1-2. Le i bika byotufwaninwe kwendelela kulonga pa kupwa kubatyijibwa? Shintulula.

 LELO i misunsa inga yomukundulanga yenu njibo? Padi kumeso kwa kuvilukila’mo, mweikundwile yonso senene. Ino le bikekala namani shi kemukikundula’yopo? Monka momuyukile, bukidi bonka luvumbi ne butyafu bikayula’mo. Pa kwiilama nyeke itōka, munenwe kwiikundula kitatyi ne kitatyi.

² Bino ye byotufwaninwe kulonga ne na mulangilo wetu ne bumuntu bwetu. Na bubine kumeso kwa batwe kubatyijibwa, twalongele bukomo bwa kushinta popa ponso potwadi tusakilwa kushinta mwanda wa ‘kwitōkeja ku byonso bisubija ngitu ne mushipiditu.’ (2 Ko. 7:1) Nansha nankyo, pano tunenwe kulonda madingi a mutumibwa Polo a amba “kyaba kyonso mufwaninwe kwalamunwa kemudi bapya.” (Ef. 4:23) Mwanda waka tunenwe kulonga nyeke bukomo? I mwanda lupusa lubi lwa ino ntanda lubwanya kwitusubija bukidibukidi ku meso a Yehova. Pa kushala nyeke batōka ku meso a Yehova, tufwaninwe kyaba kyonso kubandaula mulangilo wetu, bumuntu bwetu, ne bya kusakasaka byetu.

3. Le ‘kushinta ñeni yetu’ kushintulula bika? (Bene Loma 12:2)

³ Le i bika byotunenwe kulonga pa kushinta ñeni yetu, ko kunena’mba kushinta mulangilo wetu? (Tanga Bene Loma 12:2.) Kishima kya Kingidiki kyalamwinwe bu “kushinta  ñeni yenu,” kibwanya ne kwalamunwa bu “kulumbulula ñeni yenu.” O mwanda kino kekishintululapo’tu kuneñenya būmi bwetu na bilongwa bityetye biyampe. Ino, tufwaninwe kubandaula mwine motwikadile munda mwetu, ne kushinta popa potusakilwa kushinta mwanda wa kukwatañanya bininge būmi bwetu na misoñanya ya Yehova. Tufwaninwe kulonga namino kyaba kyonso, ke musunsapo’tu umo.

4. Le i bika byotubwanya kulonga pa kusaka’mba mulangilo wetu uleke kwiula ino ngikadilo ya bintu?

⁴ Potukekala babwaninine, tukasangaja nyeke Yehova mu byonso byotulonga. Pano’ko bidi, bitulomba kulonga nyeke bukomo pa kumusangaja. Musa kumona’mba mu Bene Loma 12:2, Polo unena’mo amba tunenwe kushinta ñeni yetu pa kujingulula kiswa-mutyima kya Leza. Pa kyaba kya kushikata’tu’nka namino ne kwiula ino ngikadilo mibi ya bintu, tufwaninwe kwibandaula mwanda wa kumona muswelo otuleka mulangilo wa Leza wituludike mu bitungo byotwitungila ne mu butyibi botukwata, pa kyaba kya kuludikwa na mulangilo wa ino ntanda.

5. Le i muswelo’ka otubwanya kubandaula mulangilo wetu pa mwanda utala kufwena kwa difuku dya Yehova? (Tala kifwatulo.)

⁵ Twisambilei’ko pa kino kimfwa. Yehova usakanga ‘tulame nyeke mu ñeni kitatyi kya kwikala’po kwa difuku dyandi.’ (2 Pe. 3:12) Nanshi wiipangule amba: ‘Le muswelo oneendeja mu būmi ulombola bu ngivwanije amba mfulo ya ino ngikadilo ya bintu ibafwena? Le butyibi bonkwata mu mwanda utala kukafunda iniveleshite ne kaji ka kwingila, bulombola’mba kwingidila Yehova kyo kintu kya mvubu mpata mu bwami būmi? Lelo ngitabije amba Yehova ukavuija bisakibwa byami bya ku ngitu ne bya kyami kisaka, nansha nzumbijanga kyaba kyonso mutyima pa bintu bya ku ngitu?’ Bine, Yehova usangalanga  paetumona twiendeja mu būmi kukwatañana na kiswa-mutyima kyandi.—Mat. 6:25-27, 33; Fid. 4:12, 13.

6. Le i bika byotunenwe nyeke kulonga?

⁶ Tunenwe kubandaula kyaba kyonso mulangilo wetu ne kwiulemununa popa ponso pousakilwa kulemununwa. Polo wālombwele bene Kodinda amba: “Mwitompei nyeke shi mudi mu lwitabijo; jingululai nyeke momwikadile banwe bene.” (2 Ko. 13:5) Kwikala “mu lwitabijo” kuselele bintu bivule, ke kutanwapo’tu’nka ku kupwila ne kusapula kyaba ne kyaba. Mubadilwa ne mulangilo wetu, bya kusakasaka byetu, ne kukanina kwetu kwa mutyima. Nanshi tunenwe nyeke kushinta ñeni yetu na kutanga Kinenwa kya Leza, kumona bintu mwaebimwena, ne kulonga byonso byotubwanya mwanda wa kukwatañanya būmi bwetu na kiswa-mutyima kya Yehova.—1 Ko. 2:14-16.

7. Le kukwatañana na Bene Efisesa 4:31, 32, i bika bikwabo byotunenwe kulonga, ne mwanda waka bibwanya kwikala bu kikoleja?

⁷ Tanga Bene Efisesa 4:31, 32. Kutentekela pa kushinta mulangilo wetu, tunenwe ne “kuvwala bumuntu bupya.” (Ef. 4:24) Pa kwibuvwala, bitulomba kulonga bukomo. Kimfwa, tufwaninwe kulonga bukomo bwa kutalula ngikadila mibi pamo bwa bululu bubibubi, bulobo, ne bukalabale. Mwanda waka bibwanya kwikala bu kikoleja? I mwanda ngikadila imo mibi ke myāle miji motudi. Kimfwa, Bible unena’mba bantu bamo i ‘balobaloba’ ne ‘ba mutyima wa bukalabale.’ (Nki. 29:22) Pa kutādila ngikadila mibi, bibwanya kulomba kwendelela kulonga bukomo enka ne pa kupwa kubatyijibwa, monka motusa kwibimwena mu mwanda mumweke ulonda’ko.

8-9. Le kimfwa kya tutu Stephen kilombola namani amba tunenwe kwendelela kuvūla bumuntu bwa kala?

⁸ Tutu umo witwa bu Stephen wadi ukolelwa kutādila bulobo bwandi. Unena’mba, “Enka ne pa kupwa kubatyijibwa, nadi nenwe kwendelela kulonga bukomo bwa kutādila bulobo bwami. Kimfwa, difuku dimo potwadi tusapula ku njibo ne njibo, napangile ngivi wangibile ladiyo mu motoka. Ponadi kemupeta wasumbula ladiyo wanyema. Ponasekunwinine banabetu monayatyile ladiyo yobangibile, mukulumpe umo wadi mu banabetu bonadi nsekunwina myanda wangipangula’mba, ‘A Stephen, le i bika byowadi wa kulonga yao muntu shi wamukwete?’ Kino kipangujo kyanangulwije ne kunengeja ñendelele kulonga bukomo bwa kwikala muntu uleta ndoe.” b

⁹ Monka mwalombwela’byo kimfwa kya tutu Stephen, ngikadila mibi ibwanya kwitujokela mu kitulumukila nansha shi tulanga’mba ketudi beikomene. Shi ibetujokela, ketwakityumukwai mutyima ne kufula ku kunena’mba ketudipo bene Kidishitu bayampe. Enka ne mutumibwa Polo wānenene amba: “Popa ponsaka kulonga kyoloke, kibi kidi ponka pamo nami.” (Loma 7:21-23) Batwe bene Kidishitu bonso byotudi ba kubulwa kubwaninina tudi na ngikadila kampanda itujokelanga nyeke pamo bwa luvumbi ne butyafu biyula mu yetu njibo. Tunenwe kulonga nyeke bukomo pa kushala batōka. Le tukabwanya’byo namani?

10. Le i muswelo’ka obwanya kulwa na ngikadila mibi? (1 Yoano 5:14, 15)

¹⁰ Lomba Yehova akukwashe ukomene ngikadila yolwa nayo pa kushinta, koku ukulupile amba ukakwivwana ne kukukwasha. (Tanga 1 Yoano 5:14, 15.) Nansha Yehova  byakakatalulapo mu kingelengele ino ngikadila mibi, ukakupa bukomo bukakukwasha uleke kuponena’mo. (1 Pe. 5:10) Kadi longa bintu kukwatañana na milombelo yobe, na kuleka kulonga bintu bibwanya kukulengeja ujokeje bumuntu bobe bwa kala. Kimfwa, dyumuka kutala mafilme, mampangiko a ku televijo, nansha kutanga nsekununi ikankamika ngikadila mine yolonga bukomo bwa kukomena. Kadi kokaleka ñeni yobe itādilwe na bya kusakasaka bibi.—Fid. 4:8; Kol. 3:2.

11. Le i bika byotubwanya kulonga pa kwendelela kuvwala bumuntu bupya?

¹¹ Nansha shi kodi muvūle bumuntu bwa kala, i kya mvubu kwendelela kuvwala bumuntu bupya. Le i muswelo’ka obwanya kwibuvwala? Witungile kitungo kya kwiula Yehova powifunda ngikadila yandi. (Ef. 5:1, 2) Kimfwa, potanga nsekununi ya mu Bible ilombola lulekelo lwa Yehova, wiipangule amba, ‘Le nami ndekelanga bakwetu?’ Potanga myanda ilombola mwivwaninanga Yehova lusa boba badi mu makambakano, wiipangule amba, ‘Le nami ye mongivwaninanga lusa banabetu mu lwitabijo basakilwa bukwashi, ne nombolanga’lo mu bilongwa?’ Endelela kushinta ñeni yobe na kuvwala bumuntu bupya, kadi witūkijije mutyima.

12. Le Stephen wemwenine namani bukomo budi na Bible bwa kushinta bantu?

¹² Stephen otwesambilanga’po, wamwene amba bityebitye wabwenye kuvwala bumuntu bupya. Unena’mba: “Tamba mbatyijibwa, natenwe na myanda mivule yadi inomba kutādila bulobo bwami. Nefundile kwepuka bantu bakimba kunkolomona ne kuleka kwendeleja mwanda ubwanya kubipila’ko mu muswelo kampanda. Bantu bavule, kubadila’mo ne wami mukaji, badi bamfwija’ko pa muswelo onadi mpwija ino myanda. Byadi bintulumuja’nka ne ami mwine! Nkimonengapo amba ne mubwanye kushinta namino na bukomo bwa ami mwine. Ino nkulupile amba buno i bukamoni bulombola’mba Bible udi na bukomo bwa kushinta bantu.”

13. Lelo i bika biketukwasha twikale na bya kusakasaka biyampe? (Bene Ngalatea 5:16)

¹³ Tanga Bene Ngalatea 5:16. Yehova witupanga mushipiditu wandi ujila mwanda wa kwitukwasha tunekenye bulwi bwa kulonga byoloke. Potwifunda Kinenwa kya Leza, tulekanga mushipiditu ujila wa Leza wikale na lupusa potudi. Kadi tutambulanga mushipiditu ujila kitatyi kyotutanwa ku kupwila. Ku kuno kubungakana kwa bwine Kidishitu, tupityijanga’ko kitatyi pamo na batutu ne bakaka, bene baloñanga bukomo bwa kulonga byoloke pamo bwa batwe; ne kino kitukankamikanga. (Bah. 10:24, 25; 13:7) Kadi kitatyi kyotufwena Yehova na kumulomba milombelo itamba ku mutyima ne kumwisāshila etukwashe pa bukōkekōke kampanda, uketupa mushipiditu wandi ujila mwanda wa kwitukomeja twendelele kulwa buno bulwi. Nansha bino bintu byokebibwanyapo padi kutalula bya kusakasaka bibi, ino biketukwasha tuleke kulonga bintu mungya bino bya kusakasaka. Monka munenena Bene Ngalatea 5:16, boba banangila mu mushipiditu ‘kebakalongapo nansha dimo bya kusakasaka bya ngitu.’

14. Mwanda waka i kya mvubu kwendelela kwikala na bya kusakasaka biyampe?

¹⁴ Shi tubashilula kulonga bintu bitukwasha twikale mu kipwano kiyampe na Yehova, i biyampe kwendelela kwibilonga ne kwikala na bya kusakasaka biyampe. Mwanda waka? Mwanda kudi walwana netu umo kalālangapo tulo. Uno walwana i ditompo dya kulonga bibi. Nansha shi ketudi babatyijibwe,  tubwanya kumona’mba tukokwanga na bintu byoketufwaninwepo kulonga, pamo bwa makayo a kwidya lupeto, bunkolwankolwa, nansha kutala porno. (Ef. 5:3, 4) Tutu umo nkasampe mwine Kidishitu unena’mba: “Kikoleja kikatampe kyonadi ndwa nakyo i kya kukokwa kulonga busekese na bana-balume. Nadi nanga’mba i bya mu kitatyi’tu, inoko ne pano nekikonda nabyo.” Le i bika bibwanya kukukwasha shi bya kusakasaka bibi i bikomo bininge?

15. Mwanda waka bikankamika kuyuka’mba bya kusakasaka bibi ‘bifikilanga bantu bonso’? (Tala kifwatulo.)

¹⁵ Shi ulwanga pa kutādila bya kusakasaka bibi bikomo bininge, vuluka’mba kudipo bunka. Bible unena’mba: “I kutupu ditompo dimufikīle kedyafikīle bantu.” (1 Ko. 10:13a) Bwalamuni bukwabo i bwalamune uno vese amba: “Bitompwa byonso byemufikile i byonka bifikilanga bantu.” Bino binenwa byālembēlwe bana-balume ne bana-bakaji bene Kidishitu ba mu Kodinda. Bamo kumeso kwa kwikala bene Kidishitu bādi ba makoji, balāla na bantu ba ngitu imo, ne bankolwankolwa. (1 Ko. 6:9-11) Le ulanga’mba pa kupwa’bo kubatyijibwa, kebēkondelepo monka na bya kusakasaka bibi? Bēkondele nabyo. Na bubine abo bonso bādi bene Kidishitu bashingwe māni, inoko bākidi’nka bantu ba kubulwa kubwaninina. Kyaba ne kyaba bādi bekonda na bya kusakasaka bibi. Kino kifwaninwe kwitukankamika. Mwanda waka? Mwanda kilombola’mba nansha shi tulwanga na bya kusakasaka bya muswelo’ka, kudi bantu bakwabo bebikomene. Bine, ubwanya kushala “mwimanije pototo mu lwitabijo, pa kuyuka’mba kisaka kituntulu kya banabenu mu ino ntanda kifikilwanga na masusu amo onka.”—1 Pe. 5:9.

16. Le i kyaka’ka kyotufwaninwe kwepuka, ne mwanda waka?

¹⁶ Epuka kyaka kya kulanga’mba i kutupu muntu nansha umo ubwanya kwivwanija kikoleja kampanda kyowikonda nakyo. Kulanga uno muswelo kubwanya kukulengeja ufule  ku kutyumukwa mutyima ne kulanga’mba kudipo na bukomo bwa kukomena bya kusakasaka bibi. Bible kanenapo namino. Aye unena’mba: “Leza i wa binebine, kakemulekapo mutompibwe kupita pa byomubwanya kutyumwina mu manwi, ino shi ditompo dibafika ukemushitwila dishinda dya kutambila’ko amba mubwanye kūminina ditompo’dya.” (1 Ko. 10:13b) O mwanda nansha shi bya kusakasaka bibi i bikomo namani, tubwanya kwibikomena. Na bukwashi bwa Yehova, ketukatādilwapo nabyo.

17. Nansha byoketubwanyapo kwepuka kwikala na bilokoloko bibi, le i bika byotubwanya kulonga?

¹⁷ Tuvulukei nyeke kino: Byotudi bantu ba kubulwa kubwaninina, ketubwanyapo kwepuka kwikala na bya kusakasaka bibi. Ino shi bya kusakasaka bibi bibaiya, tubwanya kwibitalula kiponka na ponka, enka mobānyemēne mukaja Potifela kiponka na ponka kudi Yosefa. (Ngo. 39:12) Ketunenwepo kutādilwa na bilokoloko bibi!

18-19. Le i bipangujo’ka byotubwanya kwiipangula potulonga bukomo bwa kushinta ñeni yetu?

¹⁸ Pa kushinta ñeni yetu bilomba kulonga nyeke bukomo bwa kukwatañanya mulangilo wetu ne bilongwa byetu na kiswa-mutyima kya Yehova. Nanshi i biyampe kwibandaula kyaba ne kyaba ne kwiipangula’mba: ‘Lelo noñanga bintu mu muswelo ulombola’mba ngitabije amba kitatyi kyotudi’mo i kya kampeja-bukidi? Le ñendelelanga kuvwala bumuntu bupya? Lelo ndekanga mushipiditu ujila wa Yehova uludike būmi bwami amba nkomene kuningilwa kulonga bya kusakasaka bya ngitu?’

¹⁹ Powibandaula, tala kwendelela kobe pa kyaba kya kubulwa kubwaninina kobe. Shi ubamone amba kudi posakilwa kwilumbulula, kokityumukwa mutyima. Londa madingi adi mu Bene Fidipai 3:16 a amba: “Nansha shi tubaendelela namani, twendei nyeke kumeso mu ndudi mu uno muswelo umo onka.” Shi ulonge namino, Yehova ukakwesela pa bukomo bolonga bwa kushinta ñeni yobe.