1. Diesorọ ihwo buebun rha vwẹroso Baibol na nonẹna-a?

 IHWO buebun rioja nonẹna kidie oshọ ra vwọ vwẹroso ohwo mu ayen. Ayen tobọ riẹn ohwo rayen sa vwẹroso-o. Ayen ghwe vwo imuẹro sẹ ihwo ri suẹn, egberianriẹn, vẹ ineki ride rẹ ayen muọghọ kẹ na ghini vwo ọdavwẹ raye-en. Vwọba, ayen ji muọghọ kẹ ilori rẹ ẹga ri se oma rayen Inenikristi-i. Ọtiọyena ayen rha vwẹroso Baibol rọ dia ọbe rẹ ilori rẹ ẹga tanẹ ayen muọghọ kẹ na-a.

2. Vwo nene obo rehẹ Une Rẹ Ejiro 119:​160, imuẹro vọ yen o fori nẹ avwanre vwo?

² Idibo ri Jihova eje vwo imuẹro nẹ ọ yehẹ “Ọghẹnẹ rẹ uyota” na, nẹ ọkieje yen o vwo ru obo ri me yovwin kẹ avwanre. (Un 31:5; Aiz 48:17) Avwanre riẹnre nẹ a sa vwẹroso obo ri Baibol na tare nẹ, “Ekuogbe rẹ ota [Ọghẹnẹ] ejobi uyota.” (Se Une rẹ Ejiro 119:160.) Avwanre rhọnvwe phiyọ oborẹ ohwo ọvo ro yono Baibol kodo tare nẹ: “A mrẹ ofian vuọvo yẹrẹ ota rẹ Ọghẹnẹ tare ro shefia vwẹ Baibol na-a. Ihwo rẹ Ọghẹnẹ sa vwẹroso obo rọ tare kidie ayen vwẹroso Ọghẹnẹ rọ tarọ na.”

3. Die yen a cha ta ota kpahen vwẹ uyono nana?

³ Mavọ yen a sa vwọ chọn ihwo efa uko vwọ vwẹroso Ota rẹ Ọghẹnẹ kirobo avwanre vwẹrosuọ? E je roro kpahen iroro erha re sa nẹrhẹ avwanre vwẹroso Baibol na. A cha ta ota kpahen oboresorọ a sa vwọ tanẹ Baibol na pha gbagba, orugba rẹ aroẹmrẹ rọyen, kugbe ẹgba ro se vwo wene ihwo.

4. Diesorọ ihwo buebun vwo vwo ẹwẹn ivivẹ kpahen Baibol na?

⁴ Jihova Ọghẹnẹ reyọ eshare 40 re fuevun vwo si Baibol  na. Ẹkẹvuọvo, o vwo imanuskripti rẹsosuọ vuọvo rẹ ayen siri rọ herọ te ọke na-a. b E re herọ nonẹna kẹ e ra vwariẹn si abọ buebun. Ọnana kọ nẹrhẹ ihwo evo roro sẹ Baibol re se nonẹna ghini mu ọhọ rẹ eta re si phiyọ ayen ẹsosuọ. Wọ riẹn oboresorọ e vwo vwo imuẹro nẹ obo rehẹ Baibol na ghini mu ọhọ rẹ obo re si phiyọ imanuskripti na ẹsosuọ?

5. Idjerhe vọ yen a vwọ rhoma si ẹbẹre ra vwẹ Hibru si vwẹ Baibol na? (Ni uhoho rọhẹ opharo ọbe na.)

⁵ Ọ sa vwọ sẹro rẹ ota rọyen rọ vwẹ ẹwẹn ọfuanfon rọyen mu ihwo vwo si phiyọ Baibol na, Jihova da vwẹ odjekẹ phia nẹ a rhoma vwariẹn si. Ọ vwẹ odjekẹ kẹ ivie ri Izrẹl nẹ ayen si eta rẹ Urhi na reyọ, ọ je vwẹ ihwo ri Livae vwo mu nẹ ayen vwẹ Urhi na vwo yono ihwo na. (Urh 17:18; 31:​24-26; Ne 8:7) Ayen vwo rhivwin nẹ ighuvwu rẹ ayen hepha vwẹ Babilọn kpo nu, ẹko rẹ isiẹbe evo re tẹn ona rẹ isiesi da rhoma si ẹbẹre ra vwẹ Hibru si na abọ buebun. (Ẹzr 7:6) Eshare nana nabọ gbẹrophiyotọ si isiesi na. Ukuotọ rọyen, isiẹbe na ke nabọ kere eta na ji kere ubiota ọvuọvo rere ayen vwo vwo imuẹro nẹ kemu kemu re siri na nabọ gba. Dedena, fikirẹ jẹgba rẹ ihworakpọ, omo osichọ evo je shọrọ ro Baibol na. Ọ vwọ dianẹ a vwariẹnrẹ si abọ buebun na, kọ sa nẹrhẹ a fobọ vwo oniso rẹ osichọ nana. Vwẹ idjerhe vọ?

6. Mavọ yen a sa vwọ mrẹ osichọ vwẹ Baibol evo ra rhoma vwariẹn si?

⁶ O vwo omamọ rẹ ona ọvo rẹ ihwo ri yono ẹbe kodo nonẹna vwọ jokaphiyọ osichọ rẹ ihwo re rhoma vwariẹn Baibol na si. Kerẹ udje: Ọ da dianẹ a vuẹ eshare 100 nẹ ayen ọvuọvo vwẹ obọ vwo si eta rehẹ aruọbe ọvo phiyotọ. E gbe dje nẹ ọvo usun rẹ eshare de si amasan ọvo chọ. Idjerhe ọvo a sa vwọ mrẹ osichọ yena, ọyen a da reyọ obo ro siri na vwọ vwanvwen i rẹ ihwo ri chekọ na siri. Ọtiọyen ọ je hepha, ihwo ri yono ẹbe kodo da reyọ imanuskripti ri Baibol buebun vwọ vwanvwen ohwohwo, kẹ ayen sa mrẹ osichọ rẹ ohwo ọvo usun rẹ ihwo ri siro na ruru yẹrẹ ota ro phori.

7. Mavọ yen isiesi rẹ ihwo re vwariẹn imanuskripti ri Baibol na si na gba te?

⁷ Ihwo re vwariẹn imanuskripti ri Baibol na si na, davwẹngba rayen eje vwo sio gbagba. Roro kpahen udje ọvo ro dje ọnana phia. E si imanuskripti rẹ ẹbẹre ra vwẹ Hibru si na vwẹ 1008 yẹrẹ 1009 C.E. E se Leningrad Codex. Ikpe evo rhire na, imanuskripti ri Baibol evo vẹ ẹbẹre efa ra mrẹre vwẹ ikpe 1,000 vwo krotọ vrẹ Leningrad Codex na. Ohwo se roro nẹ ọ vwọ dianẹ a vwariẹn imanuskripti na si rhe si kpo omarẹ ikpe 1,000 re na, eta ri Leningrad Codex na cha fẹnẹ eta rehẹ imanuskripti ri me kpo awanre re na. Dedena, ọyena dia uyota-a. Ihwo ri yono ẹbe kodo re reyọ imanuskripti awanre na vwọ vwanvwen e ra rhoma si na mrẹvughe nẹ dede nẹ omofẹnẹ hẹ obo re si eta na wan, jẹ ayen je vwẹ evuẹ ri Baibol na phia gbagba.

8. Ofẹnẹ vọ yen herọ vwẹ ẹbẹre ra vwẹ Grik si vwẹ Baibol vẹ ẹbe awanre efa?

⁸ Inenikristi rẹsosuọ nene udje rẹ ihwo re vwẹ obọ si ẹbẹre ra vwẹ Hibru si vwẹ Baibol na. Ayen nabọ gbẹrophiyotọ si ẹbe 27 rẹ ẹbẹre ra vwẹ Grik si vwẹ Baibol na rẹ ayen vwo ruiruo vwẹ emẹvwa kugbe aghwoghwo na. A vwọ reyọ imanuskripti rẹ ẹbẹre ra vwẹ Grik si vwẹ Baibol na ri ghwru chekọ vwọ vwanvwen ẹbe efa re ji si vwẹ uvwre ọke vuọvo na, ohwo ọvo ro yono ẹbe kodo da: “Kirobo rọ hepha, imanuskripti rẹ ẹbẹre ra vwẹ Grik si vwẹ Baibol na, . . . re herọ nonẹna gbare ji bun  vrẹ ẹbe efa re siri uvwre rẹ ọke yena.” Ọbe na Anatomy of the New Testament tare nẹ “Ohwo se vwo imuẹro nẹ oborẹ ọyen se vwẹ efanfan ri Baibol rọ nabọ fiotọ rẹ ẹbẹre ra vwẹ Grik si vwẹ Baibol na vẹ ọ rẹ ihwo ri ghini si Baibol na ẹsosuọ ghwe shamu.”

9. Kirobo rehẹ Aizaya 40:​8, die yen emuọvo rọ dia uyota kpahen evuẹ rehẹ Baibol na?

⁹ Ẹgbaẹdavwọn rẹ ihwo re nabọ gbẹrophiyotọ vwariẹn imanuskripti ri Baibol na si vwẹ ikpe buebun na, toroba efanfan ri Baibol rọ gbare rẹ avwanre mrẹ se ji yono nonẹna. c O muẹro nẹ Jihova yen ruro a sa vwọ sẹro rẹ ovuẹ rọyen kẹ ihworakpọ gbagba. (Se Aizaya 40:8.) Vwọrẹ uyota, ihwo evo je sa phraphro nẹ dede nẹ a sẹro rẹ evuẹ ri Baibol na te nonẹna, ọ dia ọyen o vwo mudiaphiyọ nẹ obọ rẹ Ọghẹnẹ yen o nurhe-e. Ọtiọyena e je a fuẹrẹn erọnvwọn evo ri djerephia nẹ obọ rẹ Ọghẹnẹ yen o nurhe.

10. Djudje aroẹmrẹ ọvo ro rugba ro djerephia nẹ obo rehẹ 2 Pita 1:21 uyota. (Ni ihoho na.)

¹⁰ Baibol na vọnre vẹ aroẹmrẹ ri rugba re, e si evo rayen phiyotọ ikpe ujorin buebun tavwen i ki rhi rugba. Ikuegbe djerephia nẹ aroẹmrẹ na eje ghini rugba. Ọnana gbe avwanre unu-u kidie avwanre riẹnre nẹ Jihova yen vwo Baibol na. (Se 2 Pita 1:21.) Roro kpahen aroẹmrẹ ro shekpahen eshe rẹ orere ri Babilọn awanre. Vwẹ omarẹ ukpe 778 fiẹ 732 B.C.E., ẹwẹn ọfuanfon de mu ọmraro Aizaya vwọ mraro nẹ a cha ghwọrọ orere ri Babilọn ro vwo ẹgba vwẹ ọke yena. Ọ tobọ se odẹ rẹ ohwo rọ cha ghwọrọ re se Sairọs, ọ da je nabọ mraro kpahen obo ra cha ghwọrọ wan. (Aiz 44:27–45:2) Aizaya je mraro nẹ a cha ghwọrọ Babilọn kare kare, ihwo gbe cha dia-a. (Aiz 13:​19, 20) Ọyen obo re ghene phia dẹn. Ihwo ri Mid vẹ Pẹsha de phi Babilọn kparobọ vwẹ 539 B.C.E., asan rẹ orere na hepha nonẹna hirhephiyọ asan ra ghwọrọ totọ.​—Ni ividio na Baibol  na Mraro rẹ Eshe ri Babilọn vwẹ ọbe ri Vwo Omavwerhovwẹn Bẹdẹ! na, uyono 03 ẹkpo 5 rọhẹ intanẹti.

11. Djise rẹ oborẹ Daniẹl 2:​41-43 ruẹgba wan nonẹna.

¹¹ Ọ dia ọke awanre ọvo yen aroẹmrẹ ri Baibol na vwo rugba-a, avwanre je mrẹ aroẹmrẹ ri ruẹgba nonẹna. Kerẹ udje, roro kpahen emuọvo rọ teyenphia vwẹ orugba rẹ aroẹmrẹ ri Daniẹl ro shekpahen ẹgba rẹ usuon rẹ Anglo-America. (Se Daniẹl 2:​41-43.) Aroẹmrẹ yena tarọphiyotọ gbagba nẹ ẹgba usuon nana ivẹ ri kuomagbe dia Anglo-America na, “ẹbẹre ọvo ganre” kerẹ utehru, “ẹbẹre ọvo ghwẹ” kerẹ ọphiẹn. Ọtiọyen ọ ghene hepha. Britain vẹ America djerephia nẹ ayen vwo ẹgba kerẹ utehru, ayen toroba ophikparobọ rẹ Ofovwin rẹ Akpọeje ivẹ re phiri na, ẹgba rẹ ofovwin rayen je rhua phiyọ. Dedena, ihwo rẹ ayen suẹn na ji dje asan rẹ ayen da vwiẹrẹ phia womarẹ ayen vwo nudje ọkieje kpahen oborẹ ayen suẹn wan vẹ ekiẹchuọ. O krinọ na-a, ohwo ọvo ro yono kpahen oseghe rẹ usuon rẹ akpọeje tare nẹ, “o vwo isuesun vuọvo re vwo mu vwẹ akpọ na rẹ ohẹriẹ rọyen rho te ọ ri United States nonẹna-a.” Vwẹ ikpe evo rhire na, ẹkuotọ sansan rehẹ otọ ri Britain rọ dia ẹbẹre ọfa rẹ ẹgba rẹ usuon nana rhọnvwan phiyọ ohwohwo-o kidie ihwo rẹ ẹkuotọ na rhọnvwan phiyọ ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ oyerinkugbe ro fori nẹ ọ dia vwẹ uvwre rẹ ẹkuotọ rehẹ ukoko ri European Union na-a. Ohẹriẹ nana kọ nẹrhẹ ọ bẹn usuon rẹ Anglo-America na se vwo kuevun gbe brorhiẹn ọvo.

12. Imuẹro vọ yen aroẹmrẹ ri Baibol na kẹ avwanre?

¹² Buebun rẹ aroẹmrẹ ri Baibol na ri rugba re, nẹrhẹ avwanre riẹn nẹ ive rẹ Ọghẹnẹ ri shekpahen obaro na ji che rugba. Oma ru avwanre kerẹ ọbuine na rọ nẹrhovwo rhe Jihova nẹ, “Ẹnwẹ mẹ rọ riako fiki esivwo wẹn; mi phiẹrohọ ota wẹn.” (Un 119:81) Vwẹ Baibol na, Jihova kẹ avwanre “iphiẹrohọ” kpahen obaro na. (Jer 29:11) Ọ dia ẹgbaẹdavwọn rẹ ihwo rẹ akpọ yen e mu iphiẹrophiyọ rẹ avwanre ro shekpahen obaro na kpahe-en, ẹkẹvuọvo e muro kpahen ive ri Jihova. E jẹ avwanre ra vwẹ ọkieje vwo ruẹ ẹroẹvwọsuọ re vwo kpahen ota rẹ Ọghẹnẹ ganphiyọ womarẹ a vwọ nabọ yono aroẹmrẹ rehẹ Baibol na.

13. Vwo nene obo rehẹ Une rẹ Ejiro 119:​66, 138, die yen emu ọfa ro djerephia nẹ a sa vwẹroso Baibol na?

¹³ Emu ọfa rọ sa nẹrhẹ a vwẹroso Baibol na yen e de roro kpahen erere ro no cha siẹrẹ ihwo de nene uchebro rọyen. (Se Une rẹ Ejiro 119:​66, 138.) Kerẹ udje, ihwo evo rẹ orọnvwe rayen dino fan jovwore, yerẹn kuẹgbe asaọkiephana. Oma vwerhẹn emọ rayen nẹ ayen hẹ evunrẹ orua rẹ Inenikristi rọ dia asan rẹ oma de fu ayen re de ji dje ẹguọnọ kẹ ayen.​—Ẹf 5:​22-29.

14. Djudje ro obo ri djerephia nẹ uyota ri Baibol na se wene ohwo siẹrẹ a da reyọ vwo ruiruo.

¹⁴ Iji ri sianro dede, kurhẹriẹ womarẹ uchebro rẹ aghwanre ri Baibol rẹ ayen reyọ vwo ruiruo. Roro kpahen oborẹ uchebro ri Baibol vwẹ ukẹcha vwọ kẹ Jack d re mu phiyọ uwodi. Ọyen onogbozighi ra riẹn phiyọ ọ ro me sianro vwẹ usun rẹ inogbozighi re brorhiẹn rẹ ughwu hwe. Ẹkẹvuọvo Jack da vwomaba ihwo ra vwẹ Baibol yono vwẹ uwodi na. Uruemu esiri rẹ iniọvo ri ruẹ uyono na djephia te re ẹwẹn mamọ, ọtiọyena ọ da ton uyono ri  Baibol phiyọ. Ọ vwọ reyọ uyota ri Baibol vwo ruiruo vwẹ akpeyeren rọyen, uruemu rọyen vẹ oka rẹ ohwo rọ hepha de rhi yovwinphiyọ. Ọke vwọ yanran na, Jack de rhi muwan rọ vwọ dia oghwoghwota ro ji bromaphiyame-e, ukuotọ rọyen o de bromaphiyame. Ọ vwẹ oruru ghwoghwo Uvie rẹ Ọghẹnẹ vwọ kẹ ihwo re vẹ ọyen gba hẹ uwodi na, ọ da hanvwe mamọ ihwo ẹne yen ọ vwẹ ukẹcha kẹ vwo yono uyota ri Baibol na. O rhi vwo te ẹdẹ re che vwo hwe, jẹ Jack kurhẹriẹ re. Ọvo usun rẹ iguẹdjọ rọyen da ta: “Jack rha họhẹ ohwo ri mi vugheri ẹgbukpe 20 re wanre na-a. Iyono rẹ Iseri Jihova na wene akpeyeren rọyen.” Dede nẹ e hwe Jack, jẹ udje rọyen djerephia nẹ a sa vwẹroso Ota rẹ Ọghẹnẹ nẹ o vwo ẹgba ro se vwo wene ohwo.​—Aiz 11:​6-9.

15. Idjerhe vọ yen uyota ri Baibol na rẹ ihwo ri Jihova yerẹn akpọ nene nonẹna vwọ nẹrhẹ ayen fẹnẹ? (Ni uhoho na.)

¹⁵ Ihwo ri Jihova yerẹn kuẹgbe kidie ayen yerẹn akpọ nene uyota rẹ Baibol na. (Jọ 13:35; 1 Kọ 1:10) Ufuoma vẹ okugbe rọhẹ ohri rẹ avwanre vwomaphia gbonozẹ siẹrẹ a da reyọ vwọ vwanvwẹn ohẹriẹ ra mrẹ vwẹ ohri rẹ ihwo, irere, kugbe ihwo ri sivwẹn oseghe rẹ usuon vwẹ akpọ na. Okugbe nana rẹ eghene ọshare ọvo re se Jean mrẹre te re ẹwẹn mamọ. Ẹkuotọ ọvo vwẹ Africa yen ọ dia ghwanre. Ofovwin vwo she vwẹ ẹkuotọ na, ọ da vwomaba ẹko rẹ isodje, jẹ ọke vwọ yanran na ọ da djẹ kpo ẹkuotọ ọfa rọ kẹrerẹ. Ọ da yan kanrẹ Iseri ri Jihova vwẹ oboyin. Jean da ta: “Mi yonori nẹ egọghẹnẹ rẹ uyota, vwobọ vwẹ oseghe rẹ usuo-on ayen je hẹrioma-a. Ukperẹ ọtiọyen, ayen vwo ẹguọnọ rẹ ohwohwo. Me vwẹ akpeyeren mẹ eje họnre kẹ ẹkuotọ. Ẹkẹvuọvo mi rhi vwo yono uyota rẹ Baibol na re, me da vwẹ arhọ mẹ kpahotọ kẹ Jihova.” Jean de rhi wene kare kare. Enẹna ukperẹ ọ vwọ họnre ihwo rẹ ẹkuruemu rayen fẹnẹ ọ rọyen, kohwo kohwo rọ yan kanre kọyen  o ghwoghwo ovuẹ rẹ ufuoma rọhẹ Baibol na kẹ. Ọ vwọ dianẹ uchebro ri Baibol na vwẹ ukẹcha kẹ ihwo ri nẹ ẹkuotọ sansan rhire na, ọyen odjephia nẹ a sa vwẹroso Ota rẹ Ọghẹnẹ.

16. Diesorọ ọ vwọ ghanre re vwo ru ẹroẹvwọsuọ re vwo kpahen ota rẹ Ọghẹnẹ ganphiyọ?

¹⁶ Akpọ na vwo miovwẹnphiyọ na, a cha davwẹn ẹroẹvwọsuọ rẹ avwanre vwo kpahen uyota na ni. Ihwo sa davwẹnẹgba vwọ nẹrhẹ avwanre vwo iroro ivivẹ kpahen uyota rọhẹ Baibol na yẹrẹ sẹ Jihova ghini vwo ẹko rẹ ihwo evo vwo mu re vwẹ odjekẹ vwọ kẹ ihwo rọyen re ga nonẹna. Ẹkẹvuọvo o de mu avwanre ẹro nẹ ọkieje yen Ota ri Jihova vwọ dia uyota, kẹ avwanre sa sen ọdavwini tiọyena rọ vwọso esegbuyota rẹ avwanre na. Kẹ e che brorhiẹn a vwọ vwẹ udu avwanre “kpahe iji wẹn [kọyen Jihova] re mi ru ayen rhiri bẹdẹ, re te oba.” (Un 119:112) “Oma gbe rha vo” avwanre ra vwọ vuẹ ihwo efa kpahen uyota na re ji vwo jiro kẹ ayen nẹ ayen reyọ vwo ruiruo vwẹ akpeyere-en. (Un 119:46) Avwanre ki ji se chirakon rẹ edavwini egangan ji te omukpahen vẹ aghọghọ “vwẹ evun rẹ oja.”​—Kọl 1:11; Un 119:​143, 157.

17. Die yen uyovwinrota rẹ ukpe na cha nẹrhẹ avwanre karophiyọ?

¹⁷ A kpẹvwẹ Jihova rọ nẹrhẹ avwanre mrẹ uyota na vughe! Uyota yena ru avwanre gan, ọ kẹ avwanre iphiẹrophiyọ ro muẹro kugbe uvi rẹ odjekẹ vwẹ akpọ nana ro tighiri rọ je yanghan ku na. Ọ kẹ avwanre iphiẹrophiyọ ro shekpahen omamọ rẹ akpọ vwẹ obaro na vwẹ otọ rẹ usuon Uvie rẹ Ọghẹnẹ. E jẹ uyovwinrota ukpe ri 2023 na chọn avwanre uko vwo ru imuẹro avwanre gan kokoroko nẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ eje​—kọyen ekuogbe rẹ ota rọyen​—uyota!​—Un 119:160.