Skip to content

Skip to table of contents

NDRIMA NYA GIHEVBULO 1

Tiyisega gu khuwe mahungu ya Nungungulu “lisine”

Tiyisega gu khuwe mahungu ya Nungungulu “lisine”

LOWO WATHU NYA MWAGA NYA 2023: ‘Mahungu yago ma tiyide nigu ma na ni lisine’ — NDZI. 119:160.

NDZIMO 96 Bhibhiliya — Thomba hi ningidwego khu Nungungulu

ESI HI NA SI HEVBULAGO AVBA NYA NDRIMA YEYI a

1. Khu ginani si si samadzisigo gu vathu va si tumbi Bhibhiliya?

 VATHU nya vangi muhuno kha va dziti gu khavo va nga tumba mani. Avo kha va tiyisegi gu khavo vathu va va tumbago khu giyeyedzo, vapolitiko, vasiyentista mwendro vaemprezariyu tepo yatshavbo va na va gireya esi si gu sadi. Vbavbandze nya isoso, avo kha va tumbi vathangeyi nya wukhongeyi va dzi embeyago gu khavo Makristo. Khu kharato, kha si samadzise gu va si tumbi Bhibhiliya eyi vathangeyi nya wukhongeyi va ganeyago gu khavo va yede gu yi engisa.

2. Guya khu Ndzimo 119:160, ginani hi yedego gu tiyisega khigyo?

2 Kha nga sithumi sa Jehovha, ethu hi ngu khodwa gu khethu uye “Nungungulu nya lisine” nigu tepo yatshavbo uye a ngu hi suveya silo nya sadi. (Ndzi. 31:5; Isa. 48:17) Ethu hi ngu dziti gu khethu hi nga tumba esi hi lerigo umo nya Bhibhiliya kholu hi ngu khodwa gu khethu “mahungu [ya Nungungulu] ma tiyide ma na ni lisine.” (Leri Ndzimo 119:160.) Ethu hi ngu dzumeleyana ni esi gihevbuli gimwegyo nya Bhibhiliya gi lovidego, igyo gi lovide esi: “Gimwalo ni gilo gimwegyo egi Nungungulu a ganedego gi gu siri lisine mwendro gi na digago gu girega. Vathu va Nungungulu va nga khodwa esi uye a ganeyago kholu avo va ngu mu tumba.”

3. Ginani hi na bhulago khigyo avba nya ndrima yeyi?

3 Hi nga phasa kharini vambe gu tumba Lito la Nungungulu nga edzi hi li tumbago khidzo? Hi na bhula khu sighelo siraru hi gu naso nya gu tumbe Bhibhiliya. Hi na wona gu khethu, esi si lovidwego umo nya Bhibhiliya kha sa vbindrugedza, gu tadzisega nya siprofeto ni edzi Bhibhiliya yi gu na ni tshivba khidzo nya gu vbindrugedze womi nya vathu.

MWALO MUTHU A NGA SI KODZAGO GU VBINDRUGEDZA MAHUNGU NYA BHIBHILIYA

4. Khu ginani muhuno vathu nya vangi va gu mba tumba mahungu nya Bhibhiliya?

4 Jehovha a thumiside gipimo nya 40 vama nyo tumbege gasi gu lova Bhibhiliya. Khu kharato, muhuno limwalo ni limwedo libhuku li lovidwego khu mandza teponi yoyo. Iso si yeyedzago gu khiso dzatshavbo Dzibhibhiliya hi gu nadzo muhuno dzikopiya. Isoso si ngu gira vambe vathu va dzi wudzisa gu khavo, ina esi hi lerigo muhuno si ngu fana ni esi si lovidwego umo nya Dzibhibhiliya dza gale nyo lowe khu mandza? Ahati uwe, ina u di nga dzi wudzisa?

Ava va nga kopiyari Milowo nya Gihebheru va giride satshavbo va nga si kodza gasi dzikopiya nya Lito la Nungungulu dzi pwisisega gwadi (Wona ndrimana 5)

5. Dzikopiya nya Milowo nya Gihebheru dzi di gu girwa khu ndziya muni? (Wona fotu avba nya kapa.)

5 Gasi gu sayisa mahungu nya Bhibhiliya, Jehovha a embede vathu vaye gu gira dzikopiya nya Bhibhiliya. Uye a embede dzipfhumu dza Israyeli gasi dzi dzi gireya kopiya nya nayo ni gu embeya Valevhi gu hevbudza nayo vathu vaye. (Dhet. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Hwane nya gu ba Vajudha va wide khu wugumbini Bhabhiloni, tsawa nya ava va nga ba va gira dzikopiya va di gu wuti ni gu gira gwadi thumo wowu. Va di pheya gu gira dzikopiya nya dzingi nya Milowo nya Gihebheru. (Ezira 7:6) Vama vava va di gu gira gwadi thumo wowu. Nigu gambe vbavbandze nya gu va kontareya basi malangaliya va di pheya gambe gu kontareya malito gasi va tiyisega gu khavo esi va nga ba va kopiyaride si di gu khade. Khu kotani nya olu va nga ba va sa vbeleya, umo nya dzikopiya dzodzo gu manegide miphazamo nyo khaguri. Ambari ulolo, dzikopiya dzodzo dzi giridwe khu ndziya nya gu si vbevbuga gu tugula miphazamo nyo khaguri. Khu ndziya muni?

6. Hi nga tugula kharini sihoso umo nya dzikopiya nya Bhibhiliya?

6 Sihevbuli sa matshigoni yathu si na ni ndziya nya gu vbevbugi nya gu tugule miphazamo yi giridwego khu vale va nga gira dzikopiya nya Bhibhiliya. Khu giyeyedzo, nga dundrugeya 100 vama va embedwago gasi gu lova kopiya nya dhokumentu nyo khaguri khu mandza. Khavbovbo, mwama moyo a phazama gilo nyo khaguri umo nya kopiya yaye. Ndziya nya yadi nya gu tugule phazamo wowo, khu gu fananisa kopiya yaye ni dzimbe dzikopiya. Khu ndziya nyo fane, khu gu fananisa dzikopiya nya Bhibhiliya si nga vbevbugeya sihevbuli gu tugula sihoso mwendro miphazamo nyo khaguri.

7. Ava va giridego dzikopiya nya Bhibhiliya ginani va dzi garadzedego gu gira?

7 Vale va nga gira dzikopiya nya milowo nya mandza nya Bhibhiliya (manuscrito), va di gu dzi garadzeya gu yi gira gwadi. Wona giyeyedzo nya isoso. Dzikopiya nya Milowo nya Gihebheru dzi vbede gu girwa khu 1008 mwendro 1009 matshigoni yathu. Iyo yi ranwago pwani Códice de Leningrado. Matshigwana yaya, gu manidwe sipandre nya singi nya milowo nya mandza nya Bhibhiliya ni dzikopiya dzi gu dza gale khu gipimo nya 1000 myaga guvbindra Códice de Leningrado. Muthu nyo khaguri adzina a nga pimisa gu khuye dzikopiya nya milowo nya mandza dzi vbedzidego gipimo nya 1000 myaga na dzi gu girwa ha gu dzi fananisa ni esi si lovidwego umo nya Códice de Leningrado si di hadzi hambana ngudzu ni esi si lovidwego umo nya milowo nya mandza. Ganiolu, isoso khandri lisine. Tepo sihevbuli si nga fananisa milowo nya mandza ya gale ni eyi nya yiphya, iso si tugude gu khiso gu di romo gu hambana nya gudugwana umo nya malito nyo khaguri, ganiolu mitshamuselo yakone kha ya vbindrugedza.

8. Hi nga tiyisega khu ginani khu Milowo nya Gigreki nya Makristo ni milowo nyo khaguri nya mandza ya gale?

8 Makristo nyo pheye anayo ma giride dzikopiya nya Milowo nya Gihebheru. Ayo ma giride gwadi dzikopiya nya 27 mabhuku nya Milowo nya Gigreki va nga yi thumisa omu nya mitshangano ni omu nya thumo nyo tshumayele. Gihevbuli gimwegyo gi fananisidego milowo nya gu lowe khu mandza nya Milowo nya Gigreki ni mambe mabhuku ma lovidwego khu tepo yayimweyo, gyo ganeya esi: “Khu gu piya, muhuno gu na ni milowo nya yingi yi lovidwego khu mandza nya Milowo nya Gigreki guvbindra mambe mabhuku.” Libhuku Anatomy of the New Testament lo tshamuseya esi: “Ethu hi nga tiyisega gu khethu esi hi lerigo umo nya dzikopiya dza muhuno nya Milowo nya Gigreki yi ngu ganeya mitshamuselo nyo fane ni eyi valovi nyo pheye va yi lovidego.”

9. Guya khu Isaya 40:8, ginani hi gitigo maningano ni mahungo nya Bhibhiliya?

9 Khu myaga nya yingi ava va nga gira dzikopiya nya Bhibhiliya, va thumide khu gu dzigaradza. Khiso si girago muhuno hi manega ni Bhibhiliya yi pwisisegago gwadi tepo hi lerigo ni gu hevbula khiyo. b Hi ngu dziti gu khethu khu Jehovha a nga gira gu Lito laye li manega kala muhuno nigu na li gu pwisisega gwadi. (Leri Isaya 40:8.) Ganiolu, adzina muthu nyo khaguri a nga ganeya gu khuye: “Khu gu ba Bhibhiliya yi sayisegide kala muhuno ni gu ba mahungu nya Bhibhiliya ma sa vbindrugedza isoso kha si thuli gu khiso iyo yi di lowa khu tshivba ya Nungungulu.” Olu, hongoleni hi bhulani khu silo nyo khaguri si yeyedzago gu khiso iyo yi di lowa khu tshivba ya Nungungulu.

SIPROFETO NYA BHIBHILIYA SI NGU TADZISEGA

Nyambade: C. Sappa/DeAgostini/Getty Images; nyamude: Image © Homo Cosmicos/Shutterstock

Siprofeto nya Bhibhiliya si tadzisegide gale ni gu si nga gu tadzisega muhuno (Wona dzindrimana 10-11) d

10. Ninga giyeyedzo nya giprofeto gi nga tadzisega gi yeyedzago gu khigyo esi hi lerigo umo ga 2 Pedro 1:21 lisine. (Wona dzifotu.)

10 Umo nya Bhibhiliya gu na ni siprofeto nya singi si nga tadzisega nigu simbe sakone si lovidwe gipimo nya mazana myaga na si nga si tadzisegi. Matimo ma ngu yeyedza khu lisine gu khayo siprofeto soso si tadzisegide. Isoso kha si hi samadzise kholu hi ngu dziti gu khethu siprofeto satshavbo nya Bhibhiliya sa guta khiyo ga Jehovha. (Leri 2 Pedro 1:21.) Nga dundrugeya khu giprofeto gi ganeyago khu gu tshungunudwa nya lidhoropa la Bhabhiloni wa gale. Vbakari nya myaga nya 778 ni 732 na ma si vbohi matshigu yathu, muprofeti Isaya a kutsidwe gu ganeya gu khuye lidhoropa la Bhabhiloni li di hadzi gu fuviswa. Uye a ganede gu khuye mwama nyo pwani khu Kiro a di hadzi fuvisa lidhoropa ni edzi si nga hadzi girega khidzo isoso. (Isa. 44:27–45:2) Isaya gambe profetide gu khuye Bhabhiloni a di hadzi fuviswa khu gu vbeleya gu bwe gu khala marumbi. (Isa. 13:19, 20) Isoso khiso kamu si nga girega. Vamedhi ni Vaperezi khu 539 na ma si gu vbohi matshigu yathu va di fuvisa Bhabhiloni, nigu ga wulanga wule gu nga ba gu romo lidhoropa nya likhongolo kala olu gu ngari marumbi. Wona vhidhiyu Bhibhiliya yi profetide khu gu tshungunudwa ga Bhabhiloni umo nya libhuku Vbanya nu tsakide kala gupindruga!, umo nya gihevbulo 3 pontu 5 khumo nya mutshini wago.

11. Giprofeto gi gomogo umo ga Dhaniyeli 2:41-43 gya gu tadzisega kharini muhuno?

11 Khandri siprofeto nya Bhibhiliya sa gale si tadzisegidego basi, muhuno hi ngu wona simbe siprofeto na si gu tadzisega. Khu giyeyedzo, wona edzi gi tadzisegago khidzo giprofeto gya Dhaniyeli maningano khu Mufumo nya tshivba wa mafuni gwatshavbo Anglo-Americana. (Leri Dhaniyeli 2:41-43.) Giprofeto gegi gi ganeyago khu mufumo nya tshivba wa mafuni gwatshavbo gya gu wumbwa khu sipandre sivili, “gimbe gipandre gi na tiya” gufana ni simbi nigu “gimbe gipandre [gi] na vbevbuga” gu fana ni libumba. Olu isoso hi ngu si wona gu khethu lisine, Britânia ni Estados Unidos da América mufumo wawe wu tiyide gu fana ni simbi. Avo va gu dwana vatshavbo Dzinyimbi Mafuni Gwatshavbo ni gu simama gu hengeledza mabuthu nya makhongolo nya masotshwa nya tshivba ngudzu. Ambari ulolo, tshivba yawe yi ngu padwa khu ava va fumedwago khu mufumo wowu kholu avo vo gira sitereka nya singi. Mwama moyo a pwisisago gwadi mahungo nya politika a ganede esi: “Mafuni momu gu mwalo litigo eli vavbanyi vakone va tshulegidego gu hatha oyu va na fumedwago khuye ambari na li kabanegide khu politika li fanago ni Estados Unidos.” Britânia, gimbe gipandre nya mufumo wowu nya tshivba wa mafuni gwatshavbo, ava va fumedwago khuwo va na ni mawonelo nyo hambane-hambane maningano khu pwanano wu gomogo ni mayigo nya União Europeia. Mawonelo yaya nya gu hambane khayo ma girago Mufumo nya tshivba wa mafuni gwatshavbo Anglo-Americana si wu garadzeya gu gira satshavbo wu si vbwetago.

12. Siprofeto nya Bhibhiliya sa gu hi tiyisa kharini?

12 Siprofeto nya singi si nga tadzisega si ngu tiyisa gutumba gwathu khu situmbiso sa Nungungulu khu wumindru. Ethu hi ngu dzipwa khu ndziya yayimweyo nga edzi muembi nya dzindzimo a dzipwidego khidzo tepo a nga gombeya ga Jehovha a ganeya khuye: “Hefemulo wangu wa gu khedzisela guvbanyisa gwago; kholu eni nyi ngu tumba magana yago.” (Ndzi. 119:81) Khu gu thumisa Bhibhiliya, Jehovha a hi ningide “gitumbo ga matshigu ma nga gutago.” (Jer. 29:11) Gutumba gwathu kha gu dzi seketeyi avba nya gu dzigaradze nya vathu ganiolu, avbo nya situmbiso sa Jehovha. Khu kharato, hi yede gu simama gu engedzeya gu tumba gwathu avbo nya Lito la Nungungulu khu gu hi khala sihevbuli nya sadi nya siprofeto nya Bhibhiliya.

WUSINGALAGADZI WU SEKETEDWAGO UMO NYA BHIBHILIYA WU NGU PHASA DZIMILIYONI NYA VATHU

13. Guya khu Ndzimo 119:66, 138, khu gevbini gimbe gighelo gi hi girago hi tumba Bhibhiliya?

13 Gimbe gighelo gi hi girago hi tumba Bhibhiliya khu gu iyo yi na ni wusingalagadzi nya wadi wu phasago vathu nya vangi tepo va wu thumisago. (Leri Ndzimo 119:66, 138.) Khu giyeyedzo, mipatwa yi nga ba yi vbweta gu tshula mutshadho olu yi tsakide khu gu thumisa wusingalagadzi nya Bhibhiliya. Sanana sawe si ngu tsaka kholu si gu na ni vavelegi nya Makristo va si haladzago ni gu si khathaleya. — Efes. 5:22-29.

14. Ninga giyeyedzo nya edzi gu thumisa wusingalagadzi nya Bhibhiliya si vbindrugedzago womi nya vathu.

14 Khu gu thumisa wusingalagadzi nya guti gwa omu nya Bhibhiliya, simbe sighevenga si vbindrugedzide womi waso. Wona edzi wusingalagadzi wa omu nya Bhibhiliya wu kuhidego gighevenga nyo pwani khu Jack. c Uye a diri gighevenga nigu a di gu tidwa kha nga gighevenga nya gikhongolo ngudzu vbakari nya simbe sibotshwa si nga ba si konedwe gufa. Ganiolu, Jack a di dzumeya gihevbulo nya Bhibhiliya. Jack a samadzisidwe khu wuwadi uwo vandriyathu va mu yeyedzidego nigu isoso khiso si nga mu gira a dzumeya gihevbulo nya Bhibhiliya. Uye a di pheya gu vbindrugedza mavbanyelo yaye a bwe a khala muthu nya wadi, khu gu gimbiya nya tepo a di khala muhuweleyi nya mba bhabhatiswa a bwe a bhabhatiswa. Uye tshumayede simbe sibotshwa maningano khu Mufumo wa Nungungulu nigu phaside 4 sibotshwa gu hevbula lisine. Tepo li nga vboha litshigu laye nya gu songwe, uye a di vbindrugedzide a khala muthu nya wadi. Moyo nya advogado waye ganede khuye: “Jack khandruye wa moyo nyi mu tidego 20 myaga hwane. Sihevbudzo a si manidego ni Dzifakazi dza Jehovha si vbindrugedzide womi waye.” Ambari olu Jack a nga songwa, hi nga tumba gu khethu Lito la Nungungulu li na ni tshivba nya gu vbindrugedze womi nya vathu. — Isa. 11:6-9.

Wusingalagadzi nya Bhibhiliya wu vbindrugedzide womi nya vathu nya mafumbo nyo hambane-hambane (Wona ndrimana 15) e

15. Gu thumisa lisine nya Bhibhiliya sa gu phasa kharini vathu va Jehovha muhuno? (Wona fotu.)

15 Khu gu thumisa lisine nya Bhibhiliya, vathu va Jehovha va na ni gu pwanana. (Joh. 13:35; 1 Kor. 1:10) Gurula ni gu pwanana gwathu gu ngu wonega gwadi kholu ha gu vbanya vbakari nya vathu va nga kabanega khu kotani nya mawonelo nya politika, mafumbo ni gu mba pwanana. Tepo muphya moyo nyo pwani khu Jean a nga wona gupwanana gu gu ni Dzifakazi dza Jehovha si mu samadziside ngudzu. Uye a dandrede Afrika. Tepo yi nga pheya nyimbi tigoni gwaye uye a di beleya wusotshwa, ganiolu khu gu landreya a di hongola ga litigo la vbafuvbiyana mule. Tepo a nga vboha iyoyo uye a di ya tivana ni Dzifakazi dza Jehovha. Jean a di khuye: “Nyi hevbude gu kheni vakhozeyi nya lisine kha va yeli gu dzi bedzedzeya umo nya politika, avo va ngu pwanana nigu avo va ngu haladza vambe.” Uye a gu simama khuye: “Eni nyi di thumiside womi wangu gasi gu dwaneya litigo langu, ganiolu tepo nyi nga pheya gu hevbula Bhibhiliya eni nyi di pheya gu thumisa womi wangu gasi gu thumeya Jehovha.” Jean a vbindrugedzide khu gu vbeleya. Wulangani nya gu dwani ni vathu, olu uye a gu hengeya lisine nya Bhibhiliya ni vathu vatshavbo. Khu lisine, wusingalagadzi nya Bhibhiliya wu ngu phasa vathu nya mayigo nyo hambane-hambane, nigu isoso sa gu yeyedza gu khiso hi nga tumba Lito la Nungungulu.

SIMAMA GU TUMBA LISINE NYA LITO LA NUNGUNGULU

16. Khu ginani si gu na ni lisima gu tiyisa gu tumba gwathu avbo nya Lito la Nungungulu?

16 Tepo giemo nya litigo leli gi engedzeyago gu vivba, isoso si nga gira si hi garadzeya gu tumba Lito la Nungungulu. Vathu va gu zama gu hi gira hi kanakana gu khethu Bhibhiliya ya gu ganeya lisine nigu Jehovha a emiside githumi nyo tumbege ni nya gu gengeye gasi gi hi thangeya. Ganiolu, ha gu tiyisega gu khethu tepo yatshavbo Lito la Nungungulu la gu ganeya lisine hi na si kodza gu timiseya ni gevbini gigaradzo gi na lingago gukhodwa gwathu. Ethu hi na ba hi dzi emisede gu “Iandrisa sileletelo [sa Jehovha], gikhati gyatshavbo kala gufa.” (Ndzi. 119:112) Ethu kha hi na nga “khala dzitshoni” gu embeya vambe maningano khu lisine ni gu va kutsa gu vbanya khesi va si hevbulago. (Ndzi. 119:46) Nigu hi na si kodza gu timiseya ni gevbini gigaradzo gu pata ni gu wugedwa “khu gutimisela ni gutsaka.” — Kol. 1:11; Ndzi. 119:143, 157.

17. Lowo wathu nya mwaga wa gu hi dundrugisa ginani?

17 Ethu hi ngu bonga ngudzu Jehovha olu a hi hevbudzidego lisine. Lisine leli li ngu hi phasa gu hi manega ni gurula, gutumba ni gu hi hevbudza edzi hi nga vbanyago khidzo ndrani nya litigo leli li engedzeyago gu hina. Ilo la gu hi ninga gutumba nya wumindru nya wadi na hi gu fumedwa khu Mufumo wa Nungungulu. Lowo wathu nya mwaga nya 2023 wa gu hi phasa gu simama gu tumba gu khethu Lito la Nungungulu li na ni lisine. — Ndzi. 119:160.

NDZIMO 94 Hi ngu bonga khu Bhibhiliya

a Lowo nya mwaga nya 2023 wu ngu tiyisa gukhodwa gwathu. Uwo wari khuwo: ‘Mahungu yago ma tiyide nigu ma na ni lisine.’ (Ndzi. 119:160) Kha hi kanakani gu khethu uwe u ngu ma khodwa mahungu yaya. Ganiolu, vathu nya vangi kha va khodwi ga Bhibhiliya mwendro kha va khodwi gu khavo iyo yi nga va ninga wusingalagadzi nya wadi. Avba nya ndrima yeyi, ethu hi na wona sighelo hi nga si thumisago gasi gu phasa vathu nya myonyo nya yadi gu khodwa gu khavo va nga tumba Bhibhiliya ni wusingalagadzi wayo.

b Gasi gu mana mambe mahungu nya edzi Bhibhiliya yi sayisegidego khidzo kala muhuno beya umo nya jw.org, u phwinya avba va nga pwani pesquisar u lova khuwe “Historia e a Biblia”.

c Mambe malina ma vbindrugedzidwe.

d MITSHAMUSELO NYA DZIFOTU: Nungungulu ganede gu khuye lidhoropa la Bhabhiloni li di hadzi tshungunudwa li bwe li khala marumbi.

e MITSHAMUSELO NYA DZIFOTU:Vbavbandze nya gu dwane ni vathu, muphya moyo a gu hevbula omu nya Bhibhiliya edzi a nga vbanyago khidzo khu gurula ni gu phasa vambe edzi va nga girago khidzo sasimweso.