1-2. Kumbi tikhumbika kulutirizga kuchitanji asani tabatizika? Konkhoskani.

 KUMBI nyumba yinu mutiyitowesa kalinga? Tikayika cha kuti mwechendayambi kujamu munguyitowesa ukongwa. Kweni kumbi ntchinthu wuli cho chingachitika asani mungaleka kuyitowesa? Yingaswera cha kufipa ndipu yingazaza fuvu pe. Kweni kuti nyumba yinu yiwonekengi umampha, mukhumbika kuyitowesa kaŵikaŵi.

² Mwakuyanana ŵaka, tikhumbika kusintha mo tiŵanaŵaniya kweniso mijalidu yidu. Mbuneneska kuti techendabatiziki tingufwiyapu kuti tisinthi mijalidu yiheni ndi chilatu chakuti “tijitowesi ku chinthu chechosi chakukazuza liŵavu ndi mzimu.” (2 Akori. 7:1) Kweni pasonu panu, tikhumbika kuvwiya ulongozgi wa wakutumika Paulo wakuti ‘tilutirizgi kuja ŵafya.’ (Aefe. 4:23) Ntchifukwa wuli tikhumbika kulutirizga kusintha? Chifukwa fuvu ndipuso lisiru kung’anamuwa vakuchitika va mucharu ichi vingazaza mwaliŵi mwaku isi. Kuti tikhwechi venivi kweniso kuti tilutirizgi kukondwesa Yehova, nyengu zosi tikhumbika kusanda maŵanaŵanu ngidu, mijalidu yidu kweniso makhumbiru ngidu.

3. Kumbi ‘kusintha maŵanaŵanu nginu’ kung’anamuwanji? (Aroma 12:2)

³ Kumbi tikhumbika kuchitanji kuti tisinthi maŵanaŵanu ngidu? (Ŵerengani Aroma 12:2.) Mazu nga Chigiriki ngo akungafwatuliya kuti ‘kusintha maŵanaŵanu nginu,’ ngangafwatulika kuti “kunozga maŵanaŵanu nginu.” Mwaviyo, kusintha  maŵanaŵanu kung’anamuwa kuti titenere kuchita vinthu vamampha vimanavi cha. Mumalu mwaki, titenere kujifufuza kweniso kuyesesa kusintha kuti vo tichita vikoliyanengi ndi marangu ngaku Yehova. Titenere kuchita venivi kamoza cha kweni nyengu zosi.

4. Kumbi tingachita wuli kuti maŵanaŵanu ngidu ngaleki kuwumbika ndi vakuchitika va mu nyengu yinu?

⁴ Asani tazija akufikapu, nyengu zosi tazamukondwesanga Yehova pa chechosi cho tazamuchitanga. Kweni pasonu panu, titenere kufwiyapu kuti tikondwesengi Yehova. Wonani kuti pa Aroma 12:2, Paulo wangukamba kuti tikhumbika kusintha maŵanaŵanu ngidu kuti tiziŵi khumbu laku Chiuta. Mumalu mwakuzomereza kuti tiwumbiki ndi vakuchitika va mu nyengu yinu, titenere kujifufuza kuti tiziŵi asani tizomereza kuti maŵanaŵanu ngaku Chiuta ngatilongozgengi pakusankha vakuchita pamwenga cha.

5. Kumbi tingalongo wuli kuti tiziŵa kuti zuŵa laku Yehova le pafupi? (Wonani chithuzi.)

⁵ Tiyeni tikambiskani chakuwoniyapu. Yehova wakhumba kuti tilutirizgi “kukumbuka kuŵapu kwa zuŵa laku Yehova.” (2 Petu. 3:12) Jifumbeni kuti: ‘Kumbi vo ndichita pa umoyu wangu vilongo kuti ndiziŵa kuti umaliru we kufupi ukongwa? Kumbi vo ndisankha pa nkhani ya masambiru ndipuso ntchitu vilongo kuti ndiwona kuti kuteŵete Yehova ndichu chinthu chakukhumbika ukongwa pa umoyu wangu? Kumbi ndigomezga kuti Yehova watipaskengi vinthu vakukhumbika ini limoza ndi a mu banja langu pamwenga kanandi ndifipiya ŵaka mtima mo ndingasaniriya vinthu vakuliŵavu?’ Yehova wakondwa ukongwa asani wawona kuti titesesa kuchita khumbu laki pa chechosi cho tichita.—Mate. 6:25-27, 33; Afi. 4:12, 13.

6. Kumbi tikhumbika kulutirizga kuchitanji?

⁶ Tikhumbika kusanda maŵanaŵanu ngidu  kaŵikaŵi kweniso kusintha asani mphakwenere. Paulo wangukambiya Akhristu aku Korinto kuti: “Lutirizgani kujiyesa kuti muwoni asani mwe mu chivwanu. Lutirizgani kusimikiza kuti ndimwi munthu wamtundu wuli.” (2 Akori. 13:5) Kuja “mu chivwanu” kung’anamuwa kuchita vinandi kuluska ŵaka kuwungana ndipuso kupharazga. Kusazgapu vo tiŵanaŵana, vo tikhumba kweniso vilatu vidu. Mwaviyo, tikhumbika kusintha maŵanaŵanu ngidu mwakuŵerenga Mazu ngaku Chiuta, kusambira mo iyu waŵanaŵaniya ndipuso kuchita vosi vo tingafiska kuti tikondwesi Yehova.—1 Akori. 2:14-16.

7. Mwakukoliyana ndi Aefeso 4:31, 32, kumbi tikhumbika so kuchitanji, nanga ntchifukwa wuli kuchita venivi kungaŵa kwakusuzga?

⁷ Ŵerengani Aefeso 4:31, 32. Kusazgapu pa kusintha maŵanaŵanu ngidu, tikhumbika so “kuvwala umunthu wufya.” (Aefe. 4:24) Tikhumbika kufwiyapu kuti tichiti venivi. Mwakuyeruzgiyapu, tikhumbika kuleka mijalidu yiheni yo tingaŵa nayu nge kufinga kwamtundu wewosi, kukwiya ndipuso ukali. Ntchifukwa wuli kuchita venivi kungaŵa kwakusuzga? Chifukwa mijalidu yinyaki yiheni yikume misisi. Mwakuyeruzgiyapu, Bayibolu likamba kuti ŵanthu anyaki ‘atanja kukwiya’ ndipuso ‘atanja kukalipa.’ (Nthanthi 29:22) Ŵanthu wo ŵe ndi mijalidu yiheni yeniyi, akhumbika kulutirizga kufwiyapu kuti asinthi chinanga mphavuli pakuti abatizika. Tiyeni tikambiskani chakuwoniyapu.

8-9. Kumbi vo vinguchitikiya Stephen vilongo wuli kuti tikhumbika kulutirizga kuzuwa umunthu wakali?

⁸ Mubali munyaki zina laki Stephen wenga ndi jalidu lakukwiya liŵi. Iyu wanguti: “Ndati ndabatizika, ndakhumbikanga kuyesesa mbwenu kujiko kuti ndileki jalidu lakukwiya liŵi. Mwakuyeruzgiyapu, zuŵa linyaki po ndapharazganga nyumba ndi nyumba munthu munyaki wangundibiya wayilesi mugalimotu yangu ndipu ndingwamba kumutchimbiza. Nde pafupi kumuko wangutaya wayilesi pasi ndipu wanguthaŵa. Ndati ndakonkhoske anyangu vo vinguchitika, mura munyaki wangundifumba kuti, ‘Stephen, watingi uchitengi wuli asani ungumuko?’ Fumbu ili lingundiwovya kuti ndiŵanaŵaniyepu ukongwa ndipu ndinguwona kuti ndakhumbikanga kuyesesa mbwenu kuti ndije munthu wachimangu.” b

⁹ Chakuwoniyapu chaku Stephen chilongo kuti nyengu zinyaki tingalongo jalidu liheni lo tenalu chinanga taŵanaŵananga kuti tikusintha. Asani venivi vakuchitikiyani mungagongowanga cha ndipuso mungaŵanaŵananga cha kuti mwe akutondeka. Wakutumika Paulo nayu wangukamba kuti: “Asani ndikhumba kuchita chinthu chamampha, chiheni chija mwaku ini.” (Aro. 7:21-23) Akhristu wosi ambula kufikapu akhumbika kulimbana ndi mijalidu yiheni yo yituza mbwenu mumaŵanaŵanu ngawu nge mo fuvu ndi lisiru lizaziya mu nyumba zidu. Mwaviyo, tikhumbika kulutirizga kufwiyapu kuti tisinthi mijalidu yeniyi. Kumbi tingachita wuli venivi?

10. Kumbi tingachita wuli kuti tileki kuja ndi mijalidu yiheni? (1 Yohane 5:14, 15)

¹⁰ Mupempherengi kwaku Yehova vakukwaskana ndi jalidu linyaki liheni lo mwenalu ndipu mugomezgengi kuti iyu wavwengi pempheru linu ndipuso kuti wakuwovyeningi kuti musinthi. (Ŵerengani 1 Yohane 5:14, 15.) Yehova wangalimalisa mwakuziziswa cha jalidu liheni lo mwenalu kweni iyu wangakuwovyani kuti muleki kulilongo. (1 Petu. 5:10) Kweni pasonu panu, mukhumbika kuyesesa kuchita vinthu mwakukoliyana ndi mapempheru nginu  mwakuleka kuchita vinthu vo vingachitiska kuti muje so ndi jalidu liheni lo mwenga nalu kali. Mwakuyeruzgiyapu, mutenere kuphwere ndi mafilimu ngo muwonere, mapulogilamu nga pa TV pamwenga nkhani zo muŵerenga vo vilongo kuti mbuheni cha kuja ndi mijalidu yo mutesesa kuti musinthi. Kweniso mungazomerezanga cha kuti muŵanaŵaniyengi ŵaka makhumbiru ngaheni.—Afi. 4:8; Ako. 3:2.

11. Kumbi titenere kuchitanji kuti tilutirizgi kuvwala umunthu wufya?

¹¹ Chinanga kuti mukuzuwa umunthu wakali, mukhumbika kuvwala umunthu wufya. Kumbi mungachita wuli venivi? Asani musambira mijalidu yamampha yaku Yehova, jani ndi chilatu chakuti mumuyezgengi. (Aefe. 5:1, 2) Mwakuyeruzgiyapu, asani muŵerenga nkhani yinyaki ya mu Bayibolu yo yilongo kuti Yehova wagowoka, mujifumbengi kuti, ‘Kumbi ini nditiŵagowoke anyangu?’ Asani muŵerenga nkhani yakuti Yehova watiŵachitiya lisungu ŵanthu akavu, mujifumbengi kuti, ‘Kumbi nani nditiŵalenge lisungu Akhristu anyangu wo akhumbika chovyu, nanga nditesesa kuŵawovya?’ Lutirizgani kusintha maŵanaŵanu nginu mwakuvwala umunthu wufya ndipu muchitengi venivi mwakuzikira.

12. Kumbi Stephen wanguwona wuli kuti Bayibolu lisintha umoyu wa munthu?

¹² Stephen yo tamukambapu kali wangwamba kuvwala umunthu wufya kamana ndi kamana. Iyu wanguti: “Kutuliya pa nyengu yo ndikubatizikiya, ndakumana ndi vinthu vinandi vo vatingi vindichitisengi kupumana ndi ŵanthu. Ndasambira kuti nditenere cha kuja pafupi ndi ŵanthu wo angandikwiyisa. Ndipuso ndikhumbika kuwuko mtima asani ŵanthu andikwiyisa. Ŵanthu anandi kweniso muwolu wangu atindilumba nyengu zosi chifukwa chakuleka kukwiya liŵi. Nani so ndizizwa ndi mo ndichitiya vinthu sonu. Ndiwona kuti ndija ndatingi ndifiskengi cha kusintha. Bayibolu ndilu landiwovya kuti ndisinthi.”

13. Kumbi ndi vinthu wuli vo vingatiwovya kuti tije ndi makhumbiru ngamampha? (Agalatiya 5:16)

¹³ Ŵerengani Agalatiya 5:16. Yehova watitipaska mzimu waki wakupaturika kuti watiwovyi kuyesesa kuchita cho ntchamampha. Asani tisambira Mazu ngaku Chiuta, ndikuti tizomereza kuti mzimu waki utilongozgengi. Tilonde so mzimu wakupaturika pa maunganu. Pa maunganu ngenanga ticheza ndi abali ndi azichi wo atesesa kuchita cho ntchamampha nge mo nasi tichitiya ndipu venivi vititichiska ukongwa. (Ahe. 10:24, 25; 13:7) Ndipu asani tipemphera mwakutuliya pasi pa mtima kumupempha Yehova kuti watiwovyi kulimbana ndi jalidu linyaki liheni, iyu watipaskengi mzimu waki wakupaturika wo ungatiwovya kuti tilutirizgi kulimbana nalu. Chinanga kuti vinthu venivi vingamalisa cha makhumbiru ngaheni, kweni vingatiwovya kuti tilekengi kuchita vinthu mwakukoliyana ndi makhumbiru ngenanga. Ndipu nge mo lemba la Agalatiya 5:16 likambiya, ŵanthu wo atenda mwa mzimu ‘achitengeku cha makhumbiru nga liŵavu.’

14. Ntchifukwa wuli tikhumbika kulutirizga kuja ndi makhumbiru ngamampha?

¹⁴ Asani tayamba kuchita vinthu vo vingatiwovya kuja pa ubwezi wamampha ndi Yehova, tingachita umampha kulutirizga kuchita vinthu venivi ndipuso kulutirizga kuja ndi makhumbiru ngamampha. Chifukwa wuli? Chifukwa murwani widu munyaki wagona cha. Murwani mwenuyu nkhuyeseka kuti tichiti chinthu chiheni. Chinanga mphavuli pakuti tabatizika, tingayamba kukopeka ndi vinthu vo tikhumbika cha kuchita nge kutchova juga, kumwa ukongwa moŵa pamwenga kuwonere vakusikuwa. (Aefe. 5:3, 4)  Mubali munyaki wachinyamata wangukamba kuti: “Suzgu yikulu yo ndaja ndichilimbana nayu nkhukhumbira kugonana ndi anthulumi anyangu. Ndaŵanaŵananga kuti maŵanaŵanu ngenanga ngamalengi, kweni ngeche kundiziya.” Kumbi ntchinthu wuli cho chingakuwovyani asani khumbiru liheni ndanthazi ukongwa?

15. Ntchifukwa wuli vakuchiska kuziŵa kuti makhumbiru ngaheni ‘ngawiya ŵanthu wosi’? (Wonani chithuzi.)

¹⁵ Asani mulimbana ndi khumbiru liheni lo ndanthazi ukongwa, mukumbukengi kuti mwe mwija cha. Bayibolu likamba kuti: “Palivi mayeseru ngo ngakuwiyani ngakuluska ngo ngawiya ŵanthu wosi.” (1 Akori. 10:13a) Vesi lenili lingulembeke Akhristu wosi aku Korinto anthulumi ndipuso anthukazi. Anyaki aku yiwu pakwamba ŵenga ‘achigololu, agonananga ndi anthulumi anyawu pamwenga anthukazi anyawu ndipuso ŵenga aloŵevu.’ (1 Akori. 6:9-11) Kumbi muwona kuti ŵati abatizika alimbananga cha ndi makhumbiru ngaheni? Vitenere kuti vaŵachitikiyanga. Mbuneneska kuti yiwu ŵenga Akhristu akusankhika kweni ŵenga ambula kufikapu. Mwaviyo, yiwu atenere kuti alimbananga ndi makhumbiru ngaheni kananandi ŵaka. Venivi vakuchiska kwaku isi. Chifukwa wuli? Chifukwa asani yimwi mulimbana ndi khumbiru linyaki liheni, munthu munyaki nayu wakulimbanapu nalu. Kukamba uneneska, mungalutirizga kuja “akukho mu chivwanu pakuziŵa kuti gulu losi la abali ŵinu mucharu likumana ndi masuzgu ngakuyanana ndi ngenanga.”—1 Petu. 5:9.

16. Kumbi tikhumbika kukhwecha maŵanaŵanu ngaheni nanga, nanga ntchifukwa wuli?

¹⁶ Mukhwechengi maŵanaŵanu ngaheni ngakuti palivi yo wavwisa suzgu yo mukumana nayu. Venivi vingachitiska kuti muŵanaŵanengi kuti suzgu yinu yingamala cha ndipuso mulivi nthazi zakumaliyana ndi makhumbiru ngaheni. Kweni umu ndimu viliri cha. Chifukwa Bayibolu likamba kuti: “Chiuta ngwakugomezgeka ndipu wazomerezengi cha kuti muyeseki  kujumpha po mungakunthiyapu. Ndipu asani muyeseka iyu wanozgengi nthowa yakuti mufiski kukunthiyapu.” (1 Akori. 10:13b) Mwaviyo, chinanga khumbiru liheni lingaŵa lanthazi ukongwa, tingalimbana nalu. Yehova wangatiwovya kuti tileki kuchita chinthu chiheni.

17. Chinanga kuti tingaleka cha kuja ndi makhumbiru ngaheni, kweni ndi vinthu wuli vo tikhumbika cha kuchita?

¹⁷ Nyengu zosi mukumbukengi fundu yakuti: Chifukwa chakuti ndimwi ambula kufikapu, mulekengi cha kuja ndi makhumbiru ngaheni. Kweni asani ngakuziyani, mungangakaniza mwaliŵi nge mo Yosefi wangumuthaŵiya mwaliŵi muwolu waku Potifara. (Gene. 39:12) Mungachitanga cha vo makhumbiru ngaheni ngatikutumani!

18-19. Kumbi tingajifumba mafumbu nanga po titesesa kusintha maŵanaŵanu ngidu?

¹⁸ Mu nkhani iyi, tasambira kuti kusintha maŵanaŵanu ngidu kung’anamuwa kulutirizga kuwonesesa kuti vo tiŵanaŵana ndipuso vo tichita vikondwesa Yehova. Kuti tichiti venivi, tijifufuzengi kaŵikaŵi ndi kujifumba kuti: ‘Kumbi vo ndichita, vilongo kuti ndiziŵa kuti umaliru we pafupi ukongwa? Kumbi ndilutirizga kuvwala umunthu wufya? Kumbi ndizomereza kuti mzimu waku Yehova undilongozgengi pa umoyu wangu ndi chilatu chakuti ndilekengi kuchita vinthu mwakukoliyana ndi makhumbiru ngaliŵavu?’

¹⁹ Asani mutijifufuza, mungalindizganga kuti muchitengi vinthu mwakufikapu cha. Kweni mukondwengi ndi vo mulutirizga kusintha. Asani muwona kuti palipu po mukhumbika kusintha, mungagongowanga cha. Mumalu mwaki, mulondongi ulongozgi wa pa Afilipi 3:16 wakuti: “Kwali taluta panthazi wuli, tiyeni tilutirizgi kwenda mwakwenere mu nthowa yeniyi.” Asani mwachita viyo, musimikizengi kuti Yehova wakutumbikeningi chifukwa chakuti mutesesa kusintha maŵanaŵanu nginu.