1-2. I yini leswi hi fanelaka ku tama hi swi yentxa ntsrhaku ka babatiso? Tlhamuxela.

 XANA u ni xihena xa ku basisa ndlwini kwaku? Na u nga si na zruzra u ya tsrhama kaya kwaku swi nga yentxeka u zrange hi ku basisa swi phela. Kambe a ku ta humelela yini loko a u nga tami u basisa? A swi ganaganekisi leswaku a ku ta ntxhima hi ku kahlula ku tlhela ku tala hi ntsrhuzri. Loko hi djula leswaku yindlu yezru yi tsrhama na yi basile swi djula hi tsrhamela ku basisa.

² Hi ndlela leyi fanaka, loko hi djula ku va ni wumhunu ni matsrhamela lama fanaka ni ya Yehovha a swi djuli hi tsrhama hi mavoko. I ntiyiso leswaku na hi nga si na babatisiwa hi hambe ku txintxa lokukulu a wuton’wini akuva ‘hi ti hlampswa xambya hinkwadzru dzra mizri ni dzra moya’. (2Ko 7:1) Kambe swoswi, hi fanela ku landzra xilayu xa Pawulo xa leswaku hi tama “[hi] va lavampswha”. (Ef 4:23) Ha yini hi fanela ku tikazratela ku yentxa leswo? Hikusa a mbilu ni mimpimiso yezru swi nga ha ntxhimisiwa hi ntsrhuzri wa misava leyi ya ku biha. Akuva leswo swi nga yentxeki ni ku va hi nga khunguvanyisi Yehovha, hi fanele ku tsrhamela ku kambela wumhunu byezru, mimpimiso, ni ku navela kwezru.

3. Swi tlhamuxela yini ku ndzruluta mayanakanyela yezru? (Ro 12:2)

³ Hi nga yentxa yini akuva hi tama hi yampswisa mayanakanyela yezru? (Dondzra Ba-le-Roma 12:2.) Hi fanela ku kambela wumhunu byezru bya le ndzreni hi va hi yentxa ku  txintxa loku vilelekaka akuva hi nyonxisa Yehovha. A ku tikambela loko hi fanela ku ku yentxa nkama ni nkama.

4. Hi nga yentxa yini akuva mayanakanyela yezru ma nga kutxeteliwi hi misava leyi?

⁴ Loko hi tava lava hetisekiki, minkama hinkwayu hi tava lava nyonxisaka Yehovha. Kambe na ha yimele nkama wolowo, hi fanela ku tikazratela ku yentxa leswi nyonxisaka Yehovha. Ka Ba-le-Roma 12:2, mupostola Pawulo a hlaye leswaku hi fanela ku ndzruluta mayanakanyela yezru akuva hi ta tiva leswaku he kwini ku zrandzra ka Xikwembu Nkulukumba. A hi fanelanga hi pfumelela leswaku misava leyi yi kutxetela mahanyela yezru. Hi fanela ku kambisisa leswaku mayanakanyela yezru ma kutxeteliwa hi misava leyi kumbe ma fambisana ni ku zrandzra ka Yehovha.

5. Leswi hi hanyaka ka masiku ya wugamu he swini swivutiso leswi hi nga ha tivutisaka swone? (Vona mufoto.)

⁵ Yanakanya hi leswi, a Bibele dzri li hi fanela ku tsrhama na hi yanakanya hi ‘siku dzra Xikwembu Nkulukumba’. (2Pe 3:12) Kutani tivutise leswi: ‘Xana mayanakanyela yanga ma swi kombisa leswaku na kholwa leswaku misava leyi yi ta helisiwa ku nga li khale? Xana swiboho swanga mayelanu ni ntizro swa swi kombisa leswaku ku tizrela Yehovha hi swone swi nga swa lisima a wuton’wini byanga? Xana na dumba leswaku minkama hinkwayu Yehovha a ta nyika mine ni ndangu wanga hinkwaswu leswi hi swi vilelaka? Xana ni lwela ku vani mintxhumu yinyingi?’ Handle ka ku ganaganeka, Yehovha a nyonxa ngopfu loko a vona leswaku hi yentxa hinkwaswu akuva hi mu nyonxisa.—Mt 6:25-27, 33; Flp 4:12, 13.

6. I yini leswi hi fanelaka ku tama hi swi yentxa?

⁶ Hi fanela ku kambisisa mayanakanyela yezru nkama ni nkama hi va hi yentxa ku txintxa loku djulekaka. Mupostola Pawulo a li: ‘Tiyanakanyani, n’wi vona loko nha n’we he ku pfumeleni; tikambani.’ (2Ko 13:5) Kuva “lipfumelweni” a swi tlhamuxeli ntsena ku ya  mintlhanganwini nkama ni nkama kumbe ku ya ku zrezreni. Swi patsra mayanakanyela yezru, leswi hi talisaka ku swi yentxa ni leswi hi susumetelaka ku yentxa swa kukazri. Xileswo, hi fanela ku txintxa mapimisela yezru hi ku dondzra Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba, hi dondzra ku va ni mayanakanyela ya Yehovha ni ku yentxa hinkwaswu akuva hi mu nyonxisa.—1Ko 2:14-16.

7. Hi ku ya hi Ba-le-Efesa 4:31, 32, i yini leswi hi fanelaka ku swi yentxa, nakone ha yini swi nga nabyali?

⁷ Dondzra Ba-le-Efesa 4:31, 32. Handle ka ku txintxa mayanakanyela yezru, hi fanela ku ‘yambala mhunu lwe mumpswha’. (Ef 4:24) Kambe leswo swi djula ku tikazrata. Leswi swi patsra ku tsrhika mintxhumu ya ku fana ni xikhomela, mahlundzru ni ku lebya. Kambe swi nga ha kazrata ku yentxa leswo. Ha yini? Hikusa yin’we ya mintxhumu leyo ya ha dzime timitsru a mbilwini yezru. Hi xikombiso, a Bibele dzri hlaya leswaku a vhanu van’wana va zrandzra ku ‘hlundzruka’ kasi van’wana va zrandzra ku ‘holova’. (Pr 29:22) Mhunu lweyi a nga ni matsrhamela lawo, swi djula ku va a tikazrata ngopfu akuva a txintxa hi ku helela nambi ntsrhaku ka babatiso. A hi voneni xikombiso xa leswo ka yava ledzri landzrelaka.

8-9. Xana xikombiso xa Stephen xi dzri kombisa hi ndlela yini lisima dzra ku hlivila wumhunu bya khale?

⁸ Makwezru lweyi a vitaniwaka Stephen a a ni xikazratu a mhakeni ya ku lawula mahlundzru. A li: “Nambi ntsrhaku ka kuva ni babatisiwile, a swi djula ni tikazrata ngopfu akuva ni tikhoma. Hi xikombiso, siku dzrin’wana na ni le ku zrezreni ku ve ni mhunu lweyi a yiviki radiyu dzra movha wanga ni va ni mu hlongolisa. Loko ni tlhase kusuhi naye, muyivi lweyo a txukumetela radiyu a hansi a va a tsrutsruma, loko ni dzrungulele vamakwezru leswaku ni dzri kumisi kuyini a radiyu dzranga, mun’we wa vakulu a ni vutise a ku: ‘Stephen, xana a u tava u yentxe yini loko a we mu khoma?’ Xivutiso lexo xi ni yentxe ni yanakanyisisa xi tlhela xi ni kutxa kuva ni tikazratela kuva mhunu wa ku zrula.” b

⁹ Hi lani hi swi voniki ha kone ka xikombiso xa Stephen, nambiloko hi pimisa leswaku hi dzri tsrhikile a wumhunu bya khale, byi nga ha pfuka na hi nga swi yimelanga. Loko leswo swi ku humelela u nga godoli. U nga yanakanyi leswaku a u mukriste lwenene. Nambi mupostola Pawulo a pfumelile leswo loko a te: ‘Ndzra ku ndzri zrandzra ku yentxa leswinene na leswimfani swa ku ndzri namazrela.’ (Ro 7:21-23) Hi lani hi swi voniki ha kone a ku sunguleni, loko hi nga tsrhameli ku basisa yindlu, yi nga ha ntxhima yi tala hi ntsrhuzri. Hi lani ku fanaka, leswi hi kalaka hi nga hetisekanga a wumhunu bya khale byi nga ha pfuka. Xileswo nkama hinkwawu hi fanela ku tilulamisela ku dzri hlula. Hi nga swi yentxisa ku yini leswo?

10. I yini leswi u nga swi yentxaka akuva u lwa ni mahanyela ya ku biha? (1 Yohan 5:14, 15)

¹⁰ Loko u ni ku navela ka ku yentxa mintxhumu ya ku biha, khongota ka Yehovha u kombela leswaku a ku pfuna ku lwa ni ku navela koloko. Nakone u nga tiyiseka leswaku a ta ku pfuna. (Dondzra 1 Yohan 5:14, 15.) I ntiyiso leswaku Yehovha a nge ti helisa wumhunu lebyo bya ku biha hi hlolana kambe a ta ku nyika ntamu lowu u wu vilelaka akuva u byi hlula. (1Pe 5:10) Na wene u nga hamba a xiyenge xaku hi ku tikazratela ku yentxa leswi u swi kombeliki ka xikhongoto, nakone fambela kule ni leswi nga ha pfuxaka wumhunu lebyo bya khale. Hi xikombiso, fambela kule ni mafilme,  minongonoko ya televhizawu, kumbe mabuku, leswi nga ni swihitana leswi nyikaka lisima a wumhunu lebyi u zamaka ku lwa na byone. Nakone u nga tsrhameli ku yanakanya hi mintxhumu ya ku biha.—Flp 4:8; Kl 3:2.

11. I yini leswi hi fanelaka ku swi yentxa akuva hi yambala wumhunu lebyimpshwa?

¹¹ Ntsrhaku ka loko u hlivile a wumhunu bya khale, i swa lisima kuva u txutxela a wumhunu lebyimpswha. U nga swi yentxisa kuyini leswo? Tibekele kungu dzra ku dondzra ni ku yetisela a wumhunu bya Yehovha. (Ef 5:1, 2) Hi xikombiso, loko u dondzra wudzrunguli bya Bibele lebyi kombisaka leswaku Yehovha a wa dzrivalela, tivutise leswi, ‘xana na dzrivalela?’ Loko u dondzra hi wudzrunguli bya Bibeleni lebyi kombisa leswaku Yehovha a wa zron’weka hi lava a nga swisiwana, tivutise leswi, ‘xana na zron’weka hi vamakwezru lava pfumalaka swa ku tihanyisa nakone ni yentxa xa kukazri akuva ni va pfuna?’ Kutani tama u txintxa mayanakanyela yaku hi ku yambala wumhunu lebyimpswha nakone lehisa mbilu hikusa leswo swi teka nkama.

12. Xana xikombiso xa Stephen xi swi kombisa hi ndlela yini leswaku Bibele dzri ni ntamu wa ku txintxa wutomi bya vhanu?

¹² Stephen lweyi hi khaneliki ha yene, hakatsrongokatsrongo a swi kotile ku yambala a wumhunu lebyimpshwa, a li : “Ntsrhaku ka ku babatisiwa ni kumani ni swiyimu leswi nga dzringa ku tikhoma kwanga. Ni swi kote hi ku fambela kule ni lava a va ni pfuka ni ku tizrisa tindlela timbeni akuva ni zrula. Vhanu vanyingi ku patsra ni nkatanga va ni kulungelile hi kuva ni hlule xiyimu lexo. Nambi mine ni ti hlamalile! Na swi tiva leswaku leswi a ni swi kotanga hi ntamu wanga, ni kholwa leswaku lexi i xikombiso xa leswaku Bibele dzri na wone ntamu wa ku txintxa a wutomi bya vhanu.”

13. I yini leswi nga hi pfunaka ku yentxa leswinene? (Ba-le-Galatia 5:16)

¹³ Dondzra Ba-le-Galatiya 5:16. Akuva hi kota ku yentxa leswinene swi djula hi lwa, nakone hi ku swi zrandzra Yehovha a hi nyika moya wake wa ku xwenga. Loko hi dondzra Bibele, hi va na hi pfumelela moya lowa ku xwenga leswaku wu hi kongomisa. Hi tlhela hi yamukela moya lowa ku xwenga loko hi va kone a mintlhanganwini. Kone hi kuma vamakwezru lava ku fana na hine va tikazratelaka ku yentxa leswi nga swinene nakone leswo swi nga hi kutxa ngopfu. (Hb 10:24, 25; 13:7) Nakone loko hi khongota na swi sukela mbilwini hi kombela Yehovha leswaku a hi pfuna ku lwa ni ku navela ka ku biha, yene a ta hi nyika moya lowo wa ku xwenga akuva wu hi tiyisa ni ku hi pfuna ku tama hi lwa. Kambe ku dondzra Bibele, ku ya a mintlhanganwini, ni ku khongota a swi nge te yentxa ku navela ka ku biha ku nyamalala. Kambe mintxhumu leyo yi ta hi pfuna ku va hi nga hluliwi hi ku navela ka ku biha. Hi lani swi hlayiwiki ha kone ka Ba-le-Galatia 5:16, lava kongomisiwaka hi moya lowa ku xwenga ‘a va yentxi ku navela ka nyama.’

14. Ha yini swi ni lisima ku lwela ku va ni mianankanyu leyi basiki?

¹⁴ Ntsrhaku ka loko hi tihambele xiyimiso lexinene xa mintizro ya moya, i swa lisima akuva hi tama hi fambisana ni xiyimiso xolexo hiva hi tikazratela ku yanakanya hi mitxhumu leyi basiki. Ha yini? Hikusa mun’we wa valala vezru a tizra wusiku ni hlikanhi. Nala lweyo i ku navela loku bihiki. Nambi ntshaku ka babatiso, hi nga ha dzringeka ku yentxa mitxhumu leyi hi fanelaka ku fambela kule na yone ya ku fana ni majogu ya wukanganyisi, ku kukutlela byala kumbe pornografia. (Ef 5:3, 4) Mumpswha wa kukazri lweyi a nga mukriste a te:  “Wun’we wa mindzringo leyi ni lwaka na yone i ku navela vhanu va limbewu ledzri fanaka. A ni pimisa leswaku swi ta khaluta kambe ni swoswi swa ha ni landzrelela.” I yini leswi u nga swi yentxaka loko u lwa ni ku navela loku bihiki loku nga ni ntamu?

15. Ha yini swi ni lisima ku tiva leswaku a hi hine ntsena hi txhukaka hi teliwa hi ku navela loku bihiki? (Vona mufoto.)

¹⁵ Loko u lwa ni ku navela loku bihiki loku nga ni ntamu dzrimuka leswaku a u wuswaku. A Bibele dzri li: ‘A n’wi sanga na humeleliwa hi ndzringu lowu wa ku ka wu nga faneli vhanu.’ (1Ko 10:13a) A wundzruluteli byin’wana byi hlayekisa xileswi: ‘A mindzringu leyi mi kumanaka na yone ya fana ni leyi kumiwaka hi vhanu van’wana.’ A mazritu lawa a ma kongomisiwa ka vamakwezru va xinuna ni va xisati lava a va tsrhama a Korinto. Van’wana kwavu va ke va va vawoswani, va zrandzrana ni vhanu va limbewu ledzri fanaka, nambi kuva swidakwa. (1Ko 6:9-11) U vona leswaku ntsrhaku ka babatiso a va zanga va va ni ku navela ka ku yentxa mitxhumu liyani ya khale? I ntiyiso leswaku kutani a va li Vakriste lava totiwiki, kambe leswi a va nga hetisekanga a va txhuka va va ni ku navela loku bihiki. Ku tiva leswo swi nga hi pfuna. Hi ndlela yini? Hi kota ku vona leswaku va kone lava va swi kotiki ku hlula ku navela loku bihiki swi nge na mhaka leswaku a ku kuli kuya tlhasa kwini. Nakunene hi nga tama hi ‘tiya ku pfumeleni, na [hi] swi tiva leswaku a ku xaniseka, lo ka nga hi loku ku humelela ku [vamakwezru] lava nga misaveni.’—1Pe 5:9.

16. He wini ntlhamu lowu hi fanelaka ku tivonela ka wone nakone ha yini?

¹⁶ U nga weli ntlhan’wini wa ku pimisa leswaku a nga kone lwa nga twisisaka leswi ku humelelaka. Ku pimisa hi ndlela leyo swi nga ha ku yentxa u tibyela leswaku a u nge swi koti ku hlula ku navela loku bihiki. Vona leswi Bibele dzri hi dondzrisaka swone, dzri li: ‘Kambe Xikwembu Nkulukumba a dumbeka, lwa nga tiki pfumela leswaku n’wi dzringiwa ku tlula leswi  n’wi swi kotaka; kambe a ta n’wi yentxela, kun’we ni ndzringo, a ndlela ya ku huma ku wone, n’wi ta kota ku wu byatsrha.’ (1Ko 10:13b) Leswo swi hlaya leswaku nambiloko ku navela koloko loku bihiki ku ni ntamu, u nga ku hlula. Hi mpfunu wa Yehovha, hi nga hlula ndzringo wa ku yentxa leswi bihiki.

17. Nambileswi hi nga tiki swi kota ku tingawula hi ku helela ku navela loku bihiki, i yini leswi hi nga kotaka ku swi yentxa?

¹⁷ Minkama hinkwayu dzrimuka leswi: Hi vhanu lava kalaka va nga hetisekanga, xileswo a hi minkama hinkwayu hi taka swi kota ku tingawula ku navela loku bihiki. Kambe loko u txhuka u teliwa hi ku navela loku bihiki, u nga swi kota ku ku tingawula hi ku kahlula ku fana na Yosefa lwa tsrutsrumiki nkata Potifaru. (Gn 39:12) U nga hluliwi hi ku navela loku bihiki u va u doha!

18-19. I swivutiso muni leswi hi fanelaka ku tihamba swone nkama lowu hi tikazratelaka ku txintxa mapimisela yezru?

¹⁸ Hi lani hi swi voniki ha kone ka xidondzro lexi, ku txintxa mapimisela yezru swi patsra ku tama hi tikazratela ku yentxa leswaku mimpimiso ni swiyentxo swezru swi nyonxisa Yehovha. Akuva hi kota ku yentxa leswo, hi fanela ku tsrhamela ku tikambela ni ku tivutisa leswi: ‘Xana mahanyela yanga ma swi kombisa leswaku na kholwa leswaku a wugamu byi le kusuhi? Xana na swi kota ku yambala wumhunu lebyimpswha? Xana ni pfumelela leswaku moya lowa ku xwenga wa Yehovha wu ni pfuna kuva ni nga pfumeleli ku navela loku bihiki ku ni dohisa?’

¹⁹ A nkama lowu u tikambelaka, dzringanisela u va u nyonxa hi leswi u kotaka ku swi yentxa. Loko u xiya leswaku ka ha ni lomu u fanelaka ku lulamisa kone, u nga godoli. Amatsrhan’wini ya leswo, landzra xilayu lexi kumekaka ka Ba-le-Filipi 3:16 leyi liki: ‘Kambe a hi fambeni hi swoleswi hi tlhasiki ku swone.’ Loko u yentxa leswo, u nga tiyiseka leswaku Yehovha a ta tovokisa ku tikazrata kwaku ka ku txintxa mayanakanyela yaku.