tiyisa ndlela leyi hi dzri dumbaka ha yone Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba?

16 Xiyimu xa misava leyi xiya xi bindzra, xileswo ndlela leyi hi dzri dumbaka ha yone Bibele yi taya yi dzringiwa. Vhanu va nga ha byala ku ganaganeka a miyanakanywini yezru. Hi xikombiso, va nga ha ku a Bibele a dzri dumbeki kumbe va nga ha ku Yehovha a nga zanga a hlawule nandzra wa ku tlhazriha ni ku dumbeka akuva a phamela swakuda malandzra yake namunhla. Kambe loko hi tiyiseka leswaku a Bibele dzri vulavula ntiyiso minkama hinkwayu, a lipfumelo dzrezru a dzri nge ti txhuka dzri tsrekatsrekisiwa. Hi ta tiyimisela ku ‘bekisa swiyimiso swa [Yehovha] hi masiku ku kondzra kuva wugan’wini’. (Ps 119:112) A hi nge ti va ni “tingana” ta ku byela vambeni mayelana ni ntiyiso nambi ku va kutxa ku hanya hi minsinya ya milawu ya Bibele. (Ps 119:46) Handle ka leswo, hi ta kota ku langusana ni swiyimu swa ku kazrata ni ku xanisiwa hi ku ‘tiyisela ni ku tsrhava’.—Kl 1:11; Ps 119:143, 157.

17. Xana a tsralwa dzra lembe dzri ta hi pfunisa kuyini?

17 Nakunene hi mu tlangela ngopfu Yehovha hi kuva a hi dondzrise ntiyiso! A ntiyiso wu hi pfuna ku va ni ku zrula ni ku tiyisela, nakone wu hi dondzrisa ku hanya ka xiyimu xa misava leyi ya ku biha lexi yaka xi bindzra. A ntiyiso wu tlhela wu hi nyika dumbo dzra wumundzruku lebyinene lani hi taka va hansi ka Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba. Tsralwa dzra lembe dzra 2023 dzri ta hi pfuna ku tiyiseka leswaku a Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba ku sukela a ku sunguleni i xihlayelamfuzri!—Ps 119:160.

LISIMU 94 Hi Khensa Zritu Dzra Nkulukumba

a Ndzrimana leyi tiyisanaka ya lembe dzra 2023 yi li: ‘A zritu dzraku i xihlayelamfuzri ku sukela a ku sunguleni.’ (Ps 119:160) Ha tiyiseka leswaku u pfumelelana na wone mazritu lawa. Kambe vhanu vanyingi a va kholwi leswaku Bibele dzri vulavula ntiyiso ni leswaku dzri nga hi nyika swilayu leswi pfunaka. Ka nhlokomhaka leyi, hi ta kambisisa swivangelo swizrazru leswi hi nga swi tizrisaka akuva hi pfuna vhanu va timbilu letinene leswaku va kholwa ka Bibele ni ka swilayu swa dzrone.

b NTLHAMUXELO WA ZRITU: A zritu dzra Xiheberu ledzri ndzruluteliwiki dzriva “ku sukela a ku sunguleni” ka ndzrimana leyi, dzri tlhamuxela ntxhumu lowu heleliki.

c A kuva u kuma dzrungula ledzri yengetelekiki mayelana ni ku sizreleliwa ka Bibele, yana ka jw.org hi xiputukezi, u va u setxha leswi “História e a Biblia”.

d Mavito man’wana ma txintxiwile.

e NTLHAMUXELO WA XIFANISO: Xikwembu Nkulukumba a profete leswaku a doropa dzra Babilona a dzri ta helisiwa dzri va zrumbi..

f NTLHAMUXELO WA XIFANISO: A matsrhan’wini ya ku lwa, mumpswha lweyi a dondzre a Bibeleni tindlela ta ku pfuna ni ku hanyisana hi ku zrula ni van’wana.