1-2. Ndi mini zwine ra tea u dzula ri tshi zwi ita musi ro lovhedzwa? Ṱalutshedzani.

 NAA ni dzulela u kunakisa hune na dzula hone? Khamusi ni tshi thoma u pfulutshela hone no hu kunakisa nga vhuronwane. Fhedzi hu nga itea mini arali na litsha u hu kunakisa? Zwi tou vha khagala uri hu nga thoma u vha na tshika kana buse. U itela uri hune na dzula hone hu dzule ho kuna, ni tea u dzula ni tshi hu kunakisa tshifhinga tshoṱhe.

² Na riṋe ri tea u bvela phanḓa ri tshi khakhulula nḓila ine ra humbula ngayo na vhumuthu hashu. Ndi ngoho uri musi ri sa athu u lovhedzwa, ro shuma nga maanḓa uri ri ite tshanduko vhutshiloni hashu uri ri “ṱambe tshika dzoṱhe dza ṋama na dza muya.” (2 Vhakor. 7:1) Fhedzi zwino ri tea u tevhedza nyeletshedzo ya muapostola Paulo ya u ‘dzula ri tshi itwa vhaswa.’ (Vhaef. 4:23) Ndi ngani ri tshi tea u dzula ri tshi khakhulula nḓila ine ra humbula ngayo? Ndi ngauri nḓila ine ḽino shango ḽa ita ngayo zwithu i nga ita uri ri si tsha takalelwa nga Yehova. Uri ri dzule ri tshi takalelwa nga Yehova, ri tea u dzula ri tshi ṱolisisa nḓila ine ra humbula ngayo, vhumuthu hashu na zwine ra zwi takalela.

3. Zwi amba mini u ‘shandula nḓila ine na humbula ngayo’? (Vharoma 12:2)

³ Ri tea u ita mini uri ri shandule nḓila ine ra humbula ngayo? (Vhalani Vharoma 12:2.) Maipfi a Tshigerika o ṱalutshedzelwaho nga uri “shandulani nḓila ine na humbula ngayo” a nga dovha a ṱalutshedzelwa nga uri “u khwinisa nḓila ine na humbula ngayo.” Zwenezwi a zwi ambi uri ri tea u ita zwithu zwo  lugaho zwi si gathi fhedzi. Nṱhani hazwo, zwi amba uri ri tea u sedza zwine ra vha zwone nga ngomu na u ita tshanduko dzi ṱoḓeaho u itela uri ri tshile u tendelana na nḓila ine Yehova a ṱoḓa ri tshi tshila ngayo. A ro ngo tea u zwi ita luthihi, fhedzi ri tea u dzula ri tshi zwi ita.

4. Ri nga iledza hani u ṱuṱuwedzwa nga nḓila ine ḽino shango ḽa ita ngayo zwithu?

⁴ Musi ri si tsheena tshivhi, zwithu zwoṱhe zwine ra ḓo zwi ita zwi ḓo vha zwi tshi takadza Yehova. Fhedzi zwa zwino ri tea u shuma nga maanḓa uri ri takadze Yehova. Ṱhogomelani uri kha Vharoma 12:2, Paulo u ri ri tea u shandula nḓila ine ra humbula ngayo uri ri kone u ḓivha zwine Yehova a ṱoḓa ri tshi zwi ita. Nṱhani ha u tendela ḽino shango ḽi tshi ṱuṱuwedza nḓila ine ra ita ngayo zwithu, ri tea u ṱolisisa arali ri tshi khou tendela nḓila ine Yehova a humbula ngayo i tshi ṱuṱuwedza zwipikwa zwashu na phetho dzine ra dzi ita.

5. Ri nga ṱolisisa hani nḓila ine ra humbula ngayo musi zwi tshi ḓa kha uri ḓuvha ḽa Yehova ḽi tsini? (Sedzani tshifanyiso.)

⁵ Ṱhogomelani tsumbo i tevhelaho. Yehova u ṱoḓa ri tshi ‘dzula ri tshi humbula nga ha u vha hone ha ḓuvha ḽa Yehova.’ (2 Pet. 3:12) Ḓivhudziseni uri: ‘Naa nḓila ine nda tshila ngayo i a sumbedza uri ndi a pfesesa uri ḽino shango ḽivhi ḽi ḓo fheliswa hu si kale? Naa phetho dzine nda dzi dzhia nga ha u ya yunivesithi kana nga ha mushumo dzi sumbedza uri u shumela Yehova ndi zwone zwithu zwa ndeme vhutshiloni hanga? Naa ndi a tenda uri Yehova u ḓo ṱhogomela nṋe na muṱa wanga, kana ndi dzulela u vhilaela nga ha u vha na thundu na tshelede?’ Yehova u a takala musi a tshi vhona ri tshi ita zwoṱhe zwine ra nga kona u itela u ita zwine ene a zwi funa.—Mat. 6:25-27, 33; Vhafil. 4:12, 13.

6. Ndi mini zwine ra tea u bvela phanḓa ri tshi zwi ita?

⁶ Ri tea u ṱolisisa nḓila ine ra humbula ngayo  tshifhinga tshoṱhe na u ita tshanduko arali zwi tshi ṱoḓea. Paulo o vhudza Vhakorinta uri: “Ni dzule ni tshi ḓiṱolisisa uri ni vhone arali lutendo lwaṋu lu tshee lwo khwaṱha, ni dzule ni tshi sumbedza zwine na vha zwone.” (2 Vhakor. 13:5) U ṱolisisa arali ‘lutendo lwashu lu tshee lwo khwaṱha,’ zwi amba u ita zwi fhiraho u sokou ya miṱanganoni na u huwelela nga zwiṅwe zwifhinga. Zwi katela zwine ra zwi humbula, zwine ra zwi takalela, na zwiṱuṱuwedzi zwashu. Nga zwenezwo, ri tea u shandula nḓila ine ra humbula ngayo nga u vhala Ipfi ḽa Mudzimu, nga u humbula nga nḓila ine a humbula ngayo na u ita zwithu zwine zwa ḓo ita uri Yehova a ri takalele.—1 Vhakor. 2:14-16.

7. U ya nga Vhaefesa 4:31, 32, ndi mini zwiṅwe zwine ra tea u zwi ita nahone ndi ngani zwi tshi nga konḓa?

⁷ Vhalani Vhaefesa 4:31, 32. Iṅwe tshanduko ya ndeme ine ra tea u i ita ndi u ‘ambara vhumuthu vhuswa.’ (Vhaef. 4:24) Ri tea u shuma nga maanḓa uri ri ambare vhumuthu vhuswa. Ri tea u shuma nga maanḓa uri ri litshe zwithu zwi ngaho vhuhali, u sinyuwa na mbiti. Ndi ngani zwi tshi nga konḓa u litsha zwenezwo zwithu? Ndi ngauri zwiṅwe zwazwo zwi nga vha zwo goḓombela mbiluni dzashu. Sa tsumbo, Bivhili i amba uri vhaṅwe vhathu vha a “ṱavhanya u sinyuwa” na uri “vha na mbiti.” (Mir. 29:22) Muthu ane a vha na zwenezwi zwithu a nga tea uri a dzule a tshi ita tshanduko na musi o no lovhedzwa. Ndi zwe zwa itea kha muṅwe wahashu ane ra ḓo amba nga hae.

8-9. Zwe zwa itea kha Vho Stephen zwi sumbedza hani uri ri tea u dzula ri tshi khou shumela kha u bvula vhumuthu ha kale?

⁸ Muṅwe wahashu ane a pfi Vho Stephen zwo vha zwi tshi vha konḓela u langa mbiti dzavho. Vha ri: “Na musi ndo no lovhedzwa ndo tea u bvela phanḓa ndi tshi shumela kha u langa mbiti dzanga. Sa tsumbo, tshiṅwe tshifhinga musi ndi tshi khou huwelela nnḓu nga nnḓu, ndo gidimedza muṅwe muthu we a vha o tswa radio ya goloi yanga. Musi ndi tsini na u mu fara, o mbo ḓi i laṱa a shavha. Musi ndi tshi vhudza vhaṅwe vhe nda vha ndi navho uri ndo wana hani radio yanga, muṅwe muhulwane kha tshenetsho tshigwada o mmbudzisa uri: ‘Vho Stephen, arali vha vhe vho mu fara vho vha vha tshi ḓo mu ita mini?’ Yeneyo mbudziso yo ita uri ndi humbulisise nahone yo nṱuṱuwedza uri ndi bvele phanḓa ndi tshi shumela kha u ita uri hu vhe na mulalo.” b

⁹ Tsumbo ya Vho Stephen i ri sumbedza uri zwi nga itea ra sumbedza vhumuthu ha kale ri songo zwi lavhelela naho ri tshi khou vhona u nga ro no vhu bvula. Arali zwenezwi zwa itea kha inwi, ni songo kulea nungo nahone ni songo vhona u nga ni muthu muvhi. Na muapostola Paulo o amba uri: “Musi ndi tshi tama u ita zwivhuya, ndi ita vhuvhi.” (Vharoma 7:21-23) Vhakriste vhoṱhe vha re na tshivhi vha tea u dzula vha tshi lwisana na zwithu zwi si zwavhuḓi zwine zwa nga dzula zwi tshi khou vhuya u fana na buse na tshika zwine zwa nga vha hone hune na dzula hone. Ri tea u dzula ri tshi khou shuma nga maanḓa uri ri dzule ro kuna. Ri nga zwi ita hani?

10. Ri nga lwisana hani na vhushayanungo hashu? (1 Yohane 5:14, 15)

¹⁰ Rabelani kha Yehova nahone ni mu vhudze nga ha vhushayanungo vhune ha khou ni konḓela u vhu shandula, ni vhe na vhungoho ha uri u ḓo ni pfa na uri u ḓo ni thusa. (Vhalani 1 Yohane 5:14, 15.) Yehova ha nga ḓo bvisa honoho vhushayanungo nga lwa vhuṱolo, fhedzi u ḓo ni ṋea nungo na u ni thusa uri ni lwisane na honoho vhushayanungo. (1 Pet. 5:10) Ni ite zwithu u tendelana na thabelo dzaṋu nga  u sa ita zwithu zwine zwa ḓo ita uri vhumuthu haṋu ha kale vhu vhuye. Sa tsumbo, ni ṱhogomele uri ni si ṱalele mimuvi kana phurogireme dza TV kana u vhala zwiṱori zwine zwa ita uri ni vhone u nga honoho vhushayanungo a ho ngo khakhea. Nahone ni songo dzula ni tshi humbula nga ha nyemulo dzo khakheaho.—Vhafil. 4:8; Vhakol. 3:2.

11. Ri nga ita mini uri ri bvele phanḓa ri tshi ambara vhumuthu vhuswa?

¹¹ Naho ri tshi tea u bvula vhumuthu ha kale, ndi zwa ndeme na uri ri ambare vhumuthu vhuswa. Ni nga zwi ita hani? Ḓivhetsheleni tshipikwa tsha u edzisa Yehova musi ni tshi guda nga ha zwine a vha zwone. (Vhaef. 5:1, 2) Sa tsumbo, musi ni tshi vhala maṅwe mafhungo Bivhilini ane a sumbedza nḓila ine Yehova a hangwela ngayo, ḓivhudziseni uri: ‘Naa nṋe ndi a hangwela vhaṅwe?’ Musi ni tshi vhala nga ha nḓila ine Yehova a pfela ngayo vhuṱungu vhane vha shaya, ḓivhudziseni uri: ‘Naa ndi ḓipfa nga nḓila i fanaho nga ha vhahashu vhane vha khou ṱoḓa thuso ya zwa masheleni nahone naa ndi a vha thusa?’ Dzulani ni tshi shandula nḓila ine na humbula ngayo nga u ambara vhumuthu vhuswa nahone ni songo fhela mbilu musi ni tshi khou vhu ambara.

12. Vho Stephen vho zwi vhona hani uri Bivhili i na maanḓa a u shandula vhathu?

¹² Vho Stephen vhe ra amba nga havho vho zwi vhona uri vho kona u ambara vhumuthu vhuswa nga zwiṱuku nga zwiṱuku. Vha ri: “U bva tshee nda lovhedzwa, ndo no vha kha vhuimo vhunzhi he nda tea u langa mbiti dzanga. Ndo guda uri ndi ṱutshele kule na vhathu vhane vha ntsinyusa kana uri ndi ite zwiṅwe zwithu uri honoho vhuimo vhu si ṋaṋe u vhifha. Vhathu vhanzhi u katela na mufumakadzi wanga vho nkhoḓa nge nda kona u dzika kha vhuimo ho raloho. Yeneyi tshanduko na nṋe yo mmangadza. Fhedzi a tho ngo kona u ita yeneyi tshanduko nga maanḓa anga. Nṱhani hazwo, u shanduka hanga zwi sumbedza uri Bivhili i na maanḓa a u shandula vhathu.”

13. Ndi mini zwine zwa nga ri thusa uri ri dzule ri tshi ita zwithu zwo lugaho? (Vhagalata 5:16)

¹³ Vhalani Vhagalata 5:16. Yehova u ri ṋea muya mukhethwa uri ri kone u ita zwithu zwo lugaho. Musi ri tshi guda Ipfi ḽa Mudzimu, Bivhili, ri vha ri tshi khou tendela muya mukhethwa wa Mudzimu u tshi ri livhisa. Ri dovha ra wana muya mukhethwa musi ri tshi ya pfunzoni. Musi ri pfunzoni, ri fhedza tshifhinga na vhahashu vhane vha vha vha tshi khou lwa nga nungo dzoṱhe uri vha ite zwo lugaho u fana na riṋe. Musi ri navho ri a ṱuṱuwedzea. (Vhahev. 10:24, 25; 13:7) Musi ri tshi humbela Yehova nga thabelo uri a ri thuse kha vhushayanungo vhune ra vha naho, u ḓo ri ṋea muya mukhethwa une wa ḓo ri thusa uri ri ite zwo lugaho. Naho zwenezwi zwoṱhe zwi sa ḓo ita uri ri si vhe na nyemulo mmbi, zwi ḓo ri thusa uri ri si ite zwithu zwi songo lugaho zwine ra khou zwi emula. Samusi Vhagalata 5:16 i tshi amba uri vhane vha vha na muya vha nga “si [ite] zwa ṋama.”

14. Ndi ngani zwi zwa ndeme uri ni dzule ni tshi ita zwo lugaho?

¹⁴ Musi ri tshi thoma u ita zwine zwa ri thusa uri ri vhe khonani dza Yehova, ndi zwa ndeme uri ri dzule ri tshi zwi ita tshifhinga tshoṱhe na uri ri ṱoḓe u ita zwo lugaho. Ndi ngani? .Ndi ngauri ri na ḽiṅwe swina ḽine ḽa dzula ḽi tshi ri linga tshifhinga tshoṱhe. Ḽeneḽo swina ndi u lingea u ita zwithu zwi songo lugaho. Naho ro no lovhedzwa, ri nga kha ḓi tama u ita zwithu zwi songo lugaho zwi ngaho u gembuḽa, u nwesa kana u ṱalela pornography. (Vhaef. 5:3, 4) Muṅwe wahashu wa tshinnani ane a kha ḓi vha muswa u ri: “Tshiṅwe tshithu tshe tsha  nkonḓela u tshi litsha ndi u ṱoḓa u funana na vhathu vha mbeu i fanaho na yanga. Ndo vha ndi tshi humbula u nga nga u ya ha tshifhinga zwenezwo zwithu zwi nga fhela. Fhedzi na zwino ndi kha ḓi vha nazwo.” Ndi mini zwine zwa nga ni thusa arali ni tshi vha na nyemulo dzi si dzavhuḓi?

15. Ndi ngani zwi zwavhuḓi uri vhaṅwe ‘vho no sedzana na nyemulo dzo khakheaho dzine na khou sedzana nadzo’? (Sedzani tshifanyiso.)

¹⁵ Musi ni tshi lwisana na nyemulo yo khakheaho, ni zwi humbule uri a ni noṱhe. Bivhili i ri: “A hu na mulingo une na khou sedzana nawo we vhaṅwe vha si sedzane nawo.” (1 Vhakor. 10:13a) Zwenezwo zwo vha zwo ṅwalelwa Vhakriste vhe vha vha vha tshi khou dzula kha ḽa Korinta. Vhaṅwe vhavho vho vha vhe dziphombwe, vhaṅwe vha tshi funana na vhathu vha mbeu i fanaho na yavho nahone vhaṅwe vho vha vhe zwidakwa. (1 Vhakor. 6:9-11) Naa ni vhona u nga musi vho no lovhedzwa a vho ngo dovha vha vha na nyemulo dzo khakheaho dze vha vha vha tshi tea u lwisana nadzo? A zwi vhonali nga u ralo. Ndi ngoho uri vhoṱhe vho vha vho ḓodziwa, fhedzi vho vha vha tshi kha ḓi vha na tshivhi. Zwi tou pfala uri vho vha vha tshi ḓi tea u lwisana na nyemulo dzo khakheaho nga zwiṅwe zwifhinga. Zwenezwo zwi tea u ri ṱuṱuwedza. Ndi ngani? Ndi ngauri zwi sumbedza uri hu na muṅwe muthu we a vhuya a kunda nyemulo yo khakheaho ine na khou lwisana nayo. Nga zwenezwo, ni nga kona u “khwaṱha lutendoni, ni tshi ḓivha uri vhahaṋu vhoṱhe vha khou tambula u fana na inwi.”—1 Pet. 5:9.

16. Ndi mini zwine ra tea u zwi iledza nahone ndi ngani?

¹⁶ Iledzani u humbula uri a hu na muthu ane a pfesesa thaidzo ine na vha nayo. U humbula nga u ralo zwi nga ita uri ni vhone u nga a hu na fhulufhelo na uri a hu na muthu ane a nga ni thusa u kunda yeneyo thaidzo. Fhedzi Bivhili i ri: “Mudzimu u a fhulufhedzea, ha nga tendi ni tshi lingwa lune na sa kone u konḓelela, musi ni tshi lingwa u ḓo ni vulela nḓila ine  na ḓo bva ngayo uri ni kone u konḓelela.” (1 Vhakor. 10:13b) Nga zwenezwo, naho ri na nyemulo i si yavhuḓi, ri nga kona u i kunda. Yehova a nga ri thusa uri ri iledze u ita zwithu zwi si zwavhuḓi.

17. Naho ri sa koni u iledza tshoṱhe u vha na nyemulo dzi si dzavhuḓi, ndi mini zwine ra nga zwi iledza?

¹⁷ Ni tea u dzula ni tshi humbula uri, nga nṱhani ha uri ri na tshivhi, a ri koni u iledza tshoṱhe nyemulo dzi si dzavhuḓi. Fhedzi musi ri tshi vha nadzo, ri nga kona u dzi iledza nga u ṱavhanya u fana na Yosefa we a shavha mufumakadzi wa Potifara. (Gen. 39:12) Ni tea u iledza u ita zwithu zwo khakheaho zwine na khou zwi emula.

18-19. Ri tea u ḓivhudzisa mbudziso dzifhio musi ri tshi shandula nḓila ine ra humbula ngayo?

¹⁸ U itela uri ri shandule nḓila ine ra humbula ngayo, ri tea u ita vhungoho ha uri ri humbula na u ita zwithu zwine zwa takadza Yehova. Nga zwenezwo, ri tea u ḓiṱolisisa tshifhinga tshoṱhe na u ḓivhudzisa uri: ‘Naa nḓila ine nda tshila ngayo i a sumbedza uri ndi a zwi ḓivha uri ri khou tshila maḓuvhani a vhufhelo? Naa ndi a khwinisa musi zwi tshi ḓa kha u ambara vhumuthu vhuswa? Naa ndi tendela muya wa Yehova u tshi nndivhisa uri ndi kone u iledza nyemulo dzi si dzavhuḓi?’

¹⁹ Musi ni tshi ḓiṱolisisa, ni songo lavhelela uri ni ite zwithu zwoṱhe nga nḓila yo fhelelaho, fhedzi ni takalele mvelaphanḓa ine na khou i ita. Arali na wana uri hu na huṅwe hune na khou tea u khwinisa hone, ni songo kulea nungo. Nṱhani hazwo, ni tevhele nyeletshedzo i re kha Vhafilipi 3:16 ine ya ri: “Samusi ro no vha na lutendo lwo khwaṱhaho, kha ri dzule ri tshi tshimbila nga yeneyi nḓila.” Musi ni tshi ita nga u ralo ni vhe na vhungoho ha uri Yehova u ḓo ni fhaṱutshedza musi ni tshi bvela phanḓa ni tshi shandula nḓila ine na humbula ngayo.