KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA 3
Yeova Nũkũtetheeasya Kwaĩla
“Yeova aĩ vamwe na Yosevu . . . , na wʼonthe ũla wekaa Yeova nĩwaĩlasya kwʼokonĩ kwake.”—MWA. 39:2, 3.
WATHI 30 Ĩthe Wakwa, Ngai Wakwa na Mũnyanyawa
KWA ŨKUVĨ a
1-2. (a) Nĩkĩ tũtasengʼaa yĩla twakwatwa nĩ matatwa? (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?
NŨNDŨ twĩ andũ ma Yeova, tũisengʼaa yĩla twakwatwa nĩ matatwa. Nĩtwĩthĩawa twĩsĩ kana o tondũ Mbivilia ĩwetete, “no nginya tũlike Ũsumbĩnĩ wa Ngai kwĩsĩla mathĩna maingĩ.” (Meko 14:22) O na ĩngĩ, nĩtwĩsĩ kana mathĩna amwe mayĩsa kũthela vyũ tũtesie kũlika nthĩ nzaũ, vala ‘kĩkwʼũ kĩtakethĩwa vo ĩngĩ, o na kũtakethĩwa ĩngĩ kĩmeto kana kĩĩo kana woo.’—Ũvu. 21:4.
2 Yeova ndatũsiĩĩaa tũikakwatwe nĩ matatwa. Ĩndĩ nũtũtetheeasya tũmomĩĩsye. Kwoona kĩla mũtũmwa Vaulo watavisye Aklĩsto ala matwĩe Lomi. Ambie kũtalanyʼa matatwa kauta ala we na ana-a-asa make makomanĩte namo. Na ĩndĩ aandĩka atĩĩ: “Nĩtũsindaa vyũ kwĩsĩla ũla watwendie.” (Alo. 8:35-37) Kĩu kĩonanyʼa kana Yeova no aũtetheesye kwaĩla, o na yĩla ũendeee kũmĩanĩsya na ĩtatwa ĩna. Ekai twone ũndũ Yeova watumie maũndũ ma Yosevu maaĩla na ũndũ o naku ũtonya kũũtethya.
YĨLA MAŨNDŨ MAITŨ MAALYŨKA TŨTATAĨĨE
3. Maũndũ ma Yosevu maalyũkile ata atataĩĩe?
3 Yakovo nĩwoonanasya ũtheinĩ kana nĩwendete mũno mwana wake Yosevu. (Mwa. 37:3, 4) Na nũndũ wa ũu, akũũe ma Yosevu nĩmambĩĩie kũmwĩwʼĩa kĩwĩu. Yĩla makwatie mwanya, nĩmamũthooisye kwa kĩkundi kya atandĩthya Amitiani. Namo nĩmamũtwaie Yosevu kĩlomita maana maingĩ nginya Misili, vala mamũthooisye ĩngĩ kwa Votivali, ũla waĩ kavuteni wa nguthu ya asũvĩi ma Valao. Mwa maũndũ ma Yosevu maalyũkile na mĩtũkĩ mũno! Aekie kwĩthĩwa mwana ũla wendetwe vyũ nĩ ĩthe wake na atwʼĩka ngombo ya kĩlasi kya nthĩ ya Mũmisili!—Mwa. 39:1.
4. Nĩ mathĩna ta meva tũtonya kũkomana namo?
4 Mbivilia yaĩtye kana “maũndũ mathũku makwataa andũ onthe.” (Mũta. 9:11, Holy Bible—Easy-to-Read Version) Mavinda amwe, nĩtũkwatawa nĩ mathĩna o ta ala “makwataa andũ” ala angĩ. (1 Ako. 10:13) O na no tũkwatwe nĩ mathĩna nũndũ twĩ amanyĩwʼa ma Yesũ. Kwa ngelekanyʼo, nĩtũtonya kũneenewa naĩ, tũkavĩngwa, kana tũkathĩnwʼa nũndũ wa mũĩkĩĩo witũ. (2 Tim. 3:12) Ĩndĩ o na ethĩwa ũkwatĩtwe nĩ ĩtatwa yĩva, Yeova no aũtetheesye kwaĩla. Eekie ũu ata yĩla Yosevu wakwatiwe nĩ mathĩna?
Yeova nĩwatumie maũndũ ma Yosevu maaĩla o na yĩla wathooiwʼe ta ngombo Misili kwa Votivali (Sisya kalungu ka 5)
5. Nĩ ũndũ wĩva Votivali weeyoneie ĩũlũ wa Yosevu? (Mwambĩlĩlyo 39:2-6)
5 Soma Mwambĩlĩlyo 39:2-6. Votivali nĩwamanyie kana Yosevu aĩ mwanake wĩ na ũtũĩka na kĩthito wĩanĩ wake. Na no weesĩ nĩkĩ waĩlye ũu. Votivali nĩwoonete kana “wʼonthe ũla [Yosevu] wekaa Yeova nĩwaĩlasya kwʼokonĩ kwake.” b Ĩtina nĩwamũnyuvie amũthũkũmae we mwene. O na nĩwamũtwie mũsyaĩĩsya wa nyũmba yake yonthe. Vaendie ata? Votivali nĩwaendeeie nesa.
6. Maũndũ ala Yosevu wakomanie namo matonya kwĩthĩwa matumie eewʼa ata?
6 Kwatata kũsũanĩa ũndũ Yosevu weewʼaa. Yo nĩ kyaũ wendaa kũthonoka maũndũ ala angĩ onthe? We endaa amanyĩke na aituvwa nĩ Votivali? Kĩla ũtonya kwĩthĩwa endaa mũno nĩ kũthawʼa na aisyoka kwa ĩthe wake. Twĩasya ũu nũndũ o na kũtwʼĩka aĩ na ianda isu syonthe nyũmbanĩ ya Votivali, aĩ o ngombo ya vwana ũtamũthaithaa Yeova. Yeova ndaatuma Votivali amũthasya. Na maũndũ make makilye kũthũkĩĩa.
YĨLA MAŨNDŨ MATHŨKĨĨA
7. Maũndũ ma Yosevu mathũkĩĩie ata? (Mwambĩlĩlyo 39:14, 15)
7 O tondũ Mwambĩlĩlyo kĩlungu kya 39 kyonanĩtye, mũka wa Votivali nĩwendeeiwʼe nĩ Yosevu, na kĩla ĩvinda nĩwamũsesengaa makome ĩmwe. Mavinda asu onthe, Yosevu ndaaĩtĩkĩla. Mũthya amũthatĩe Yosevu mũno nginya amwilĩĩla ũvũngũ kana endaa kũmũkwata kya vinya. (Soma Mwambĩlĩlyo 39:14, 15.) Yĩla Votivali weewie ũndũ ũsu, amwĩkisye Yosevu kolokolonĩ vala wekalile myaka kauta. (Mwa. 39:19, 20) Yo kolokolo ĩsu yailye ata? Ndeto ya Kĩevelania ĩla Yosevu watũmĩie kũelesya ‘kasũmba ke nthĩnĩ wa nthĩ’ no yonanyʼe “kĩthima” kana “ĩima,” na kwoou kĩu kĩonanyʼa kana aĩ vandũ ve kĩvindu na weewʼaa ate na wĩkwatyo. (Mwa. 40:15) O na ĩngĩ, Mbivilia yonanĩtye kana kwa kavinda, maaũ make moovetwe na mbĩngũ na akovwa ngingo na mĩnyololo ya kĩaa. (Sav. 105:17, 18) Maũndũ ma Yosevu maendeee kũthũkĩĩa. O na kau mbeenĩ aĩ ngombo yaĩkĩĩwe nĩ vwana wayo, yu atwʼĩkĩte mũvungwa wa kĩlasi kya nthĩ.
8. Ethĩwa thĩna ũla ũtũkwatĩte ũendeee kũthũkĩĩa, nĩ ũndũ wĩva tũtaĩle kwĩthĩwa na nzika nawʼo?
8 We nĩwĩthĩwa waakwatwa nĩ thĩna mũnene, ĩndĩ ĩtina wa kũvoya na kĩthingʼĩĩsyo thĩna ũsu waendeea o kũthũkĩĩa? Ũndũ ta ũsu no wĩkĩke. Yeova ndatũsiĩaa tũikakwatwʼe nĩ matatwʼa twĩ nthĩ ĩno ĩsumbĩkĩtwe nĩ Satani. (1 Yoa. 5:19) Ĩndĩ no wĩkale ũte na nzika kana Yeova nĩwĩsĩ nesa maũndũ ala ũkomanĩte namo na nũkũthĩnĩkĩaa. (Mt. 10:29-31; 1 Vet. 5:6, 7) Kwongela ũu, akwathĩte atĩĩ: “Ndikakũtia nongi, na ndikakũeka nongi.” (Aevl. 13:5) Yeova no aũtetheesye kũmĩĩsya o na ethĩwa wĩĩwʼa ũte na wĩkwatyo. Ekai twone ũndũ wamũtetheeisye Yosevu.
Yeova aĩ vamwe na Yosevu o na yĩla waĩ kolokolonĩ na yĩla watwʼĩkĩthiwʼe mũũngamĩi wa avungwa ala angĩ (Sisya kalungu ka 9)
9. Nĩ kyaũ kĩkũĩkĩĩthya kana Yeova aĩ vamwe na Yosevu yĩla waĩ kolokolonĩ? (Mwambĩlĩlyo 39:21-23)
9 Soma Mwambĩlĩlyo 39:21-23. Yeova nĩwatumie maũndũ ma Yosevu maaĩla, o na yĩla waĩ kolokolonĩ. Ata? Ĩtina wa ĩvinda, mũsũvĩi wa kolokolo nĩwaambĩĩie kũmũĩkĩĩa na kũmũnenga ndaĩa, o ta Votivali. Na vatavĩtĩte ĩvinda yĩasa, nĩwamũtwie mũũngamĩi wa kolokolo. O na Mbivilia yaĩtye kana “mũsũvĩi wa kolokolo ndaasisya ũndũ o na wĩva ũla waĩ kwʼokonĩ kwake.” Yu Yosevu aĩ na wĩa wa kũtethya. Ũsu nĩ ũalyũku weekĩkie atataĩĩe! Ĩndĩ we mũvungwa ũsikatĩwe mavĩtyo ma kwenda kũkwata mũka wa mũnene wa asũvĩi anengiwe kĩanda kĩnenevete ũu ata? Ve o kĩtumi kĩmwe tũ. Ĩandĩko ya Mwambĩlĩlyo 39:23 yaĩtye: “Yeova aĩ vamwe nake; na ũla wekie, Yeova nĩwaĩlasya.”
10. Elesya nĩkĩ Yosevu ũtonya kwĩthĩwa onaa maũndũ make onthe ta matethi nesa.
10 Kwatata kũsũanĩa ĩngĩ ũndũ Yosevu weewʼaa. Ĩtina wa kũilĩĩlwa maũndũ ma ũvũngũ na kwĩkwʼa kolokolonĩ, we wĩsũanĩa ta woonaa maũndũ make onthe nĩmeũthi nesa? Nĩ ũndũ wĩva wendaa mũno? We nũtonya kwĩthĩwa endaa kwendeesya methonĩ ma mũsũvĩi wa kolokolo? Kĩla ũtonya kwĩthĩwa endaa mũno mũno nĩ kũvetangĩwa ĩkoani yĩu na aithawʼa. O na nĩwakũlilye mũvungwa ũmwe wakilye kũthawʼa amũwete vala ve Valao nĩ kana atonye kumwʼa vandũ vau vathũkĩte ũu. (Mwa. 40:14) Ĩndĩ mũndũũme ũsu ndaaĩka ũu vau kwa vau. Nũndũ wa ũu, Yosevu nĩwaendeeie kwĩkala kolokolonĩ myaka ĩngĩ ĩlĩ. (Mwa. 40:23; 41:1, 14) Ĩndĩ Yeova no waendeee kũtuma maũndũ make maaĩla. Ata?
11. Yeova anengie Yosevu ũtonyi wa kwĩka ata, na kĩu kyatetheeisye ata kwĩanĩsya kĩeleelo kyake?
11 Yosevu e o kolokolonĩ, Yeova nĩwatumie mũsumbĩ wa Misili aota ndoto ilĩ sya kũtelemya mũno. Valao nĩwendaa kũmanya na mĩtũkĩ kĩla ndoto isu syoonanasya. Yĩla wamanyie kana Yosevu e na ũtonyi wa kũalyũla ndoto, nĩwamũtũmanie. Nake Yeova nĩwatetheeisye Yosevu kũalyũla ndoto isu na amwendeesya Valao mũno nũndũ wa ũtao mũseo ũla wamũnengie. Nũndũ Valao nĩwoonie kana Yeova aĩ vamwe nake, nĩwamũnyuvie ethĩwe mũũngamĩi wa lĩu nthĩ yonthe ya Misili. (Mwa. 41:38, 41-44) Ĩtina, nĩkweethĩiwe na yũa ĩvyũ Misili o vamwe na Kanaani, vala mũsyĩ wa Yosevu watwĩe. Yu Yosevu aĩ na mwanya mũseo wa kũtangĩĩa mũsyĩ woo, na kwa kwĩka ũu aisũvĩa mũkonyo ũla wesaa kumĩlya Masia.
12. Yeova atumie ata maũndũ ma Yosevu maaĩla?
12 Kwasũanĩa maũndũ ma mwanya ala meekĩkie thayũnĩ wa Yosevu. Nũũ watumie Votivali endeewʼa nĩ Yosevu, ngombo ĩte vala yĩĩ? Nũũ watumie mũsũvĩi wa kolokolo endeewʼa nĩ Yosevu, mũvungwa wa kĩlasi kya nthĩ? Nũũ watumie Valao aota ndoto sya kũtelemya mũno, na nũũ wanengie Yosevu ũtonyi wa kũialyũla? Na nũũ watumie Valao amũnyuva Yosevu kwĩthĩwa mũũngamĩi wa lĩu nthĩ ya Misili? (Mwa. 45:5) Vate nzika, Yeova nĩwe watumie maũndũ onthe ala Yosevu weekaa maaĩla. O na kũtwʼĩka ana-a-ĩthe mendaa kũmũaa, Yeova nĩwavĩndũie maũndũ nĩ kana eanĩsye kĩeleelo kyake.
ŨNDŨ YEOVA ŨTUMAA MAŨNDŨ MAKU MAAĨLA
13. We Yeova nũtũvonokasya maũndũnĩ onthe ala matũkwata? Elesya.
13 Ngewa ya Yosevu yĩtũmanyĩsya kyaũ? We Yeova nũtũvonokasya maũndũnĩ onthe ala matũkwata? We nũlikĩlĩlaa kĩla kaũndũ thayũnĩ witũ, ũkethĩa maũndũ onthe mathũku metũkwata na kĩtumi kĩseo? Aiee, Mbivilia ndĩkwataa mbau mawoni ta asu. (Mũta. 8:9; 9:11) Ĩndĩ nĩtwĩsĩ kana yĩla twakwatwa nĩ thĩna, Yeova nĩwĩthĩawa esĩ na nĩwĩthukĩĩasya kĩĩo kitũ kya kwĩtya ũtethyo. (Sav. 34:15; 55:22; Isa. 59:1) Na eka ũu, no atũtetheesye kũmĩĩsya nesa mathĩna ala matũkwata. Ekaa ũu ata?
14. Yeova atũtetheeasya ata yĩla maũndũ mooma?
14 Nzĩa ĩmwe Yeova ũtũtetheeasya nĩ kũtũnenga ũkiakisyo na kũtwĩkĩa vinya, na kaingĩ ekaa ũu ĩvindanĩ yĩla yaĩle. (2 Ako. 1:3, 4) Ũu nĩwʼo veethĩiwe kwa mwana-a-asa wĩtawa Eziz wĩkalaa Turkmenistan, ũla watwʼĩĩwe kyovo kya myaka ĩlĩ yela nũndũ wa mũĩkĩĩo wake. Aĩtye: “Kwakya kũu naendaa kũsilĩlwa, mwana-a-asa ũmwe nĩwambonisye ĩandĩko ya Isaia 30:15 yĩla yaĩtye: ‘Ũuunĩ na wĩkwatyonĩ kũkeethĩwa vinya wenyu.’ Mũsoa ũsu nĩwandetheeasya kũusya na kũmwĩkwatya Yeova kĩla ũndũnĩ. Kũvindĩĩsya mũsoa ũsu kwandetheeisye ĩvinda yonthe yĩla naĩ yela.” We nũũlilikana ĩvinda Yeova waũtetheeisye kwa kũũkiakisya na kũkwĩkĩa vinya ĩvindanĩ o yĩla wendaa ũtethyo?
15-16. Ngewa ya Tori yĩũmanyĩsya kyaũ?
15 Mavinda maingĩ tũimanyaa ũndũ Yeova ũtũtetheesye kũmĩĩsya thĩna ũla twĩ nawʼo nginya yĩla wesa kũthela. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Tori nĩweeyoneie ũwʼo wa ndeto isu. Kamwana kake ketawa Mason kokitanie na kanza kwa myaka thanthatũ nginya yĩla kesie kũkwʼa. Mwa ũndũ ũsu watũlile Tori ngoo mũno. Aĩtye, “Ndikwona ta ve ũndũ ũngĩ wĩ woo mũno wĩana ũu waangwata.” Ongelete kwasya, “Ndi na nzika kana asyai ala angĩ no metĩkĩlane nakwa kana kũsyaĩĩsya mwana waku aithĩna kwĩ woo mũno kwĩ kũthĩna neue.”
16 O na kũtwʼĩka ũndũ ũsu waũmĩisye Tori mũno, ĩtina nĩwavindĩĩisye ũndũ Yeova wamũtetheetye kũmĩĩsya. Aĩtye: “Yĩla navindĩĩsya ĩvinda yĩu, nĩnonaa kwʼoko kwa Yeova ĩvindanĩ yonthe yĩla mwanawa waĩ mũwau. Kwa ngelekanyʼo, o na ĩvinda yĩla Mason waĩ mũwau mũno ũkethĩa ndatonya kwona ala mamũthokea, ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩmaendaa kĩlomita mbingĩ makamwone sivitalĩ. Kĩla ĩvinda vaĩ mũndũ wĩyumĩtye kũtetheesya kasũmbanĩ ka kweteela awau. O na ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩmaĩkĩĩthasya twĩ na syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ. Eka ũu, yĩla maũndũ maĩa vyũ, nĩtwakwataa kĩla twaĩ na vata nakyo.” Yeova nĩwanengie Tori na Mason kyonthe kĩla mendaa nĩ kana momĩĩsye.—Sisya ĩsandũkũ “ Yeova Nĩwatũnengie Kyonthe Kĩla Twendaa.”
SŨANĨAA MOATHIMO ALA ŨKWATĨTE
17-18. Nĩ kyaũ kĩkatũtetheeasya kwona na kũtũnga mũvea nũndũ wa ũtethyo wa Yeova yĩla twakomana na matatwa? (Savuli 40:5)
17 Soma Savuli 40:5. Mũndũ ayambĩĩa kũlĩsa kĩĩma ethĩawa na kĩeleelo kya kũvika mũthya. Ĩndĩ o aendeee, kwĩ kũndũ kwingĩ ũtonya kũũngama nĩ kana eloele mawĩthyũlũlũko. O ta ũu, mavinda kwa mavinda sũanĩaa ũndũ Yeova ũendeee kũũtetheesya o na yĩla ũendeee kũmĩanĩsya na ĩtatwa. Mũthenya wathela, ĩkũlasye-ĩ: ‘Yeova ambathimie ata ũmũnthĩ? O na kau thĩna wakwa ndũnathela, we Yeova andetheesye ata kũwũmĩĩsya?’ Vatonyeka sisya wone ũndũ o ũmwe Yeova wĩkĩte aũtetheesye.
18 Nĩ wʼo kana nĩvatonyeka ũkethĩwa ũivoya thĩna waku ũthele. Ũsu nĩ ũndũ ũkũeleeka na waĩlĩte. (Avi. 4:6) Ĩndĩ tũyaĩlĩte kũlwa nĩ moathimo ala twĩ namo yu tũĩ. Nake Yeova atwathĩte kũtwĩkĩa vinya na kũtũtetheesya tũmĩĩsye. Kwoou tũngaa mũvea kĩla ĩvinda nũndũ Yeova nũendeee kũũtetheesya ũmĩĩsye. Na ĩndĩ weeka ũu, ũkoonaa ũndũ Yeova ũkũtetheesye kwaĩla o na yĩla ũkomanĩte na matatwa, o tondũ watetheeisye Yosevu.—Mwa. 41:51, 52.
WATHI 32 Ĩthĩwa Ngalĩ ya Yeova!
a Yĩla tũendeee kũkomana na ĩtatwa yũmũ, nĩvatonyeka tũkona maũndũ maitũ ta ‘mateaĩla.’ Nĩtũtonya kũsũanĩa ndeto ĩsu ĩtonya kũtũmĩwa o yĩla ĩtatwa yĩu yathela. Ĩndĩ maũndũ ala mamũkwatie Yosevu no matũmanyĩsye ũndũ wa vata mũno, nawʼo nĩ kana Yeova no atũtetheesye kwaĩla o na yĩla tũendeee kũkomana na matatwa. Ĩsomo yĩĩ nĩyĩeleetye ũndũ kĩu kĩtonyeka.
b Maũndũ ala Mbivilia ĩwetete ĩũlũ wa Yosevu mayaaĩkĩka o ĩtina wa kavinda kakuvĩ avika ũkombonĩ, ĩndĩ nĩmatonya kwĩthĩwa makuie myaka kauta.
