Ka tsuʼuw jawaʼ a tákuy

Kit kʼalej ti índice

EXOBINTALÁB 5

«An kʼanidhomtaláb axi tu koʼonchal a Cristo in tʼajál abal ki kʼanidhaʼ»

«An kʼanidhomtaláb axi tu koʼonchal a Cristo in tʼajál abal ki kʼanidhaʼ»

«An kʼanidhomtaláb axi tu koʼonchal a Cristo in tʼajál abal ki kʼanidhaʼ, […] abal jajáʼchik yabáts kin tʼajaʼ in kwetém kulbétal, expidh kin tʼajchiy in kulbétal a Cristo» (2 COR. 5:14, 15).

AJATLÁB 13 Cristo es nuestro modelo

JAWAʼ NEʼETS KI EXÓBNAʼ a

1, 2. a) ¿Jantʼoj i atsʼál tam ki tsalpay kʼal patal jawaʼ in tʼajaʼ a Jesús tam ti xeʼtsin tejéʼ tsabál? b) ¿Jantʼoj neʼets ki exóbnaʼ?

 TAM ITEKʼIJ ti talnek jun i yanél axi i lej kʼanidhál, i atsʼál jun i yajal lej púlik. Walám i tʼilál jantʼiniʼ in yajchiknaʼ tam ti wéʼits neʼets ka koyóts, ani tam ki tsalpay kʼal nixéʼ wawáʼ jayej i atsʼál lej yajchik i ichích. Pero kʼayúm kʼayúm i éjtowal ki atsʼaʼ kulbél junílekʼij, tam ki tʼilaʼ jantʼiniʼ tu tólmiy o tam ki tsalpay kʼal jantʼoj axi jajáʼ in tʼajálak abal tu ku kulbedhaʼ.

2 Jayetsej i atsʼál tam ki tsalpay kʼal patal jawaʼ a Jesús in yajchiknaʼ okʼxidh ka tsemets. Tam kʼwajat ti utel an Conmemoración u kʼwajíl ki tsalpay kʼal patal jawaʼ in watʼaʼ a Jesús tam ti yakʼwan ani odhnáj, ani nixéʼ in tʼajál abal ki yajnaʼ (1 Cor. 11:24, 25). Pero tam ki tsalpay kʼal patal jawaʼ in tʼajaʼ ani in uluw a Jesús tam ti kʼwajiy tejéʼ tsabál, i atsʼál lej kulbél. Jayej tu lej kanatbedhál ki exlaʼ patal jawaʼ kʼwajat in tʼajál xowéʼ ani jawaʼ neʼetsej kin tʼajaʼ ban kʼicháj axi taʼtal. Tejéʼ neʼets ki exóbnaʼ jantʼiniʼ i éjtowal ki tejwamédhaʼ abal i lej kʼakʼnál patal jawaʼ a Jesús in tʼajámal abal wawáʼ.

I TSÁPNANCHAL KI NITSʼBIY A JESÚS KOM I KʼAKʼNÁL JAWAʼ IN TʼAJAʼ

3. ¿Jaleʼ i kʼakʼnál abal a Jesús in bínaʼ in ejatal?

3 Tam ki tsalpay kʼal patal jawaʼ a Jesús in tʼajaʼ ani jantʼiniʼ tin bínaʼ in ejatal, in tʼajál abal ki kʼanidhaʼ más. Tam ti xeʼtsin tejéʼ tsabál, jajáʼ in ólchij an atiklábchik patal jawaʼ neʼets kin tʼajaʼ in Éyaltal a Dios. Wawáʼ i lej kʼakʼnál ani i pidhál yan in jalbíl axéʼchik xi exobchixtaláb, jayej i lej kʼakʼnál abal a Jesús in bínaʼ in ejatal, kom antsanáʼ i éjtowal ki jaʼúbnaʼ jajáʼ ani a Jehová. Max wawáʼ i lej belál kʼal a Jesús neʼets ki ejtow ku kʼwajiy abal etsʼey ani neʼets ki ejtow ku wichiy ki tsuʼuw axi tsémenek (Juan 5:28, 29; Rom. 6:23). Patal axéʼ xi lablixtaláb yab wawáʼ i atámal, jaxtám yab jaykʼiʼ neʼets ki ejtow ki jálbiy patal jawaʼ a Jehová ani a Jesús in tʼajámal abal kʼal wawáʼ (Rom. 5:8, 20, 21). Pero, ¿jantʼiniʼ i éjtowal ki tejwamédhaʼ abal i kʼakʼnál jawaʼ jajáʼchik in tʼajámal? Játs neʼets ki tsuʼuw.

¿Jantʼiniʼ ti tólmiyal in tʼiplábil a María Magdalena abal ka pidhaʼ más in jalbíl jawaʼ in tʼajaʼ a Jesús? (Ka tsuʼuw an párrafos 4 ani 5).

4. ¿Jantʼiniʼ in tejwamédhaʼ a María Magdalena abal in kʼakʼnálak jawaʼ a Jesús in tʼajaʼ abal kʼal jajáʼ? (Ka tsuʼuw an dibujo).

4 Ki tsalpay kʼal jun i mimláb axi kʼwajiy tin kʼichájil a Jesús, pelak a María Magdalena. Jajáʼ in lej yajchiknálak kom u odhnábak kʼal buk i demonios. Walám jajáʼ in tsálpayalak abal yab kʼal jitaʼ ti neʼets ka tólmiyat. ¿Jantʼiniʼ walám in atsʼaʼ tam ti tólmiyat kʼal a Jesús? I lej belál abal in lej kʼákʼnanchij. Jaxtám in tʼajaʼ ti aykol kʼal a Cristo ani in eyendhaʼ patal jawaʼ in kwaʼalak abal ka tólmixin ban olnomtaláb (Luc. 8:1-3). A María in lej kʼakʼnálak abal tólmiyat kʼal a Jesús, pero yabaye in éxbayalak patal jawaʼ a Jesús neʼetsak kin tʼajaye. A Jesús neʼetsak kin bínaʼ in ejatal «abal patal jitats kin belaʼ in tsakámil a Dios, ka pidhan i ejataláb abal etsʼey» (Juan 3:16). A María yab jaykʼiʼ in jilaʼ a Jesús ani antsanáʼ in tejwamédhaʼ abal in lej kʼakʼnálak jawaʼ in tʼajaʼ. Tam ti a Jesús palatak ban téʼ, a María jílkʼon tanáʼ utat abal yab kin jilaʼ kwetém ani abal kin kanatbédhaʼ axi kʼwajat tanáʼ utat (Juan 19:25). Ani tam ti a Jesús kʼwajatak jolidh, kʼalej a María junax kʼal tsáb i mimláb abal kin tʼojojoy in iniktal a Jesús (Mar. 16:1, 2). A Jehová in lábliy a María kom etsʼey in tsápnanchij ka tʼójonchat. A María in atsʼaʼ lej kulbél tam ti in tsuʼuw abal éjatits juníl a Jesús ani ma in ejtow ka tʼilmáts kʼal jajáʼ. Nixéʼ pel jun i púlik lablixtaláb, kom lej wéʼ i atikláb in ejtow kin tsuʼuw a Jesús talbél ti edháj (Juan 20:11-18).

5. ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki tejwamédhaʼ abal i kʼakʼnál jawaʼ a Jehová ani a Jesús in tʼajámal abal kʼal wawáʼ?

5 Wawáʼ jayej i éjtowal ki tejwamédhaʼ abal i kʼakʼnál patal jawaʼ a Jehová ani a Jesús in tʼajámal abal kʼal wawáʼ. ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki tʼajaʼ? Max ki eyendhaʼ i ejatal, i tsap ani jawaʼ i kwaʼal abal ki tʼojonchij más a Jehová, ani abal ka olnáj an alwaʼ kaw. Jun i tʼiplab, i éjtowal ku tólmixin abal ka tsʼejkáj i atáj juʼtáj u kʼakʼnáb a Jehová ani jayej abal ka beletnáj.

AN KʼANIDHOMTALÁB AXI I KOʼONCHAL A JEHOVÁ ANI A JESÚS IN TʼAJÁL ABAL JAYEJ KI KʼANIDHAʼ AXI KʼEʼAT

6. ¿Jaleʼ i exlál abal a Jesús in bínaʼ in ejatal abal junchik ti eb?

6 Tam ki tsalpay kʼal an kʼanidhomtaláb axi a Jehová ani a Jesús tu koʼonchal, in tʼajál abal jayej wawáʼ ki kʼanidhaʼchik (1 Juan 4:10, 19). Ani tam ki tsalpay abal a Jesús in bínaʼ in ejatal abal kʼal junchik ti eb, in tʼajál abal jayej ki kʼanidhaʼ axi más. An abatwálej Pablo in lej kʼakʼnálak abal a Jesús in bínaʼ in ejatal, jaxtám in dhuchaʼ axéʼ xi kaw ti Gálatas: «In tsakámil a Dios tin kʼanidhál, in bínaʼ tin baʼ ka tsemets abal ti kin kalchiy kʼal u wálab» (Gál. 2:20). Kom a Jesús in bínaʼ in ejatal, jaxtám tatáʼ a éjtowal kit utey kʼal a Jehová ani ka jaʼúbnaʼ (Juan 6:44). ¿Jantʼiniʼ a atsʼál ka exlaʼ abal a Jehová ti elchij jantʼoj alwaʼ ta ichích ani ma in bínaʼ in tsakámil abal ka jaʼúbnaʼ? ¿Yab aníts abal in tʼajál ka kʼanidhaʼ más a Jehová ani a Jesús? Jaxtám, patal in tomnál ki konowiy ti kwetemtal, «¿jantʼoj neʼets ku tʼajaʼ xowéʼ kom a Jehová tin lej kʼanidhál?».

I kʼanidhál a Jehová ani a Cristo, jaxtám i tsápnanchal ki ólchij an alwaʼ kaw patal an atikláb. (Ka tsuʼuw an párrafo 7).

7. Antsanáʼ jantʼiniʼ ti tejwaʼ ban fotografía, ¿jantʼiniʼ i éjtowal ki tejwamédhaʼ abal i kʼanidhál a Jehová ani a Jesús? (2 Corintios 5:14, 15; 6:1, 2).

7 An kʼanidhomtaláb axi i koʼonchal a Jehová ani a Jesús in tʼajál abal ki kʼanidhaʼ axi más (ka ajiy 2 Corintios 5:14, 15; 6:1, 2). Neʼets ki tejwamédhaʼ nixéʼ xi kʼanidhomtaláb max ki tsápnanchij ki ólchij an alwaʼ kaw patal an atikláb axi ki elaʼ. I tʼilmayal jitakits tam atikláb, belits max pil in káwintal, pil in bichówil, ani belits max tumínladh o max tsʼejwantál. Antsanáʼ u tolmix kʼal a Jehová, kom «Jajáʼ in lej léʼak max ka jekʼondháj patal an atikláb ani max kin bajuw kin exlaʼ an chubaxtaláb» (1 Tim. 2:4).

8. ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki tejwamédhaʼ abal i kʼanidhál an epchalchik?

8 Kʼeʼat jantʼoj axi i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki tejwamédhaʼ abal i kʼanidhál a Jehová ani a Jesús, játs ki tsápnanchij ki kʼanidhaʼ an epchalchik (1 Juan 4:21). Jun i tʼiplab, i tʼajálchik ti kwéntaj ani i tólmiyal tam kʼwajat in tametnál jun i kʼibataláb lej púlik. I tsápnanchal ki kanatbédhaʼ an epchalchik axi in kʼibamal jun in yanél ban tsemláj, jayej i tsaʼbiyal an epchalchik tam u yaʼul ani i tólmiyal jitaʼchik in kwaʼal i depresión (2 Cor. 1:3-7; 1 Tes. 5:11, 14). Jayej, i kónchinchal an epchalchik ti olábil, kom i exlál abal an oláb u lej tólmix (Sant. 5:16).

9. ¿Jantʼiniʼ más i éjtowal ki tejwamédhaʼ abal i kʼanidhál an epchalchik?

9 Jayej i tejwamedhál abal i kʼanidhál an epchalchik tam i tsápnanchal ku neʼdháxin alwaʼ kʼal jajáʼchik. Wawáʼ i tsápnanchal ki nitsʼbiy a Jehová. Ki tsalpay kʼal axéʼ, a Jehová in jilaʼ abal ka tsémdhanchat in tsakámil abal tu ku jálbinchij i wálab. ¿Yab walám in tomnál ki tʼajaʼ jantʼiniʼ Jajáʼ? Ki tsápnanchij ki pákwlanchij an epchalchik tam kin tʼajaʼ o kin uluw jantʼoj axi ki yajnaʼ. Yab i léʼ ki tʼajaʼ ejtíl an inik axi a Jesús in tʼilaʼ. Axéʼ xi inik pakwlanchat jun i tokʼlab lej púlik, pero jajáʼ yab in léʼnaʼ kin pákwlanchij in at tʼojnal kʼal axi tu nenchábak wéʼ i tumín (Mat. 18:23-35). Jaxtám, max tatáʼ a kwaʼal jun i kʼibataláb kʼal jun i epchal, ¿jaleʼ ti yab a tsápnanchal ka tsʼejkaʼ okʼxidh kin bajuw an Conmemoración? (Mat. 5:23, 24). Max ka tʼajaʼ antsanáʼ, neʼets ka tejwamédhaʼ abal a kʼanidhál a Jehová ani a Jesús.

10, 11. ¿Jantʼiniʼ in éjtowal an ókʼnomchik kin tejwamédhaʼ abal in kʼanidhál a Jehová ani a Jesús? (1 Pedro 5:1, 2).

10 Tam an ókʼnomchik in tsápnanchal kin béletnaʼ alwaʼ an epchalchik, in tejwamedhál abal in kʼanidhál a Jehová ani a Jesús (ka ajiy 1 Pedro 5:1, 2). A Jesús in tejwamédhanchij a Pedro abal lej exbadhak kin béletnaʼ an epchalchik. Ki tʼilaʼ abal a Pedro in uluw oxíl abal yab in exlál a Jesús, jáxtám in léʼak kin aliy jantʼiniʼ kin tejwamédhanchij abal ukʼpin ani abal chubax in kʼanidhál. Talbél ti a Jesús edháj, in konoy a Pedro: «Simón, tsakámil a Juan, ¿tin kʼanidhál?». Walám a Pedro neʼetsak kin tʼajaʼ jantʼojákits abal kin tejwamédhaʼ abal in kʼanidhál a Jesús. Tam, a Jesús in konchij a Pedro abal kin béletnaʼ an epchalchik (Juan 21:15-17). A Pedro in tsápnanchij kin putuw kʼal axéʼ xi tʼojláb ani antsanáʼ in tejwamédhaʼ abal in kʼanidhál a Jesús.

11 An Conmemoración kʼwajatits ti utel, tam, ¿jantʼiniʼ in éjtowal an ókʼnomchik kin tejwamédhaʼ abal in léʼ kin putuw kʼal jawaʼ konchat a Pedro? Jajáʼchik in éjtowal kin tejwamédhaʼ abal in kʼanidhál a Jehová ani a Jesús max kin tsápnanchij kin putuw alwaʼ kʼal in tʼojlábil ani jayej max kin tsaʼbiy an epchalchik axi owmének kʼal a Jehová (Ezeq. 34:11, 12). In éjtowalchik kin tʼajaʼ ti kwéntaj an exóbalchik axi neʼets ka kʼalej kʼal an Conmemoración ani jayej axi kʼaʼál ti neʼets ka kʼalej. An ókʼnomchik in belál abal axéʼchik xi atikláb jun a kʼicháj neʼets kin léʼnaʼ kin tʼojonchij a Jehová ani jaxtám in léʼ kin tólmiychik.

AN KʼANIDHOMTALÁB AXI I KOʼONCHAL A CRISTO TU TÓLMIYAL ABAL YAB KU JIKʼEY

12. ¿Jaleʼ tu tólmiyal an kaw axi in uluw a Jesús ban akal okʼxidh ka tsemets? (Juan 16:32, 33).

12 A Jesús in uchaʼ axéʼ xi kaw in aykolil ban akal tam ti neʼetsak ka yakʼwan abal ka tsemdháj: «Tatáʼchik neʼets ka yajchiknaʼ tejéʼ ban xeʼtsintaláb, pero yab kit jikʼeychik, nanáʼ u atámalits axéʼ xi xeʼtsintaláb» (ka ajiy Juan 16:32, 33). Tam ti a Jesús yakʼwan, ¿kʼal jantʼoj ti tólmiyat abal yab ka jikʼey ani abal ka kʼwajiy putudh kʼal a Jehová ma ti tsemets? Jajáʼ in lej belálak kʼal a Jehová. A Jesús in exlálak abal in aykolil neʼetsak kin tamétnaʼ yan i kʼibataláb, jaxtám in konchij a Jehová abal kin béletnaʼchik (Juan 17:11). Axéʼ xi kaw tu lej tólmiyal abal yab ku jikʼey, ¿jaleʼ? Kom a Jehová játs axi más in kwaʼal i tsapláb, yab jitaʼ in éjtowal kin báwchij (1 Juan 4:4). A Jehová tu lej tʼajál ti kwéntaj. I lej belál abal max ki jilaʼ abal Jajáʼ tu ku tólmiy, yab neʼets ka waʼtsin nibal jantʼoj axi tu ku jikʼedhaʼ.

13. ¿Jantʼiniʼ in tejwamédhaʼ a José de Arimatea abal yabáts u jikʼél?

13 Ki tsalpay kʼal a José de Arimatea, jajáʼ pelak jun i inik axi u lej kʼakʼnábak kʼal an judíos. In kwaʼalak yan in éy, kom u tólmixak ban Sanedrín. Pero biyat kʼwajiy ejat a Jesús, yab in léʼnaʼ kin tʼajaʼ ti aykol kʼal jajáʼ. An Biblia in ulal abal «pelak i tsinat tsʼatʼel, kom in tsʼejnálak an judíos» (Juan 19:38). Jajáʼ in kulbetnálak kin atsʼaʼ jawaʼ a Jesús in olnál, pero yab in léʼak abal ka exláj. Walám in tsʼejnálak abal yabáts ka kʼakʼnáj kʼal an judíos. Pero an Biblia in ulal abal talbél ti tsemets a Jesús, a José de Arimatea, «kʼal in ichích tsáplidhits, otsits kʼal a Pilato kin konchij in iniktal a Jesús abal kin joliy» (Mar. 15:42, 43). Patal neʼetsak kin éxlaʼits abal a José de Arimatea in belál kʼal a Jesús.

14. ¿Jantʼoj in tomnál ki tʼajaʼ max i wéʼ tsʼejnál ku uchan jantʼoj?

14 Ani tatáʼ, ¿jayej a tsʼejnál kit uchan jantʼoj? ¿I tidhebél ka olnaʼ ti escuela o ta tʼojlábil abal pel it ólchix kʼal a Jehová? ¿Kʼwajatej a tsálpayal max kit pujan o kit kaléts ta ólnom? Walám it jikʼél ka tʼojonchij a Jehová kom a tsʼejnál kit uchan jantʼoj, pero yab ka jilaʼ abal nixéʼ xi jikʼeltaláb ti tʼokʼbanchij ka tʼajaʼ jawaʼ tekedh. Ka lej konchij a Jehová abal ti tólmiy ani ti pidhaʼ i iniktaláb abal ka tʼojonchij. Tam ka tʼajaʼ ti kwéntaj abal a Jehová ti tókʼtsinchal a olábil, tatáʼ neʼets ka koʼoy más i tsapláb ani yabáts neʼets ki lej jikʼey (Is. 41:10, 13).

AN KULBETALÁB AXI I ATSʼÁL TU TÓLMIYAL ABAL KI ÁYNANCHIJ KI KʼAKʼNAʼ A JEHOVÁ

15. ¿Jaleʼ ti lej tólmiyat in aykolil a Jesús kin exlaʼ abal jajáʼ edháj? (Lucas 24:52, 53).

15 Tam ti a Jesús tsemets, in aykolil in lej yajnaʼ. ¿Jantʼiniʼ walám a atsʼámalak tatáʼ? A Jesús pelak in lej jaʼúb ani jaxtám jajáʼchik in atsʼálak lej kwetém (Luc. 24:17-21). Pero tam ti edháj, a Jesús tejwaméj kʼal in aykolil ani in ólchij abal kʼwajatak in pútuwal i kʼej kaw axi ti Biblia. Jayej in pidhaʼchik jun i tʼojláb lej exbadh (Luc. 24:26, 27, 45-48). Cuarenta a kʼicháj talbél a Jesús wichiy ti éb, pero in aykolil jílkʼonchik lej kulbél. In atsʼálakchik lej kulbél kin exlaʼ abal a Jesús edhájits, ani abal neʼetsak ka tólmiyat kʼal jajáʼ ma tiwaʼ ti éb abal kin putuwchik kʼal in tʼojlábil. Kʼal nixéʼ xi kulbetaláb tólmiyatchik abal kin áynanchij kin kʼakʼnaʼ a Jehová (ka ajiy Lucas 24:52, 53; Hech. 5:42).

16. ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki nitsʼbiy in aykolil a Jesús?

16 ¿Jantʼiniʼ i éjtowal wawáʼ ki nitsʼbiy in aykolil a Jesús? Max ki tsápnanchij ki tʼojonchij a Jehová kʼal yan i kulbetaláb chudhél chudhél, yab expidh tam kʼwajat ti utel an Conmemoración. Jun i tʼiplab, yan i epchal in wéʼ jalkʼuyámal an kʼicháj tam u tʼojnal, abal antsanáʼ kin jolkʼaʼ más i kʼij abal ti ólnom, abal ka kʼalej ti tamkuntaláb ani abal kin tʼajaʼ an kʼakʼnaxtaláb kʼal in yanél semana ti semana. Jayej waʼats yan i epchal axi in jilamal kin tsʼaʼiy jantʼoj axi in kulbetnál, kom in léʼchik kin eyendhaʼ jawaʼ in kwaʼal abal ka tólmixin más ti tamkuntaláb o abal ka kʼalej ti tolmix juʼtáj u yejencháb más i epchal abal ti ólnom. Neʼets ki yéjenchij yan i tsapláb abal ki áynanchij ki tʼojonchij a Jehová, pero Jajáʼ in ulúmal abal neʼets tu ku pidhaʼ yan i lablixtaláb max ki pidhaʼ más in exbádh ki tʼojonchij (Prov. 10:22; Mat. 6:32, 33).

Okʼxidh kin bajuw an Conmemoración, ka jolkʼaʼ i kʼij abal ka tsalpay kʼal patal jawaʼ in tʼajámal a Jehová ani a Jesús abal ti kʼaniy. (Ka tsuʼuw an párrafo 17).

17. ¿Jantʼoj in tomnál ki tʼajaʼ okʼxidh kin bajuw an Conmemoración? (Ka tsuʼuw an fotografía).

17 I lej léʼits kin bajuw an Conmemoración, axéʼ neʼets ka tʼajan ti martes 4 a abril. Pero ma xowéʼ i éjtowal ku tujey ki tsalpay kʼal patal jawaʼ in tʼajaʼ a Jesús. Jayej ki tsalpay kʼal an kʼanidhomtaláb axi a Jehová ani a Jesús tu tejwamédhanchal. Biyat in bájuwal an Conmemoración, ki jolkaʼ i kʼij abal ki tʼajaʼ axéʼ. Jun i tʼiplab, i éjtowal ki jolkʼaʼ i kʼij abal ki exóbnaʼ an apéndice B12 in kʼál an Traducción del Nuevo Mundo, axéʼ in bij «La última semana de Jesús en la tierra». Jayej a éjtowal ka ajiy i tʼilab axi ti Biblia axi ti tólmiy abal ka pidhaʼ más in jalbíl jawaʼ a Jehová ani a Jesús in tʼajámal abal kʼal tatáʼ. Ka ajiy i tʼilabchik axi ti tólmiy abal ka kʼanidhaʼ más a Jehová ani a Jesús. Axéʼ xi tʼilabchik neʼets ti tólmiy abal yab kit jikʼey ani ka atsʼaʼ más it kulbél. Jayej ka tsalpay jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ abal ka tejwamédhanchij a Jehová ani a Jesús abal a kʼakʼnál jawaʼ in tʼajámalchik. Ki tʼilaʼ axéʼ: A Jesús neʼets kin lej tʼajaʼ ti kwéntaj patal an tsapláb axi ki tʼajaʼ abal ki tʼojonchij a Jehová biyat u utel an Conmemoración (Apoc. 2:19).

AJATLÁB 17 «Quiero»

a Tam kʼwajat ti utel an Conmemoración, i tsápnanchal ki tʼilaʼ patal jawaʼ a Jesús in tʼajámal abal wawáʼ. Jayej u kʼwajíl ki tsalpay kʼal an kʼanidhomtaláb axi a Jehová ani a Jesús tu tejwamédhanchij ani tam ki tsalpay kʼal nixéʼ in tʼajál abal ki léʼnaʼ ki tʼojonchij más a Jehová. Al axéʼ xi exobintaláb neʼets ki tsuʼuw jantʼiniʼ i éjtowal ki tejwamédhaʼ abal i kʼakʼnál jawaʼ a Jehová ani a Jesús in tʼajámal abal wawáʼ. Jayej neʼets kin tʼajaʼ abal ki kʼanidhaʼ más an epchalchik, ki tʼojonchij a Jehová kʼal i kulbetaláb ani yab ku jikʼey.