Olole evideo ziriho

Olole emyanzi erimwo

ECIGABI C’OKUYIGA 1

Oyemere n’Obwalagale oku Akanwa ka Nnâmahanga Kaba k’Okuli

Oyemere n’Obwalagale oku Akanwa ka Nnâmahanga Kaba k’Okuli

OLWANDIKO LWIRHU LW’OMWAKA GWA 2023: ‘Okuli lyo ifûndo ly’akanwa kawe.’​—ENNA. 119:160.

LWIMBO 96 Biblia Ni Kitabu ya Maana Sana

EBI RHWAYIGA a

1. Bulya gurhi bantu banji ene barhalangalira Ebibliya?

 BANTU banji ene barhamanyiri ndi bakalangalira. Banacidose erhi abantu bakenga, kwa lwiganyo abantu b’epolitike, abasomire eby’esiyanse, n’abarhimbuzi erhi kobinali banajire ebintu oku bunguke bw’abandi. Na kandi, barhakenga ebirongozi by’amadîni gaciderha oku gaba ga Cikristu. Co cirhumire, rhurhakasomerwa okubona barhalangalira Ebibliya, citabu ebyo birongozi by’amadîni biderha oku binakulikire.

2. Nk’oku olwandiko lw’Ennanga 119:160 ludesire, bici rhugwasirwe rhuyemere n’obwalagale?

2 Rhuli bakozi ba Yehova rhuba rhuyemire n’obwalagale oku aba “Nyamuzinda w’okunali” n’oku ensiku zoshi anajire ebintu oku bunguke bwirhu. (Enna. 31:5, Mashi Bible; Iz. 48:17) Rhuba rhumanyire oku rhwanalangalira ebi rhusoma omu Bibliya, bulya ‘okuli lyo ifûndo ly’akanwa [ka Nnâmahanga].’ b (Osome Ennanga 119:160.) Rhuyemire ezi nderho musomi muguma w’Ebibliya ayandikaga: “Nta kantu Nnâmahanga adesire kaba ka bunywesi erhi kakabula buhikirira. Abakozi ba Nnâmahanga banalangalira ebi Nnâmahanga adesire bulya baba balangalire Nnâmahanga wabiderhaga.”

3. Bici rhwaganirira mw’eci cigabi?

3 Gurhi rhwakarhabalamwo abandi lyo nabo balangalira Akanwa ka Nnâmahanga nk’oku rhukalangalira? Rhuganirirage birhumire bisharhu byakarhuma rhwalangalira Ebibliya. Rhwabona oku omwanzi gw’Ebibliya gurhajagamwo magosa, obulebi bw’Ebibliya bwahikirizibwe, n’oku Ebibliya ejira obuhashe bw’okushanja akalamo k’abantu.

OMWANZI GW’EBIBLIYA GWALANZIRWE BUZIRA KUHIRWAMWO AMAGOSA

4. Bici birhuma bantu baguma na baguma barhanya oku ebi rhusoma omu Bibliya byanaba birimw’amagosa?

4 Yehova Nnâmahanga akolesize balume bishwekerezi hofi 40 lyo bayandika ebitabu by’Ebibliya. Cikone, nta mandishi ciru na maguma g’omu mandishi marhangiriza gaciriho ene. c Ebitabu by’Ebibliya rhugwerhe ene ziri kopi z’ezindi kopi z’amandishi marhangiriza. Oko kunarhume bantu baguma na baguma bacidosa erhi ebi rhusoma omu Bibliya ene biba byo n’ebyo byayandikagwa omu mandishi marhangiriza. K’okola ocidosize bici byakarhuyemeza n’obwalagale oku biba byo n’ebyo?

Abalenga b’okujira ekopi z’Amandiko g’Ecihabraniya bajijire okwabo koshi ly’ekopi z’Akanwa ka Nnâmahanga zirhajagamw’amagosa (Olole ecifungo ca 5)

5. Gurhi ekopi z’Amandiko g’Ecihabraniya zajijirwemwo? (Olole enfoto eri oku cijalada c’eyi gazeti.)

5 Lyo Yehova alanga omwanzi gw’Ebibliya, ajire alongoza abantu lyo bayandika ekopi z’ogo mwanzi. Al’irhegesire abami b’e Israheli oku ngasi mwami acijirire eyage kopi y’Irhegeko liyandike, anahiraho Bene-Levi lyo bayigiriza abantu er’Irhegeko. (Lush. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Enyuma z’Abayahudi okurhenga omu kuhamisibwa e Babiloni, ecigusho c’abantu bagwerhe obulenga bw’okujira ekopi barhondera okujira ekopi nyinji z’Amandiko g’Ecihabraniya. (Ezr. 7:6) Abo balume bali masu bwenene. Buzinda, abo bandisi b’ekopi barhondera okuganja, arhali nderho zone, cikone bakaganja ciru n’eherufi lyo bamanya erhi ngasi kantu kayandisirwe buzira magosa. Ciru akaba ntyo, bulya bali bene bantu barhali bimana, ezo kopi zabo zajamwo orhugosa rhusungunu-ngunu. Cikone, kopi nyinji za ngasi mandishi zajire zajirwa, co cirhumire orho rhugosa rhwakavumbulikine buzinda. Gurhi rhwakavumbulikinemwo?

6. Gurhi amagosa gahizirwe omu kopi z’amandishi g’Ebibliya gavumbulikinemwo?

6 Abasomi ba muli gano mango girhu bajira enjira nyinja y’okuvumbula amagosa gajiragwa n’abayandikaga ekopi z’amandishi g’Ebibliya. Kwa lwiganyo: Orhanye bantu 100 bahabwe omukolo gw’okujira ekopi ya bukurasa buguma bwa mandishi malebe omu kugayandika n’okuboko. Muntu muguma ahire ihigosa hisungunu omu kopi yage. Enjira nguma rhwakavumbulamwo ehyo higosa kuli kushushanya eyo kopi yage n’ekopi z’abandi boshi. Ko n’oko, omu kushushanya mandishi manji g’Ebibliya, abasomi banabe n’obuhashe bw’okuvumbula amagosa erhi ebyayibagirwe na mwandisi mulebe w’ekopi.

7. Gurhi bantu banji bajiraga ekopi z’amandishi g’Ebibliya bajijiremwo ntyo buzira magosa?

7 Abajiraga ekopi z’amandishi g’Ebibliya bajijire okwabo koshi lyo bajira ntyo buzira magosa. Rhuganirire olwiganyo luyerekine ntyo. Ekopi ngumanà ya mîra bwenene y’Amandiko g’Ecihabraniya yajiragwa omu mwaka gwa 1008 erhi 1009 Kano Kasanzi Kirhu (K.K.K.). Enahamagalwe Kodekse ya Leningrad. Cikone, omu myaka yazindig’igera, kopi ndebe z’amandishi g’Ebibliya erhi bihimbi by’ago mandishi zavumbwirwe, n’ezo kopi zayandikagwa myaka hofi 1 000 embere z’Ekodekse ya Leningrad. Hali omuntu wakarhanya oku, enyuma z’okuyandika kanji-kanji ago mandishi omu kasanzi ka myaka 1 000, amandishi g’Ekodekse ya Leningrad gakabire lubero n’amandishi ga mîra bwenene. Cikone arhali ntyo ko biri. Abasomi bashushanyagya amandishi marhangiriza n’ekopi zajiragwa enyuma, babwine oku ciru akaba habire orhugosa rhusungunu-ngunu omu nderho, omwanzi g’Ebibliya gwalanzirwe buzira magosa.

8. Lubero luhi luliho egarhi k’ekopi z’Amandiko g’Ecigiriki g’Ecikristu n’ekopi z’ebindi bitabu bya mîra?

8 Abakristu b’omu myaka igana mirhanzi nabo bajijire ekopi z’Amandiko. Omu kuba masu, bajijire ekopi z’ebitabu 27 by’Amandiko g’Ecigiriki g’Ecikristu, bakag’ikolesa omu ntimanano zabo n’omu mukolo gwabo gw’amahubiri. Enyuma z’okushushanya amandishi g’Amandiko g’Ecigiriki gaciriho ago mango n’ebindi bitabu bya mw’ako kasanzi, musomi muguma aderha ntya: “Bibonekine n’obwalagale oku ene hali [kopi nyinji z’Amandiko g’Ecigiriki], . . . zinanabonekane nka ziba ziyenire bwenene.” Citabu ciguma (Anatomy of the New Testament) cidesire ntya: “Rhwanayemera n’obwalagale oku ebi rhusomire omu mpindulo nyinja ya buno [y’Amandiko g’Ecigiriki] guli go na gulya mwanzi gwayandikagwa n’abandisi ba mîra b’Ebibliya.”

9. Kushimbana n’olwandiko lwa Izaya 40:8, bici rhumanyire lugenda omwanzi gw’Ebibliya?

9 Omu magana g’emyaka, bantu banji bakag’ijira ekopi z’amandishi g’Ebibliya bakozire bwenene banaba masu lyo bajira ekopi z’Ebibliya, co cirhumire ene rhugwerhe Ebibliya rhusoma n’okuyiga erhalimwo magosa. d Buzira karhinda, Yehova ye wajiraga ntyo ly’omwanzi gwage guhikira bene bantu gurhanalimwo magosa. (Osome Izaya 40:8.) Cikone, bantu baguma na baguma banaderha oku arhali okubona omwanzi gw’Ebibliya gwalanzirwe ko kuyerekine oku gwalongozibwe n’iroho lya Nnâmahanga. Co cirhumire, rhuganirirage bintu biguma na biguma biyerekine n’obwalagale oku Ebibliya yalongozibwe n’iroho lya Nnâmahanga.

OBULEBI BW’EBIBLIYA BUBA BWA KULANGALIRWA

E kulembe: C. Sappa/​DeAgostini/​Getty Images; right: Image © Homo Cosmicos/​Shutterstock

Obulebi bw’Ebibliya bwahikirizibwe omu mango ga mîra bunali bwahikirizibwa ene (Olole ecifungo ca 10-11) f

10. Ohâne olwiganyo lw’obulebi bwahikirizibwe buyerekine n’obwalagale oku enderho ziri omu 2 Petro 1:21 ziba z’okuli. (Olole enfoto.)

10 Ebibliya ebamwo bulebi bunji bwenene bwahikirizibwe, bulebi buguma na buguma mulibo bwahikirizibwe erhi hagera amagana g’emyaka enyuma z’okuyandikwa kwabo. Ehistware eyerekine n’obwalagale oku obo bulebi bwahikirire. Oko kurhakarhusomeza bulya rhumanyire n’obwalagale oku Yehova ye wayandikisagya obulebi buba omu Bibliya. (Osome 2 Petro 1:21.) Orhanye oku bulebi bunji bwalebagwa lugenda okusherezibwa kw’evile ya mîra ya Babiloni. Kasanzi kalebe egarhi k’omwaka gwa 778 na 732 Embere za Kano Kasanzi Kirhu (E.K.K.K.), omulebi Izaya alongozibwa n’iroho litagatifu ly’aleba oku evile nzibu y’ago mango ya Babiloni yakagwasirwe. Ciru aderha oku omulume ohamagalwa Sirusi ye wakagwasire eyo vile anahugûla gurhi akajijiremwo ntyo. (Iz. 44:27–45:2) Kandi Izaya alebire oku eyo vile ya Babiloni buzinda yakasherezibwe na nta muntu wakacilamiremwo. (Iz. 13:19, 20) Na ntyo ko byanabire. Evile ya Babiloni yagwarhwa n’Abamedi n’Abaperse omu mwaka gwa 539 Embere za Kano Kasanzi Kirhu (E.K.K.K.), n’aha eyo vile nnene bwenene yabaga hakola haba bigûka.​—Olole evideo edesire Ebibliya Yaleba oku Babiloni Anasherezibwe omu citabu Oshagalukire Akalamo Ensiku n’Amango! c’ecielektroniki, isomo lya 03 nukta ya 5.

11. Oganirire gurhi obulebi buli omu Daniyeli 2:41-43 buli bwahikiriramwo ene.

11 Arhali omu mango ga mîra mwone obulebi bw’Ebibliya bwahikirizibwe; ene nalyo rhuli rhwabona gurhi obulebi bw’Ebibliya buli bwahikirizibwa. Kwa lwiganyo, rhanya lugenda okuhikirizibwa kw’obulebi bwago-bwago buli omu citabu ca Daniyeli okubiyerekire Oburhegesi Bukulu bw’Omw’Igulu Lyoshi bwa Angleterre na Amérique. (Osome Daniyeli 2:41-43.) Obo bulebi bwadesire buzira magosa oku obo burhegesi bukulu bw’omw’igulu lyoshi bwakabire “lunda luguma buzibu” nka cuma n’“olundi lunda bube bulembagusire” nk’ibumba. N’ene rhuli rhwabona oku kobinayosire ntyo. Grande-Bretagne na Amérique bayerekine oku bagwerhe emisi nka cuma omu kuhima Amavita abirhi g’Igulu n’omu kugendekera baba n’omurhwe gw’emisi minji. Cikone, bacikala b’obo burhegesi kandi banazambanye obuhashe bw’abo omu kucikuza lyo bahalira ehaki zabo kugerera ama syndicats, amakampanye g’okuhalira ehaki za bacikala, na kugerera ebigusho by’okulonza okuba n’oluhuma. Muntu muguma wasomire bwenene eby’epolitike y’er’igulu azindig’iderha ntya: “Nta cihugo c’edemokrasi cigabikinemwo bwenene omw’igulu ene aka États-Unis d’Amérique.” N’ecindi cigabi c’obo Burhegesi Bukulu b’Omw’Igulu Lyoshi, k’okuderha Grande-Bretagne, cagabikinemwo bwenene omu myaka yazindig’igera enyanya z’entanya ziri lubero lugenda olushangi bashinganine babe nalo haguma n’ebihugo bijijire Omulungano gw’Ebulaya. Oko kugabikanamwo kunarhume obo Burhegesi Bukulu bw’Omw’Igulu Lyoshi bwa Angleterre na Amérique bwayabirwa okurhôla emihigo mizibu.

12. Bici obulebi bw’Ebibliya burhuyemezize n’obwalagale?

12 Obulebi bunji bw’Ebibliya bwahikirizibwe burhuyemezize n’obwalagale oku rhwanalangalira ebiragane bya Nnâmahanga lugenda akasanzi kayisha. Rhunaciyumve ak’omuzihi w’ennanga washengaga Yehova ntya: “Omurhima gwani guyumîrire gwalinga oburhabale bwawe, akanwa kawe ko ncîkubagîre.” (Enna. 119:81) Kugerera Ebibliya, Yehova arhuhîre ‘obulangalire bw’ensiku zayisha.’ (Yer. 29:11, Mashi Bible) Obulangalire bwirhu bw’ensiku zayisha burhayimangiri oku bushiru bwa bene bantu, cikone buyimangire oku biragane bya Yehova. Lekagi rhuzibuhye obulangalire bwirhu omu Kanwa ka Nnâmahanga omu kugendekera rhwaba banafunzi binja b’obulebi bw’Ebibliya.

AMAHANO G’EBIBLIYA GALI GARHABALA EMILIYONI Y’ABANTU

13. Kushimbana n’Ennanga 119:66, 138, bindi bici biyerekine n’obwalagale oku rhwanalangalira Ebibliya?

13 Ecindi cirhumire cakarhuma rhwalangalira Ebibliya kuli kubona oku enarhabale abantu erhi bakulikira amahano gayo. (Osome Ennanga 119:66, 138.) Kwa lwiganyo, balume na bakazi banji barhôline balikola hofi bavune obuhya bwabo, cikone ene bakola bagwerhe omwishingo bulya bakolesize amahano g’Ebibliya. Abana babo bashagalusire okulererwa omu mulala gw’Ecikristu gugwerhe obuzigire baciyumvamwo oku bali omu bulanzi banazigirwe.​—Ef. 5:22-29.

14. Oganirire olwiganyo luyerekine gurhi okukolesa enyigirizo z’Ebibliya kushanjamwo akalamo k’abantu kabe kinja.

14 Omu kukolesa amahano g’Ebibliya, ciru n’abantu bali banyakola-maligo bwenene bajijire empindulo nyinja omu kalamo kabo. Rhuganirire gurhi amahano g’Ebibliya garhabire mushwekwa muguma wakag’ihamagalwa Jack. e Ali nyankola-maligo muminya bwenene ye wanali mubi bwenene omu mubalè gw’abantu bal’itwirirwe olubanja lw’okunigwa. Cikone lusiku luguma Jack atamala aha bakag’iyigiriza muntu mulebe Ebibliya. Olukogo bene wirhu bakag’ilongoza er’ifunzo bayerekanaga lwamuhûma oku murhima bwenene, n’oko kwarhuma naye arhondera okuyiga Ebibliya. Erhi arhondera okukolesa enyigirizo z’Ebibliya omu kalamo kage, arhondera okushanja olugenzi lwage ciru n’oborhere bwage anaba muntu mwinja. Erhi hagera nsiku, Jack ahikiriza ebihûnyirwe ly’aba muhubiri orhali mubatize na buzinda abatizibwa. Akaganirira ababo bashwekwa n’obushiru lugenda Obwami bwa Nnâmahanga anarhabala hofi bani mulibo bayiga okuli. Erhi olusiku Jack alishinganine okunigwa luhika, alikola muntu mwinja. Muguma w’omu bazuzi bage aderha ntya: “Jack arhali y’olya namanyaga myaka 20 egezire. Enyigirizo z’Abahamirizi ba Yehova zashanjire akalamo kage.” Ciru akaba obuhane bw’okunigwa batwiraga Jack bwahikirizibwe, olwiganyo lwage lurhuyeresire kobinali oku rhwanalangalira Akanwa ka Nnâmahanga n’oku kajira obuhashe bw’okushanja akalamo k’abantu kabe kinja.​—Iz. 11:6-9.

Amahano g’Ebibliya gashanjire akalamo ka bantu banji bwenene b’omu bihugo binji kaba kinja (Olole ecifungo ca 15) g

15. Gurhi okukolesa enyigirizo z’Ebibliya omu kalamo kurhuma abantu ba Yehova baba lubero n’abandi bantu ene? (Olole enfoto.)

15 Abantu ba Nnâmahanga bajira ecinyabuguma bulya banakolese enyigirizo z’Ebibliya omu kalamo kabo. (Yn. 13:35; 1 Kr. 1:10) Omurhûla n’ecinyabuguma rhujira binabonekane n’obwalagale bulya ene bantu banji bagabikinemwo enyanya z’entanya z’epolitike, obûko, erhi omulala gwabo. Erhi musole muguma guhamagalwa Jean gubona ecinyabuguma ciba egarhi k’abantu ba Yehova, oko kwamusomeza bwenene. Akuliraga omu cihugo ciguma c’omu Afrique. Erhi ivita egarhi ka bacikala bone na nnene lirhondera omu cihugo cabo, aja omu kazi k’ecisoda cikone buzinda ayakira omu cindi cihugo ciba hofi n’ecihugo cabo. Arhimanana n’Abahamirizi ba Yehova eyo munda. Adesire ntya: “Nayiga oku abashimbulizi b’idîni ly’okuli barhacihira omu by’epolitike barhanaba bagabikinemwo. Lubero n’oko, baba bazigirine bone na nnene.” Agendekire okuderha ntya: “Nali nahânyire akalamo kani lyo mpalira ecihugo. Cikone erhi nyiga okuli kw’Ebibliya, oko kwanshumya ncihâne loshi-loshi emwa Yehova.” Akalamo ka Jean kashanja loshi-loshi. Ahali h’okulwisa abantu b’obûko buli lubero n’obwage, ene ali aganirira ngasi muntu arhimanana naye lugenda enyigirizo z’Ebibliya zihira abantu omu cinyabuguma. Okubona amahano g’Ebibliya ganarhabale abantu b’omu bihugo binji kurhuyemezize n’obwalagale oku rhwanalangalira Akanwa ka Nnâmahanga.

OGENDEKERE WALANGALIRA AKANWA KA NNÂMAHANGA K’OKULI

16. Bulya gurhi kuli kwa bulagirire kuli rhwe rhuzibuhye obulangalire bwirhu omu Kanwa ka Nnâmahanga?

16 Ehali ziri mw’er’igulu zagendekera okuba mbi bwenene, n’oko kwarhuma kwaba kuzibu bwenene kuli rhwe okulangalira Akanwa ka Nnâmahanga. Abantu banalonza rhucikebwe oku Ebibliya erhaba y’okuli erhi oku Yehova arhahiragaho mushizi mwirhonzi na mwikubagirwa ly’alongoza abakozi bage ene. Cikone erhi akaba rhuyemire n’obwalagale oku Akanwa ka Yehova kaba k’okuli ensiku zoshi, rhwanahash’ihagalika eyo mirhego erhangula obuyemere bwirhu. Rhwanahiga ‘okugombya omurhima gwirhu nti ebi [Yehova] arhurhegesire omu marhegeko gage, gubikole bwinjinja ensiku n’amango.’ (Enna. 119:112) ‘Rhurhakabêra nshonyi’ okuganirira abandi lugenda okuli n’okubaha omurhima balame kushimbana n’okuli. (Enna. 119:46) Na kandi rhwanahash’ilembera n’“oburhwali n’omwishingo” amazibu madarhi bwenene, ciru n’okulibuzibwa.​—Kl. 1:11; Enna. 119:143, 157.

17. Bici olwandiko lwirhu lw’omwaka lwarhukengeza?

17 Rhuvuzire omunkwa bwenene okubona Yehova arhufulûlire okuli! Okuli kunarhurhabale rhuciyumve rhurhulirire rhunagwerhe obulangalire kunanarhuyerese gurhi rhwakalamamwo mw’er’igulu liyunjwire akavulindi linali lyagendekera okubiha ngasi lusiku. Okuli kunarhuhe obulangalire lugenda akasanzi kinja kayisha idako ly’oburhegesi bw’Obwami bwa Nnâmahanga. Lekagi olwandiko lwirhu lw’omwaka gwa 2023 lurhurhabale rhugendekere rhwayemera n’obwalagale oku okuli lyo ifûndo ly’Akanwa ka Nnâmahanga!​—Enna. 119:160.

LWIMBO 94 Aksanti Yehova kwa Kutupatia Neno Yako

a Olwandiko lw’omwaka gwa 2023 luli lwa kuzibuhya obuyemere. Ludesire ntya: ‘Okuli lyo ifûndo ly’akanwa kawe.’ (Enna. 119:160) Buzira karhinda, nawe oyemire ezo nderho. Cikone bantu banji barhayemera oku Ebibliya eba y’okuli n’oku yanahâna obulongozi bw’okulangalirwa. Mwʼeci cigabi, rhwaganirira birhumire bisharhu rhwakakolesa lyo rhuyemeza abantu bagwerhe omurhima mwinja oku banalangalira Ebibliya n’amahano gabamwo.

b AMAHUGÛLO GA LUDERHO LUGUMA: Oluderho lw’Ecihabraniya lwahindwirwe “ifûndo” mw’olu lwandiko luhugwîre akantu koshi kagumanà.

c Oluderho “mandishi” luhugwîre edokima ya mîra yayandikagwa n’okuboko.

d Ly’omanya binji lugenda gurhi Ebibliya yalanzirwemwo, oje oku jw.org onayandike “Endibi n’Ebibliya” ahantu h’okujirira obusagasi.

e Mazino maguma na maguma gashanjirwe.

f AMAHUGÛLO G’ENFOTO: Nnâmahanga al’ilebire oku evile ya mîra ya Babiloni yakahikire aha yaba bigûka.

g AMAHUGÛLO G’ENFOTO: Enfoto eyerekine ebyajirikine: Ahali h’okuj’alwisa abantu, musole muguma guli gwayiga kugerera Ebibliya gurhi gwakalamwo omu murhûla n’okurhabala abandi nabo bajire ntyo.