1-2. Eeghe kụ edị ewạ mọ oghị ghisigh oḍighi ghan ghalhamọ r’amem dị yira moḍiiny muụm? Gbạ.

 IKA amem yira roḅeer ghan bọ otu ayira? Eeni eḅẹl amem mọ yira ookoroghian bọ oḍigh yira umhaạr ri oḅeer oḅaalhamhị. Kuolọ kokaạph ika eḍighi maạr dị yira owilhẹ otu phọ bịn u/ḅeer ghan mun? Idiphọ yira olhegheri bọ ni, moọny amem eenịr kekpolhan ni. Esi iduọn phọ, orue oḍighi idị otu phọ kadụgh ghan omhiịn oomo amem pọ kemoghi mọ ogbor ghan oḅeer obobọ ogbuurogh.

² Eniin phọ eten phọ kẹn kụ edị emhoghi mọ oghị ghisigh oolemhi iitughiạn r’aroozọ phọ ayira. Ii, kụ yira ogbi bọ oḍiiny amuụm, yira ulhọgh ni inyaạm onmeeghi araraạr siphẹ adọl aghuḍum mọ ayira pidị yira “owopha loor ayira osighẹ oomo ikarạph lọ aruzu phọ [r’aghuḍum mọ] ayira mebiphighạ.” (2 Kọr. 7:1) Kuolọ nyiidiphọ, ewạ dị yira kodaphạn oromha otelhedom mọ Pọl eḅẹm bọ mọ “iloghi phọ anyina r’iitughiạn phọ anyina eḍighi imoom emadạn.” (Efẹ. 4:23) Uḍighi ika kụ emhoghi bọ dị yira kokiọm ghisigh olọgh inyaạm oolemhi iitughiạn r’aroozọ phọ ayira? Loor esi dị eenịr aḅirinhi phọ ophọn phọ ketue ni bịn iḅogh iyira egina amem bịn eḍighi idị yira ko/ḅaạl mun ghisigh aZihova. Orue oḍuạ esi ipẹ phọ ḅilhẹ odụgh omhiịn risigh aZihova, pọ yira omoọgh ogbor ghan ooḅeghiọn iitughiạn phọ, roozọ phọ, r’aruuphuạ phọ ayira.

3. Remạ ghan eeghe oḅọl ilhoghi phọ ayira? (Rom 12:2)

³ Ewạ mọ oḍighi eeghe orue oolemhi iitughiạn phọ ayira obobọ onme eten iitughiạn phọ ayira? (Bạl Rom 12:2.) Ikpo onhụ aGrik phọ ogbạ bọ mọ “eḅọI ghụn iIoghi phọ anyina” kotue kẹn ni ogbạ mọ “oselhemhi olhoghi phọ oye phọ” oḍighi imhoom. Esi iduọn phọ, epelhom ni oḅẹm mọ oḍighi ghan iyạl ikpo igey araraạr siẹn  aghuḍum mọ ayira bịn. Kparipẹ ghụn remạ ghan okiririom ophogh odọ oye phọ yira oru bọ siphẹ ekpom mọ ayira kụ onmeeghi raraạr pidị adọl aghuḍum mọ ayira emhoọgh muḅọph r’asiigbu phọ aZihova. Yira ko/ḍighi iphẹn phọ mem bịn, kuolọ oomo amem.

4. Yira koḍighi eeghe omhiịn mọ aḅirinhi phọ u/bọl iitughiạn phọ ayira?

⁴ Amem dị yira momhunhughan kụ edị yira kotue oḍighi oomo araraạr phọ aZihova rawạ bọ moḍighi phọ. Toroboiperolbọ, nyiidiphọ ewạ ni dị yira kokiọm ghisigh olọgh ikuph oḍighi ghan ipẹ eḅeraạn bọ aZihova. Lọgh elhegh mọ siphẹ Rom 12:2 aPọl aḅẹm mọ ewạ dị yira kokiọm ghisigh oolemhi ghan eten iitughiạn phọ ayira pidị yira orue olhegheri iitughiạn phọ odị ipẹ enhighẹ bọ. Kparipẹ r’ongọ ogẹl dị aḅirinhi phọ kuḅọl iyira, kewạ ghụn mọ ooḅeghiọn loor phọ ayira ophogh mughumọ yira omeera ni mọ iitughiạn phọ Enhaạn eeḅakị siigbu r’osopha kirokirọ phọ ayira kparipẹ r’aḅirinhi phọ.

5. Ika kụ idị yira kotue ooḅeghiọn opogh mughumọ yira rootughiạn ni ilọ aḍio phọ aZihova metuman bọ siẹn? (Miịn afoto phọ.)

⁵ Ooḅeghiọn esi omaạm. AZihova rawạ mọ yira ‘okoriom ghan okparamị ḍighaạgh oḍighi ghan ilọ aḍio phọ Enaạn kenuụn eteẹny.’ (2 Pit. 3:12) Puruan loor mọ: ‘Adọl aghuḍum mọ amhị eḍeenhaan ni mọ mị alọgh ni elhegh mọ yira odi eekunha okarạph aḅirinhi phọ ophọn phọ ḍughụm? Osopha phọ amhị idị egbolhomaam oghị ogbogh askul r’odọ oḍighi phọ mị asaḅạr bọ eḍeenhaan ni mọ okumu aZihova kụ ekpanhạ iyaạr siẹn aghuḍum mọ amhị ḍughụm? Mị ameeraam ni mọ aZihova kamitiom ni ungọ imhị r’eghunotu phọ amhị raraạr phọ yoor omhoghi bọ ḍughụm? Obobọ mị ragbor ghan ni kaaḅaghamhiạn loor ilọ araraạr iphulhupul?’ Gbiom olhoghi anạ idị olhoghi aZihova raḅaạl ghan mem dị yira osighẹ ogbi phọ odị kụ oḍighi eḅẹl esi atorobọ iyaạr dị yira roḍighi.—Mat. 6:25-27, 33; Fil. 4:12, 13.

6. Eeghe kụ edị ewạ dị yira kokị ghisigh oḍighi ghan?

 ⁶ Yira omoghi ni ogbor ghan ooḅeghiọn ophogh ghan iitughiạn phọ ayira kụ oghị ghisigh ooḅenhion atorobọ iyaạr dị emhoghi. APọl aḅenhị buọ aKorịnt mọ: “lmitiom loor phọ anyina eḅiligha ephogh mọ nyina edimom ni omeeraam mọ.” (2 Kọr. 13:5) Etigheri oghị ituughạ ḅilhẹ r’omite ghan epẹ erugh phọ, orolhạn r’omheeraam mọ eḅaramaạm iitughiạn phọ ayira, igbiighi phọ, ḅilhẹ r’inyuughiom mọ ayira. Esi iduọn phọ, yira kotue ni oḅọl iitughiạn phọ ayira esi aạl ghan Ekpo Onhụ phọ Enhaạn, kụ otuughạ ootughiạn ghan eten phọ epẹ odị raatughiạn ghan bọ kụ oḍighi atorobọ iyaạr dị emhoghi omhiịn mọ adọl aghuḍum mọ ayira emoọgh ni muḅọph r’ogbi phọ aZihova.—1 Kọr. 2:14-16.

7. Odaphạn Efesọs 4:31, 32, eeghe kụ edị emhoghi mọ oḅilhẹ oḍighi, kụ uḍighi ika kụ ketue bọ eḍighi ipaanhaạn?

⁷ Bạl Efesọs 4:31, 32. Etigheri onmeeghi iitughiạn phọ ayira, ewạ ni mọ yira ‘okpologhiạn imoom igey aroozọ phọ.’ (Efẹ. 4:24) Iphẹn phọ eḅaramaạm ni olhọgh ikuph. Iniin araagharạ phọ ewạ bọ dị yira kosighẹ siẹn aghuḍum mọ ayira pọ ilhoghi eghiḍim, oghạgh olhoghi, ofughughuuny. Uḍighi ika kụ keḍighi bọ ipaanhaạn oḍighi iphẹn phọ? Loor esi dị rekpạr ghan ni iboom onme iniin ikarạph araagharạ. Esi omaạm, aBaibul phọ akaạph ni mọ abuniin awe “omoọgh oboom ofughughuuny” ḅilhẹ “roogborion ghan k’oghạgh olhoghi.” (Prov. 29:22) Kemoghi ni dị oye dị amhoọgh idọ araagharạ phọ iphẹn phọ kakị ghisigh alọgh ikuph onmia ghalhamọ r’amem dị maḍiiny ni muụm. Eḍeenhaan phọ yira kooḅeghiọn bọ eegholhomhi ni iphẹn phọ.

8-9. Ika kụ idị eḍeenhaan phọ aStephen emạ emitiom mọ emoghi ni oghị ghan aghisigh okporonhaạn ghan igbaany aroozọ?

⁸ Oniin onyọ umor dị oghol mọ Stephen ra/tue ghan kaphamhaghạn oghạgh olhoghi odị. Odị aḅẹm mọ, “Ghalhamọ r’iduọn mị maḍiiny bọ ni muụm, iwạ ni mọ mị ulọgh ikuph ophamhaghạn ofughughuuny phọ amhị. Esi omaạm, ḍiniin aḍio dị mị amite epẹ erugh phọ mị uphorogh ni oḅạ dị aru amhi radio amhị olhoghi amoto amhị. Mị ratuman bọ nyodị bịn atebeeny radio phọ bịn aghiil aḍuạ. Mem dị mị aghaạph ilọ iphẹn phọ raḅenhị bumor phọ, oniin okumor oye dị arọl aani siphẹ egu phọ upuru ni imhị mọ, ‘Stephen, mọ nạ uteẹny ni oye phọ nạ muḍighi ika nyodị?’ Aḍipuru phọ aḍiphẹ phọ iḍighi ni idị mị amhiigh ootughiạn mọ ekarạph eegharạ phọ amhị ke/ḍuạ emhạn ḅilhẹ mọ ewạ dị mị kalọgh inyaạm oḍighi oye eephọ.” b

⁹ Iduọn eḍeenhaan phọ aStephen emạ bọ emitiom, yira kotue ni oḅilhẹ ozọ ekarạph eegharạ dị yira ootughiạn mọ yira mokpạr opu, eten dị yira u/seere olhoghi. Eḍighi maạr dị emitenhaan nyinhạ pọ ka/ḅonyonhu azuan, kụ kaa/tughiạn mọ nạ okarạph onyọ aKristẹn. Ghalhamọ otelhedom mọ Pọl bịn aḅẹm ni mọ: “Mem lọ mị rawạ oḍighi igey, ikarạph ghụn kụ retu ghan kegbororian.” (Rom. 7:21-23) Onyọ aKristẹn dị amhunhughan o/lho, ikarạph araagharạ dị yira mokpạr ri opu igbaany keḅilhẹ ghan ni eḅula idiphọ eenịr reḅilhẹ ghan bọ keḍigh otu dị moḅeer ri. Esi iduọn phọ, kewạ dị yira kolọgh ikuph ogbuurogh ghan orue orọl adọl dị eḅaạl. Ika kụ idị yira kotue bọ oḍighi iduọn phọ?

10. Ika kụ idị yira kotue eenhan ikarạph aroozọ? (1 Jọn 5:14, 15)

¹⁰ Ḅeeḅereghị aḅenhị aZihova ilọ eegharạ phọ nạ rakparaghạ ghan bọ okpạr opu phọ, kụ aḍuom olhoghi mọ odị kanaghạn ni aḅilhẹ alhoghonhaạn nyinhạ ḍighaạgh. (Bạl 1 Jọn 5:14, 15.) Ghalhamọ r’iduọn aZihova ka/sighẹ bọ eten iiḍaạny asiemhiom eekunha ekarạph eegharạ phọ anạ, odị kakparamhị ni nyinhạ pidị nạ arue aghiọm ghisigh akaran. (1 Pit. 5:10) Toroboiperolbọ, ewạ ni dị yira koḍighi idị emhoọgh muḅọph r’iiḅereghị phọ ayira esi omhiịn mọ  yira u/muzeḍi ekpom ayira r’araraạr dị kesumeẹny ikarạph aroozọ phọ. Esi omaạm, yira ko/pogh ghan sifim, obobọ obalhạgh ghan rinyạ dị awe roḍeenhaan yogh roozọ phọ yira rokparaghạ ghan bọ okpạr opu phọ. Kụ ka/tolhonhaạn ghan ootughiạn ilọ ikarạph aruuphuạ.—Fil. 4:8; Kọl. 3:2.

11. Eeghe kụ edị yira kotue oḍighi orue oghị aghisigh okpolhoghiạn imhoom igey aroozọ phọ?

¹¹ Ghalhamọ r’iduọn nạ makporonhaạn bọ igbaany aroozọ phọ, emạn ni maạr dị nạ kakiọm ghisigh akpolhoghiạn imhoom mọ. Ika kụ idị yira kotue oḍighi iduọn phọ? Eḍighi ḍiigbu anạ otuughaạny ghan atorobọ eegharạ aZihova dị nạ atuughạ. (Efẹ. 5:1, 2) Esi omaạm, mem dị nạ aạl esi aBaibul dị eghaạph ilọ osạr owilhenhaạn phọ aZihova, puruan loor mọ, ‘Mị rasạr ghan ni kawilhenhaạn bunhọn?’ Mem dị nạ aạl idị aZihova aḍeenhaan igbiririph we dị ekuom, puruan loor mọ, ‘Mị amoọgh aani ni ogbolhomaam akị esi abumor r’abumaranhi phọ abuphẹ ekuom bọ ḍughụm, ḅilhẹ ika kụ idị mị katue aḍighi aḍeenhaan?’ Kiọm ghisigh aalemhi ghan iitughiạn phọ anạ esi okpolhoghiạn imhoom aroozọ, kụ aḅilhẹ aḍeenhaan aani ghan okparạm loor phọ anạ.

12. Ika kụ idị eḍeenhaan phọ aStephen emạ emitiom mọ aBaibul phọ amoọgh ni iikpọ onme aghuḍum awe?

¹² AStephen phọ oghaạph bọ oghol epẹ omhạn, enụm enụm arue ni akpolhoghiạn imhoom igey aroozọ. Odị aḅẹm mọ: “Ibadị araraạr memiteghu ni egbi k’amem mọ mị aḍiiny bọ muụm mọ, dị emhoghi mọ mị upamaghạn ofughughuuny phọ amhị. Mị matuughạ orelhe ghan oḍuạ mem dị awe rokparaghạ oḍighi iyaạr dị kekạgh olhoghi amhị obobọ oḍighi iyaạr omitiom ophoomhị araraạr. Ibadị awe, ghalhamọ r’anhịr amhị rusẹph ghan ni imhị esi eten phọ mị rapamaghạn ghan bọ loor amhị. Eḍighi ni iikia esi amhị! Kii/kpọ amhị iduọn mị arue bọ ranme ekarạph ezọ phọ amhị. Kparipẹ ghụn reḍeenhaan ghan mọ aBaibul phọ amoọgh ni iikpọ onme aghuḍum awe.”

13. Eeghe kụ kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh omhoọgh igey aruuphuạ? (Galetia 5:16)

¹³ Bạl Galetia 5:16. Olhoghonhaạn ayira ḍighaạgh oḍighi ipẹ enhighẹ bọ, aZihova mungọ iyira uwaloor iigbia phọ odị. Mem dị yira otuughạ Ekpo Onhụ phọ odị yira rolọgh ghan loor ayira eeḍiạn iiḅakiọm uwaloor iigbia phọ. Yira romoọgh ghan kẹn uwaloor iigbia phọ mem dị yira oghị ituughạ. Ituughạ phọ ringọ ghan iyira eepoogh ooḍikuan r’abumor r’abumaranhi dị rokparaghạ ghan oḍighi ipẹ enhighẹ bọ. Kụ ipẹ phọ rikparamhị ghan kẹn iyira. (Hib. 10:24, 25; 13:7) Mem dị yira olhọm aZihova esi iiḅereghị olhoghonhaạn ayira ḍighaạgh okpạr opu asidugh ayira, odị kungọ ni iyira uwaloor iigbia phọ odị orue okpạr opu r’oghiọm aghisigh ikuph phọ ayira. Ghalhamọ r’iduọn araraạr phọ iphẹn phọ ke/ḍighi bọ idị ikarạph aruuphuạ keḍuạ siẹn ekpom mọ ayira, kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oghel oḍighi omitiom aruuphuạ phọ riiḅaghamhị bọ iyira. Idiphọ aGaletia 5:16 eḅẹm bọ, uwaloor iigbia phọ kụ uḍiemhiom iyira, yira ‘ko/meel ghan mun oḍighinaan ekarạph ephuọm iphulupul phọ.’

14. Uḍighi ika kụ emhạn bọ maạr oghị ghan aghisigh ooneghị igey aruuphuạ?

¹⁴ Mem dị yira momhiigh oḍighi araraạr dị kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh omhoọgh igey asiya r’aZihova, pọ kewạ dị yira kokiọm ghisigh ooneghị ghan igey aruuphuạ. Eeghe kụ iḍighi? Loor esi dị, oniin amulhọgh ḍien ayira odi ni dị ra/naanhị ghan. Amulhọgh ḍien phọ opọ phọ pọ odẹgh ophogh oḍighi iyaạr dị i/nighẹ. Ghalhamọ r’amem dị yira moḍiiny ni muụm bịn yira otue ni omeel oḍigh odẹgh ophogh omhiigh omhoọgh aḍiḅeraạn oghị esi araraạr phọ emhoghi bọ mọ oghel idiphọ opheghogh iko, ophughọl amiim otenhom okụ, ḅilhẹ r’ophogh asifoto aradaḅạ. (Efẹ. 5:3, 4) Oniin oḍoọgh onyọ umor aḅẹm mọ, eniin iyaạr dị ekạr ikparanhaạn imhị okpạr opu  pọ omhoọgh aḍiḅeraạn orolhạn esi onhọn olhephiri oọny. Mị uutughiạn ghan mọ aruuphuạ phọ iphẹn phọ ketu ni eten, kuolọ ekiọm ni ghisigh edi r’amhị k’arodon.” Eeghe kụ kelhoghonhaạn nyinhạ ḍighaạgh okpạr opu egbagarạ ekarạph eephuạ?

15. Uḍighi ika kụ eḍighi bọ ni iyaạr okparamhị olhegheri mọ ikarạph aruuphuạ ree/ḅaghamhị ghan ogina ayira? (Miịn afoto phọ.)

¹⁵ Iduọn nạ raḍighi bọ oomo ipẹ nạ katue bọ okpạr opu ekarạph eephuạ, legheri mọ ogina anạ bịn kụ o/soman bọ ipaanhaạn phọ ipẹ phọ. ABaibul phọ aḅẹm mọ: “Torobọ odẹgh ophogh dị iteẹny inyina, pọ rateẹny ghan ni weye.” (1 Kọr. 10:13a) Onhọn aBaibul agbạ esi phọ isiẹn phọ mọ: “Odẹgh ophogh o/lho dị miteẹny ghan inyinha dị ko/teẹny ghan oye.” Ugẹ oromha phọ ophọn phọ oghiomaạn lhephiri r’anmariịr aKristẹn phọ orọl bọ epẹ Korịnt. Abuniin abidị uḍighi ghan buliom emhạ, buminiạn riiniọm, ḅilhẹ r’abupughọl miim. (1 Kọr. 6:9-11) Nạ ragbi mọ aruuphuạ phọ iphẹn phọ i/tu ghan mun ilhoghi abidị mem mọ bidị moḍiiny bọ ni muụm ḍughụm? Eeye, i/ḍighi idiphọ. Ii, oomo phọ abidị uḍighi Kristẹn dị osagharạn uwaloor iigbia phọ, kuolọ bidị awe dị u/munughan aani ni, esi iduọn phọ bidị ukparaghạ ghan ni okpạr opu ikarạph aruuphuạ mem emhạn mem. Iphẹn phọ ekpẹ ni ophoomhị ilhoghi ayira. Eeghe kụ iḍighi? Loor esi dị eḍeenhaan mọ torobọ ekarạph eephuạ dị nạ rakparaghạ ghan owilhẹ pọ awe morọl li dị okpạr opu ekarạph eephuạ phọ epẹ phọ. Esi iduọn phọ, emạn ni maạr dị yira ‘komiighemi omeeraam mọ ayira omerenyạn Eru, olegheri mọ iniin phọ odọ iminimiịn phọ kụ edianaan ni buọ oomo areelhe aḅirini phọ momeeraam bọ.’—1 Pit. 5:9.

16. Mem dị yira rokparaghạ ghan okpạr opu ekarạph eephuạ eeghe iitughiạn kụ edị i/wạ mọ yira omhoọgh, kụ eeghe kụ iḍighi?

¹⁶ Mem dị nạ rakparaghạ ghạn okpạr opu ekarạph eephuạ, kaa/tughiạn mọ oye o/nhaghanhạn ipẹ nạ rakaran bọ. Iitughiạn dị erọl idiphọ kekọm idị nạ kaloghoma mọ oḍuomolhoghi  o/lho mun ḅilhẹ mọ nạ ka/moọgh inyaạm okpạr opu. ABaibul phọ akaạph ni iyaạr dị eḍighi elọ okparamhị. Aḅẹm mọ: “Kụ Enaạn reḍighi ghan ni ilọ dị aguanaan, kụ odị ka/meera mọ odẹgh ophogh dị ipel inyina iteẹny inyina. Mem lọ odẹgh ophogh iteẹny inyina, odị kingọ ni inyina inyaạm okparạm ḅilẹ r’ilọ oḍighi kụ okpetenaan.” (1 Kọr. 10:13b) Kụ iḍighi kụ mem dị ekarạph eephuạ phọ retu nạ katue ni amoọgh ekol esi okparạm ghalhamọ igbagarạ ni. R’olhoghonhaạn aḍighaạgh aZihova nạ ka/tue ameel aḍighanhaan.

17. Ii ghalhamọ r’iduọn yira ko/tue bọ ni okpetenhaan ootughiạn ghan ikarạph aruuphuạ, eeghe kụ edị yira kotue ni opamaghạn?

¹⁷ Legheri mọ: Idiphọ yira u/munughan bọ ikarạph aruuphuạ keḍigh ghan ni ekpom ayira. Kuolọ mem dị eḍigh kaa/binya okpor osighẹ siphẹ olhoghi phọ anạ, idiphọ aJosef uu/binya bọ oghiil oḍuạ mem mọ anhịr aPotiphar awạ bọ orolhạn esi r’odị. (Gen. 39:12) Esi iduọn phọ, ka/ḍighi amitiom torobọ ekarạph eephuạ dị eḍigh ekpom anạ!

18-19. Iduọn yira rokparaghạ bọ oolemhi eten phọ epẹ yira rootughiạn ghan bọ, eeghe asipuru kụ edị ewạ mọ opuruan loor?

¹⁸ Orue oolemhi ghan iitughiạn phọ ayira pọ ewạ mọ yira olhọgh ikuph orue ootughiạn ghan r’ozọ ghan eten dị eḅọph r’ogbi phọ aZihova. Kụ iḍighi kụ, oomo amem ḅeeḅeghiọn ghan loor anạ kụ apuruan loor mọ: ‘Adọl aghuḍum mọ amhị eḍeenhaan ni mọ mị alọgh ni elhegh mọ yira odi eekunha okarạph aḅirinhi phọ ophọn phọ ḍughụm? Mị apoph ni rakị ghisigh esi okpolhoghiạn imhoom igey aroozọ phọ ḍughụm? Mị ameera ni dị uwaloor iigbia phọ aZihova kaaḅakị ghuḍum mọ amhị pidị mị arue aghel ruuphuạ iphulhupul ḍughụm?’

¹⁹ Iduọn nạ raaḅeghiọn bọ loor anạ kaphogh, kaa/tughiạn mọ nạ kaḍighi oomo araraạr eten dị emhunhughan. Kuolọ gbon ipẹ nạ mamhoọgh bọ ekol, mem dị nạ amhiịn esi dị nạ asughanham ki/phẹr nyinhạ olhọgh ikuph oolemhi. Kparipẹ ghụn, daphạn oromha phọ odi bọ Filipai 3:16 eḅẹm bọ mọ: “Ophạm ni okananaạm itooghị phọ ipẹ yira odạph bọ kụ oteẹny nyiidiphọ!” Mem dị nạ adaphạn oromha phọ ophọn phọ, legheri mọ aZihova kalhoghonhaạn ni nyinhạ ḍighaạgh oghiọm aghisigh oolemhi ghan iitughiạn phọ anạ.