'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ 2

‹˗Kwa ˈˈwɩ˗ ˗bha kö ˈwɔndɔdhe ˈö go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈ ˗yö kwa ˗zotakɔ ꞊gban ˈˈgla›

‹˗Kwa ˈˈwɩ˗ ˗bha kö ˈwɔndɔdhe ˈö go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈ ˗yö kwa ˗zotakɔ ꞊gban ˈˈgla›

‹˗Kwa ˈˈwɩ˗ ˗bha kö ˈwɔndɔdhe ˈö ˗Zlan ˗ya nu kwa ˗dhɛ bha, ˗yö kwa ˗zotakɔ ꞊gban ˈˈgla kö ˈkwa˗ dhɔɔbhaawɔn ˗nu ˗bho ˈkoo dɔ, kö ˈwɔn ˈö ˗së, ˈö ꞊bhlëë ˈdhö˗ ˗bha, ˈö˗ ˗zë ˈka ˗dhɛ ˈyaa˗ ˗bha, ˈkwa ˗kë ˗a këmɛ ˈka.›—WLƆ. 12:2.

ˈˈTAN 88 ˗Bhö ü ˗bha ʒiaan ˗nu ˗zɔn n ˗dhɛ

ˈPË ˈKWA DHO ˗A YÖ a

1-2. ˈKwa kwa bo ˗bɔyibhaasü ˈka, ˈmën kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa˗ kë? ˗A ˈgü ˈˈpʋ.

 KWA kwa ˗bha ˈkɔɔdhɛ ˗go ˗gɛnɲan ˈka ꞊dhɛ? ˗A ˈbha ˗ya kë ˈˈsanni ˈkwa ˈdho ˗a ˈgü, kwa˗ ˗dhɛ ˗zu ˗së ˈka. ˈˈKɛɛ kö ˈkwa kwa bo ˗a ˗dhɛ ˗go ˗sü ˈka ˈˈtʋ̈ŋ ˈnën ˈbha ˈˈpiʋ̈, ˈmën dho kë? ˗Bobi waa ˗dhii ˗wo ˗dho ˗a ˗dhɛ ˈkun. ˈKwa˗ pö kwa ˗bha ˈkɔɔdhɛ ˗yo ˈto ˗së, kwa dua ˗mü kö ˈkwa˗ ˗dhɛ ˗go ˗kplawo.

2 ˗Kɔ do ˈö bhë˗ ˈka, kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˗bha ˈwɔn kë ˗kɔ waa kwa ˗zotakɔ ˗nu baaˈˈ ˗kplawo. ˈˈSanni ˈkwa bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, kwa kwa ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˈkwa pë ꞊vadhɛ bho ˈˈgblʋʋ kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü, kë ˈˈdhʋ̈ kö pë ‹ˈˈpɛpɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ ˗yö ˗mɔɔ ˗bha ˈö kwa kwi ˈˈɛɛn kwa ˈnii˗ ˗dhii kun, ˈkwa˗ bho kwa ˗bha.› (2 Ko. 7:1) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗kwa to bɔmɛn Pɔdhö ˗bha ˗dhioo ˈˈpiʋ̈ kö ˗Zlan ˗yö zuʋ̈ˈˈ ‹˗dëü ˗ya kwa ˈgü ˗kplawo.› (Efɛ. 4:23, NTBL) ˈMën ˗kë ˈö ˈkwa dho kwa ˗zotakɔ waa kwa ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu bho ˈˈgblʋʋ ˗kpawo? ˈPë ˗kë ˈyö ˗tɔ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗dhii ˗ya kwa ˗bha ˈˈvaandhö. ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˗zotakɔ, mɛn suu ˈö ˈkwa˗ ˈka waa kwa zuʋ̈piʋ̈dhɛ ˗nu ˗ga ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka kö ˈkwa kë Zoova ˗dhɛ ˗së ˗kplawo.

˗KWA KWA «˗ZOTAKƆ ꞊GBAN ˈˈGLA»

3. Kwa «˗zotakɔ ꞊gban ˈˈgla» ˗sü ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ˗mën? (Wlɔmö 12:2)

3 ˈMën ˈkwa ˗dho ˗a kë kö ˈkwa kwa ˗zotakɔ ꞊gban ˈˈgla ɛɛnˈˈ bho ˈˈgblʋʋ? (Wlɔmö 12:2 ˗wo pö) Glɛkö ˗wo ˈö ˗kë «˗zotakɔ ꞊gban ˈˈgla» ˗sü ˈka bhë, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ꞊dhiëëta ˈö ˗kë «˗zotakɔ baaˈˈ» ˗sü ˈka. ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈, kö ˗a ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ kwa ˈwɔn ˗së ˈbha ˗nu kë kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü. Kwa dua ˗mü ꞊ʒiaan kö ˈmɛn ˈkwa˗ ˈka kwa zuʋ̈ˈˈ ˈgü ˈkwa˗ dɔ, ˈgo mü kö ˈkwa kwa ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ˗bɛ Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗bha. ˈPë ˈkwa ˗dho ˗a ˗kë ˗gɛnɲan ˈka do ˈyaa ˗mü. Kwa dua ˗mü ˈkwa˗ kë ˈˈdhʋ̈ ˗kplawo.

꞊Klaŋ ɛɛnˈˈ yö ˈka ka ˗kɔ ˗yɛ ˗a kë ˗sü ˗bha ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ka ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗wɔn ˗bɔ ˈˈdhiʋ̈ ˗ee? (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 4˗5 ˗bha, ˗an ˈgü.) c

4. Kwa ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ kö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˈya dho kwa ˗zotakɔ shiʋ̈ˈˈ?

4 Yi ˈö ˈwɔn yaa kë ˗dhii dho ˈgo kwa ˗bha ˗a ˈka, kwa ˗dho ˗mɔn Zoova dhɔɔbhaawɔn ˗nu kë ˗sü ˗bha ˈwɔn ˈˈpɛpɛ ˈgü. ˈˈSanni ˗a ˈˈtʋ̈ŋ bhë ˗yö ˗wo, kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈkwa kë Zoova ˗dhɛ ˗së. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Wlɔmö 12:2 ˈgü, Pɔdhö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˗zotakɔ ꞊gban ˈˈgla, kë ˈˈdhʋ̈ kö pë ˈö ˗Zlan ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ ˈkwa˗ dɔ. ˈKwa ˈdho kwa ꞊kwaa ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ˗zü kö ˗yö kwa ˈwɔn kë ˗kɔ waa kwa ˗zotakɔ ˗nu shiʋ̈ˈˈ. ˗Kwa kwa ˗de ˗ga ˗së ˈka ꞊ʒiaan kö ˗ya kë ꞊dhɛ ˗Zlan ˗zopiʋ̈wɔn ˈnën ˈkwa ˗gban ˗a ˗ta ˈkwa ˗da ˈwɔn ˗nu ˗ʒian ˗ta kö ˈkwa˗ ˈwɔn dɔ.

5. Zoova ˗bha yi ˈkpii˗ ˈö ˗ya yö kwa ˈka ꞊klöö˗ yö bhë, kwa ˗dho kwa ˗zota ˗a ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Pë ˈˈbin ˈö bhë ˗a ˗ga.)

5 ˗A ˈwɔnzuan ꞊nën: Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ö ˗bha ‹yi ˈkpii˗ ˗yö ˈto kwa ˈˈɲan.› (2 Piɛ. 3:12) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗kwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ: «A˗ ˗zɔn n ˗man ˗tosɛta kë ˗kɔ ˈgü ꞊dhɛ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ɲën ˗yi ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzü ˗ee? ꞊Klaŋ waa yö ˈa n ˗kɔ ˗yɛ ˗an kë ˗sü ˗bha ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗dhɔkësü ˈnën˗ ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ n ˗man ˗tosɛta ˈgü ˗ee? A n ˗zoyö ꞊dhɛ Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ö ˗zokë yaa n ˗man ˈkɔdhigümɛn ˗nu yi ˈˈpiʋ̈ ˗ee? Ɛɛnˈˈ a ˗ya ꞊nɔɔnpë ˗nü ˗wɔn ꞊zɔnŋta ˗kplawo ˗ee?» Zoova ˗ya kwa yö kö kwa˗ ˈˈslö mɛɛnˈˈ ˗ni ˈgü kö ˈkwa˗ dhɔɔbhaawɔn kë, ˗kɔ ˈö ˗kë ˗a ˈka˗ ˗dhɛ ˗së, ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü.—Mat. 6:25-27, 33; Fdh. 4:12, 13.

6. ˈMën kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa˗ kë ˗kplawo?

6 Kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˗zotakɔ ˗nu ˗ga ˗kplawo kö ˗a ˗dhɛ ˗nu ˈö ˈwaa ˗së ˈkwa ˗an bho ˈˈgblʋʋ. Bɔmɛn Pɔdhö ˗ya ˗pö Kodhɛŋtömɛn ˗nu ˗dhɛ: «Kaa ꞊dede ˗ka ka ˗dɩ ˗ga ˗së ˈka kö ꞊ya kë ꞊dhɛ ˈka ˈdhang ˗bho Yesu ˈˈdhiʋ̈ ˗zian ˗ta ꞊dedewo tɛan˗ ˈka kö ˈka˗ ˈwɔn dɔ.» (2 Ko. 13:5) «ˈDhang ˗bho Yesu ˈˈdhiʋ̈» ˗sü ˈyaa ˈnën ˗tɔ dosɛnŋ ˗bhɔkwëëkësü waa ˗zlanwopösü. ˗Yö ˗sü ˈpö kwa ˗zotakɔ, kwa dhɔɔbhaapë waa pë ˗nu ˈwo kwa ˗blü ˈwɔn ˗nu kë ˗sü ˗bha, ˗an ˗bha. ˈKwa˗ pö kwa ˗zotakɔ ˗yö ˈˈgla, kwa dua ˗mü ˈkwa Biblö ˗wo pö kë ˈˈdhʋ̈ kö kwa ˗zotakɔ ˗bɛ Zoova ˗bha ˗bha, ˈgo mü kö pë ˗nu ˈwo˗ ˗dhɛ ˗së ˈkwa pë ˈˈpɛpɛ kë ˈkwa ˗an kë.—1 Ko. 2:14-16.

‹-KWA KË MƐN SUU ˗DEE ˈKA›

7. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Efɛzö 4:31, 32 ˈgü, ˗mën ˈˈwɛɛ ˈbha ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa kë? ˈYö ˈmën ˗kë ˈö kë ˗sü ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗?

7 ˗Bhö Efɛzö 4:31, 32 ˗wo pö. ˗Ya ˈˈkan kwa ˗zotakɔ ˗nu ˗bho ˈˈgblʋʋ ˗sü ˗bha, kwa dua ˗mü kö ‹ˈkwa kë mɛ suu ˗dee ˈka.› (Efɛ. 4:24) ˈKwa˗ pö ˈkwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, kwa ˗bhawɔn ˗yö ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha. ˈˈTakɔ yaa ˗nu ˈkwa ˗dho pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈkwa ˈˈkan ˗an ˗bha ˗a ˈbha ˗nu ˈnën ˈwo ˗tɔ ˗kë ˈˈkakasü ˗sü, ˗naan yö ˗sü waa ˈˈdhiwo yaa pö ˗sü. ˈMën ˗kë ö ˗kan pë ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗bha ˗sü ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗? ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗wa ꞊gwëë kwa ˗bha. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˈwɔn ˗yö ˗shiö mɛn ˈbha ˗nu ˗dhɛ ˈˈvaandhö, ˈö˗ mɛn ˈbha ˗nu ˗de ˈpö ˗an zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˗kë ˈˈdhiʋ̈˗ ˗kplawo. (Prov. 29:22) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈkwa bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, kwa ˗bhawɔn ˗yö ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha ˗kplawo kö ˈkwa ˈˈtakɔ yaa ˗nu bho kwa ˗bha. ˗Kwaa ˈwɔnzuan do ˗ga.

8-9. Stefɛnö ˗bha ˈwɔnzuan ˗ya ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˗loo zii bho kwa ˗bha?

8 Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Stefɛnö ˈö ˈyaa kun ˗mɔn ˗ni ˈgü ö ˗de ˈkun ˗sü ˗bha zuʋ̈dhiʋ̈dhɛ ˗gɔ, ˗ya ˗pö: «ˈKö ˗kë ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ ˈman bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, a n ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗kplawo ˈa n ˗de kun zuʋ̈dhiʋ̈dhɛ ˗gɔ. Yi do ˈka kö a ˗zlanwopö ˗ni ˈgü, mɛn ˈbha ˈö n ˗man ꞊ladio ꞊kwaan n ˗man gɔ ˈgü, a˗ ˗kë ˗bia. ˈDhɛ ˈa yö ˗ni ˈgü ˗a ˈka ꞊klöö˗, ˈyö ꞊ladio ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗zuö ˈˈshia˗ ˈö ꞊duëë. ˈWɔn ˈö bhë ˈdhɛ ˈa˗ ˗gɛn dɔ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗dhɛ, ˈyö mɛn zii do ˗yö n dhɛɛˈˈ kpɔ, ˈö˗ pö: ‹Ü˗ ˗kun ˗be, ˈmën ˈü dho ˗a kë˗ ˈka?› Dhɛɛˈˈ ˈö bhë ˗ya ˗kë ˈa n ˗zota, ˈö go mü ˈö n ˗blü kö ˈa pë ˈˈpɛpɛ kë ˈa kë ꞊dhɔŋsü ˗kplawo.» b

9 ꞊Dhɛ Stefɛnö ˈdhö, kwa ꞊zaadhɛ ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo yö zaŋta kwa ˈtii ˈka ˈˈkɛɛ kö kwa ˗bha ˈgü ˗be ˈkwa ˈˈkan ˗an ˗bha ˈsaadhö. ˗Ya kë kwa ˈka ˈˈdhʋ̈, kwa ˈgü ˈya ˗dho ga ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ kletiɛn ˗së ˈyaa ˗mü kwa ˈka. ˗A ˗de ˗ʒiaan bɔmɛn Pɔdhö ˗ya ˗pö: «ˈMa˗ pö ˈa ˈwɔn ˗së kë, ˈmaa ꞊mɔɔ˗ ˗bha. Pë doseng ˈö n ˗kɔ ˗yö ꞊mɔɔ˗ kë ˗sü ˗bha, ˈyö ˈwɔn yaa ˈka.» (Wlɔ. 7:21-23) ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˗yö mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ˗bha, kwa dua ˗mü ˈkwa ˈko zë kwa ꞊zaadhɛ ˗nu ˈwo kë ˗sü ˈka ꞊dhɛ ˗bobi waa ˗dhii ˗an ˈdhö ˈkɔɔ bhë, ˗an ˈka ˗kplawo. Kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka kö ˈkwa ˈto «ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈.» ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

10. Kwa ˗dho ˈko zë kwa ꞊zaadhɛ ˗nu ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (1 Zan 5:14, 15)

10 ˗Kwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ kwa ꞊zaadhɛ ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈkwa˗ bho kwa ˗bha ˗a ˗wɔn ˈgü, kö ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗yö ˗dho ö ˈˈtʋ ˈto kwa ˗bha ˈö kwa ˗takun. (1 Zan 5:14, 15 ˗wo pö.) Zoova ˈti dho ˗dhidha kë kö kwa ꞊zaadhɛ ˈgo kwa ˗bha, ˈˈkɛɛ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ꞊faan nu kwa ˗dhɛ ˈö ˈkwa to ˗a ˈˈgbɩɩ˗ ˈka. (1 Piɛ. 5:10) ˈPë ˈkwa ˗dho ˗a kë ˈzü ˈyö ˗tɔ kwa ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗sü kö ˈkwa ˈto kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ˈˈkan kwa ˗loo zii ˗bha. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nën: Kwa dua ˗mü kö ˈkwa kë kwa ˈsuan˗ ˈka fimö ˗nu, tele ˈgü ˗wɔn ˗nu ɛɛnˈˈ ˈzü ˗kwɛzlan ˗nu ˈwo ˈsëëdhɛ ˈgü ˈwo kwa ꞊zaadhɛ ˗nu ˗wɔn ꞊blɛɛ ˗a ˈgü, ˗an ˗gɔ. ˗Kwa ˈˈkan ˈpö ˗zotakɔ yaa ˗nu ˗bha.—Fdh. 4:8; Kodh. 3:2.

11. ˈMën ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa kë mɛn suu ˗dɛɛ ˈka?

11 ˈKö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˗loo zii ˗ya ˈgo kwa ˗bha, kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˗zokë ˗a ˗dɛɛ ˈˈpiʋ̈. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Kwa Zoova ˗bha ˈˈklʋʋsë ˈbha ˗nu draanˈˈ ˗ni ˈgü, ˗kwaa ˈˈslö mɛɛnˈˈ kö ˈkwa ˈto ˗a pinŋ˗ ˈˈpiʋ̈. (Efɛ. 5:1, 2) ˗A wɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗kwɛzlan ˈö Zoova ˗bha mɛn ˗bhawɔn ˈto ˗sü ˗wɔn ꞊blɛɛ ˈkwa˗ ˗wo pö, ˗kwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ: «A mɛn ˗nu ˗bhawɔnto ˗ee?» Ɛɛnˈˈ ˈkwa Zoova ˗bha ˈˈflɛɛmɛn ˗nu ˗wëëzësü ˗wo pö, ˗kwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ: «A n ꞊dhegblü ˈˈflɛɛsü ˗nu ˗wëë ˗zë, ˈa ˗an ˗takun ˗ee?» ˗Kwa kwa ˗zotakɔ ꞊gban ˈˈgla kö ˈkwa kë mɛn suu ˗dɛɛ ˈka, ˗ya go mü kö kwa zuʋ̈ˈˈ ˗yö kë ˗saa kwa ˗de ˈˈpiʋ̈.

12. Stefɛnö ˗bha ˈwɔnzuan ˗ya ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ Biblö ˗yö mɛn ˈˈtakɔ ˗bho ˈˈgblʋʋ?

12 Stefɛnö ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ꞊klöö˗ yö ˗yö ˗dho ˈö ˗kë mɛn suu ˗dɛɛ ˈka ˈˈdhiʋ̈ ˈˈdhiʋ̈. ˗Ya ˗pö: «ˈÖ sü n ˗bɔ ˈˈyi ꞊bhaa ˗yi ˗bha, ˈwɔn ꞊va ˈö n dua ˈdhö ˗mü kö ˈa n ˗de ˈkun zuʋ̈dhiʋ̈dhɛ ˗gɔ ˗an ˈgü, ˗wo ˗nu ˗ta. Mɛn ˗nu ˗wo n ꞊woo mɛɛnˈˈ ˗ni ˈgü, a go ˗an ˈˈsuee ɛɛnˈˈ a˗ ˈˈslö ˗mɛɛn kö yi ˈto ˗a ˗së ˗ta. Mɛn ꞊va, ˈö dho ˈö yö˗ ˈka n ˗man dhebɔ ˗bha, ˗wo n ˈˈnuɛ ˗bho ˈwɔn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈˈɲan ˗bhɔ zuʋ̈saadhɛ ˈka ˗sü ˗wɔn ˈgü. ˗A ˈwɔn ˗yö man ꞊dede n ˗kun. ˈˈKɛɛ ˈmaan˗ pö ꞊dhɛ n ˗de ꞊faan ˈgü ˗wɔn ˗mü. A˗ ˗yö ꞊ʒiaan ꞊dhɛ Biblö ˈnën˗ ˗kë ˈö n ˈˈtakɔ go ˈˈgblʋʋ.»

˗KWA ˈKO ZË KWA ZUƲ̈PIƲ̈WƆN YAA ˗NU ˈKA ˗KPLAWO

13. ˗Mën ˈö ˗dho kwa ˗takun kö kwa zuʋ̈piʋ̈wɔn ˗nu ˗wo kë ˗së? (Gadhatö 5:16)

13 ˗Bhö Gadhatö 5:16 ˗wo pö. Zoova ˗yö ö ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗nu kwa ˗dhɛ kö ˗yö kwa ˗takun ˈkwa ˈwɔn ˗së kë. Kwa Biblö draanˈˈ ˗ni ˈgü, kö kwa kwa ˗de dɔ ˗ni ˈgü ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗kɔ ꞊löö. ˈKwa ˈdho ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta, ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗yö ˗kë kwa ˗gɔ. ˗Bhɔkwëë ˗nu ˗ta, kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo pë ˈˈpɛpɛ kë ˗ni ˈgü kö ˈwo ˈwɔn ˗së kë bhë, ˗wo kwa ꞊faanmën. (Ebl. 10:24, 25; 13:7) ˈKwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ kwa zuʋ̈ˈˈ ꞊gban ˈka, ˗yö ˗dho bɔ ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗ta ˈö ꞊faan nu kwa ˗dhɛ kö ˈkwa ˈko zë kwa ˗bha ˈˈtëëtëdhɛ ˗nu ˈka. Biblö ˗wopösü, ˗dho ˗bhɔkwëë ˗ta ˗sü waa bhɛɛsü ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wa kë kö ˈwɔn yaa ˗nu ˗wo wo bo ˗nu kwa zuʋ̈ˈˈ ˈgü ˗sü ˈka, ˈˈkɛɛ ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo kwa ˗takun ˈkwa ˗gban ˗a ˈgüwɔn ˗nu kë ˗sü ˗gɔ. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈö Gadhatö 5:16 ˗ya pö˗ ˈka ˗a ˈdhö, mɛn ˗nu ˈwo ˈˈta sü ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗kɔ ˈka, ˈwaa ‹˗tosɛa kë wo ˗dɩ ꞊nii ˗bha.›

14. ˈMën ˗kë ˈö ˗së kö ˈkwa kwa zuʋ̈piʋ̈wɔn ˗nu kë ˗së ˗kplawo?

14 Pë ˗nu ˈwo dho kwaa˗ ˗Zlan kwa ˗bha ˈˈtɔŋdëdhɛ kë ˗së ˈkwa ˗ya ˗an kë ˗sü ˗bha, ˗yö ˗dho kë ˗së kö ˈkwa ˈto ˗an kë ˗sü ˗bha, ˈgo mü kö ˈwɔn ˗së ˗nu ˗wo kë kwa zuʋ̈ˈˈ ˈgü ˗kplawo. ˈMën kë? ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ ˈkwa ˈyɔɔ˗ do ˗yö ˗dhö ˈö nu kwa ˗gɔ ˗kplawo, yö ˈnën ˗tɔ ˈwɔnyaakësü ˗dhɔ ˈö kwa ˈgü. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈkwa bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, pë ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˈwëëgɔnsü, we ꞊va mü sü ɛɛnˈˈ mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗sü ˈdhö ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü ꞊ʒiaan kö ˈkwa ˈˈkan ˗an ˗bha bhë, ˗an kë ˗dhɔ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗kë. (Efɛ. 5:3, 4) Kwa ꞊dhegblü wlüünën do ˗ya ˗pö: «Pë do ˈbha ˈö˗ ˗bho n zuʋ̈ˈˈ ˈgü ˗sü ˗wɔn kun n ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo ˈyö ˗tɔ n ˈˈtɛɛdo ˗gɔn ˗kun ˈˈnɔnbɔ ˈka ˗sü. A˗ ˗ga ˗be ꞊dhɛ ˈwɔn yö ˗kɔ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈, ˗wo ˗dho ˈgo n zuʋ̈ˈˈ ˈgü ˈˈvaandhö. ˈˈKɛɛ dɔ ˈkwa˗ wo ꞊dɛɛ, a ꞊kun ˈko zë ˗ni ˈgü ˗an ˈka.» ˈWɔn yaa ˈbha kë ˗sü ꞊faan ˗ya kë ˈˈgbɩɩ˗ kwa zuʋ̈ˈˈ ˈgü, ˈmën ˗dho kwa ˗takun?

ˈWɔn yaa kë ˗sü ˗dhɔ ˗yö nu ˗ni ˈgü ka ˗zo ˈˈpiʋ̈, ˈya ˗dho kë ka ˈgü ꞊dhɛ ka ˗takunmɛn ˈyaa ˈdhö, mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗wa bɔ ˈwɔn suu ˈö bhë ˗a ˈgü ˗wa ˈto ˗a ˈˈgbɩɩ˗ ˈka. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 15˗16 ˗bha, ˗an ˈgü.)

15. ˈMën ˗kë ˈö˗ ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö˗ ꞊dhɛ Sɔtraan mɛn ꞊gban ˈˈpɛpɛ kwa ˈgüdan bhë, ˈö ˗së? (Pë ˈˈbin ˈö bhë ˗a ˗ga.)

15 Kwa ˈko zë ˗ni ˈgü ˈwɔn yaa kë ˗sü ˗dhɔ ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈgü ˈgbɛ ˗a ˈka, kwa ˗zo ˗yö ˗bo ꞊dhɛ kwa do ˈyaa ˈnën ˗kë kwa ˈka ˈˈdhʋ̈. Biblö ˗ya ˗pö: «Ka ˈgü ˈö Sɔtraan ˗ya dan bha ˗ya ˗dan ˈˈdhʋ̈ mɛ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗gɔ.» (1 Ko. 10:13a) Biblö ˈˈɲan ˈö bhë, ˗wa ꞊dhiëëta ˈzü ˈwo˗ pö: «Ka ˈgü ˈö Sɔtraan ˗ya dan bha ˗ya ˗dan ˈˈdhʋ̈ mɛnbhɩɩdhe ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗gɔ.» ˗Wo ˈö bhë ˗wa ˗pö kletiɛn ˗nu ˈwo kun Kodhɛnŋtö ˗an ˗dhɛ. ˈˈDhiʋ̈ ˗be, ˗a mɛn ˈbha ˗nu ˗da mɛn ˗nu ˗bha dhe ˈˈɛɛn gɔn˗ ˈˈpiʋ̈, ˈö gɔn˗ waa gɔn˗ ɛɛnˈˈ dhebɔ waa dhebɔ ˈwo wo ˈkö kun ˈˈnɔnbɔ ˈka, ɛɛnˈˈ ˈzü ˈwo we ꞊va mü. (1 Ko. 6:9-11) Ka ˗bha ˈgü ˈdhɛ ˈwo bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, ˗wo ˈti ˈko zë ˈwɔn yaa kë ˗sü ˗dhɔ ˈka ˗ee? ˗Wo ˈko zë ˗a ˈka. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗an ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗kun ˈˈɲɔn ˗a ꞊troo ˗nu ˈka, ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˗kun ˗an ˗bha. ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka ˗wo ˈko ˗zë ˈwɔn yaa kë ˗sü ˗dhɔ ˈka. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ꞊faanmën ꞊dedewo. ˈMën ˗kë? ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ ˈwɔn yaa kë ˗dhɔ ˈˈpɛpɛ ˈö kwa ˈko zë ˗ni ˈgü ˗a ˈka bhë, ˗kwaa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˗ya ˈto ˗a ˈˈgbɩɩ˗ ˈka˗ ˗ta. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ‹˗zʋ ˗yö ˗Zlan ˗dhɛ ˗sü ˈö pë ˈbha ˈyaa˗ bho ˈˈgblʋʋ bha› ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗gɔ, kö ˗yö ‹kë kwa ˈˈyaan ꞊dhɛ saanˈˈ ˈö ˈˈdhʋ̈ kwa do ˈkwaa˗ wo sië, ˗wa wɔ sië kwa dheebhang ˗nu ˗ta ˈpö ˈˈkpʋngtaadhɛ ꞊gban ˈgü.›—1 Piɛ. 5:9.

16. ˗Mën ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa ˈˈkan˗ ˗bha? ˈYö ˈmën ˗kë?

16 ˈKwa dho kwa ˗zota ꞊dhɛ ˈwɔn ˈö kwa ˗ta mɛn ˈˈwɛɛ ˈbha ˈyaa ˈgüman. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗dho kë kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa ˗takunmɛn ˈyaa ˈdhö, ɛɛnˈˈ ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗gban kwa zopiʋ̈wɔn yaa ˗nu ˗gɔ toŋtoŋdhö. Biblö ˈti˗ pö ˈˈdhʋ̈. ˗Ya ˗pö ꞊ʒiaan: «[˗Zlan] bha ˈyaa ˗wʋ ꞊plɛ pö, ˗yö ˗to ö ˗wʋ ˗ta. ˈYii ˈdho ˈˈwɩ˗ ˗bha kö Sɔtraan ˗yö ka ˈgü dan kö ˗yö ziö˗ ˈka ka faan ˈö ka ˈgü bha˗ ˗naa ˗ta. ˈˈKɛɛ ˈkö ꞊ya kë ˗zianwo ꞊dhɛ ˈgüdandhe ꞊në nu ka ˗ta, ˗yö ˗dho ˗a ˈˈslë kë ˈö ˈka ꞊mɔɔ˗ ˗kun ka ˗bha ˗sü ˗bha, ˈö ˈka dho˗ ˈka ˈˈdhʋ̈ ˈka go˗ ˈgü.» (1 Ko. 10:13b) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn yaa kë ˗sü ˗dhɔ ˗yö ˗da ˗ni ˈgü ˈˈdhiʋ̈ kwa zuʋ̈ˈˈ ˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˈto ˗a ˈˈgbɩɩ˗ ˈka. Zoova ˗bha ˗takundhe ˈsaa˗ ˈgü kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˈˈkan ˈwɔn yaa kë ˗sü ˗bha.

17. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë kö ˈwɔn yaa kë ˗sü ˗dhɔ ˗yö ö bo ˗da kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˗bha, ˈmën kwa ˗kɔ ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha?

17 Kwa ˗zo ˗yö ˈto ˈwɔn ˈö yö ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗kplawo. ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˗yö kwa ˗bha bhë, ˈwɔn yaa kë ˗sü ˗dhɔ ˗yö ˗nu kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗kplawo. ˈˈKɛɛ ˗ya kë kwa ˈka ˈˈdhʋ̈, kwa ˈto mü ˈkwa˗ bho kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Zozɛfö ˗yö ꞊duëë ˗a ˈka Potifaa ˗bha dhebɔ ˗gɔ bhë, ˗a ˈdhö. (ˈWun. 39:12) Kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa kwa ꞊kwaa ˈwɔn yaa kë ˗sü ˗dhɔ ˈö kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ bhë ˗a ˗zü kö ˗yö kwa ˈˈtakɔ shiʋ̈ˈˈ.

˗KWA KWA ˈGÜ DƆ ˈˈGBƖƖ ˗KPLAWO

18-19. Kwa kwa ˈgü dɔ ˗ni ˈgü ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈkwa kwa ˗zotakɔ ꞊gban ˈˈgla, dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˗nu ˈkwa ˗dho ˗an ˈkpɔ kwa ˗de ˗gɔ?

18 ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ ˈkwa˗ pö kwa ˗zotakɔ ꞊gban ˈˈgla ˈˈpɛpɛdhö, kwa dua ˗mü ko ˈkwa kwa ˗zotakɔ waa kwa ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ˗bɛ Zoova ˗bha ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗kwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˗kplawo, ˈkwa˗ pö: «N ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ ˗yö ga ˗sü ˈka n ˈgü ꞊dhɛ kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈgü ˗ee? A n ˈgü dɔ ˗ni ˈgü ˈˈgbɩɩ˗ ˗kplawo kö ˈa kë mɛn suu ˗dɛɛ ˈka ˗ee? A n ˗kwaa Zoova ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗zü kö ˗yö ˈˈdhiʋ̈sü n ˗man ˗tosɛta ˈka, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈa ˗gban ˈwɔn yaa kë ˗sü ˗dhɔ ˈö n ˈgü ˗a gɔ ˗ee?»

19 Kwa kwa ˗de ˗ga ˗ni ˈgü, ˗kwa kwa ˈˈtʋ̈ŋ kë kwa ˗gɛn ˗bha ˗dho ˈˈdhiʋ̈ ˗kɔ ˈgü. ˈKwa dho ˗a pö ˈkwa ˈwɔn ˗nu kë ꞊dhɛ mɛn ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗nu ˈdhö. ˈKwa˗ yö ꞊dhɛ kwa ˗bhawɔn ˗yö ˈwɔn ˈbha ˗nu ˗bho ˈˈgblʋʋ ˗sü ˗bha, kwa ˈgü ˈya ˗dho ga. ˗Kwa ˈto ˗dhioo ˈö Fidhipö 3:16 ˈgü bhë ˗a ˈˈpiʋ̈. -Ya ˗pö: «Kö ˈzü ˈö ˗kë ˗kɔ ˈˈʋʋ ˗kɔ ˈö˗ ˈgü, ˗naa ˈdhɛ ˈkö ˈkwa ˗wo ˗ta ya, kwa ˈˈta ˗gɛn ˗yö kë do kö ˈkwa ˈdho˗ ˈka ˈˈdhiʋ̈.» ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗dho ˈdhuëë˗ ˈkpɔ kwa ˗bha ˈgüdɔgbɩɩsü kö ˈkwa kwa ˗zotakɔ ꞊gban ˈˈgla bhë, ˗a ˗bha.

ˈˈTAN 36 ˗Kwa kwa ˗zoto kwa zuʋ̈ga ˈˈpiʋ̈

a Bɔmɛn Pɔdhö ˗ya ˗pö kletiɛn ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈwa ˗dho wo ꞊kwaa wo ˗de ˗zü kö ˗wo wo ˗zota ɛɛnˈˈ ˗wo ˈwɔn ˗nu kë ꞊dhɛ ˈˈkpɔnŋtaamɛn ˗nu ˈdhö. ˗Dhioo ˗së ꞊dede ˗mü ˈpö kwa ˗bha ˈka ꞊dɛɛ. Kwa dua ˗mü ˈkwa˗ kë kö ˗an ˈwɔn kë ˗kɔ waa ˗an ˗zotakɔ ˗nu ˈwaa dho ˈto kwa ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˈkwa˗ yö ꞊dhɛ kwa ˗zotakɔ waa kwa ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ˈwaa ˗bɛ ˗ni ˈgü ˗Zlan ˗bha ˗bha, kwa dua ˗mü ˈkwa ˗an bho ˈˈgblʋʋ. ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, ˗kɔ ˈö ˈkwa dho ˗a kë˗ ˈka, kwa ˗dho ˗a yö.

b Kpɔɔˈˈ ˈwɔn ˗gɔ ˈö ˗kë « Ma vie allait de plus en plus mal » ˈka, ˈö ˗kwɛ 2015 Ʒue 1 ˗bha ˈˈGlaadhiʋ̈ ˗tɔn ˈgü bhë ˗a ˗bha.

c PË ˈˈBIN ˈKLƆƆ˗: Kwa ꞊dhegblü wlüünën do ˗yö ö ˗zota ˗ni ˈgü ˈni ˗ya kë ꞊dhɛ ö ˗dho ꞊klaŋ ꞊gblɛɛn kë ɛɛnˈˈ ö ˗dho ˗Zlan ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈgü ˗yö ˗kë, ˗a ˈgü.