Skip to content

Skip to table of contents

MWAHA ONTHOKORORIWA 1

Muroromeleke weera “masu a Muluku teekhaikhai”

Muroromeleke weera “masu a Muluku teekhaikhai”

YOOLEPA YA EYAAKHA YA 2023: “Muru wa nsu nanyu ti ororomeleya.”— NSAL. 119:160.

ETXIPO 96 Nivaheke Efaita Eliivuru ya Muluku

ELE NINKELA AHU OXUTTERA a

1. Mwaha wa heeni atthu antxipale ehimmuroromelaaya Biblya?

 ATTHU antxipale mahikwaano, khayaasuwenle atthu anrowaaya waaroromela. Awosa khasuwenle waari weera animwaaroromela atthu yaale anaatikhinaaya naari waattittimiha, ntoko mapoliitiku, masiyentista ni mampresariyu. Opwaha mwa yeeyo awosa khanattittimiha ahooleli antxipale a ittiini. Okhala weera asilopwana awo annavarela muteko Biblya, nto nihitikhineke atthu awo yaahiyaka omwaakhulela Biblya.

2. Moovarihana ni Nsalmu 119:160, etthu heeni nintthuneyaahu oororomela?

2 Ntoko arumeyi a Yehova, hiyo ninnaakhulela weera owo “Muluku eekhaikhai.” Mwaha wooweera imaara sootheene owo ontthuna itthu sooreera wa hiyo. (Nsal. 31:5; Yes. 48:17) Hiyo pooti ororomela itthu ninsomaahu mBiblyani, mwaha wooweera “nsu nanyu ti nororomeleya.” b (Mmusome Nsalmu 119:160.) Ni hiyo ninnaakhulela etthu emoha namasoma a Biblya aalempaawe: “Khiyaavo etthu Muluku onihimaawe eri yoowotha. Nari ohiya okwanihera itthu onhimawe.” Atthu a Muluku annaakhulela itthu sootheene onhimaawe mwaha wooweera aasuwela weera Muluku toororomeleya.

3. Eheeni ninrowaahu woona mwa yoosomeene yeela?

3 Moota heeni ninkelaahu waakhavihera atthu akina oororomela masu a Muluku ntoko hiyo ninroromelaahu? Nrowe noone mathowa mararu anneriha hiyo omuroromela Biblya. Ororomeleya wa soolempwa sawe, okwanela wa iprofesia, ni owera wootxentxa ikumi saatthu.

NINSUWELA HAYI WEERA BIBLYA KHATXENTXINWE OVINYERA VAAVO OLEPINWAAWE?

4. Mwaha wa heeni atthu akina ahimmuroromelaaya Biblya?

4 Yehova ohaavarihela muteko alopwana 40 oororomeleya weera elepe iliivuru sa mBiblyani. Nto soolempwa soopatxera soohiya okhala. c Sootheene nikhalannahu mahikwaano ikoopiya sa ikoopiya. Mwaha wa yeeyo atthu akina mahimwaano annihovela waari weera itthu ninsomaahu mBiblyani mahikwaano, tiseiye saalempwale ni asilopwana ale. Mene iyo ninnaakhulela weera soolempwa iya khasivirikanne. Mwaha wa heeni?

Maprofisional Anamakopiyari a soolepa sa eHeberi anniilipihera vantxipale weera yoone masu a Muluku ankopiyaraaya waari weera annakoopiyari nnene (Nwehe mwaha 5)

5. Soolempwa sa eHeberi sikopiyariwe moota heeni? (Nwehe efootu ya vakaapani.)

5 Weera akosoopiwe Biblya, Yehova aahaleela arumeyi awe weera epake ikoopiya. Owo aahaleela mamwene ana a Israeli weera epake ikoopiya sa nlamulo, ni waathanla alevi weera yaaxuttihe atthu ale. (Ola. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Emaara ayuda yaakuxerinwaaya oBabilonia, egrupu emoha ya makopista yoosuwela, yaapatxera opaka ikoopiya sa soolepa sa eHeberi. (Ezra 7:6, enoota.) Asilopwana ale yaari ookosoopa, mwa ntakihero, evinrene etempu, yaapatxera okontari masu ni masu, mwa ikoopiya iye yaapakaaya ni eletra ni eletra. Nto yannapaka eyo weera masu ale ekopiyari nnenesene. Nnaamweera vareene hiiho, asilopwana ale yaari oohimalela, nto mwaha wa yeeyo, yannahiya ifaaliya. Mwaha wooweera soopakiwa ikoopiya imoha-moharu, ifaaliya iyo pooti ophwanyiwa. Moota heeni?

6. Moota heeni simphwanyiwaaya ifaaliya sikopiyarelinwe mBibliyani?

6 Anamasoma oolelo, annawera ophwanya ifaaliya iyo sikopiyarelinwe mBiblyani. Mwa ntakihero, nkuupuwelani ha: alopwana 100 annatthuna okopiyari nimatata aya yoolepa emoha, nto vaavo ampatxeraaya okopiyari, mulopwana mmoha onnahiya efaaliya mpuwa mwa ekoopiya awe. Nto weera aphwanye efaaliya eyo, onnatthuneya olikanxera ekoopiyaawe ni ikoopiya sa atthu akina. Emoha-moharu elikanxeraka ni ikoopiya sintxipale sipakinwe, awo pooti owera ophwanya ifaaliya sihiiwale naari saahelinweene miruku ikina.

7. Ninsuwela moota heeni weera soolepa sa mBiblyani saathokororiwa nnene?

7 Atthu ale yaakopiyari soolepa sa mBiblyani, khayakuxera matheela muteko owo. Nwehe ntakihero nnoonihera eyo, yoolepa ya khalayi ya eHeberi, eri ya 1008 naari 1009 E.C. owo oniitthaniwa Códice de Leningrado mene nto vaanaanoru saaphwanyiwa soolepa sa mBiblyani sa iyaakha 1.000 ehinaakuve osuweliwa ecodice ya Leningrado. Atthu akina yuupuwela weera sanvirikana vantxipale econdice ya Leningrado ni yoolepa ele yaaphwanyiwe. Mene iyaakha 1.000 sivinreene yoolepa ela yaakopiyariwa emaara niimaara sintxipale, nto kiyeereñye eyo. Mwaha wooweera salikanxerinwa soolepa iye, nto maspesialista yaahoonelela weera khasavirikannexa, mwaha wooweera masu yaavirikanne yaataphulela etthu emoha-moharu.

8. Ovirikana heeni okhanle mwa ikoopiya sa eGrego ni ikoopiya sa ibuukhu ikina saalepinwe etempu ene yeele?

8 Makristu oopatxera yannapaka ikoopiya sa soolepa sa eHeberi, awosa tho yaapaka ikoopiya moomaaleleya, mwa ibuukhu 27 sa soolepa sa eGrego seiyo yaavarelaaya muteko mmuthukumanoni mwaya ni mmutekoni moolaleera. Especialista mmoha vaavo aalikanxenraawe soolepa sa eGrego ni ibuukhu ikina, salempwale ehuhu emoha-moharu ohimme ha: “Moohihovela sookhala soolempwa sintxipale sa eGrego olelo va opwaha soolepa sinxipale saalempwale ehuhu ene yeele.” Ni soolepa sa mBiblyani siri soolikaneene. Eliivuru emoha ya ireferencia ehimme: “Hiyo nroromeleke weera soolepa ninsoomaahu sa eHeberi sitaphulelinwe viinaano, sinhima itthu imoha-moharu saalepiwe khalayi.”

9. Moovarihana ni Yesaya 40:8 eheeni nneeraahu nihime sa mitthenka sa mBiblyani?

9 Mwa iyaakha sintxipale, alipa ookopiyari yannavara muteko woomaaleleya weera emukopiyari nnene sene Biblya ola nraahuno olelo va. d Moohihovela Yehova topanke weera masu awe evirelele okhala naari otxentxiwa mpaka mahiku ahu ala. (Mmusome Yesaya 40:8.) Nnaamweera vaareene hiiho akina pooti weera okhala weera Biblya khatxentxinwe, nto eyo khentaphulela weera Biblya uupuxeriwe ni Muluku. Nrowe noone mathowa annonihera weera Biblya, mweekhaikhai uupuxeriwe ni Muluku.

IPROFESIA SA MBIBLYANI TI SOOROROMELEYA

Left: C. Sappa/​DeAgostini/​Getty Images; right: Image © Homo Cosmicos/​Shutterstock

Iprofesia sa mBiblyani sokwanela ni ikina sinnakwanela (Nwehe eparagrafu 10-11) f

10. Muupuwelaka yoolepa ya 2 Pedru 1:21, nvahe ntakihero na eprofesia yaakwanenle. (Nwehe efootu.)

10 Mbiblyani ninnaphwanya iprofesia sintxipale sikwaniherinwe. Ikina sikwanenle sivinreene iyaakha sintxipale sipakinweene. Ni sooweereya sinoonihera eyo, hiyo khanintikhina mwaha wooweera iprofesia sootheene supuxerinwe ni Yehova. (Mmusome 2 Pedru 1:21.) Mwa ntakihero, nkuupuwelani woohima sa eprofesia sinhima sa onyaanyiwa ecidade ya oBabilonia, mwa esekulu 8 A.E.C., mprofeti Yesaya aahupuxeriwa eprofesia emoha yaahima moota yaarowaaya onyaanyiwa ecidade ya oBabilonia. Owo-tho aahima weera mulopwana mmoha onitthaniwa Kiru aamunyaanya ecidade ele ni aahima moota owo, aarowaawe opaka eyo. (Yes. 44:27–45:2) Yesaya tho aalepa weera ecidade ele ya oBabilonia, yaamunyaanyiwa ni ohikhaliwa-tho. (Yes. 13:19, 20) Nto moohihovela eprofesia eyo yaakwanela. Babilonia aanyanyiwa ni mametopersia ni mapersia eyaakha ya 539 A.E.C. olelo va nipuro naaphwanyaneya ecidade ele noothatuwa mathala.—Nwehe eviidiyu Biblya aahima weera ecidade ya oBiblonia yaamunyanyiwa, eversao eletronica ya liivuru Mukhaleno ekumi yoohimala!, yoosoma 3 epontu 5.

11. Eprofesia ya Daniyeli 2:41-43, enkwanela hayi mahikwaano?

11 Iprofesia sa mBiblyani khasikwanenle khalayiru paahi, mene nto olelo va-tho sinnakwanela. Mwa ntakihero, muupuwele eprofesia ya Daniyeli enuuluma sa epotensia mundial Anglo-Americana. (Mmusome Daniyeli 2:41-43.) Eprofesia eyo enoonihera nnene sene weera epotensia mundial yaarowa okhala “yoolipa” ntoko eyuuma ni “yoohilipa ntoko oloko.” Moohihovela olelo va hiyo ninnoona weera eyo ettiitthu. Reino Unido ni Estados Unidos erinono olipa wa eyuuma. Ooweeli aya yaawina Ikhotto iye sa elapo yootheene. Ni aavirelela owera ni okhalano anakhotto antxipale. Mene owera iyo araayano wookhalano mpika mwaha wooweera atthu annanyeserera okhalano idireitu saya mooweela mwa masindicato, ikampanya sa idireito civis ni movimentos de independência. Especialista mmoha a ipoliitika mundial, oohima naanaanoru: “Olelo, mwa ilapo sootheene, khiyaavo elapo yookawanyeya woohima sa ipoliitika omphwaha Estados Unidos.” Ni Reino Unido eparte ekina ya epotencia mundial ela itthu khasivirikanne. Iwe-tho, wookhala okawanyeya otokotoko, wa onthamwene heeni ontthuneyaaya Reino Unido okhalano ni União Europeia. Mwaha wa okawanyeya iwo, epotensia Anglo-Americana khanwera opaka itthu moomaaleleya.

12. Iprofesia sa mBiblyani sinniroromeliha eheeni?

12 Iprofesia sintxipale sa mBiblyani sikwanenle, sinnalipiha nroromelo nahu weera itthu Muluku onlaihenraawe sa muhoolo sinookwanela. Hiyo ninnaakhulela nivekelo nasalmu aapankaawe. Owo ohimme ha: “Munep’aka onnalakaseya wìnlelaka ovuluxa wanyu, miyo kinaroromela masu anyu.” (Nsal. 119:81) Moorweela mwa Biblya, Yehova moosiveleya oonivaha, “ehuhu ya muholo ni nroromelo.” (Yer. 29:11) Yooweherera ahu ya muhoolo khaiyene olaihenre mutthu mene Yehova. Tivawonto oraaya wootthuneya omusoma Biblya weera nlipihe omuroromela wahu Yehova.

MIRUKU SA MBIBLYANI SINNAAKHAVIHERA ATTHU ANTXIPALE

13. Moovarihana ni Nsalmu 119:66, 138, mathowa heeni makina anoonihera weera Biblya toororomeleya?

13 Etthu ekina enneriha omuroromela Biblya mwaha wooweera miruku sawe sinnaakhavihera atthu antxipale. (Mmusome Nsalmu 119:66, 138.) Mwa ntakihero, mwaha wootthara miruku sa mBiblyani, matheli matxipale yaahanle omwalana vano toohakalala. Ni anamwane aya annakhala oovareleleya ni annisoona okhala oosiveleya.—Aef. 5:22-29.

14. Nvahe ntakihero nnoonihera weera otthara miruku sa mBiblyani onnatxentxa ikumi saatthu.

14 Hata atthu yaari anakrime ni oowoopiha, aatxentxa ekumi aya epatxerakaru otthara miruku sa mBiblyani. Moone ele yeereñye ni Jack. e Owo aari nakrime ootepaxa owali wa anakrime ootheene yaalamulelinwe okhwa, owo aari oowoopiha waapwaha ootheene. Nto Jack aahonela yoosoma emoha ya Biblya, oreera murima asinna yaamooniheraaya mulipa ootthukiwa yaamusomihaaya, wanvara murima Jack mpaka opatxera omusoma Biblya. Owo aapatxera otthara ele aasomaawe ni otxentxa makhalelo awe, owo aakhala mutthu ooreera murima. Noovira etempu Jack aakhala namalaleera ni aabatiziwa. Owo aari namalaleera anthiti ni ahakhavihera mapresu oophiyera 4 oxuttera ekhaikhai. Nihiku aarowaawe wiiviwa Jack eera areene mutthu mukineene. Adevogado mmoha aamukhavihera aahimme weera “Jack khaiyene mutthu yoole naamusuwenlaahu mwa iyaakha 20 sivinre. Itthu owo oxuttenraawe ni Anamoona a Yehova sootxentxa ekumi awe.” Jack aahiiviwa. Mene nto ntakihero nawe nnoonihera weera ninatthuneya omuroromela Biblya ni okhalano owera wootxentxa ikumi s’atthu.—Yes. 11:6-9.

Miruku sa mBiblyani sinnaakhavihera atthu antxipale oovirikana otxentxa ekumi (Nwehe eparagrafu 15) g

15. Moota heeni otthara miruku sa mBiblyani onaweerihaaya atthu a Yehova okhala oovirikana? (Nwehe efootu.)

15 Atthu a Muluku toowiraana mwaha wooweera annatthara muruku sa mBiblyani. (Yoh. 13:35; 1 Akor. 1:10) Murettele ahu ni wiiwanana wahu onnooneya, ni pooti ovirikana ni ohiiwanana wa anapoliitika, ovirikana wa atthu ni mikhalelo sa elapo ela. Wiiraana akhalannaaya atthu a Muluku waanvara murima mmiravo mmoha oneeriwa Jean. Owo ohuuwale elapo emoha ya w’Africa, vaavo elapo awe yaawaniwaaya ekhotto owo aavolowa anakhala toropa, noovira etempu owo aatthawela elapo ekina. Elapo ene tiyeeyo aasuwenlaawe Anamoona a Yehova. Jean onhima ha: “Miyo kaaxutteera weera ale aneerela eparte ettiini ya ekhaikhai, khaniivoloihera mpoliitikani naari khaakawanyeñyesa. Moovirikana niiyo, awosa annasivelana mukina ni mukhwaawe. Miyo kooyeleela etempu aka kaakiheraka elapo aka, kixutterakaru ekhaikhai, miyo kaavaherera ekumi aka weera kinvareleke Yehova.” Jean ootxentxa ekumi awe moomalela. Vano oohiya owana ni atthu ale ari oovirikana nuuwo, owo onniilipihera weera aalaleereke atthu ootheene mitthenka sa mBiblyani seiyo sinwiraaniha atthu. Etthu eyo enoonihera weera miruku sa mBiblyani sinnavareleya muteko waatthu antxipale ari mapuro oovirikana, nto ala mathowa anoonihera weera hiyo nintthuneya omuroromelaka Biblya.

NVIRELELE OROROMELA MASU A MULUKU

16. Mwaha wa heeni oraaya wootthuneya olipiha nroromelo nahu ni masu a Muluku?

16 Elapo ela enoovira eriki onanara, nto mwaha wa yeeyo omuroromela wahu Biblya pooti weereriwa. Atthu akina pooti oneeriha hiyo omuhovela Biblya. Mwa ntakihero, awo pooti ohima weera Biblya khaiyene toororomeleya, ni Yehova khaninvarela muteko kaporo ororomeleya ni a miruku weera aneettiheke. Hiyo naaroromelaka weera Biblya masu ekhaikhai, soowerera iyo khasinrowa ottettheiha nroromelo nahu. Nnoolakela otthara malamulo a Yehova “ehuhu eri yothene wohihiyerera.” (Nsal. 119:112) Hiyo “khannuuliwa muru” waalela atthu ekhaikhai naari owooperera weera etthareke miruku sa mBiblyani. (Nsal. 119:46) Opwaha mwa yeeyo, hiyo nooviriha maxupo ntoko ottharatthariwa, “moopixa murima ni ohakalala.”—Akol. 1:11; Nsal. 119:143, 157.

17. Yoolepa ya vayaakhani ennikhavihera moota heeni?

17 Moohihovela, hiyo ninnamuxukurela Yehova mwaha woonisuweliha ikhaikhai sa mBiblyani. Ekhaikhai ennanikhavihera okhala oomaaleleya, oororomela nave ennanixuttiha moota wookhala elapo ela eneera ovirelela okhala yooxupa. Ekhaikhai tho ennanivaha yooweherera ya muhoolo yooreera, vaavo Omwene wa Muluku onrowaaya olamulelaka elapo yootheene ya vathi. Yoolepa ya eyaakha ya 2023 enoonikhavihera weera nsu na Yehova ti neekhaikhai.—Nsal. 119:160.

ETXIPO 94 Ninnixukhurela Nuulumo na Muluku

a Yoolepa ya Nsalmu 119:160, ethanlinwe weera ekhale yoolepa ya eyaakha ya 2023, yeeyo eneera: “Muru wa nsu nanyu ti ororomeleya.” Moohihovela, nyuwo munnaroromela masu ala anlipiha nroromelo nahu. Mene atthu antxipale khammwaakhulela Biblya, naari weera owo pooti onivaha miruku sooreera. Yoosoma ela ninkela woona ipontu tthaaru, ninrowaahu ovarela muteko weera naaxuttihe atthu yaale ooreera murima omuroromela Biblya ni miruku sawe.

b MASU OWIIWANYEHIWA: Masu etaphuleliwe va eHeberi ooweera “ororomeleya” eversu ela, entaphulela yootheene naari neere envaha miruku sooweera Biblya ootheene ta ekhaikhai.

c Masu ooweera “soolempwa” soopatxera, sinhimmwa soolepa saalempwale ni matata.

d Weera musuwele sintxipale weera Biblya khatxentxinwe mwa iyaakha sintxipale sivinre, nvolowe esaite jw.org nipuro nneera “A História e a Bíblia.”

e Masina makina aatxentxiwa.

f YOOTAPHUELA YA EFOOTU: Muluku aalaihera weera ecidade ya oBabilonia yaamunyaanyiwa.

g YOOTAPHUELA YA EFOOTU: Yoolikanxeriwa—ohiya owana, mmiravo mmoha aaxuttera mBiblyani moota wookhala amurettele, ni waaxuttiha atthu akina opaka emoha-moharu.