Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 2

«Kychʼexpum kynabʼle tuʼn kyoke te akʼaj»

«Kychʼexpum kynabʼle tuʼn kyoke te akʼaj»

«Kychʼexpum kynabʼle tuʼn kyoke te akʼaj, tuʼntzun kyojtzqinteye alkye tajbʼil Dios, tuʼn tel kynikʼe tiʼj alkye bʼaʼn, ex alkye in tzalaj Dios tiʼj ex alkye ju tzʼaqlxix» (ROM. 12:2).

BʼITZ 88 «Yekʼuntza qe tbʼeya weye»

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ a

1, 2. ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn kukx tbʼant quʼn otoqxi qo bautisarin ex tiquʼn?

 ¿JTEʼ maj in bʼaj tlimpiarina tjaya? Tej naʼmxtoq txiʼya anqʼil toj, bʼajlo tlimpiarina. Noqtzun tuʼnj, ¿tiʼ jaku bʼaj qa mintiʼ ma bʼaj tlimpiarina? Jaku chmet quq ex tzʼil. Tuʼntzunju, nim toklen tuʼn kukx tbʼaj qlimpiarin qja qa qaj tuʼn tten saq.

2 Chʼixme ax jlu il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn tukʼil qximbʼetz ex qmod. Tej naʼmxtoq qbautisarin, ok tilil quʼn tuʼn kybʼant chʼixpubʼil quʼn ex tuʼn tel qiʼn «tkyaqilju in tzʼilsante qchibʼjal ex in tzʼilsante qanmi» (2 Cor. 7:1). Pero il tiʼj tuʼn kukx txi qbʼiʼn consej lu tqʼama apóstol Pablo: «Tzʼokwit kyanmi te akʼaj tukʼix kynabʼle» (Efes. 4:23). ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn kukx tok tilil quʼn? Tuʼnju jun rat jaku tzʼel qkanoʼn kymod xjal ex jaku qo ok te tzʼil toj twitz Jehová. Tuʼn miʼn tbʼaj jlu qiʼj, nim toklen tuʼn tok qxqʼuqin qximbʼetz, qmod ex aju qajbʼil.

KUKX QCHʼEXPUN QXIMBʼETZ

3. ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn tuʼn tbʼaj qchʼexpuʼn qximbʼetz? (Romanos 12:2).

3 ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn tuʼn tbʼaj qchʼexpuʼn qnabʼl moqa qximbʼetz? (Kjawil uʼjit Romanos 12:2). Nya oʼkx il tiʼj tuʼn tbʼant junjun tbʼanel tiʼchaq quʼn. Sino ax ikx il tiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼjju tkuʼx toj qanmi ex tuʼn kybʼant chʼixpubʼil quʼn tuʼntzun kyjapun tkawbʼil Jehová quʼn. Ex nya oʼkx jun maj tuʼn tbʼant jlu quʼn.

¿In kubʼpe nyekʼine tukʼil nximbʼetze tiʼj aqʼuntl ex tiʼj xnaqʼtzbʼil qa mas nim toklen toj nwitze tuʼn wajbʼene te Jehová? (Qʼonka twitza tiʼj párrafo 4 ex 5). c

4. ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn tuʼn miʼn qok lepeʼ tiʼj kyximbʼetz xjal?

4 Aj qok te tzʼaqli, ktzalajel Jehová tiʼj tkyaqilju kbʼantel quʼn. Akux in pon ambʼil aju, il tiʼj tuʼn tok tilil quʼn tuʼn ttzalaj qiʼj. Tqʼama apóstol Pablo toj Romanos 12:2 qa at toklen tuʼn tbʼaj qchʼexpuʼn qximbʼetz tukʼilju tuʼn tel qnikʼ tiʼj tajbʼil Jehová. Mintiʼ tuʼn t-xi qqʼoʼn ambʼil tuʼn qok lepeʼ tiʼj kyximbʼetz xjal. Sino nim toklen tuʼn tok tilil quʼn tuʼn tel qnikʼ tiʼj qa at kyoklen tiʼchaq in kubʼ qximen tuʼn tbʼant quʼn tukʼilju tajbʼil Jehová.

5. ¿Tzeʼn jaku tzʼel qnikʼ tiʼj qa in qo ayon tiʼj tqʼijlalil Jehová? (Qʼonka twitza kyiʼj foto).

5 Jun techel, taj Jehová tuʼn tkubʼ qyekʼin qa in qo ayon tiʼj «tqʼijlalil ok tul» (2 Ped. 3:12). Qa ikju, bʼaʼn tuʼn tkubʼ qxjelin jlu: «¿In kubʼpe nyekʼine tukʼil nbʼinchbʼene qa qʼuqli nkʼuʼje tiʼj qa chʼix tul xitbʼil? ¿In kubʼpe nyekʼine tukʼil nximbʼetze tiʼj aqʼuntl ex tiʼj xnaqʼtzbʼil qa mas nim toklen toj nwitze tuʼn wajbʼene te Jehová? ¿In nokpe qeʼ nkʼuʼje tiʼj qa kxqʼuqil Jehová wiʼje ex kyiʼj toj njaye moqa kukx in chin ximane tuʼn kyten mas tiʼchaq weye?». In kubʼ tnaʼn Jehová nim tzalajbʼil aj tok tkeʼyin qa in nok tilil quʼn tuʼn qanqʼin ik tzeʼn tajbʼil (Mat. 6:25-27, 33; Filip. 4:12, 13).

6. ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn kukx tbʼant quʼn?

6 Nim toklen tuʼn kukx tok qxqʼuqin qximbʼetz ex tuʼn kybʼant chʼixpubʼil quʼn qa il tiʼj. Xi tqʼoʼn Pablo consej lu kye okslal te Corinto: «Che ximane kyiʼjxe qa waʼl qeʼxe tuj kyokslabʼle; tzikʼwit kywitze kyiʼjxe» (2 Cor. 13:5). Tuʼn qten waʼl toj qokslabʼil, nya oʼkx tuʼn qxiʼ kyoj chmabʼil ex tuʼn qex pakbʼal junjun maj. Sino ax ikx at toklen tukʼil qximbʼetz, tukʼil qajbʼil ex tukʼil tiquʼn in bʼant junjun tiʼchaq quʼn. Tuʼntzunju, nim toklen tuʼn kukx qxnaqʼtzan tiʼj Biblia, tuʼn tten qximbʼetz ik tzeʼn te Jehová ex tuʼn kybʼant chʼixpubʼil quʼn tuʼntzun ttzalaj qiʼj (1 Cor. 2:14-16).

QQʼONK AKʼAJ QTEN

7. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Efesios 4:31 ex 32, ¿tiʼ mas il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn ex tiquʼn at maj kwest?

7 (Kjawil uʼjit Efesios 4:31, 32). Nya oʼkx il tiʼj tuʼn tbʼaj qchʼexpuʼn qximbʼetz, sino ax ikx il tiʼj tuʼn tok qqʼoʼn akʼaj qten (Efes. 4:24). Tuʼn tbʼant jlu quʼn, nim toklen tuʼn kybʼant junjun tiʼchaq quʼn. Jun techel, il tiʼj tuʼn tok tilil quʼn tuʼn ya miʼn kyten nya bʼaʼn qmod ik tzeʼn tuʼn miʼn t-xi qkʼuʼn qʼoj ex tuʼn miʼn qjaw kyaqpaj. Pero at maj kwest tuʼn tkyaj qtzaqpiʼn junjun nya bʼaʼn mod tuʼnju o qo naqʼet kyiʼj. Axpe ikx in yolin Tyol Dios tiʼj «xjal jawni qʼojl [...] ex aju xjal txʼuʼj twiʼ» (Prov. 29:22). ¿Oʼkxpe kʼokel tilil quʼn tuʼn tkyaj qtzaqpiʼn qe nya bʼaʼn qmod naʼmxtoq qbautisarin? Miʼn. Atlo maj kʼokel tilil quʼn maske otoq qo bautisarin. Qo yolin tiʼj jun techel tuʼn tel qnikʼ tiʼj.

8, 9. Ik tzeʼn bʼaj tiʼj Stephen, ¿tiquʼn nim toklen tuʼn kukx tok tilil quʼn tuʼn tkyaj qtzaqpiʼn nya bʼaʼn qmod?

8 Kwesttoq in nela toj twitz jun ermano Stephen tbʼi tuʼn miʼn ttzaj naj tqʼoj. Tqʼama jlu: «Axpe ikx tej tjaw aʼ nwiʼye, kukx ok tilil wuʼne tuʼn miʼn ttzaj nqʼoje. Jun techel, jun qʼij, tej in qo pakbʼane in nok lepeʼye tiʼj jun xjal xi telqʼaʼn radio toj nkare, tej npon laqʼeʼye tiʼj kyaj t-xoʼn radio ex el oq. Tej npone kyukʼil erman, xi nqʼamaʼne kye tiʼ otoq bʼaj, tzaj tqanin jun kyxol erman lu weye: ‹¿Tiʼwtlo ma bʼant tuʼna noqwit ma tzyet xjal tuʼna?›. Tuʼn xjel lu, el nnikʼe tiʼj qa iltoq tiʼj tuʼn tbʼant junjuntl chʼixpubʼil wuʼne». b

9 Aju bʼaj tiʼj Stephen, in tzaj tyekʼin qa jaku ten juntl maj nya bʼaʼn qmod maske otoq kubʼ qximen qa ya o kyaj qtzaqpiʼn. Qa ma bʼaj jlu qiʼj, miʼn tzaj qbʼis ex miʼn kubʼ qximen qa mlayx qo ok te tbʼanel tmajen Jehová. Axpe ikx el tnikʼ apóstol Pablo tiʼj jlu tej tqʼama: «Wajbʼile tuʼn nbʼinchanteye aju bʼaʼn, pero aju mya bʼaʼn tkubʼ nwitze» (Rom. 7:21-23). Tuʼnju aj il qoʼ, qkyaqilx jaku che ten juntl maj nya bʼaʼn qmod ik tzeʼn quq ex tzʼil jaku chmet juntl maj toj jun ja. Tuʼntzunju, nim toklen tuʼn kukx tok tilil quʼn tuʼn kyten tbʼanel qmod. ¿Tiʼ jaku tzʼonin qiʼj?

10. ¿Tiʼ mintiʼ tuʼn tbʼant quʼn tuʼn tkyaj qtzaqpiʼn jun nya bʼaʼn qmod? (1 Juan 5:14, 15).

10 Qqʼamanx te Jehová toj naʼj Dios alkye jun nya bʼaʼn qmod in nok tilil quʼn tuʼn tkyaj qtzaqpiʼn ex qeʼk qkʼuʼj tiʼj qa qo tzajel tbʼiʼn ex qa kʼonil qiʼj (kjawil uʼjit 1 Juan 5:14, 15). Mlay bʼant jun milagr tuʼn Jehová tuʼn tel tiʼn nya bʼaʼn qmod, pero tzul tqʼoʼn qipumal tuʼn ya miʼn tten nya bʼaʼn qmod (1 Ped. 5:10). ¿Tiʼ mintiʼ tuʼn tbʼant quʼn tuʼn t-xi qbʼinchaʼn aju in xi qqanin toj qnaʼj Dios? Mintiʼ tuʼn t-xi qbʼinchaʼn qe tiʼchaq jaku che ten nya bʼaʼn qmod kyuʼn. Jun techel, nyalo toj tumel tuʼn tok qqʼoʼn qwitz kyiʼj película, kyiʼj programa te televisión ex kyiʼj junjuntl tiʼchaq aqeju in tzaj kyyekʼin qa bʼaʼn qe mod qaj tuʼn kyel qikʼun. Ex miʼn t-xi qqʼoʼn ambʼil tuʼn qximen kyiʼj qe nya bʼaʼn qajbʼil (Filip. 4:8; Col. 3:2).

11. ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn kukx tok qqʼoʼn akʼaj qten?

11 Nya oʼkx tuʼn tkyaj qtzaqpiʼn ojtxe qten, ax ikx il tiʼj tuʼn tok qqʼoʼn akʼaj qten. ¿Tzeʼn jaku bʼant quʼn? Jaku bʼant quʼn qa ma tzʼok tilil tuʼn tel mas qnikʼ tiʼj Jehová, kyiʼj tmod ex tuʼn tel qkanoʼn tiʼj (Efes. 5:1, 2). Aj tjaw quʼjin jun txʼolbʼabʼil toj Biblia tiʼj alkye tten in kubʼ tnajsaʼn Jehová qil, qxjelinku jlu: «¿In kubʼpe nnajsaʼne kyil txqantl?». Moqa aj tjaw quʼjin tzeʼn in tzaj qʼaqʼin tkʼuʼj Jehová kyiʼj qeju in tzaj jun nya bʼaʼn kyiʼj, qo ximen tiʼj xjel lu: «¿In chin ximane kyiʼj erman in tzaj jun nya bʼaʼn kyiʼj ex in bʼantpe jun tiʼ wuʼne tuʼn wonine kyiʼj?». Tuʼntzunju, kukx qchʼexpum qximbʼetz aj tok qqʼoʼn akʼaj qten ex tenx qpasens qiʼjx.

12. ¿Tzeʼn in tzaj tyekʼin aju bʼaj tiʼj Stephen qa jaku chʼexpaj kyanqʼibʼil xjal tuʼn Tyol Dios?

12 Chebʼe chebʼe chʼexpaj tmod Stephen, aju ma qo yolin tiʼj toj párrafo 8. Tqʼama jlu: «Atxix tej tjaw aʼ nwiʼye, o tzʼok tilil wuʼne tuʼn tkubʼ tiʼj nmode wuʼne. Aju in bʼant wuʼne, in chin el oqe moqa in xi njyoʼne junjuntl tumel tuʼn miʼn ttzaj nqʼoje. In tzaj kyqʼamaʼn nim xjal ex nxuʼjile tbʼanel yol weye tuʼnju o chʼexpaj nmode. Axpe ikx weye in chin jaw labʼine tiʼj jlu. Nya wuʼnxe o che bʼant chʼixpubʼil lu, sino tuʼn tipumal Tyol Dios, aju in chʼexpaj kyanqʼibʼil xjal tuʼn».

KUKX QQʼONK TILIL TUʼN MIʼN QKUBʼ TUʼN NYA BʼAʼN QAJBʼIL

13. ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn aju bʼaʼn? (Gálatas 5:16).

13 (Kjawil uʼjit Gálatas 5:16). Tuʼnju kʼujlaʼn qoʼ tuʼn Jehová, in tzaj tqʼoʼn xewbʼaj xjan qe tuʼn kukx tkubʼ qbʼinchaʼn aju bʼaʼn. Aj qxnaqʼtzan tiʼj Biblia ex aj qxiʼ kyoj chmabʼil, in xi qqʼoʼn ambʼil te xewbʼaj xjan tuʼn tonin qiʼj. Aj qten kyukʼil erman kyoj chmabʼil, in qeʼ qkʼuʼj aj tok qkeʼyin qa in nok tilil kyuʼn tuʼn t-xi kybʼinchaʼn aju bʼaʼn (Heb. 10:24, 25; 13:7). Ex aj t-xi qqanin te Jehová tuʼn tonin qiʼj tuʼn tkubʼ tiʼj jun nya bʼaʼn quʼn, in tzaj tqʼoʼn xewbʼaj xjan qe tuʼn tten qipumal ex tuʼn kukx tok tilil quʼn tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn aju bʼaʼn. Aj t-xi qbʼinchaʼn qe tiʼchaq lu, mlaylo che kubʼ naj nya bʼaʼn qajbʼil, pero ktel qipumal tuʼn miʼn tkubʼ qbʼinchaʼn. Qa ma txi qbʼinchaʼn aju tajbʼil xewbʼaj xjan, mlay t-xi qniman aju tajbʼil qchibʼjal ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Gálatas 5:16.

14. ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn kukx txi qbʼinchaʼn aju bʼaʼn?

14 Aj qnaqʼet tuʼn kyxi qbʼinchaʼn qe tiʼchaq in che onin qiʼj tuʼn tten jun tbʼanel qamiwbʼil tukʼil Jehová, nim toklen tuʼn kukx tok tilil quʼn ex tuʼn t-xi qbʼinchaʼn aju bʼaʼn. ¿Tiquʼn? Tuʼnju kukx qo okel toj joybʼil. Axpe ikx otoqxi qo bautisarin, jaku ten qajbʼil tuʼn q-apostarin, tuʼn t-xi qkʼaʼn nim qʼeʼn moqa tuʼn tok qkeʼyin pornografía (Efes. 5:3, 4). Tqʼama jun qʼa testigo de Jehová jlu: «Kwest in nela toj nwitze tuʼn miʼn tpon nkʼuʼje kyiʼj xinaq. Kubʼ nximane qa noq toj jun ambʼil tuʼn tten nximbʼetze lu, pero mintiʼ in che etz toj nwiʼye». ¿Tiʼ jaku tzʼonin qiʼj qa kwest tuʼn tkubʼ tiʼj jun nya bʼaʼn qajbʼil?

Qa kwest tuʼn tkubʼ tiʼj jun nya bʼaʼn qajbʼil, miʼn kubʼ qximen qa mlayx chʼexpaj qmod. Ateʼ junjun erman ya o kubʼ tiʼj nya bʼaʼn kyajbʼil kyuʼn. (Qʼonka twitza tiʼj párrafo 15 ex 16).

15. ¿Tiquʼn in tzaj tqʼuqbʼaʼn qkʼuʼj aj tel qnikʼ tiʼj qa kykyaqil xjal in ten nya bʼaʼn kyajbʼil? (Qʼonka twitza tiʼj foto).

15 Qa kwest in nela toj qwitz tuʼn tkubʼ tiʼj jun nya bʼaʼn qajbʼil, bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa nya qjunalx atoʼ. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Aju joybʼil in tzaj kyiʼj, axju in tzaj kyiʼj kykyaqil xjal» (1 Cor. 10:13a). Toj juntl traducción, in tzaj tqʼamaʼn jlu: «Aʼyex nya bʼaʼn o che ok weʼye twitz ik tzeʼn kye txqantl». Xi qʼamaʼn qe yol lu kye okslal te tnam Corinto. Tej naʼmxtoq kyok te okslal, ateʼ junjun e yaẍin, ateʼ xinaq pon kykʼuʼj tiʼj xinaq ex ateʼ junjun xi kykʼaʼn nim qʼeʼn (1 Cor. 6:9-11). Pero kukxlo ok tilil kyuʼn tuʼn miʼn tten nya bʼaʼn kyajbʼil tej otoqxi che bautisarin. Maske skʼoʼn maj qe kykyaqil, kukx ateʼtoq tjaqʼ tipumal il. Aj qximen tiʼj jlu, in tzaj tqʼuqbʼaʼn qkʼuʼj tuʼnju ya o che ok weʼ junjuntl okslal kywitz ax nya bʼaʼn ik tzeʼn qe ex o che kambʼan. Tuʼntzunju, jaku txi qbʼiʼn nabʼil lu: «Kyuw kytene tuj kyokslabʼle, porke bʼaʼn kyuʼne, tuj tkyaqil twitz txʼotxʼ nnikʼx kyuʼn kyermaniye ik tzaʼn kyeye nnikʼx kyuʼne» (1 Ped. 5:9).

16. ¿Tiʼ mintiʼ tuʼn tkubʼ qximen ex tiquʼn?

16 Mintiʼ tuʼn tkubʼ qximen qa ni jun jaku tzʼel tnikʼ kyiʼj nya bʼaʼn qajbʼil. Qa ma bʼant jlu quʼn, jaku kubʼ qximen qa mlayx bʼant chʼixpubʼil quʼn ex qa mlayx kubʼ tiʼj nya bʼaʼn quʼn. Pero junxitl aju in tzaj tqʼamaʼn Biblia: «Ate Dios bʼaʼn tuʼn tqeʼ qkʼuʼj tiʼj, mlay che kyaj qʼoʼne tuʼn Dios tuʼn kyoke tuj joybʼil kyiʼje nimxix, aju mlay tzikʼx kyuʼne. Ok kyoke tuj joybʼil kyiʼje, ktzajel tyekʼun Dios jun tumel tzaʼn tten tuʼn kyexe tuj, tuʼntzun tikʼx kyuʼne» (1 Cor. 10:13b). Maske kwest tuʼn tkubʼ tiʼj jun nya bʼaʼn qajbʼil, jaku qo ten tzʼaqli twitz Jehová. Tuʼn tonbʼil, mlay txi qbʼinchaʼn aju in kubʼ qximen.

17. ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn maske kukx jaku che ten nya bʼaʼn qajbʼil?

17 Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa tuʼnju aj il qoʼ, kukx che tel nya bʼaʼn qajbʼil. Pero aj tbʼaj jlu, bʼaʼn tuʼn kyel qikʼun ik tzeʼn bʼant tuʼn José tej tkubʼ oq twitz t-xuʼjil Potifar (Gén. 39:12). Mintiʼ tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn aju nya bʼaʼn qajbʼil.

KUKX TZʼOK TILIL QUʼN

18, 19. ¿Alkyeqe xjel jaku che onin qiʼj tuʼn kukx tok qximbʼetz te akʼaj?

18 Nim toklen tuʼn tok tilil quʼn tuʼntzun ttzalaj Jehová tiʼj qbʼinchbʼen ex tiʼjju in kubʼ qximen. Tuʼntzunju, bʼaʼn tuʼn kukx tkubʼ qxjelin jlu: «¿In kubʼpe nyekʼine tukʼil nbʼinchbʼene qa qʼuqli nkʼuʼje tiʼj qa chʼix tul xitbʼil? ¿Kukxpe in nok tilil wuʼne tuʼn kyten tbʼanel nmode? ¿In xipe nqʼoʼne ambʼil te xewbʼaj xjan tuʼn tonin wiʼje tuʼn miʼn tkubʼ nbʼinchaʼne aju nya bʼaʼn wajbʼile?».

19 Aj qximen kyiʼj xjel lu, qqʼonk qwitz tiʼjju o bʼant quʼn ex miʼn kubʼ qximen qa kbʼantel tkyaqil tzʼaqli quʼn. Qa ma tzʼel qnikʼ tiʼj qa il tiʼj tuʼn tbʼant jun chʼixpubʼil quʼn, miʼn tzaj bʼaj qkʼuʼj. Sino qbʼinx consej lu in tzaj tqʼoʼn Filipenses 3:16: «Aju ma tzʼel qnikʼ tiʼj, axtzunju tuʼn qximan tiʼj ex tuʼn qbʼinchante». Qa ma bʼant jlu quʼn, qo tzajel tkʼiwlaʼn Jehová tuʼnju in nok tilil quʼn tuʼn tok qximbʼetz te akʼaj.

BʼITZ 36 Qxqʼuqink qanmi

a Xi tqʼamaʼn apóstol Pablo kye txqantl okslal tuʼn miʼn t-xi kyqʼoʼn ambʼil tuʼn tten kyximbʼetz ik tzeʼn kye xjal. Ex jaku che onin tconsej qiʼj toj ambʼil jaʼlo. Nim toklen tuʼn tok qxqʼuqin qibʼ tuʼn miʼn tel qkanoʼn kymod ex kyximbʼetz xjal. Tuʼn tbʼant jlu quʼn, il tiʼj tuʼn tkubʼ qchʼexpun qximbʼetz aj tel qnikʼ tiʼj qa mintiʼ toklen tukʼilju tajbʼil Jehová. Toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj tzeʼn jaku bʼant quʼn.

b Qʼonka twitza tiʼj xnaqʼtzbʼil «Kukx tzaj nya bʼaʼn toj wanqʼibʼile», toj tembʼil te internet jw.org.

c TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: In ximen jun kuʼxun tiʼj qa kxeʼl toj universidad moqa kʼajbʼel te Jehová toj tkyaqil ambʼil.