1-2. (a) Omokonda yatyi tyehetuhuvisila tyina tuna ovitateka? (b) Oityi matulilongesa monthele ei?

 ONTHUE vaumbili va Siovaa, tyina tuna ovitateka, katyituhuvisa. Muene Ombimbiliya yetyipopia-le okuti: “Tuna okunyingila Mouhamba wa Huku, nononkhumbi ononyingi.” (Ovil. 14:22) Tupu onthue tutyii okuti ovitateka vimwe tunavio pehepano, mavikapwa vala tyina Huku amaetako Ouye Omupe, omu apopia okuti “ononkhia kamambukakala-ko vali, nii okuliyava, nii okulila nii omaluihamo kavikakala-ko vali.” — Ehol. 21:4.

² Siovaa ketutyilika ovitateka. Mahi, utukuatesako okuvikoleleya. Tala etyi apositolu Paulu apopila ovakilisitau ankho vakala mo Loma. Po tete nkhele wapopia ovitateka ovinyingi ovakuatate ankho vena iya nae muene ankho ena. Pahe konyima apopi okuti: “Mahi movipuka ovio aviho tufinda mokonda ya una wakala noluembia no onthue.” (Loma 8:35-37) Onondaka ombo mbutulongesa okuti Siovaa upondola okutukuatesako, ovipuka tulinga aviende nawa namphila tuna ovitateka. Matutale oñgeni Siovaa akuatesileko Susee ovipuka alingile aviende nawa iya oñgeni nonthue hono apondola okutukuatesako.

3. Oñgeni ovipuka viapiluluka vala liwa-liwa momwenyo wa Susee?

³ Sakoo ankho uhole unene omona wae Susee. (Gên. 37:3, 4) Mokonda yotyo, ovakulu va Susee avahimbika okumulwa onkhi. Etyi vakala nomphitilo, avalandesa Susee kovakuavitanda vamwe voko Mindiyaa. Ovanthu ovo, avemutuala  kokule-kule ko Esitu. Etyi vehika oko, avemulandesa ku Potifale onkhalamutwe yovayungi va Falaoo. Ovipuka viapiluluka liwa-liwa ku Susee. Soka-ko umwe omunthu ankho uholwe unene na he pahe akakala omupika ko Esitu! — Gên. 39:1.

4. Oñgeni tupondola okukala novitateka ngeevi viakalele na Susee?

⁴ Ombimbiliya ipopia okuti “ovipuka ovivi vimonekela ovanthu aveho.” (Ecl. 9:11, Holy Bible — Easy-to-Read Version) Pamwe ovipuka tulolwa navio ovievi umwe “ovanthu aveho vekahi nokulolwa” navio. Ngokuti tukala umwe novitateka ovanthu aveho vakala navio. (1 Kol. 10:13) Iya pamwe tumoneswa umwe vala ononkhumbi mokonda tuvalanduli va Sesusi. Mongeleka, ovanthu vamwe vapondola okutulinga omukwele, okuti hatyo, pamwe onondyale mbetu mbupondola okutumonesa ononkhumbi mokonda yokufenda Siovaa. (2 Tim. 3:12) Katyesukisile ovitateka patyi tukala navio, Siovaa metukuatesako. Oñgeni Siovaa akuatesileko Susee?

5. Potifale wetyimuene okuti olie uli nokukuatesako Susee? (Gênesis 39:2-6)

⁵ Tanga Gênesis 39:2-6. Potifale wetyimuene okuti Susee omukuendye umwe omunongo tupu ankho uundapa unene. Iya mwene nae ankho utyii umwe omokonda yatyi Susee etyivilila okulinga ovipuka ovio. Potifale wetyimuene okuti “Siovaa umukuatesako movipuka aviho ankho alinga.” b Etyi pakala, apopila Susee okuti linga omuundapi wange. Tupu Potifale apakulila Susee ovipuka aviho viomeumbo liae. Oityi tyatundililako? Potifale ahimbika okukala omuhona.

6. Oityi mwene Susee ankho ahanda?

⁶ Nkhele soka katutu kovitateka viakalele na Susee. Oityi mwene ankho ahanda? Okuti ankho uhanda okutalwa novanthu nokuyambwa na Potifale? Au. Tyipondola mwene etyi ankho ahanda okuyovolwa koupika akondoka ku tate yae. Mokonda namphila ankho ena ovilinga vikahi nawa meumbo lya Potifale, mahi no ngotyo Susee ankho omupika. Siovaa kalundile Potifale opo ayovole Susee. Iya liwa-liwa ovitateka momwenyo wa Susee avivili-po vali.

7. Oñgeni ovitateka momwenyo wa Susee ankho vitualako vala okuliyawisa? (Gênesis 39:14, 15)

⁷ Ngetyi tyipopia Gênesis okapitulu 39, omukai wa Potifale ahimbika okupeleya Susee, emupopisa. Mahi Susee nii vala ehetavela. Otyipuka otyo atyinumanesa unene omukai wa Potifale pahe ahungu Susee okuti walala naame kononkhono. (Tanga Gênesis 39:14, 15.) Etyi Potifale eiva otyipuka otyo, apake Susee mokaleya, akalamo omanima omanyingi. (Gên. 39:19, 20) Okaleya oko ankho kekahi ñgeni? Ondaka yo Hembeleu Susee apopia okuti “okaleya,” tupu ipopia “onyombo,” tyilekesa okuti ankho uli metoto limwe lianthikovela iya ankho kasoko-ale okuti nthiki imwe mayovoka-mo. (Gên. 40:15; okatoi) Tupu, Ombimbiliya ipopia okuti Susee ankho wakutua nomalienge konomphai, apakwa ovivela pekohi. (Sal. 105:17, 18) Tyina tutala ñgana, ovitateka momwenyo wa Susee ankho vitualako vala okuliyawisa. Soka-ko omuundapi umwe ankho uyumbwa onthumbi mahi pahe apakwa mokaleya.

8. Namphila ovitateka vietu pamwe vivila-po vala mahi onthumbi patyi onthue tuna okukala nayo?

⁸ Okuti nthiki imwe wakalele-ale notyitateka tyimwe tyekusoyesile unene, ankho tyitualako vala okuliyawisa namphila ankho ulikuambela umwe? Otyipuka otyo tyipondola umwe okumonekapo. Siovaa ketutyilika ovitateka tukala navio mouye ono wa Satanasi. (1 Suau 5:19) Mahi no ngotyo, ove wesukisa okukala nonthumbi yokuti: Siovaa weete ovitateka aviho unavio iya wesuka no ove. (Mat. 10:29-31; 1 Pet. 5:6, 7) Tupu Siovaa wapopia okuti: “Ame nalumwe mandyikuyeke iya nalumwe mandyikusi-po.” (Heb. 13:5) Siovaa upondola okukukuatesako okukoleleya otyitateka tyove, namphila pamwe tyina utyitala ngoti kamatyilambe-ale. Pahe tutalei oñgeni Siovaa akuatesileko Susee.

9. Oityi tyilekesa okuti Siovaa ankho una Susee etyi eli mokaleya? (Gênesis 39:21-23)

⁹ Tanga Gênesis 39:21-23. Namphila Susee ankho eli mokaleya, mahi Siovaa emukuatesako iya ovipuka avimueende umwe nawa. Oñgeni etyilinga? Etyi pakala omuwo umwe, Susee apandwa unene nomutumini wokaleya ngetyi apandelwe na Potifale. Pahe omutumini oo, apopila Susee opo akale omutumini wononkhuatwa. Ombimbiliya yapopia okuti: “Omutumini wo mokaleya ankho utupu vali otyiho neevi vili peke lya Susee.” Pahe Susee ankho una otyilinga. Otyipuka otyo ankho ketyikevelela! Oñgeni omunthu onkhuatwa, wahungua okuti wakuata kononkhono omukai womunthu ankho wankhimana unene motyilongo, akapewa otyilinga ngotyo? Otyo tyilekesa umwe nawa okuti etyi omukanda wa Gênesis 39:23 upopia, otyili umwe. Omukanda oo wati: “Aviho Susee ankho alinga Siovaa weviendesile nawa.”

10. Hangununa omokonda yatyi hamwe Susee ankho ahasokela okuti ovipuka vikahi nokumueenda nawa.

¹⁰ Nkhele tusokei vali katutu kovitateka vya Susee. Okuti etyi Susee ahungwa apakwa mokaleya, wamuene okuti ovipuka aviho vikahi nokuenda nawa? Oityi Susee mwene ankho ahanda? Okuti ankho uhanda okuhumbwa nomutumini womokaleya? Au, tyipondola mwene etyi Susee ankho ahanda okuyovolwa vala mokaleya. Iya otyo tutyii umwe nawa, mokonda yetyi apopila onkhuatwa imwe ankho maipolwa mokaleya, okuti kamphopie-vo ku Falaoo opo naame amphole mokaleya. (Gên. 40:14) Mahi omulume una wokuapolua mokaleya ehetyipopila liwa Falaoo. Mokonda yetyi tyalinga omunthu oo, Susee akala vali omanima evali mokaleya. (Gên. 40:23;  41:1, 14) Mahi no ngotyo Siovaa ankho ukahi nokukuatesako Susee opo ovipuka viende umwe nawa. Ñgeni?

11. Ounongo patyi Siovaa avelele Susee, iya oñgeni otyo tyakuatesako okufuisapo etyi ahanda?

¹¹ Etyi Susee eli mokaleya, Siovaa alingisa Falaoo alote onondyoi onombali. Falaoo alingi unene otyiho, aovola okunoñgonoka etyi onondyoi ombo mbuhangununa. Etyi eiva okuti Susee utyivila okuhangununa onondyoi, atumu ovanthu vekemuihane. Siovaa akuatesako Susee opo utyivile okuhangununa onondyoi mba Falaoo nokumupopila etyi esukisa okulinga. Etyi Falaoo amona okuti Siovaa ukahi nokukuatesako Susee, emupopila okuti kala omutumini wotyilongo atyiho tyo Esitu. (Gên. 41:38, 41-44) Etyi pakala, mo Esitu amukala ondyala imwe onene. Ondyala oyo aikehika umwe noko Kanaa, otyilongo ankho kukala ombunga ya Susee. Pahe Susee ankho metyivili okuyovola ombunga yae kondyala nokuyakulila ovanthu ankho mamutuku Mesiya.

12. Oñgeni Siovaa akuatesileko Susee ovipuka aviho avimueende umwe nawa?

¹² Nkhele soka kovipuka ovio aviho viamonekelele Susee. Olie walundile Potifale okupanda Susee, ngwe ankho omupika? Olie walundile omutumini womokaleya okupanda Susee, tyina ankho onkhuatwa? Olie walingisile Falaoo alote onondyoi akuatesako Susee etyivile okumbuhangununa? Olie walundile Falaoo opo akoye Susee akale omutumini wo Esitu? (Gên. 45:5) Tyotyili, Siovaa oe wakuatesileko Susee opo ovipuka alinga vimueende nawa. Namphila ovakulu va Susee ankho vahanda okumuipaa, mahi Siovaa akuatelela motyipuka otyo opo afuisepo etyi ahanda.

13. Okuti Siovaa utuyakulila kovitateka aviho tukala navio? Hangununa.

¹³ Oityi tulilongesila kuetyi tyaendele na Susee? Okuti Siovaa utuyakulila kovitateka aviho tukala navio? Okuti ononkhumbi ambuho tukala nambo Siovaa upondola okukuatelela-mo opo afuisepo etyi ahanda? Au, otyo hatyoko Ombimbiliya ipopia. (Ecl. 8:9; 9:11) Mahi, etyi onthue twii okuti: Tyina tuna ovitateka Siovaa utyeete iya utuiiva tyina tumuita etukuateseko. (Sal. 34:15; 55:22;  Isa. 59:1) Tupu otyipuka otyikuavo Siovaa alinga, okutukuatesako opo tutyivile okukoleleya otyitateka otyo. Otyipuka otyo utyilinga ñgeni?

14. Oñgeni Siovaa etukuatesako tyina tuna ovitateka?

¹⁴ Otyipuka tyimwe Siovaa alinga opo etukuateseko, okutupameka mahi etyilingi umwe momuvo watyo. (2 Kol. 1:3, 4) Otyipuka otyo, otyo tyaendele nomukulu umwe ombangi ya Siovaa ukala ko Turquemenistão utiwa o Eziz. Omukuatate oo, wapakelwe mokaleya apopilwa okuti makalamo omanima evali mokonda yokufenda Siovaa. Wapopia okuti: “Monthiki ankho mandyikakoyeswa, komuhuka watyo omukuatate umwe anthangela Isaías 30:15, ipopia okuti: ‘Ononkhono mbove mombupolo vala kokutula omutima, no mokuyumba-ko onthumbi.’ Otesitu oyo ainkhuatesako okutula omutima nokukala nonthumbi yokuti Siovaa apeho mankhuatesako. Okusoka ko tesitu oyo apeho tyinkhuatesako tyina nasoya.” Okuti no ove upondola okusoka konthiki imwe Siovaa ekupamekele mahi wetyilingile umwe momuvo watyo?

15-16. Oityi tulilongesila kuetyi tyaendele na Tori?

¹⁵ Pamwe onthue tumona vala okuti Siovaa wetukuatesako okukoleleya otyitateka tyimwe, tyina otyitateka tyatyo tyalambale. Otyipuka otyo tyaendele nomphange umwe utiwa o Tori. Omona wae utiwa Mason, wavelele ouvela umwe utiwa okasele etyi ena omanima epandu, atee umwe anyima. Otyipuka otyo Tori atyimuihama unene. Ngwe wapopia okuti: “Petupu otyipuka tyiihama vali tyipona okutala omona wove ukahi nokunkhia.” Ayawisako vali okuti: “Vokuna ovana navo vetyii umwe okuti okutala omona wove wavela tyiihama vali tyipona putyina ove mwene wavela.”

 ¹⁶ Namphila otyitateka otyo tyemuihamene umwe unene, mahi konyima nae etyimono okuti Siovaa wemukuatesako etyivile okukoleleya otyitateka otyo. Tori wapopia okuti: “Netyimona umwe okuti Siovaa wankhuatesako momuvo auho omona wange ankho avela. Mongeleka, etyi omona wange Mason eli mosipitali, ovakuatate ankho vatunda umwe komaumbo avo avaende onoola onombali opo veye okututalela-po. Iya apeho vafuapo opo vetukuateseko. Tupu ankho vetuavela ovipuka tuesukisa. Natyina umwe ankho ovipuka viepuiya umwe, no ngotyo apeho ankho tuna etyi tuesukisa.” Siovaa wakuatesako ovo Tori na Mason avetyivili okukoleleya otyitateka otyo. — Tala okakasa kati “ Siovaa Wetuavela Atyiho Ankho Tuesukisa.”

17-18. Oityi matyitukuatesako okupandula Siovaa mokonda yeetyi etukuatesako tyina tuna ovitateka? (Salmo 40:5)

¹⁷ Tanga Salmo 40:5. Omunthu wokulonda onomphunda, etyi ahanda okuhika apa ahanda. Mahi tyina ekahi nokulonda pena ponohika pamwe atalama otyo atala ovipuka oviwa vili momphunda omo. Tyelifwa nootyo, no ove apeho ovola omuvo wokusoka oñgeni Siovaa ekukuatesako namphila pamwe otyitateka tyove katyinelambe. Kese nthiki lipula okuti: ‘Oñgeni Siovaa hono ankhuatesako? Namphila nkhele otyitateka tyange katyinelambe, oñgeni Siovaa ekahi nokunkhuatesako andyikoleleya?’ Ovola okunoñgonoka otyipuka tyike vala Siovaa ekulingila opo ekukuateseko.

¹⁸ Tyotyili, tyipondola hamwe ukahi nokulikuambela opo otyitateka tyove tyilambe. Otyo tyikahi nawa. (Fil. 4:6) Mahi tupu wesukisa okutala ovipuka Siovaa ekahi nokukulingila pehepano. Siovaa wapopia okuti metuavela ononkhono etukuatesako opo tukoleleye. Naina, apeho pandula Siovaa etyi ekahi nokukukuatesako. Inkha ulinga ngotyo, ove momono okuti namphila una ovitateka, Siovaa mekukuatesako ovipuka ulinga avikueende nawa, ngetyi akuatesileko Susee. — Gên. 41:51, 52.