Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 2

“Bɛhakyi Bɛ Subane Na Bɛnyia Adwenle Fofolɛ”

“Bɛhakyi Bɛ Subane Na Bɛnyia Adwenle Fofolɛ”

“Bɛhakyi bɛ subane na bɛnyia adwenle fofolɛ amaa bɛazɔ bɛanlea na bɛanwu Nyamenle ɛhulolɛdeɛ ne mɔɔ le kpalɛ na ɔsɔ ɛnyelɛ na ɔdi munli la.”​—WLO. 12:2.

EDWƐNE 88 Kilehile Me Wɔ Ndenle Ne Mɔ

MƆƆ YƐBAZUKOA a

1-2. Wɔ yɛ ɛzɔnenlɛ ne anzi, duzu a ɔwɔ kɛ yɛkɔ zo yɛyɛ a? Kilehile nu.

 ƐTA ɛsiezie wɔ sua nu ɔ? Bie a kolaa na wɔadu wɔahɔ wɔ sua fofolɛ ne anu la, ɛdɔle alagye ɛzieziele ɛkɛ ne kpalɛ. Noko kɛkala mɔɔ ɛde ɛkɛ ne la, saa wɔanziezie ɛkɛ ne bieko a, duzu a bahola azi a? Kɛ mɔɔ ɛze ye la, munlutu nee evinli bahola ava ɛkɛ ne ndɛndɛ. Amaa wɔ sua nu ɛkɛ ahɔ zo ayɛ bɔkɔbɔkɔ la, ɔwɔ kɛ ɛsiezie ɛkɛ ne dahuu.

2 Mɔɔ fale ninyɛne mɔɔ yɛdwenle nwo nee yɛ subane nwo la, zɔhane ala a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a. Nɔhalɛ nu, kolaa na bɛazɔne yɛ la, yɛyɛle gyima ɛsesebɛ yɛyɛle nzenzaleɛ wɔ yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu amaa yɛawowo “yɛ nwo wɔ nwonane nu nee sunsum nu evinli biala anwo.” (2 Kɔl. 7:1) Noko kɛkala ɔwɔ kɛ yɛdi ɛzoanvolɛ Pɔɔlo folɛdulɛ ɛhye azo, “ɔwɔ kɛ bɛmaa bɛkɔ zo bɛyɛ bɛ fofolɛ.” (Ɛfɛ. 4:23) Duzu ati a ɔhyia kɛ yɛkɔ zo yɛyɛ ye zɔ a? Ɔluakɛ ewiade ɛhye anu munlutu nee evinli ne bahola ahɔ yɛ nu ndɛndɛ. Amaa ɛhye ando yɛ na Gyihova anye ahɔ zo alie yɛ nwo la, ɔwɔ kɛ yɛneɛnlea kɛzi yɛdwenle, yɛ subane nee mɔɔ yɛkulo la anu.

BƐHƆ ZO “BƐNYIA ADWENLE FOFOLƐ”

3. Saa bɛka kɛ ‘yɛnyia adwenle fofolɛ’ a, ɔkile nzɔne? (Wulomuma 12:2)

3 Duzu a ɔhyia kɛ yɛyɛ amaa yɛanyia adwenle fofolɛ, kile kɛ yɛkakyi kɛzi yɛdwenle la ɛ? (Kenga Wulomuma 12:2.) Eza bɛkola bɛkile Giliki edwɛkɛ mɔɔ bɛhile ɔ bo “bɛnyia adwenle fofolɛ” la abo kɛ “bɛyɛ bɛ adwenle ne boɛ.” Ɔti saa yɛyɛ ninyɛne mgbalɛ ekyi bie ala a, ɛnee ɔtɛwiele. Emomu, ɔwɔ kɛ yɛneɛnlea kɛzi yɛdayɛ mumua ne yɛde wɔ yɛ nu la anu na yɛyɛ nzenzaleɛ biala mɔɔ hyia la amaa yɛahola yɛali Gyihova ngyinlazo ne mɔ azo kɛ mɔɔ yɛbahola biala la. Ɔnle kɛ yɛyɛ ɛhye ko bie ala, emomu ɔwɔ kɛ yɛkɔ zo yɛyɛ.

Asoo kpɔkɛ mɔɔ ɛsi wɔ nwomazukoalɛ nee gyima nwo la kile kɛ ɛfa Belemgbunlililɛ ne ɛdimoa ɔ? (Nea ɛdendɛkpunli 4-5) c

4. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛanzukoa ewiade ɛhye ɛ?

4 Saa yɛdi munli a, yɛbahola yɛayɛ debie biala mɔɔ sɔ Gyihova anye la dahuu. Noko kolaa na zɔhane mekɛ ne ara la, ɔwɔ kɛ yɛyɛ gyima ɛsesebɛ na yɛazɔ Gyihova anye. Yɛ ye nzonlɛ kɛ, Pɔɔlo hanle hilele yɛ wɔ Wulomuma 12:2 kɛ ɔhyia kɛ yɛnyia adwenle fofolɛ amaa yɛanwu mɔɔ Nyamenle kpondɛ kɛ yɛyɛ la. Kɛ anrɛɛ yɛbazukoa ewiade ɛhye la, ɔwɔ kɛ yɛdimoa yɛneɛnlea yɛ nu yɛnwu kɛzi yɛlɛmaa Nyamenle anyia yɛ bodane nee yɛ kpɔkɛzilɛ zo tumi na tɛ ewiade ne la.

5. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛanleɛnlea adwenle mɔɔ yɛlɛ wɔ Gyihova kenle ne mɔɔ ɛbikye la anwo la anu ɛ? (Nea nvoninli ne.)

5 Suzu neazo bie anwo. Gyihova kulo kɛ ‘yɛmaa Gyihova kenle ne ɛralɛ tɛnla yɛ adwenle nu kpalɛ.’ (2 Pita 3:12) Biza ɛ nwo kɛ: ‘Asoo me ɛbɛlabɔlɛ kile kɛ mete ɔ bo kɛ yɛbikye ewiade ne awieleɛ ne kpalɛ ɔ? Asoo kpɔkɛ mɔɔ mesi wɔ nwomazukoalɛ nee gyimayɛlɛ nwo la kile kɛ Gyihova ɛzonlenlɛ a hyia me wɔ me ɛbɛlabɔlɛ nu ɔ? Asoo melɛ diedi kɛ Gyihova banlea me abusua ne anzɛɛ dahuu medwenle nwonane afoa nu ninyɛne nwo ɔ?’ Saa Gyihova nwu kɛ yɛlɛbɔ mɔdenle yɛayɛ ye ɛhulolɛdeɛ wɔ debie biala mɔɔ yɛyɛ la anu a, ɔ nye die kpole.​—Mat. 6:25-27, 33; Fel. 4:12, 13.

6. Duzu a ɔhyia kɛ yɛkɔ zo yɛyɛ a?

6 Ɔwɔ kɛ yɛneɛnlea kɛzi yɛdwenle la anu dahuu na yɛyɛ nzenzaleɛ biala mɔɔ hyia la. Pɔɔlo hanle hilele Kɔlentema ne kɛ: “Bɛhɔ zo bɛzɔ bɛ nwo bɛnlea saa bɛwɔ diedi ne anu a; bɛhɔ zo bɛnleɛnlea bɛ nu.” (2 Kɔl. 13:5) Tɛ debiezukoalɛ nee daselɛlilɛ mɔɔ ɔyɛ a yɛkɔ bie la ala a kile kɛ yɛwɔ “diedi ne” anu a. Ninyɛne mɔɔ yɛdwenle nwolɛ, yɛ atiakunluwɔzo yɛɛ adwenle mɔɔ yɛlɛ la noko boka nwo. Ɔti ɔwɔ kɛ yɛkɔ zo yɛnyia adwenle fofolɛ ɔlua Nyamenle Edwɛkɛ ne mɔɔ yɛbagenga, yɛazukoa kɛ yɛbadwenle kɛ mɔɔ Gyihova dwenle la na yɛayɛ debie biala mɔɔ ɔhyia amaa ɔ nye alie yɛ nwo la azo.​—1 Kɔl. 2:14-16.

‘BƐVA SUBANE FOFOLƐ NE BƐWULA’

7. Kɛ mɔɔ Ɛfɛsɛsema 4:31, 32 kile la, duzu a ɔhyia kɛ yɛyɛ a, na duzu ati a ɔbahola yeayɛ se a?

7 Kenga Ɛfɛsɛsema 4:31, 32. Saa yɛye nzenzaleɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ wɔ kɛzi yɛdwenle anu la yɛsie ahane a, eza ɔwɔ kɛ ‘yɛfa subane fofolɛ ne yɛwula.’ (Ɛfɛ. 4:24) Ɛhye kile kɛ ɔwɔ kɛ yɛyɛ nwolɛ debie. Bieko, ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle kpalɛ yɛye subane le kɛ ɛkpɔlɛ, ɛya yɛɛ ɛya kpole yɛgua. Duzu ati a ɛhye bahola ayɛ se a? Ɔluakɛ zɔhane subane ɛtane ne mɔ bie ɛsosɔ ndinli kpalɛ. Kɛ neazo la, Baebolo ne ka kɛ menli bie mɔ ‘ɛngyɛ na bɛava ɛya’ yɛɛ bie mɔ “fa ɛya mgbane mgbane.” (Mrɛ. 29:22) Saa awie bahola ali subane ɛtane ɛhye mɔɔ ɛsosɔ ndinli la azo a, ɔwɔ kɛ ɔkɔ zo ɔbɔ ɔ nwo mɔdenle, bie a wɔ ye ɛzɔnenlɛ nzi bɔbɔ, kɛ mɔɔ anwubielɛ mɔɔ doa zolɛ la maa yɛnwu ye la.

8-9. Kɛzi Stephen anwubielɛ ne kile kɛ ɔhyia kɛ yɛye subane dɛba ne yɛgua ɛ?

8 Ɛnee ɔyɛ se ɔmaa adiema bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Stephen la kɛ ɔbahomo ye ɛya zo. Ɔhanle kɛ: “Mɔɔ bɛzɔnenle me la anzi bɔbɔ, ɛnee ɔhyia kɛ mekɔ zo mebɔ mɔdenle mekomo me ɛya zo. Kɛ neazo la, kenle ko bie mɔɔ ɛnee yɛlua daselɛlilɛ nu la, menriandile mendoale awule bie mɔɔ rawuale me kale ne anu riledio ne la. Mɔɔ membikyele ye kpalɛ la, ɔvuandinle riledio ne ɔdole azɛlɛ ne anwo na ɔnriandile ɔhɔle. Mɔɔ menganle kɛzi me sa hanle me riledio ne anwo edwɛkɛ mengilele mediema mɔɔ nee bɛ lua la, asafo nu kpanyinli ko mɔɔ boka ekpunli ne anwo la bizale me kɛ, ‘Stephen, saa ɛhyele ye a anrɛɛ duzu a ɛbayɛ a?’ Zɔhane kpuya ne maanle mendwenlenle ninyɛne nwo na ɔmaanle menwunle kɛ ɔwɔ kɛ mebɔ mɔdenle me nee menli tɛnla anzodwolɛ nu.” b

9 Kɛ mɔɔ Stephen anwubielɛ ne kile la, subane ɛtane bahola aye ɔ ti wɔ mekɛ mɔɔ yɛ nye ɛnla la, saa bɔbɔ yɛte nganeɛ kɛ yevi yɛ nwo a. Saa bie to wɔ a, mmamaa ɛ sa nu to yɛɛ mmanyia adwenle kɛ ɛnle Kilisienenli kpalɛ. Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo bɔbɔ hanle kɛ: “Mekɛ mɔɔ mekulo kɛ meyɛ kpalɛ la, ɛnee ɛtane ala a gyi me nye zo a.” (Wlo. 7:21-23) Kilisienema kɔsɔɔti lɛ subane ɛtane bie mɔɔ ɔyɛ a yeye ɔ ti kɛ munlutu mɔɔ ɔyɛ a ɔba yɛ sua nu la. Ɔwɔ kɛ yɛkɔ zo yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbamaa yɛ nwo ade. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛayɛ ɛhye ɛ?

10. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛaho yɛatia subane mɔɔ ɛnle kpalɛ la ɛ? (1 Dwɔn 5:14, 15)

10 Ka subane mɔɔ ɛkulo kɛ ɛgyakyi la anwo edwɛkɛ kile Gyihova na nyia anwodozo kɛ ɔbadie wɔ na yeaboa wɔ. (Kenga 1 Dwɔn 5:14, 15.) Gyihova ɛnrɛlua nwanwane adenle zo ɛnrɛye subane zɔhane ɛnrɛvi ɛ nwo, emomu, ɔbahola yeaboa wɔ amaa wɔanla ye ali. (1 Pita 5:10) Noko yɛ wɔ asɔneyɛlɛ ne anwo debie, kɛ ɛnrɛyɛ debie mɔɔ ɔbamaa wɔala subane zɔhane ali la. Kɛ neazo la, maa ɛ nye ɛla ɛkɛ ne kɛ ɛnrɛnlea vidio, TV zo gyimalilɛ, anzɛɛ ɛnrɛgenga edwɛkɛ biala mɔɔ ka subane ɛtane mɔɔ ɛkulo kɛ ɛgyakyi la anwo edwɛkɛ kɛ asɛɛ nvonleɛ biala ɛnle nwo la. Yɛɛ mmafa wɔ adwenle ɛsie atiakunluwɔzo ɛtane zo.​—Fel. 4:8; Kɔl. 3:2.

11. Duzu a yɛbahola yɛayɛ amaa yɛahɔ zo yɛava subane fofolɛ ne yɛawula a?

11 Wɔye subane dɛba ne wɔgua ɛdeɛ, noko ɔhyia kɛ ɛnyia subane fofolɛ ne. Kɛ ɔkɛyɛ na wɔahola wɔayɛ zɔ ɛ? Fa yɛ wɔ bodane kɛ ɛbazukoa Gyihova wɔ mekɛ mɔɔ ɛlɛsukoa ye subane ngakyile ne mɔ anwo debie la. (Ɛfɛ. 5:1, 2) Kɛ neazo la, saa ɛkenga Baebolo ne anu edwɛkɛ bie mɔɔ ka Gyihova fakyɛ ne anwo edwɛkɛ a, biza ɛ nwo kɛ, ‘Asoo mefa awie mɔ ɛtane mekyɛ bɛ ɔ?’ Saa ɛkenga kɛzi Gyihova akunlu yelɛyela ye maa bɛdabɛ mɔɔ bɛ nwo ɛhyele bɛ la a, biza ɛ nwo kɛ, ‘Asoo kɛ medwenle me mediema diedima mɔɔ wɔ ngyegyelɛ nu la anwo la ɛne, na asoo mefa me nyɛleɛ mekile zɔ ɔ?’ Kɔ zo nyia adwenle fofolɛ wɔ mekɛ mɔɔ ɛlɛfa subane fofolɛ ne wɔawula la, na ɛlɛyɛ zɔ a nyia abotane maa ɛ nwo.

12. Kɛzi tumi mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la holale hakyile Stephen ɛ?

12 Stephen mɔɔ yɛlimoa yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la nwunle kɛ, ngyikyingyikyi ɔholale ɔwulale subane fofolɛ ne. Ɔhanle kɛ: “Ɔvi mekɛ mɔɔ bɛzɔnenle me la, meyia tɛnlabelɛ dɔɔnwo mɔɔ ɛnee ɔwɔ kɛ mebɔ mɔdenle na meahomo me ɛya zo a. Mezukoa kɛ mebahwe me nwo meavi menli mɔɔ ɛlɛbɔ mɔdenle kɛ bɛka me ɛya la anwo ɛkɛ anzɛɛ mebayɛ debie mɔɔ ɔnrɛmaa tɛnlabelɛ ne ɛnrɛha me ɛya la. Menli dɔɔnwo mɔɔ me ye bɔbɔ boka nwo la hanvole me wɔ kɛzi menlile tɛnlabelɛ ɛhye mɔ anwo gyima la anwo. Medame bɔbɔ yezi me nwo! Menganvo me nwo wɔ nzenzaleɛ ɛhye mɔ mɔɔ meyɛ la anwo. Emomu, medie medi kɛ tumi mɔɔ Baebolo ne lɛ kakyi menli la a ɛmaa yera ye zɔ a.”

KƆ ZO KO TIA ATIAKUNLUWƆZO ƐTANE

13. Duzu a baboa yɛ yeamaa yɛaho yɛatia atiakunluwɔzo ɛtane a? (Galeehyeama 5:16)

13 Kenga Galeehyeama 5:16. Gyihova fi atiakunlukɛnlɛma nu fa ye sunsum nwuanzanwuanza ne maa yɛ amaa yɛahola yɛayɛ mɔɔ le kpalɛ la. Saa yɛsukoa Nyamenle Edwɛkɛ ne a, ɛnee yɛlɛmaa Nyamenle sunsum ne anyia yɛ nwo tumi. Eza saa yɛkɔ yɛ debiezukoalɛ ne mɔ a, yɛnyia sunsum nwuanzanwuanza ne. Wɔ yɛ Kilisiene ayia ne mɔ abo, yɛkola yɛ nee mediema mɔɔ bɛdabɛ noko bɛlɛbɔ mɔdenle kɛ bɛbayɛ mɔɔ le kpalɛ la di adwelie na yemɔ maa yɛ anwosesebɛ. (Hib. 10:24, 25; 13:7) Yɛɛ saa yɛfi yɛ ahonle nu yɛyɛ asɔne na yɛsɛlɛ Gyihova kɛ ɔboa yɛ ɔmaa yɛli yɛ sinlidɔlɛ bie azo a, ɔbava ye sunsum ne yeaboa yɛ yeamaa yɛaho yɛatia sinlidɔlɛ zɔhane. Ɔwɔ nuhua kɛ bie a ninyɛne ɛhye mɔ mɔɔ yɛbayɛ la ɛnrɛmaa atiakunluwɔzo ɛtane ɛnrɛvi yɛ nwo ɛdeɛ, noko ɔbaboa yɛ yeamaa yɛahɔ zo yɛaho yɛatia bɛ. Kɛ mɔɔ Galeehyeama 5:16 kile la, bɛdabɛ mɔɔ bɛmaa sunsum ne kile bɛ adenle la, “bɛnrɛnyia nwonane nu atiakunluwɔzo fee.”

14. Duzu ati a ɔhyia kɛ yɛkɔ zo yɛnyia atiakunluwɔzo kpalɛ a?

14 Saa yɛyɛ ngyehyɛleɛ kpalɛ mɔɔ yɛfa yɛyɛ sunsum nu ninyɛne a, ɔhyia kɛ yɛtoa zo na yɛkɔ zo yɛnyia atiakunluwɔzo kpalɛ. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ yɛ kpɔvolɛ ko ɛdeɛ ɔnlafe fee. Kpɔvolɛ zɔhane a le nganeɛdelɛ mɔɔ twehwe yɛ kɛ yɛyɛ ɛtane la. Saa bɛsɔne yɛ bɛwie bɔbɔ a, ninyɛne le kɛ kyakyadolɛ, nza dɔɔnwo ɛnlonlɛ nee nlanwonvoninli ɛnleanlɛ bahola agyegye yɛ. (Ɛfɛ. 5:3, 4) Adiema kpavolɛ ko hanle kɛ: “Ninyɛne mɔɔ ɛnee ɔyɛ se kpalɛ kɛ mebali zo la anu ko a le kɛzi menyia nla nwo nganeɛdelɛ memaa mrenyia la. Ɛnee mesuzu kɛ nganeɛdelɛ zɔhane bavi ɛkɛ, noko ɔtɛbɔ me nwo.” Saa ɛlɛ atiakunluwɔzo ɛtane mɔɔ anloa yɛ se la a, duzu a bahola aboa wɔ a?

Saa atiakunluwɔzo ɛtane twehwe wɔ a, ɔngile kɛ wɔ tɛnlabelɛ ne ɛzɛkye bɔkɔɔ; menli gyɛne nyianle atiakunluwɔzo ko ne ala bie, na bɛholale bɛlile zo (Nea ɛdendɛkpunli 15-16)

15. Kɛmɔ yɛze kɛ “awie biala” nyia atiakunluwɔzo ɛtane la ati, kɛzi ɔmaa yɛ anwosesebɛ ɛ? (Nea nvoninli ne.)

15 Saa ɛlɛko wɔatia atiakunluwɔzo ɛtane mɔɔ anloa yɛ se kpalɛ la a, kakye kɛ ɔtɛkale ɛ ngome. Baebolo ne ka kɛ: “Sɔnea biala ɛtɛtole bɛ kyesɛ mɔɔ to awie biala la ala.” (1 Kɔl. 10:13a) Baebolo ngilebɛbo gyɛne kile ngyɛnu ɛhye abo kɛ: “Sɔnea biala ɛtɛtole bɛ mɔɔ alesama ɛtɛnwunle bie ɛlɛ a.” Bɛhɛlɛle zɔhane edwɛkɛ ne bɛhɔmaanle Kilisiene mrenyia nee mraalɛ mɔɔ ɛnee wɔ Kɔlente la. Dɛba ne ɛnee bɛ bie mɔ le agyalɛzɛkyelɛma, mrenyia mɔɔ nee bɛ gɔnwo mɔ mrenyia da yɛɛ nzabovoma. (1 Kɔl. 6:9-11) Ɛnea a mɔɔ bɛzɔnenle bɛ la anzi, bɛannyia atiakunluwɔzo ɛtane biala mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛko bɛtia ye la ɛlɛ ɔ? Ɔnle zɔ. Nɔhalɛ nu, ɛnee bɛ muala bɛle Kilisienema mɔɔ bɛkpokpa bɛ ɛdeɛ, noko ɛnee bɛtɛde menli mɔɔ bɛnli munli. Ye biala anu, ɛnee ɔwɔ kɛ bɛko bɛtia atiakunluwɔzo ɛtane ɔvi mekɛ mɔɔ kɔ mekɛ. Ɔwɔ kɛ yemɔ maa yɛ anwosesebɛ. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ ɔmaa yɛnwu kɛ, awie gyɛne ɛhola ɛli atiakunluwɔzo ɛtane biala mɔɔ ɛlɛgyegye wɔ la bie azo. Nɔhalɛ nu, ɛbahola wɔava ‘diedi kpundii wɔaho, na wɔanwu ye kɛ amaneɛ ko ne ala a ɛ mediema mɔɔ wɔ ewiade amuala la ɛlɛnwu ye a.’​—1 Pita 5:9.

16. Adwenle boni a ɔnle kɛ ɛnyia a, na duzu ati ɔ?

16 Mmanyia adwenle kɛ awie biala ɛnrɛde sinlidɔlɛ mɔɔ ɛlɛko wɔatia la abo ɛlɛ. Ɛnyia adwenle zɔhane a, ɔbamaa wɔade nganeɛ kɛ wɔ tɛnlabelɛ ne ɛzɛkye bɔkɔɔ na ɛnrɛhola ɛnrɛnyia anwosesebɛ ɛnrɛho ɛnrɛtia atiakunluwɔzo ɛtane ɛlɛ. Baebolo ne ɛnga ye zɔ. Ɔse: “Nyamenle le nɔhavo, na ɔnrɛmaa bɛnrɛzɔ bɛ bɛnrɛnlea bɛnrɛdɛla mɔɔ bɛkɛhola ɔ nloa gyinla la, na saa sɔnea ba a, ɔbamaa adenle ala nwolɛ amaa bɛahola bɛagyinla ɔ nloa.” (1 Kɔl. 10:13b) Ɔti saa yɛlɛ atiakunluwɔzo ɛtane mɔɔ anloa yɛ se bɔbɔ la a, yɛbahola yɛagyinla ɔ nloa. Gyihova baboa yɛ amaa yɛanli yɛ atiakunluwɔzo ne anzi.

17. Ɔyɛ a yɛbanyia atiakunluwɔzo ɛtane ɛdeɛ, noko duzu a yɛbahola yɛayɛ a?

17 Dahuu kakye ɛhye: Kɛmɔ yɛnli munli la ati, ɔyɛ a yɛbanyia atiakunluwɔzo ɛtane. Noko saa bie ba yɛ adwenle nu a, yɛbahola yɛakpo ye ndɛndɛ kɛ mɔɔ Dwosefi nriandile vile Pɔtefaa aye ne anwo ɛkɛ ne ndɛndɛ la. (Gyn. 39:12) Ɔnle kɛ ɛdi wɔ atiakunluwɔzo ɛtane ne mɔ anzi!

KƆ ZO YƐ WƆ SINLIDƆLƐ NE MƆ ANWO GYIMA

18-19. Mekɛ mɔɔ yɛlɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbanyia adwenle fofolɛ la, kpuya boni mɔ a yɛbahola yɛabiza yɛ nwo a?

18 Saa yɛbanyia adwenle fofolɛ a, ɔwɔ kɛ yɛkɔ zo yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbamaa yɛ nzuzulɛ nee yɛ nyɛleɛ nee Gyihova ɛhulolɛdeɛ ayia. Ɔti ɔwɔ kɛ ɛta ɛneɛnlea wɔ nu na ɛbiza ɛ nwo kɛ: ‘Asoo mebɔ me ɛbɛla wɔ adenle mɔɔ kile kɛ menwu kɛ mekɛ ne ɛwie la azo ɔ? Melɛnyia anyuhɔlɛ wɔ subane fofolɛ ne mɔɔ melɛwula la anu ɔ? Asoo melɛmaa Gyihova sunsum ne ahile me adenle amaa meanli nwonane nu atiakunluwɔzo nzi ɔ?’

19 Mekɛ mɔɔ ɛlɛneɛnlea wɔ nu la, mmamaa ɛ nye da kɛ ɛbanwu kɛ wɔyɛ debie biala pɛpɛɛpɛ, emomu, fa wɔ adwenle sie anyuhɔlɛ mɔɔ ɛlɛnyia la azo. Saa ɛnwu kɛ ɔwɔ kɛ ɛbɔ mɔdenle wɔ ɛleka bie a, mmamaa ɛ sa nu to. Emomu di folɛdulɛ mɔɔ wɔ Felepaema 3:16 la azo: “Ɛleka mɔɔ yɛnyia anyuhɔlɛ yɛhɔdwu la, bɛmaa yɛhɔ zo yɛbɔ yɛ ɛbɛla pɛpɛɛpɛ wɔ adenle ɛhye ala azo.” Saa ɛyɛ zɔ a, ɛbahola wɔanyia anwodozo kɛ, Gyihova bayila mɔdenle mɔɔ ɛlɛbɔ kɛ ɛbanyia adwenle fofolɛ la azo.

EDWƐNE 36 Yɛbɔ Yɛ Ahonle Nwo Bane

a Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo maanle ɔ mediema diedima anwosesebɛ kɛ bɛmmasukoa ewiade ɛhye. Ɛhye le folɛdulɛ kpalɛ bɔkɔɔ maa yɛ ɛnɛ. Ɔwɔ kɛ yɛnea kɛ yɛnrɛmaa ewiade ɛhye ɛnrɛnyia yɛ nwo zo tumi fee. Amaa yɛahola yɛayɛ ɛhye la, saa yɛnwu kɛ kɛzi yɛdwenle ninyɛne nwo la nee Nyamenle ɛdeɛ ne ɛnyia a, ɔwɔ kɛ yɛyɛ nwolɛ debie. Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbazuzu kɛzi yɛbahola yɛayɛ ɛhye la anwo.

b Nea edwɛkɛ, “Ɛnee Me Ɛbɛlabɔlɛ Ɛlɛsɛkye Bɔkɔɔ” mɔɔ wɔ July 1, 2015, Ɛzinzalɛ Arane ne anu la.

c NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Adiema nrenyia bie ɛlɛdwenledwenle nwo kɛ saa ɔhɔ yunivɛsiti anzɛɛ ɔyɛ adekpakyelɛ gyima ne bie a.