1-2. Tupalile kutwalilila kukita ki kisia kubatiziiwa? Londolola.

 WEEWE, uli waswesia nsesi yobe mara inga? Paange ntaanzi ya kukuukilamo waaswesiizie nsesi ezio wapoozeleko maano. Inzi, kuli kwaluka ki kine walekela kabili kuswesia nsesi yobe? Ili kufiita kabili lubilo. Eevi nsesi yobe itwalilile kuya yamwenekele buino, upalile kuya waiswesia lingi.

² Evio vyenka, ni fwefue tupalile kutwalilila kuwaamia nzila yeetu ya kutontonkania ni bumuntu bwetu. Kakiine, ntaanzi ya kubatiziiwa, twaakitile maka etu onse juu ya kukita bupilibuko bupalile mu buikazi bwetu eevi “tulekele byonse bili byatiikaania mibili ni mitima yeetu.” (2 Bakor. 7:1) Inzi loonu, tupalile kukoonka musoko wakue mutumua Paulo wa ‘kutwalilila kuya twaalulua ba leenu.’ (Baef. 4:23, NWT) Juu ya ki tupalile kutwalilila kuya twaialulula? Paantu lufunko ni buchafu bwa keenu kyalo kunti byatufiisia lubilo. Eevi kutiina kufiita ni kutwalilila kuya twamwenekele buino ntaanzi yakue Yehova, tupalile lyonse kuya twatoosia bintu bituli twatontonkania, bumuntu bwetu ni nkulu yeetu.

3. ‘Kwalulula maano obe’ kuli na mana ki? (Baroma 12:2)

³ Tupalile kukita ki eevi kwalulula maano etu, i kulanda kwalulula nzila yeetu ya kutontonkania? (Soma Baroma 12:2 b.) Mulandu wa Kigiriki upilibuilue na bulanzi “kwalulula maano enu” kunti wapilibulua na bulanzi, ‘kwalulula maano enu eevi aaluke a leenu.’ Kansi keekio te kilangiliile nangue tupalile kukitasie tuntu  tuniini tuweeme. Inzi, tupalile kutoosia saana aali ya bumuntu bwetu bwa mukati ni kukita bupilibuko bupalile eevi kunakila mafunde akue Yehova kukoonkana ni buviinde bwetu. Te tupalile kukita evio mara imosie, inzi tupalile kutwalilila.

4. Kunti twakita siani eevi kutontonkania kwetu te kunti kubulungue na keenu kyalo?

⁴ Patukaba kupuililika, lyonse twakaba kuya twamusaansamusia Yehova mu kila kintu kitwakaba kuya twakita. Mu onu musita, tupalile kutwalilila kukita maka etu onse eevi kumusaansamusia Yehova. Mona nangue mu Baroma 12:2, Paulo walanda nangue tupalile kwalulula maano etu eevi tumane beelia bitonene Leeza fwefue tukite. Kuliko kwilekelela tubulungue na keenu kyalo, tupalile kwitoosia fwe beene eevi kupingula kine tuli mukulekelela mu nzila ki kutontonkania kwakue Leeza, apana kwa keenu kyalo, kukumie mipaango yeetu ni bupinguzi bwetu.

5. Paantu busiku bwakue Yehova bwakila kupalama, kunti twatoosia siani malanga etu? (Mona foto.)

⁵ Mona mufuano umo. Yehova atonene ‘tutwalilile kubiika mu maano kubaapo kwa busiku bwakue Yehova.’ (2 Pet. 3:12, NWT) Iipuzie eevi: ‘Eba, nzila yane ya buikazi ilangiliile nangue nginikile nangue keenu kyalo kibiipile kyakaba kwinoonuasie leenu? Eba, bupinguzi bwane palua masomo ni miilo, bulangiliile nangue kumubombela Yehova i kintu kya mana saana mu buikazi bwane? Eba, nketekeele nangue Yehova wakaba kumpeela neene pamo ni lupua lwane bintu bya kimubili binkabiile, ao eba, lyonse ndi nasaangua naema palua bintu bya kimubili?’ Tontonkania Yehova vyali wasaansamuka musita lwali watumona twaikwinda kukita kutona kwakue mu kila kintu kituli twakita.​—Mat. 6:25-27, 33; Baf. 4:12, 13.

6. Tupalile kutwalilila kukita ki?

⁶ Lyonse, tupalile kutoosia malanga etu, ni kukita bupilibuko bupalile. Paulo waabalandile  eevi Bakorinto: “Twalilile kwiezia eevi mumone kine muli mu kiketekelo, twalilile kwisininkiziizia mwe beene vimuli.” (2 Bakor. 13:5, NWT) Kuya twali “mu kiketekelo” kubiikile mukati bintu bingi kulikosie kuya twaya ku kulonghaana ni mu kusimikila nsita imo-imo. Kabili, kubiikile mukati beelia bituli twatontonkania, beelia bituli twasaangua twatonene ni beelia bili byatusonsezia kukita bintu. Pakaako, tupalile kwalulula maano etu kupitila kusoma Mulandu Wakue Leeza, kusambilila kutontonkania nga evelia Leeza vyali watontonkania, kabili tupalile kukita kintu kyonse kya mana eevi kwipatanisia ni kutona kwakue Yehova.​—1 Bakor. 2:14-16.

7. Kukoonkana ni Baefeso 4:31, 32, ni kiki kinge kitupalile kukita, kabili juu ya ki keekio kunti kyaya kyakolele?

⁷ Soma Baefeso 4:31, 32. “Kuvuala bumuntu bwa leenu,” i kintu kinge kya mana kitupalile kukita. (Baef. 4:24, NWT) Tupalile kwikwinda saana eevi tuviinde kukita evio. Pakati ka bintu binge bitupalile kutiina, tupalile kwikwinda saana kutiina mibeele ibiipile nga evelia, kusuulana kulimo bubiifi, kipuki, ni kulakana. Juu ya ki keekio kunti kyakola? Paantu mibeele inge ya bumuntu ili yasaangua yazieme saana. Kwa mufuano, Bibilia ili yalanda nangue bantu bange ‘bali bafipua lubilo,’ kabili ‘te beezi kukokola kuzambuka.’ (Tus Maf. 29:22) Muntu ali ni ezio mibeele ibiipile, apalile kutwalilila kukita maka akue onse eevi kwaluluka atasie kisia kubatiziiwa kwakue. Keekio, kilangiliilue mu kintu kimo kya kwimwena kili paapa pensina.

8-9. Kintu kyaaimweneene Stephen, kyalangilila siani nangue tupalile kutwalilila kupoozela kule bumuntu bwa kale?

⁸ Lupua umo ali wakuutua Stephen, abanga wali ni buavia bwa kuteekamania kipuki kyakue. Walanda eevi: “Atasie kisia kubatiziiwa kwane, naali napalile kutwalilila kwikwinda kuteekamania kipuki kyane. Kwa mufuano, busiku bumo nali mukusimikila nsesi kwa nsesi, naamukumbiziizie kabooko umo waaibile radio mu motoka wane. Musita unaamupaleeme, ozo kabooko waaponiizie radio ni kubutuka. Lunaababuilile bantu bambanga nali naabo vinaafikiile kupoka radio yane, mukote umo mu kikundi waangipuziizie eevi: ‘Ati Stephen, umukwatenge nga wamukitanga siani?’ Keekio kiipuzio kyaandengiizie ntontonkanie, kabili kyaansonseziizie ntwalilile kubombelapo eevi kuya nali muntu ali wakita mutende.” c

⁹ Keekio kintu kyaaimweneene Stephen, kyalangilila nangue mibeele ibiipile ya bumuntu, kunti yaiza mu nzila itusiketekeele, atasie kine tuli twatontonkania nangue tuteekameene. Kine keekio kyakufikiila, te kutioka mutima, kabili te kutontonkania nangue uli Mukristu abiipile. Atasie mutumua Paulo waalandile eevi: “Musita untonene kukita biweeme ndi nakita bibiipile.” (Bar. 7:21-23) Bakristu bonse basipuililikile bapalile kuluisia mibeele ibiipile ili yatwalilila kuiza yali nga lufunko ni buchafu mu nsesi yeetu. Tupalile kutwalilila kukita maka eevi tusiale twaswetele. Kunti twakita siani evio?

10. Kunti twaluisia siani mibeele ibiipile? (1 Yoane 5:14, 15)

¹⁰ Pepa kuli Yehova palua mibeele yuli wamona nangue ikolele kwalulula, wasininkiziizie nangue weene wakaba kukutuilizia ni kukukwasia. (Soma 1 Yoane 5:14, 15.) Yehova takaba kupuisia mu nzila ya kimpezia maano ezio mibeele ibiipile, inzi kunti wakupeela maka aukabiile eevi te kunti ulangilile ezio mibeele. (1 Pet. 5:10) Mu ozo wenka musita, ikala kukoonkana ni mapepo obe kupitila kutiina kukita bintu beelia bili kulengia bumuntu bobe bwa kale bubuele  kabili. Kwa mufuano, uye wakengeele palua ma viideo, beelia byuli wamona ku televizio, ao maasi auli wasoma ali alangilila mibeele ya bumuntu elia yuli mukwikwinda kulekela. Kabili te kulekelela maano obe atwalilile kuya ali mu nkulu ibiipile.​—Baf 4:8; Bakol. 3:2.

11. Kunti twakita siani eevi tutwalilile kuvuala bumuntu bwa leenu?

¹¹ Anzia kine twaakivuula kale bumuntu bwa kale, ni kintu kya mana kukuzia bumuntu bwa leenu. Weewe kunti wakita siani evio? Iibiikile mupaango wa kumupala Yehova musita luuli wasambilila mibeele yakue. (Baef. 5:1, 2) Kwa mufuano, musita luuli wasoma mpunda ya Bibilia ilangiliile Yehova vyali waeleela, iipuzie eevi: Eba, ndi nabeleela bange? Musita luuli wasoma palua nkumbu ili yalangilila Yehova ku bapabi, iipuzie eevi: Eba, ni neene ndi nasaangua nali evio vyenka palua balupua ni bankazi bakabiile kukwasiiwa? Kabili eba, ndi nalangilila evio kupitila bintu bindi nakita? Twalilila kwalulula maano obe kupitila kuvuala bumuntu bwa leenu, kabili uye wali ni mibeele ya kupembelela musita luuli wakita evio.

12. Stephen waaimweneene siani nangue Bibilia ili ni buviinde bwa kwalulula aali ya muntu?

¹² Stephen, utwazimbulanga lwa ntaanzi waamwene nangue waatendekele kwalulula bukebuke bumuntu bwakue. Walanda eevi: “Kisia kubatiziiwa kwane, naakisaakaana ni aali ingi yakiba yaloombele kuteekamania kipuki kyane. Kabili, naakifikiila kusambilila vya kwiseeluka ku bantu bali baezia kunsokozia, ao kusambilila vya kukita eevi aali te kunti ikile kubiipa. Bantu bengi, kubiika mukati ni mukazi wane, bakiba bantasia kukoonkana ni vinakiba nasiala nateekameene mu ezio aali. Ni ne muine naakiba naipapa! Nsyaakiviinda kwalulula bumuntu bwane ku maka ane ne muine. Inzi, keekio kyasininkizia nangue Bibilia ili ni buviinde bwa kwalulula bantu.”

13. Ni kiki kyakaba kutukwasia kukuzia nkulu ipalile? (Bagalatia 5:16)

¹³ Soma Bagalatia 5:16. Eevi kutukwasia kuluisia nkulu ibiipile, Yehova ali watupeela mupasi wakue utakatiifu mu kwitonena. Musita utuli twasambilila Mulandu Wakue Leeza, tuli twailekelela eevi tutungululue na mupasi wakue. Kabili, tuli twapata mupasi wakue utakatiifu musita utuli twaya ku kulonghaana. Ku kulonghaana kooko kwa Kikristu, kunti twapisia musita pamo ni balupua ni bankazi baalia bali baikwinda nga fwefue eevi kukita biweeme, ni keekio kili kyasonsezia. (Baeb. 10:24, 25; 13:7) Kabili, kine twamupalama Yehova kupitila lipepo lifumine ku mutima ni kumuloomba eevi atukwasie mu butope bwetu, ali kutupeela mupasi wakue utakatiifu olia uli kutupeela maka a kutwalilila kuluisia. Anzia kine paange bebio bintu tebiviinda kupuisia nkulu yeetu ibiipile, kunti byatukwasia eevi te kunti tukite kukoonkana ni ezio nkulu. Nga evelia vilandile Bagalatia 5:16, (NWT), baalia bali baenda kupitila mupasi ‘te bakaba kufikilizia nkulu ya mubili ata kaniini.’

14. Juu ya ki ni kintu kya mana kutwalilila kukuzia nkulu ipalile?

¹⁴ Kine twatendeka kukita bintu bili byatukwasia kuya twali ni bukibuza buweeme pamo ni Yehova, ni kintu kya mana kusiala twakita bebio bintu ni kutwalilila kukuzia nkulu ipalile. Juu ya ki? Paantu umo pakati ka baluani betu, teezi kulekela ata kaniini kutuluisia. Ozo muluani i buezio bwa kukita bintu bibiipile. Atasie kisia kubatiziiwa kunti twabembua kukita beelia byenka bintu bitupalile kutiina, nga evelia misaapo ya kubukana, kukolua ao kumona porno. (Baef. 5:3, 4) Lupua umo mulumendo Mukristu, walanda eevi: “Kintu kimo kikolele saana kinakiba naluisia, ni kutona kulaalana balalume kwa balalume. Naali naamwene nangue kutontonkania palua bebio bintu kwakaba kufikiila kupita,  inzi ntwaliliilesie kuya natontonkania palua bebio bintu.” Ni kiki kili kuviinda kukukwasia kine nkulu yobe ikilile saana?

15. Juu ya ki kili kyateekia mutima kumana nangue nkulu ibiipile ili ‘yaezia bantu bonse’? (Mona foto.)

¹⁵ Kine weewe uli mukuluisia eevi kwanzia nkulu ibiipile ikilile kukosa, upalile kulanguluka nangue te uli bunke. Bibilia ili yalanda eevi: “Meezio onse amuli mwaeziiwa, ali aeziiwa bantu bonse.” (1 Bakor. 10:13a) Mpilibulo inge ipilibuile eevi ozu mulongo: “Te kuli bwezio bukilile buli bwaiza pali mwemue, bwa kyeni mu aali ya bantu.” Ezio milandu yaaleembelue palua balalume ni banakazi Bakristu babanga baikeele mu muzi wa Korinto. Lwa ntaanzi bange babanga bali bantu ba bupungue, babanga balaalana balalumenke ni banakazinke, ni bange babanga bakyakolua. (1 Bakor. 6:9-11) Eba, uli watontonkania nangue kisia kubatiziiwa kwabo te baalukile ata kaniini na nkulu ibiipile? Tekiviinda kuya kyali evio. Kulanda kisinka, bonse babanga bali Bakristu babiikilue mafuta, inzi, te babanga bapuililikile. Kansi mu nsita inge baali baluisia nkulu ibiipile. Keekio, kipalile kututeekia mutima. Juu ya ki? Paantu keekio kyalangilila nangue atasie kine weewe uli mukuluisia nkulu ibiipile ya musango ki, kuli ni muntu unge waaviindile kuluisia nkulu ezio. Kakiine, weewe kunti waviinda kusiala ‘waisimpile mu kiketekelo kyobe . . . wamanine nangue bazumizi nobe monse mwaya kyalo, ni bo bali bapita mu lyemo nga leelio lyenka.’​—1 Pet. 5:9.

16. Ni buavia ki butupalile kutiina, kabili juu ya ki?

¹⁶ Tiina buavia bwa kutontonkania nangue te kuli muntu ali kuviinda kumana buino buavia buuli mukusaakaana naabo. Kutontonkania evio kunti kwa kulengia upingule nangue paange aali yobe teiviinda kuwaama, kabili nangue te uli na buviinde bwa kuluisia nkulu ibiipile. Bibilia teizi kulanda evio. Yeene ili yalanda eevi: “Leeza weetu ni wakisinka . . . kabili weene taviinda kumilekelela kweziiwa kukila maka enu. Leeza waya wamipeela maka a kusipikizia ni musango wa kwanzia azo meezio luali aiza.”  (1 Bakor. 10:13b) Pakaako, atasie kine nkulu ibiipile ikilile kuluma, kunti twaviinda kusipikizia. Kupitila kukwasiiwa na Yehova, kunti twaviinda kwisuunga eevi te kunti tukite bintu bibiipile.

17. Anzia kine paange tetuviinda kwanzia nkulu ibiipile te kunti ize, tupalile kukita siani?

¹⁷ Lyonse uye walangulukile nangue, paantu te upuililikile, paange teuviinda kwanzia nkulu ibiipile ize. Inzi, kine ezio nkulu yaiza, tupalile kuipoozela kule bila kukokola nga evelia vyaakitile Yosefu ntaanzi ya mukazi wakue kwa Potifa. (Kut. 39:12) Te upalile kukita kukoonkana ni nkulu ibiipile!

18-19. Ni biipuzio ki bitupalile kwiipuzia musita utuli mukwikwinda kwalulula maano etu?

¹⁸ Kukita maano etu aluke a leenu, kulangiliile kutwalilila kwikwinda eevi kwalulula kutontonkania kwetu pamo ni beelia bituli twakita bipatane ni kutona kwakue Yehova. Eevi ukite evio, uye waitoosia lyonse ni kwiipuzia eevi: ‘Eba, ndi nakita bintu mu nzila ilangiliile nangue manine nangue mpalile kukita bintu lubilo mu enu nsita itwikeelemo? Eba, ndi mukukita buyantanzi eevi kuvuala bumuntu bwa leenu? Eba, ndi mukulekelela mupasi wakue Yehova utungulule buikazi bwane eevi te kunti nkite kukoonkana ni nkulu ya mubili?’

¹⁹ Musita luuli kuya waitoosia, apana kuya waswapiile kwaluka muntu apuililikile, inzi saansamuka palua buyantanzi buuli mukuya wakita. Kine wamona nangue kuli ni pa fuasi paupalile kuwaamia, te kutioka mutima. Inzi, koonka ozu musoko uli mu Bafilipi 3:16, ulandile eevi: “Tukoonkesie eezi yenka nzila itufikiizie paano patufikile.” Kine weewe wakita evio, uye wasininkiziizie nangue Yehova wakaba kupaala mute obe wa kutwalilila kwalulula maano obe eevi aluke a leenu.