1, 2. ¿Ti tsojkëp nduˈunëm ko nety të nëbajtäˈäyëm, ets tiko?

 ¿WINÄˈÄJATYË mdëjk xyajwäˈätsy? Waˈan yajxon xyajwatstääy, määnëmë nety xykyatuktsëënë. Per ko mganekypyadëˈëk mganekyjyäˈxëˈëgët, mbäät niˈigyë ja puˈxm nyipety ets yˈaxëëgë ja mdëjk. Pääty parë wäˈäts nyaˈijtëm, tsojkëp xëmë nbadëˈk njäˈxëˈkëm.

² Nanduˈunën jyaty mëdë jot winmäˈäny etsë jäˈäyˈäjtën. Pes määnëmë nety nganëbajtëm ojts xytsyiptakxëm nyajtëgäjtsëmë jukyˈäjtën ets “nnayyaˈijtëm wäˈäts mä [...] diˈibë mbäät xyaˈˈaxëˈkëm, dëˈën extëm nniniˈxkyëjxm es extëm nandëˈënë nˈanmëjäˈänˈäjtëm” (2 Kor. 7:1). Per tsojkëp nmëmëdoˈowëm extëmë apostëlë Pablo jyënany: “Nayakëdë es ja Dios mmoˈoyëdët ja jembyë jot winmäˈäny” (Éfes. 4:23). ¿Tiko jyëjpˈamëty ets nnayaˈoˈoyëˈadëtsëm? Yëˈko ja puˈxm o ja axëkˈäjtën mëdiˈibë jaˈäjtp yä naxwiiny, mbäät pojënë nyipety mä jot korasoon. Tsojkëp janääm jatsojk nˈijx nduˈunëm ja jot winmäˈäny, ja jäˈäyˈäjtën ets nˈijxëm tijatyën ntsojkënyëˈäjtëm parë wäˈäts nyajpatëm Dios windum.

3. ¿Ti yˈandijpy nyajtëgäjtsëmë jot winmäˈäny?

³ ¿Ti tsojkëp nduˈunëm parë nyajtëgäjtsˈadëtsëmë jot winmäˈäny?  (käjpxë Romanos 12:2, TNM). Kyaj jeˈeyë tsyokyëty nˈoyjyaˈaytyakëm parë kyëxëˈëgët ko oy njukyˈäjtëm, tsojkëbën nyajtëgäjtsëmë jot winmäˈäny ets njukyˈäjtëm extëmë Dios tkupëky. Pääty, tsojkëp nˈijx nduˈunëm wiˈix njäˈäyˈäjtëm, nnayaˈoˈoyëm etsë net njukyˈäjtëm extëmë Jyobaa tniˈanaˈamë. Janääm jatsojkën mbäät nˈijx nduˈunëm wiˈix nyaˈijx nyajpatëm.

4. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj xynyinäjxëm extëmë naxwinyëdë jäˈäy wyinmay?

⁴ Ko nety të njëmbijtënë wäˈätsjäˈäy, xëmë tijaty ndunäˈänëm extëmë Jyobaa tkupëky. Per mientrës ttukjäˈtyë taabë tiempë, nˈoktuˈunëmë mëjääw parë njukyˈäjtëm extëmë Jyobaa ttsoky. Apostëlë Pablo jyënany ko tsojkëp nyajtëgäjtsëm ja jot winmäˈäny ets nˈijxëm mëdiˈibën ja Dios tsyojkypy (Rom. 12:2, TNM). Jëjpˈam nˈijx nduˈunëm pën kyupëjkypyë Jyobaa extëm tijaty nduˈunëm ets kyaj nasˈijxëm parë naxwinyëdë jäˈäy xytyukninäjxëm wiˈix tijaty ttundë o wyinmaytyë.

5. ¿Wiˈix mbäät nbëjkëmë kuentë ko njantsy myëbëjkëm ko ta wyingoonë kutëgoˈoyën? (Ixë dibujë).

⁵ Extëm nˈokpëjktakëm, Dios tsyojkypy ets “njëjpˈijxëm ja xëëw mä ja Dios myinäˈänyën” (2 Ped. 3:12, TY). Pääty nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Nyajnigëxëˈkypyëts mätsë njukyˈäjtën ko nmëbëjkypyëts ko tadën wyingoonë ja kutëgoˈoyën? Kots nwinˈixy mëdiˈibë tuungëts ngupëkaampy o axtë nuˈunëts nˈëxpëkäˈäny, ¿nyajnigëxëˈkypyëts ko yëˈëts niˈigyë jëjpˈam nbëjktakypy nmëdunäˈänyë Jyobaa? ¿Ndukˈijxpejtypyëts ko Jyobaa yëˈëts xyˈijxˈitäämp xykyuentëˈatäämp mëdëtsë nfamilyë, o yëˈëyëts nbaˈoˈktëëbyë meeny sentääbë?”. Jantsy agujk jotkujk nyayjyawëyaˈanyëtyë Jyobaa ko njukyˈäjtëm extëm ttsoky (Mat. 6:25-27, 33; Filip. 4:12, 13).

6. ¿Ti mbäät nˈaktuˈunëm?

⁶ Tsojkëp xëmë nˈijx nduˈunëm wiˈix ja jot winmäˈäny nmëdäjtëm ets nnayaˈoˈoyëm pën nbëjkëmë kuentë ko tsojkëp jam muum  nnayajtëgäjtsëm. Pablo duˈun tˈanmääy ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë Corinto: “Duˈunyëm nayˈix naytyunëdë parë xynyijawëdët pën mëk ja mmëbëjkën xymyëdattë. Duˈunyëm këˈëm nayˈix naytyunëdë” (2 Cor. 13:5, TNM). Ko nmëdäjtëm “ja mmëbëjkën”, kyaj yëˈë tˈandijy ko näˈäganäˈäty nëjkxëm reunyonk o käjpxwäˈkxpë, yëˈë nanduˈun yˈandijpy tijaty ntsojkënyëˈäjtëm ndunäˈänëm ets nwinmäˈäyëm. Pääty, tsojkëp nyajtëgäjtsˈadëtsëmë jot winmäˈäny ko ngäjpxëmë Diosë yˈAyuk, ko nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa wyinmay ets ko nnayajtëgäjtsëm parë nduˈunëm tijaty tyukjotkëdakypy (1 Kor. 2:14-16).

7. Extëm jyënaˈanyë Éfesʉ 4:31, 32, ¿ti tsojkëp nˈaktuˈunëm ets tiko tsyiptaˈaky?

⁷ (Käjpxë Éfesʉ 4:31, 32). Kyaj jeˈeyë tsyokyëty nyajtëgäjtsëmë jot winmäˈäny, nanduˈunën mbäät nyajtsondakëm “ja jembyë jikyˈäjtën” (Éfes. 4:24). Pääty, tsojkëbë net tii nduˈunëm, extëm pën pojën njantsy jyotˈambëjkëm ets pën nbëjkëˈkëmë tsip akë, tsojkëp nnayaˈoˈoyëm. ¿Tiko nëgooyë tsyiptaknë nnayajtëgäjtsëm? Yëˈko të yˈääts tyikts tpëjknë ja axëëkpë jäˈäyˈäjtën ets pääty tsyiptaˈaky. Pesë Biiblyë myaytyakypy ja “mëdiˈibë pojënë jotˈambëjkp” ets mëdiˈibë duˈun “tyimjäˈäyˈaty awäˈän” (Prov. 29:22). Pënaty duˈun jäˈäyˈäjttëp, tsojkëp duˈunyëm ttundëdë mëjääw parë dyajtëgatstëdë jyaˈayˈäjtën oyë nety të jyanëbajnëdë. Min nˈokˈijxëm wiˈix yajnimaytyaˈaky tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm.

8, 9. Extëm yajnimaytyaˈagyë Stephen, ¿tiko jyëjpˈamëty ets nyajtëgäjtsëmë jäˈäyˈäjtën?

⁸ Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Stephen nëgooyë ijty tsyiptakxënë nyayˈaguwitsëdët, pes pojënë jyantsy jyotˈambëky. Yëˈë jyënaˈany: “Duˈunyëmëts nduunyë mëjääw parëts nnayaˈoyëdët oyëtsë nety të njanëbajnë. Extëm nˈokpëjktakëm, tëgok jamëtsë nety nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxtë mä tuˈugë lugäär kots nˈijxy tuˈugë maˈtspë tmënëjkxyëts ja nraadyë mëdiˈibë nety të dyajjënaky mätsë ngarrë. Tats nbabëyëˈktsoˈony ets kotsë nety ndimynyaspäädëyanë, ta tnaskäˈtsë ja raadyë ets jyantsy kyeky. Kots nnaybyatëdë mëdëts ja nmëguˈuktëjk, tats ndukmëtmaytyaktë wiˈixëtsë nety ja nraadyë të nbëjkë ja maˈtspë ets tats tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm xyˈanmääy: ¿Tixyëp të xytyuny koxyëp ja maˈtspë të xynyaspäädë? Kots duˈun xyajtëëy, tats nbëjkyë kuentë ko tsojkëbëts nety nˈaknayaˈoyëdët”. b

⁹ Extëm yajnimaytyaˈagyë Stephen, yëˈë xytyukˈijxëm ko mbäät ajotkumonë jatëgok nyajnigëxëˈkëmë jäˈäyˈäjtën mëdiˈibë nety të nwinmäˈäyëm ko të nyaˈoˈoyëm. Ko duˈun njäjt ngëbajtëm, kyaj mbäät mon tuk nnayjyäˈäwëm o nwinmäˈäyëm ko kyaj oy nDiosmëduˈunëm. Apostëlë Pablo nanduˈun jyajty, pes jyënany: “Kots njatunäˈäny mëdiˈibë oy, yëˈë tim miingojp mëdiˈibë kyaj yˈoyëty” (Rom. 7:21-23, TNM). Kom pokyjyaˈay nyajpatëm, pääty janäämëty kyëxëˈëgyë jäˈäyˈäjtën mëdiˈibë kyaj yˈoyëty, duˈun extëm ko jënoty tëgoty njapadëˈk njajäˈxëˈkëm, ta jatëgokë kyëxëˈëgyë puˈxm. Päätyën tsyokyëty ets duˈunyëm nnayaˈijtëm wäˈäts. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë duˈun nduˈunëm?

10. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj jatëgok myinët ja axëëkpë jot winmäˈäny? (1 Fwank 5:14, 15).

¹⁰ Nˈoktukmëtmaytyakëmë Jyobaa ti xyajtëgoyäˈänëm, pes ijtëm seguurë ko myëdoowˈitaampy ets xypyudëkëyäˈänëm (käjpxë 1 Fwank 5:14, 15). Jyobaa kyaj ttunäˈänyë miläägrë parë pojënë dyajjëgaˈagët mä jot winmäˈäny mëdiˈibë kyaj yˈoyëty, per xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj nnaytyukmëmadakëm  (1 Ped. 5:10, TNM). ¿Ti net mbäät nduˈunëm ko netyë Jyobaa të ndukmëtmaytyakëm? Njëjpkudijëm tijaty mbäät jatëgok dyajminy ja axëëkpë jot winmäˈäny. Extëm nˈokpëjktakëm, kyaj yˈoyëty nˈijxëmë duˈumbë pelikula, programë mëdiˈibë näjxp mä telebisionk o ngäjpxëmë liibrë o rebistë. Ets kyaj mbäät nasˈijxëm parë jatëgok myinët mä jot winmäˈäny mëdiˈibë të nˈokmastutëmbë (Filip. 4:8; Kol. 3:2).

11. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nayaˈoˈoyëˈadëtsëm?

¹¹ Kyaj jeˈeyë tsyokyëty nyajtëgäjtsëmë jukyˈäjtën, tsojkëbën nayaˈoˈoyëˈadëtsëm. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm? Ko nbëjktakëmë winmäˈäny parë niˈigyë nˈixyˈäjtˈadëtsëmë Jyobaa, nnijäˈäwëm wiˈix jyaˈayˈaty etsë net nanduˈun njäˈäyˈäjtëm (Éfes. 5:1, 2). Extëm nˈokpëjktakëm ko ngäjpxëmë Biiblyë mä yajmaytyaˈaky wiˈixë Jyobaa xypyokymyaˈkxëm, nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Nbokymyeˈkxypyëts nanduˈunë nmëguˈuktëjk?”. O ko ngäjpxëm wiˈixë Jyobaa tpaˈˈayoy pënaty myënäjx yajnäjxtëbë amay jotmay, nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Nmëmääy nmëdajpyëts nanduˈunë nmëguˈuktëjk mëdiˈibë tijaty yajtëgoyˈäjttëp ets nbudëjkëbëts?”. Nˈokˈyajtëgäjtsˈadëtsëmë jot winmäˈäny ko nyajtsondakëmë jembyë jukyˈäjtën ets nˈoknaymyëmaˈkxtujkëm.

12. Extëm yajmaytyaˈagyë Stephen, ¿wiˈixë xytyukˈijxëm ko Diosë yˈAyuk mbäät dyajtëgatsyë jäˈäy?

¹² Stephen mëdiˈibë të yajmaytyaˈaky mä parrafo 8 wanaty wanaty dyajtëgäjtsyë jyaˈayˈäjtën. Yëˈë jyënaˈany: “Desde kots nnëbejty, xytsyiptakxëbëts näˈäty nnayjyëjpkuwitsëdët parëts kyaj njotˈambëkët. Mëdiˈibëts xypyudëjkëp, yëˈë kots kyaj nduˈukmuky mëdë jäˈäy mëdiˈibë jeˈeyë tsiptunandëp o timnayjyëbëjkëbëts. Mayëtsë jäˈäy xyˈanëëmëdë ko tëts ndëgatsy ets nanduˈunëtsë ngudëjk xyˈanëëmë. ¡Kyajts nmëbëkäˈäny wiˈixëtsën të nyajtëgatsyë njukyˈäjtën! Per yëˈëts nmëjkumaabyë Jyobaa kots duˈun të xypyudëkë. Nmëbëjkypyëts ko Diosë yˈAyuk jyantsy myëdäjtypyë mëkˈäjtën ets mbäät dyajtëgatsyë jäˈäy”.

13. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj nyajmëjwindëjkëmë axëëkpë jot winmäˈäny?

¹³ (Käjpxë Galasyʉ 5:16). Jyobaa jantsy oyjyaˈay ets xytyukpudëkëyäˈänëmë myëjääw parë kyaj xymyëmadakëm tijaty xyajtëgoyäˈänëm ets nduˈunëm mëdiˈibë oy. Ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë, duˈunë nety nasˈijxëm parë xypyudëjkëm ja myëjääw. Ja tuk pëky wiˈix xytyukpudëjkëm, yëˈë ko nëjkxëm reunyonk. Pes nbatëm japë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tyuundëbë mëjääw parë ttundë mëdiˈibë oy, ets xypyudëjkëm ko duˈun nˈijxëm (Eb. 10:24, 25; 13:7). ¿Wiˈixë Jyobaa xypyudëjkëm ko amumduˈukjot nmënuˈkxtakëm pën jam ti xyajtëgoyäˈänëm? Xytyukpudëjkëmë myëjääw parë kyaj xymyëmadakëm tijaty xyajtëgoyäˈänëm ets parë njëjpkudijëm. Perë yäˈädë kyaj yëˈë tˈandijy ko kyaj xynyekytyukminäˈänëm ja axëëkpë jot winmäˈäny. Mä Galasyʉ 5:16 jyënaˈany: “Mjikyˈattët extëm ja espiritë santë mdukˈixëdë, es dëˈën kyaj mjikyˈattët mët ja diˈibë nyiniˈx kyëbäjk wyinmäˈänyˈajtypy”.

14. ¿Tiko jyëjpˈamëty ets nduunˈadëtsëm mëdiˈibë oy?

¹⁴ Ko nety të nˈijxwëˈëmëm nduˈunëm tijaty mbäät xypyudëjkëm parë niˈigyë Jyobaa nmëwingoˈonëm, tsojkëp nduunˈadëtsëm. ¿Tiko? Yëˈko xëmë jyaˈˈatäˈäny tijaty xyajtëgoyäˈänëm. Oyë nety të njanëbajtëm, mbäät duˈunyëm ndunäˈänëm mëdiˈibë nnijäˈäwëm ko kyaj yˈoyëty, extëm ko niˈëyëˈkëmë meeny sentääbë, nayajmuktëgoˈoyëm o nˈijxëmë pornografía (Éfes. 5:3, 4). Tuˈugë mixy mëdiˈibë Testiigë, jyënaˈany: “Mëdiˈibëts njäˈäwë ko xyajtëgoyäämbëtsë nety janääm jatsojk, yëˈë kots nˈoyˈixy ja nmëëyaˈayˈënäˈk. Nwinmääyëts ko  tukˈratëtsë ndijy duˈun nnayjyawëty, per kyaj dyuˈunëty, pes duˈunyëmëts xytsyiptakxëty”. ¿Ti mbäät xypyudëjkëm pën duˈunyëm ndunäˈänëm mëdiˈibë kyaj yˈoyëty?

15. Ko näägë Diosmëduumbë tijaty jyayajtëgoyanëdë, ¿wiˈix xypyudëjkëm ko duˈun nnijäˈäwëm? (Ixë dibujë).

¹⁵ Ko ndunäˈänëm mëdiˈibë kyaj yˈoyëty, nˈokjamyajtsëm ko Jyobaa xëmë xypyudëkëyäˈänëm. Biiblyë jyënaˈany: “Ko ti myajpekytyunäˈänëdë, tiˈigyë yëˈë extëm diˈibë kyuˈijx kyubatëdëp nidëgekyë jäˈäyëty” (1 Kor. 10:13a). Duˈun yajnijäˈäyëdë ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë Corinto, pes tamë nety nääk mëdiˈibë myëdäjttëp kanäägë yetyëjk o toxytyëjk, mëdiˈibë ak yetyëjk naymyëttsënääyëdëp etsë amuˈukyjyaˈayëty (1 Kor. 6:9-11). Wiˈix mˈokwinmay, ¿waˈandaa duˈunyëm ojts xytsyiptakxëdë ko nety të nyëbajnëdë? Waˈan. Pes duˈunyëmë nety pokyjyaˈay yajpäättë oyë nety të jyayajwinˈixtë parë nyëjkxtët tsäjpotm. Waˈan janääm jatsojk jyatukmiinëdë tijatyë nety yajtëgoyanëdëp. Ko nnijäˈäwëm duˈun jyäjtë näägë Diosmëduumbëty, xypyudëjkëm ets nanduˈun ko nˈijxëm wiˈix kyaj nyaytyukmëmadakëdë. Pääty nˈokˈyaˈijtëm “mëk ja mëbëjkën, pes nanduˈun niˈamukë ja nmëguˈukˈäjtëm tmënax dyajnaxtë ja ayoˈon jotmay” (1 Ped. 5:9, TNM).

16. ¿Ti kyaj yˈoyëty nwinmäˈäyëm, ets tiko?

¹⁶ Kyaj yˈoyëty nwinmäˈäyëm ko nipën tkajaygyukë tijatyën xyajtëgoyäˈänëm. Yëˈë ko pën duˈun winmäˈäyëm, mbäädë net njënäˈänëm ko tëdën nganekynyayaˈoˈoyëm ets ko tsip njëjpkudijëm mëdiˈibë njäˈäwëm ko xyajtëgoyäˈänëm. Perë Biiblyë jyënaˈany: “Dios yëˈë mbudëkëdëp miitsëty, pes yëˈë kyaj mnaˈixëdët es mbekytyundët pën kyaj mbäät xymyëmadäˈäktë; nik niˈigyë ko myajpekytyunäˈänëdët, net ja Dios myaˈˈawatsxëdët es myajnaxëdët wiinktsow” (1 Kor. 10:13b). Pääty, oy nuˈun mëk xyjyatukmiˈinëm ja axëëkpë jot winmäˈäny, mbäät xëmë nmëmëdoˈowëmë Jyobaa.  Yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj xymyëmadakëm nduˈunëm mëdiˈibë kyaj yˈoyëty.

17. ¿Ti mbäät nduˈunëm pën xëmë ndunäˈänëm mëdiˈibë kyaj yˈoyëty?

¹⁷ Kom pokyjyaˈay nyajpatëm xëmë ndunäˈänëm mëdiˈibë kyaj yˈoyëty. Ko nety duˈun njäjtëm, kyaj nasˈijxëm parë xymyëmadakëm, nˈokjëjpkudijëm extëmë José ttuuny ko tkugeky ja kyudëjkë Potifar (Gén. 39:12). Kyaj tiko naytyukˈanaˈamëm ti tsyojkypyë niniˈkx këbäjk.

18, 19. ¿Tijaty mbäät nnayajtëˈëwëm mëdiˈibë xypyudëkëyäˈänëm parë nyajtëgäjtsˈadëtsëmë jot winmäˈäny?

¹⁸ Pën nyajtëgatsäˈänëmë jot winmäˈäny, tsojkëp njukyˈäjtëm extëmë Jyobaa tkupëky ets duˈun tijaty nduˈunëm. Pääty, tsojkëp janääm jatsojk nnayˈijx nnaytyuˈunëm ets nnayajtëˈëwëm: “¿Nyajnigëxëˈkypyëts mä tijatyëts nduumpy ko nmëbëjkypyëts ko ta wyingoonë kutëgoˈoyën? ¿Nnayaˈoˈoyëˈadëtsëbëts? ¿Nasˈijxëbëts parëtsë Jyobaa myëjääw xytyukpudëkët etsëts kyaj xymyëmadäˈägët tijatyëts xyajtëgoyäämp?”.

¹⁹ Ko duˈun nnayajtëˈëwëm, nˈokˈijxëm nuˈunën kujk nnayaˈoˈoyëm, per kyaj net nwinmäˈäyëm ko ak oy tijaty ndunäˈänënë. Kyaj mon tuk nnayjyäˈäwëm pën nbëjkëmë kuentë ko tam muum yˈaktsokyëty nnayaˈoˈoyëm. Nik oy ko duˈun nduˈunëm extëm jyënaˈanyë yäˈädë tekstë: “Oy nuˈun të njawimbajtëmbë, tsojkëp duˈunyëm nˈyeˈeyëm ja nëˈë tuˈu mëdiˈibë të nbaduˈudëjkëm” (Filip. 3:16, TNM). Pën nduˈunëm duˈun, Jyobaa xypyudëkëyäˈänëm parë nyajtëgäjtsˈadëtsëmë jot winmäˈäny.