1-2. (a) E aera bwa ti aki mimi ngkana ti kaaitara ma kataaki? (b) Tera ae ti na rinanona n te kaongora aei?

 NGKAI ana aomata Iehova ngaira, ti aki mimi ngkana ti kaaitara ma kataaki. N aron ae taekinaki n te Baibara, ti ataia ae “e riai bwa ti na rinanon rawawata aika bati ngkana ti na rin n ana Tautaeka n Uea te Atua.” (Mwa. 14:22) Ti ataia naba ae a na bon aki katokaki raoi ara kangaanga tabeua ni karokoa te tai ae ti a maeka iai n ana aonnaba te Atua ae boou, ike “e nang akea riki te mate, ke te nanokawaki ke te tang ke te maraki.”—TeKao. 21:4.

² E aki kamanoira Iehova man taiani kataaki. Ma e boni buokira bwa ti na nanomwaaka i aaia. Nora ana taeka te abotoro Bauro nakoia Kristian ake i Rom. E mwanewei moa kataaki tabeua ake e rinanoi ma taari ao imwina e korea ae kangai: “Ti tokanikai i aoni bwaai aikai ni kabane iroun teuare tangirira.” (IRom 8:35-37) E nanonaki n aei bwa e boni kona Iehova ni kanakoraoa arom e ngae naba ngkana ko teimatoa n rinanon te kataaki. Ti na nora aron Iehova ni buoka Ioteba ni kanakoraoa arona ao Arona naba ni buokiko.

3. Tera te bitaki are waekoa n riki ni maiun Ioteba?

³ E katerea raoi te baatua ae Iakoba bwa e rangi n tangira natina ae Ioteba. (KBwaai 37:3, 4) Ibukin anne, a bakantang natin Iakoba ake a ikawai riki iroun tariia aei. Ngke e a reke  angaia, ao a kaboonakoa Ioteba nakoia tibuni Mirian aika taan iokinibwai. A kairaanako Ioteba taan iokinibwai aikai n te raroa ae tebubua tabun te kiromita nako Aikubita, ike a manga kaboonakoa iai nakoni Botiba, ae mataniwia ana taan tantani Barao. E waekoa n riki te bitaki ni maiun Ioteba. Bon te nati ae rangi n tangiraki iroun tamana ma ngkai e a riki bwa te toro ae mangori iroun te I-Aikubita!—KBwaai 39:1.

4. N te aro raa ae ti kaaitara iai ma te kangaanga ae titeboo ma are e rinanona Ioteba?

⁴ E taekinaki n te Baibara bwa “a riki baika buakaka nakoia aomata ni kabane.” (TeMin. 9:11, Holy Bible—Easy-to-Read Version) N tabetai ti kaaitara ma kangaanga aika “rinanona aomata tabemwaang,” ae taekani kataaki aika a rinanona aomata ni kabane. (1Kor. 10:13) Ke ti bae ni karawawataaki ibukina ngkai taan rimwin Iesu ngaira. N te katoto, ti kona ni bwainingareaki, ti kakaitaraaki, ke ni bwainikirinaki ibukin ara onimaki. (2Tim. 3:12) N aki ongea te kataaki ae ko boo ma ngaia, ma e boni kona Iehova ni kanakoraoa arom. E kangaa ni karaoa anne Iehova nakon Ioteba?

5. Tera ae e ataia Botiba ibukin nakoraoin aron Ioteba? (Karikani Bwaai 39:2-6)

⁵ Wareka Karikani Bwaai 39:2-6. E noria Botiba bwa bon te teinimwaane ae rangi ni mwaatai Ioteba ao e mwakuri korakora. Ao e bon ataa naba bukina. E noria Botia bwa “e kanakoraoi bwaai ni kabane Iehova ake e karaoi [Ioteba].” b Imwina riki, ao e a mwiokoa Ioteba te I-Aikubita aei bwa te tia buokia. E mwiokoia naba bwa te mataniwi ni batana. Tera mwina? E a toronibwai Botiba.

6. Tera aron ana namakin Ioteba n te baere rinanona?

⁶ Iangoa aron ana namakin Ioteba n te baere rinanona. Tera te bwai riki ae tangiria nakoni bwaai ni kabane? E na ataaki ao ni kakabwaiaaki irouni Botiba? E boni bae Ioteba ni kani kainaomataaki bwa e aonga n okira tamana. Ni koauana, n aki ongei mwiokoana ni kabane ake e karekei ni batani Botiba, ma e bon teimatoa n riki bwa ana toro te toka ae te beekan. E aki kaira Botiba Iehova bwa e na kainaomataa Ioteba. Ao ngkai, e nang kakaiaki riki te baere e rinanona Ioteba.

7. N te aro raa ae e a kakaiaki riki te baere rinanona Ioteba? (Karikani Bwaai 39:14, 15)

⁷ N aron ae kabwarabwaraaki ni Karikani Bwaai mwakoro 39, e tataana Ioteba buuni Botiba ao e okioki n anaa nanon teuaei. Ma ni katoaa te tai, ao e rawa Ioteba nakon neiei. N tokina ao e a rangi n un neiei iroun Ioteba ao e a bukinna bwa e kataia n taua. (Wareka Karikani Bwaai 39:14, 15.) Ngke e ongo te baei Botiba, ao e a karina Ioteba n te karabuuti, ike e a tiku ikanne i nanon tabeua te ririki. (KBwaai 39:19, 20) Te aron te karabuuti anne? Te taeka n Ebera are e kabongana Ioteba ibukin te taeka ae “te karabuuti”, e kona n nanonaki iai “te mwarua n ran,” ke “te mwanono,” ae kaotaki iai bwa e otabwaniniaki n te rotongitong ao e a namakina iai te bwarannano. (KBwaai 40:15; kbn.) E kaotaki naba n te Baibara bwa iai te tai ae a kabaeaki iai waena ni bwaai ni kabaewae ao e kaakaki i roroana te taurekereke. (TaiAre. 105:17, 18) E a kakaiaki riki te baere rinanona Ioteba. E a tia n riki bwa te toro ae onimakinaki ao ngkai e a riki bwa te bure ae mangori.

8. Tera ae ti kona ni koaua raoi iai e ngae naba ngkana e a kakaiaki riki te kataaki?

⁸ Ko a tia n rinanon te kangaanga teuana ae ririkirake ni kakaiaki n aki ongea am kakorakora n tataro? E boni kona n riki anne. E aki kamanoira Iehova mani kataaki n te aonnaba ae tautaekanaki iroun Tatan. (1Ioa. 5:19) Ma ko kona ni koaua raoi n aei: E ataa raoi te bae ko rinanona Iehova ao e bon tabeakiniko. (Mat. 10:29-31; 1Bet. 5:6, 7) Irarikin anne, e beritana ae kangai: “N na bon aki kaakiko ao N na bon aki kitaniko.” (Ebera 13:5) E kona ni buokiko Iehova bwa ko na nanomwaaka e ngae naba ngkana e taraa n akea tokin te kangaanga ane ko rinanona. Ti na nora anne n te baere riki iroun Ioteba.

9. Tera ae kaotaki iai bwa e boni memena Iehova iroun Ioteba ngke e mena n te karabuuti? (Karikani Bwaai 39:21-23)

⁹ Wareka Karikani Bwaai 39:21-23. E boni kanakoraoa aron Ioteba Iehova, e ngae naba ngke e rinanon te tai ae kangaanga ni kabureakina. N te aro raa? Rimwi riki e a karekea onimakinana ao karineana Ioteba irouni mataniwin te karabuuti, n aron are e riki ngkoa irouni Botiba. E aki maan imwina, ao e a mwiokoaki Ioteba irouni mataniwin te karabuuti bwa e na mataniwi i aoia buure ake tabeman. Ni koauana, e taekinaki n te Baibara bwa “akea te bwai teuana ae e tabeakinna mataniwin te karabuuti ae mena i aan ana tararua Ioteba.” E a reke ngkai ana mwakuri Ioteba ae e na katabetabea iai ana iango. Bon te bitaki ae e aki kantaningaaki! E na kangaa n anganaki te mwioko ae kakawaki te bure ae bukinaki bwa e kataia n taua buun te mataniwi? Bon tii teuana kabwarabwaraana ae kona n iangoaki. N aron ae taekinaki ni Karikani Bwaai 39:23, “E memena Iehova iroun Ioteba ao e kanakoraoi bwaai ni kabane Iehova ake e karaoi teuaei.”

10. Kabwarabwaraa bukina ngkai e namakinna Ioteba bwa a aki nakoraoi bwaai ibukina.

¹⁰ Iangoa riki aron ana namakin Ioteba n te baere rinanona. Imwini karaoan te bukibuki ni kewe ibukina ao karabuutinakina, n am iango e namakinna ae e nakoraoi bwaai ni kabane ibukina? Tera te bwai ae tangiria riki Ioteba nakoni bwaai ni kabane? Karekean akoana irouni mataniwin te karabuuti? E boni bae n tangiria ni kaitiakaki taekana ao ni kainaomataaki. E bubutiia naba te bure temanna are e nang kaotinakoaki bwa e na taekina taekana nakoni Barao bwa e aonga n otinako man te karabuuti ae karawawata anne. (KBwaai 40:14) Ma e aki taetae nakoni Barao te mwaane anne n te tai ae waekoa. Ibukin anne, e a  manga tiku riki Ioteba n te karabuuti uoua riki te ririki. (KBwaai 40:23; 41:1, 14) Ma e teimatoa Iehova ni kanakoraoi bwaai ibukina. N te aro raa?

11. Tera ana konabwai Ioteba ae okoro are e anganna Iehova, ao e kangaa ni buokaki n aei ni kakororaoa iai ana kantaninga Iehova?

¹¹ Ni menan Ioteba n te karabuuti, ao e a kamiiaki uean Aikubita iroun Iehova, ni mii aika uoua ake e a aikoa rau iai. E rang kan ataia bwa tera nanoia. Ngke e a ataia te uea ae iai ana konabwai Ioteba ni kabwarai nanoni mii, ao e a kanaanako bwa e na weteaki. E kabwarai nanoni miin Barao Ioteba man ana ibuobuoki Iehova, ao e kukurei Barao n ana taeka n reirei are e anga. Ngke e noria Barao bwa e memena Iehova iroun te teinimwaane aei, e a mwiokoa Ioteba bwa te tia tararuaa te amwarake i aon Aikubita ni kabutaa. (KBwaai 41:38, 41-44) Imwina riki, ao e a roko te rongo ae korakora ae e aki tii rota Aikubita ma e rota naba Kanaan, ae te aba are a maeka iai ana utu Ioteba. E a kona ngkai Ioteba ni kamaiuia ana utu ao ni kateimatoa te kanoa are e na kaoti iai te Mesia.

12. N aanga raa ake e kanakoraoi iai bwaai Iehova ibukin Ioteba?

¹² Iangoi baika kamimi ake a riki ni maiun Ioteba. Antai ae kaira Botiba bwa e na tabeakina riki Ioteba, ngkai bon tii te toro ngaia? Antai ae kaira mataniwin te karabuuti bwa e na akoa Ioteba, ngkai bon tii te bure ae mangori ngaia? Antai are e kamiia Barao ao are e angan Ioteba te konabwai ni kabwarai nanoia? Antai ae kaira Barao bwa e na mwiokoa Ioteba bwa te tia tararuaa te amwarake i Aikubita? (KBwaai 45:5) E oti raoi bwa bon Iehova ae e kanakoraoi bwaai ni kabane ake e karaoi Ioteba. E ngae ngke a kani kamatea Ioteba tarina, ma e bita te baere riki anne Iehova bwa e aonga ni kona ni kakororaoa iai Nanona.

13. Te koaua bwa e tuki rikini bwaai ni kabane Iehova ake a riki nakoira? Kabwarabwaraa.

¹³ Tera reireiara man rongorongon Ioteba? Te koaua bwa e tuki rikini bwaai ni kabane Iehova ake a riki nakoira? E kaangaraoi Iehova bwaai ni kabane aika riki ni maiura, n te aro  are a a riki baika buakaka ni kabane bwa iai bukina ae raoiroi? Tiaki ngaia anne, e aki taekinaki anne n te Baibara. (TeMin. 8:9; 9:11) Ma aio te bae ti ataia: Ngkana ti kaaitara ma te kataaki, e bon ataia Iehova ao e ongo tangira ni kani buokaki. (TaiAre. 34:15; 55:22; Ita. 59:1) Ma ae rianako riki, e kona Iehova ni buokira n nanomwaaka i aani kangaanga. N te aro raa?

14. E kangaa Iehova ni buokira n taai ni kangaanga?

¹⁴ Te anga teuana ae buokira iai Iehova boni mani katauraoan te kabebetenano ao te kaungaunga n taina ae riai. (2Kor. 1:3, 4) Anne raoi ae riki nakon Ezi, ae te tari te mwaane i Turkmenistan ae kabureaki ibukin ana onimaki i nanon uoua te ririki. E taku: “N te moaningabong are N nang kaboowiaki iai, ao e kaota nakoiu Itaia 30:15 te tari te mwaane temanna, are e kangai taekana: ‘E na reke korakoram ngkana ko teimatoa n rau ao n onimaki.’ I buokaki n taai nako n te kibu aio bwa N na teimatoa n rau ao n onimakina Iehova ni bwaai ni kabane. Kananoan au iango i aon te kibu aei, e buokai i nanon au tai ni karabuutinaki.” Ko kona n iangoa te tai teuana ae e kakorakorako iai Iehova n arona ni katauraoa te kabebetenano ao te kaungaunga n te tai are ko rangi ni kainnanoia raoi iai?

15-16. Tera reireiam ae reke man rongorongon Tori?

¹⁵ N angiin te tai, ti a tibwa kona n nora aron Iehova ni buokira n te kangaanga teuana, ngkana ti ururing rikaaki nakon te kangaanga anne. E nora koauan anne te tari te aine ae Tori. E kabokorakora natina te mwaane ae Mason ma aorakina ae te kaentia i nanon onoua te ririki ni karokoa e mate. E bon uruaki nanon Tori. E taku, “Bon akea riki te bwai ae kammaraki riki irou nakon aei, ngkai te tina ngai.” E reitia n taku, “I kakoauaa ae a boraoi naba n iango ma ngai kaaro ake tabeman, ae  e kammaraki riki noran natim n rinanon te rawawata nakon are ko bon rinanona.”

¹⁶ E ngae ngke e karawawata kataakin Tori anne, ma e iaiangoa imwina aron Iehova ni buokia n nanomwaaka iai. E taku, “Ngkana I iaiangoa te tai anne, ao I kona n nora aron Iehova ni buokai n ana tai n aoraki natiu. N te katoto, a kona ni buti taari ni baoia i nanon uoua te aoa nakon te onnaoraki, e ngae ngke e a rangi n aoraki Mason ao e aikoa kona n noriia taani kawaria. E a boni kakakaai naba te tabo n tataninga, ao a tatauraoi ao ni kukurei n ibuobuoki. A karekei naba baike ti kainnanoi taari. E ngae ngke e a rangi ni kangaanga maiura, ma a rereke n taai nako baike ti kainnanoi.” E katauraoa Iehova te bae e kainnanoia Tori bwa e aonga n nanomwaaka, ao e karaoa naba anne nakoni Mason.—Nora te bwaoki ae “ E Anganira Iehova te Bwai ae Ti Rangi ni Kainnanoia Raoi.”

17-18. Ngkana ti rinanoni kataaki tera ae e na buokira n ataa ana ibuobuoki Iehova ao ni kakaitau iai? (Taian Areru 40:5)

¹⁷ Taian Areru 40:5. Tian te tia tamwarakea te maunga bwa e na karokoa raoi n taubukin te maunga. Ma a bati taabo i nanoni kawaina ake e na tei moa iai ao n taratarai baika tamaroa ake e nori. N aron naba anne, karekea am tai n tei moa ao n iangoa aron Iehova ni kanakoraoi bwaai ibukim e ngae naba ngkana ko rinanon te kangaanga. Titirakiniko aei ni katoaa banen te bong teuana: ‘N te aro raa ae I nora iai ana kakabwaia Iehova n te bong aei? E ngae ngke e reitinako kataakiu, ma e kangaa Iehova ni buokai n nanomwaaka?’ Noria ngkana ko kona ni kunea tao teuana naba te bwai ae e a tia ni kanakoraoa iai arom Iehova.

¹⁸ E koaua ae ko na boni bae n tataro ibukini katokani kataakim. E ota te aba n anne ao e raoiroi naba. (IBir. 4:6) Ma ti riai naba n iaiangoi kakabwaiaara aika ti karekei ngkai. E berita Iehova bwa e na kakorakoraira ao ni buokira bwa ti na nanomwaaka. Ngaia are kaotiota am kakaitau n taai nako n ataakin ae e boni boutokaiko Iehova. Ane ko na nora iai aron Iehova ni buokiko ni kanakoraoa arom n aron are e karaoia nakon Ioteba, e ngae ngkana ko rinanoni kataaki.—KBwaai 41:51, 52.