1-2. (a) Ma te roro kpahe uwhu Jesu gbe eware nọ ọ ta je ru, ẹvẹ o rẹ jọ omai oma? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

 NỌ OHWO mai o te whu, o rẹ da omai te ẹzi. Ma re roro iei ẹsikpobi. Yọ ẹsenọ ma tẹ kareghẹhọ eware nọ e via taure o te ti whu, eva e rẹ gbẹ were omai hi, maero otẹrọnọ uye o bẹ riẹ gaga taure o te ti whu. Rekọ nọ oke o be nyaharo na, ẹsejọ nọ ma tẹ kareghẹhọ emamọ ẹme jọ nọ ọ vuẹ omai, oware jọ nọ o ru kẹ omai, hayo emiehwẹ nọ ọ jẹ hae ta, o rẹ lẹliẹ emeva jọ were omai.

² Ere ọvona re, nọ ma te se kpahe uwhu Jesu gbe uye nọ o bẹ riẹ, o rẹ ginẹ da omai. Yọ evaọ oke Emu Owọwọ na, ma mai ro se kpahe uwhu Jesu gbe oware nọ o ru kẹ omai je roro kpahe iẹe. (1 Kọr. 11:24, 25) Rekọ nọ ma te se kpahe eme nọ Jesu ọ ta gbe eware nọ o ru, o rẹ lẹliẹ eva were omai gaga. Yọ eva e rẹ were omai re nọ ma te roro kpahe eware nọ Jesu o bi ru enẹna gbe enọ o ti ru kẹ omai kẹle na. Ma tẹ be hai roro kpahe eware itieye na, o rẹ lẹliẹ omai ru oware jọ ro dhesẹ nọ ẹtanigbo na o da omai ẹro fia. Yọ oware nọ ma te ta kpahe oye.

3. Eme o lẹliẹ uwhu Jesu na rrọ okpoware kẹ omai?

³ Eware nọ Jesu o wuhrẹ omai e were omai gaga, uwhu riẹ na o tẹ jẹ rrọ okpoware kẹ omai. Nọ ọ jọ otọakpọ, ọ jẹ hai wuhrẹ ahwo kpahe eware iwoma nọ Uvie Ọghẹnẹ u ti ru kẹ ahwo. Eware nana nọ ma jọ Ebaibol wuhrẹ kpahe Uvie Ọghẹnẹ gbe ẹtanigbo na e were omai gaga. Ẹtanigbo na yọ okpoware kẹ omai gaga keme oye o soriẹ ze nọ ma rọ rrọ egbẹnyusu ekpekpe Jihova avọ Jesu. Yọ ahwo nọ a fi ẹrọwọ họ Jesu a wo ẹruore inọ a te rria bẹdẹ bẹdẹ jẹ ruẹ ahwo rai nọ a te kpare ze. (Jọn 5:28, 29; Rom 6:23) Ma te  ahwo nọ Jihova avọ Jesu a re ru ikpeware itieye na kẹ hẹ. Yọ oware ovo o riẹ nọ ma re ru nọ u re te oware nọ a ru kẹ omai hi. (Rom 5:8, 20, 21) Rekọ ma sai ru oware jọ ghele ro dhesẹ nọ oware nọ a ru kẹ omai na o da omai ẹro fia. Eme ma re ru?

4. Eme Meri Magdalini o ru nọ u dhesẹ nọ oware nọ Jesu o ru kẹe o da riẹ ẹro fia? (Rri uwoho na.)

⁴ Joma ta kpahe aye jọ nọ a re se Meri Magdalini nọ ọ jọ ohwo Ju. Idhivẹri ihrẹ soso e jariẹ oma, yọ i je kpokpo iei gaga. O sae jọ nọ o je roro nọ akpọ riẹ o re no. Rekọ Jesu o te le idhivẹri na noi oma, yọ ma riẹ nọ eva e were riẹ gaga. Oware nọ Jesu o ru kẹe na o da riẹ ẹro fia. U tube te epanọ o ro zihe ruọ olele Jesu. Yọ ọ jẹ hai lele Jesu kpohọ eria sa-sa nọ ọ jẹ jọ ta usi uwoma, jẹ rehọ eware obọriẹ gbodibo kẹe. (Luk 8:1-3) Dede nọ Meri o rri oware nọ Jesu o ru kẹe na fihọ okpoware, oware ofa o riẹ nọ o rro vi oyena nọ Jesu o ti ru kẹe, nọ o sae jọ nọ ọ re riẹ kpahe he evaọ oke yena. Oye họ, Jesu o ti whu kẹ omai ahwo-akpọ kpobi, “re ohwo kpobi nọ o fi ẹrọwọ họ iẹe” o ve wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. (Jọn 3:16) Meri o tilẹmu Jesu rite urere. Ọ rọ ere dhesẹ nọ oware nọ Jesu o ru kẹe o da riẹ ẹro fia. Wọhọ oriruo, nọ Jesu ọ jẹ reakọ evaọ ure-oja na, Meri ọ jọ etẹe kugbei keme o you Jesu, yọ ọ gwọlọ rọ ere tuduhọ ahwo nọ a jọ etẹe awọ. (Jọn 19:25) Yọ, nọ Jesu o whu no, Meri avọ eyae efa jọ a tẹ dẹ idẹ nọ i re gbo ore awere ze re a rehọ ae wholo ori riẹ. (Mak 16:1, 2) Eghale buobu i te Meri uwhremu na. Ojọ họ, ọ ruẹ Jesu nọ a kpare iẹe ze no, yọ o tube lele iei ta ẹme. Onana yọ okpoware keme orọnikọ ilele Jesu kpobi ae a ruẹ e riẹ je lele iei ta ẹme he nọ a kpare iẹe ze no.—Jọn 20:11-18.

5. Eme ma re ru ro dhesẹ nọ oware nọ Jihova avọ Jesu a ru kẹ omai o da omai ẹro?

⁵ Mai omamai, ma sai ru oware nọ u re dhesẹ nọ oware nọ Jihova avọ Jesu a ru  kẹ omai o da omai ẹro. Ma rẹ hae daoma kpohọ iruo ukoko na, jẹ rọ ugho gbe eware efa fiobọhọ evaọ ukoko na. Wọhọ oriruo, nọ a te bi ru iruo ebabọ ukoko na jọ, hayo a be nyai ru orufuọ, ma sae nya re ma fiobọhọ.

6. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ uwhu Jesu na o rrọ rọkẹ omai kpobi na omomovọ?

⁶ Ma te roro te epanọ Jihova avọ Jesu a you omai te, o rẹ lẹliẹ omai you rai re. (1 Jọn 4:10, 19) Yọ ma tẹ kareghẹhọ nọ Jesu o whu kẹ omai kpobi na omomọvo, ma re tube you rie avọ Ọsẹ riẹ viere. Pọl ukọ na ọ jọ ileta nọ o kere se inievo obọ Galesha ta nọ Jesu o whu kẹe yọ o da riẹ ẹro fia. Ọ ta nọ: “Ọmọ Ọghẹnẹ . . . o you omẹ, o te siobọno omariẹ fiki mẹ.” (Gal. 2:20) Uwhu Jesu na oye o wha riẹ ze nọ Jihova o ro se owhẹ gboma re whọ jọ ogbẹnyusu riẹ. (Jọn 6:44) Jihova o siobọno Ọmọvo riẹ nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ na fiki ra. Ere ọvo ho, ọ ruẹ oware uwoma jọ evaọ omara, ọ tẹ rehọ owhẹ ziọ ukoko riẹ. Kọ okpoware nana nọ Jihova o ru kẹ owhẹ na o gbẹ were owhẹ? Kọ o gbẹ lẹliẹ owhẹ you Jihova avọ Jesu vi epaọ anwẹdẹ? Oyejabọ u ro fo re ma nọ omamai nọ, ‘Eme u fo nọ me re ru nọ orọnọ Jihova avọ Jesu a you omẹ te enẹ na?’

7. Who te rri uwoho na, edhere jọ vẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma you Jihova avọ Jesu? (2 Ahwo Kọrint 5:14, 15; 6:1, 2)

⁷ Ma te roro te epanọ Jihova avọ Jesu a you omai te, o rẹ jẹ lẹliẹ omai you amọfa re. (Se 2 Ahwo Kọrint 5:14, 15; 6:1, 2.) Nọ ma tẹ be hae rọ ajọwha ta usi uwoma ẹsikpobi, yọ ma bi dhesẹ nọ ma you amọfa. Ma re rri ohwo ovao ta usi uwoma kẹ hẹ. Ma rẹ ta usi uwoma kẹ ahwo kpobi, te ahwo obiebi, te ewawae, te enọ i fe, te enọ i fe he, te enọ e riẹ ebe, te enọ e riẹ  hẹ. Ma te bi ru ere, kiyọ oreva Jihova ma bi ru na keme Jihova ọ gwọlọ nọ “oghẹrẹ ahwo kpobi a wo esiwo je wo eriariẹ egbagba uzẹme na.”—1 Tim. 2:4.

8. Eme ma re ru nọ u re dhesẹ nọ ma you inievo mai?

⁸ Ma te you inievo ukoko na, yọ ma bi dhesẹ nọ ma you Jihova avọ Jesu. (1 Jọn 4:21) Ma rẹ hai bikẹle inievo na. Ma rẹ dhẹ se ae ba ha nọ uye u te te ae oma. Yọ ohwo o te whu ku oniọvo jọ, ma rẹ sasa iẹe oma. Ọjọ ọ tẹ be mọ, ma re te oboriẹ. Yọ oniọvo jọ ọ tẹ rrọ ọkọkora, ma rẹ tuduhọ iẹe awọ. (2 Kọr. 1:3-7; 1 Tẹs. 5:11, 14) Ere ọvo ho, ma rẹ hae lẹ roro ae keme “olẹ ayare-ọgaga ohwo okiẹrẹe u re ru iruo gaga.”—Jem. 5:16.

9. Eme ọfa ma re ru nọ u re dhesẹ nọ ma you inievo mai?

⁹ Edhere ọfa nọ ma re ro dhesẹ nọ ma you inievo mai họ, ma re lele ae rria dhedhẹ. Nọ a te ru omai thọ, ma rẹ rọvrẹ rai wọhọ epanọ Jihova ọ be rọvrẹ omai na. Jihova o vi Ọmọvo riẹ ze re o whu kẹ omai, ọ vẹ sae rọ izieraha mai vrẹ omai. Otẹrọnọ Jihova o ru okpoware utionana kẹ omai re ọ rọ izieraha mai rọvrẹ omai, kọ ma gbẹ rọvrẹ inievo mai re nọ a te ru omai thọ? Jesu ọ jọ ọtadhesẹ riẹ jọ ta kpahe ọrigbo nọ ọ reosa olori riẹ igho buobu, olori riẹ ọ tẹ vuẹe nọ jọ ọ kpairoro vrẹ igho na. Rekọ ọrigbo na ọ rọwo kpairoro vrẹ umugho nọ ibe ọrigbo riẹ ọ reosa riẹ hẹ. Joma jọ wọhọ ọrigbo yena nọ o wo erọvrẹ hẹ na ha. (Mat. 18:23-35) Otẹrọnọ whẹ avọ oniọvo jọ wha wo ẹmẹwhọ jọ, kọ whọ gbẹ nyabru ei re wha ku ei họ dhedhẹ taure who te ti kpohọ Emu Owọwọ enukpe nana? (Mat. 5:23, 24) Who te bi ru ere, kiyọ who gine you Jihova avọ Jesu gaga.

10-11. Eme ekpako na a re ru ro dhesẹ nọ a you Jihova avọ Jesu? (1 Pita 5:1, 2)

¹⁰ Eme ekpako ukoko a re ru ro dhesẹ nọ a you Jihova avọ Jesu? U fo nọ a rẹ daoma rẹrote igodẹ Jesu, koyehọ inievo ukoko na. (Se 1 Pita 5:1, 2.) Ẹme nọ Jesu ọ ta kẹ Pita o lẹliẹ omai riẹ ere. Nọ Pita ọ vro Jesu isiasa soso no, ma riẹ nọ ọ te gwọlọ oghẹrẹ kpobi nọ o re ro dhesẹ nọ o you Jesu gaga. Nọ a kpare Jesu ze no, ọ tẹ nọ Pita nọ: “Saemọn ọmọzae Jọn, kọ who you omẹ?” Ma riẹ nọ oware kpobi nọ Jesu ọ ta kẹ Pita, Pita ọ te gwọlọ ru ei re o dhesẹ nọ o you Jesu, Olori riẹ. Jesu ọ ta kẹe nọ: “Sẹro igodẹ esese mẹ.” (Jọn 21:15-17) Pita ọ ginẹ nabe rẹrote igodẹ Jesu bọo ẹdẹ uwhu riẹ. Ọ tẹ rọ ere dhesẹ nọ o you Jesu.

¹¹ Whai ekpako ukoko, eme wha re ru evaọ etoke Emu Owọwọ na ro dhesẹ nọ ẹme nọ Jesu ọ ta kẹ Pita na, wha se rie gboja? Wha tẹ be hae nyae tuduhọ inievo na awọ ẹsikpobi, yọ wha bi dhesẹ nọ wha you Jihova avọ Jesu. Wha rẹ jẹ daoma fiobọhọ kẹ inievo nọ e siọ usi uwoma gbe ewuhrẹ ba no, re a wariẹ kruga. (Izik. 34:11, 12) Wha re je dhesẹ nọ wha you ahwo nọ inievo na a bi wuhrẹ Ebaibol kugbe, gbe ahwo ọkpokpọ nọ e nyaze Emu Owọwọ na. Wha re bigba ae keme a sai kurẹriẹ ziọ ukoko na.

12. Fikieme ẹme nọ Jesu ọ ta aso urere taure o te ti whu na o rọ lẹliẹ udu rrọ omai awọ? (Jọn 16:32, 33)

¹² Evaọ aso urere taure Jesu o te ti whu, ọ vuẹ ilele riẹ nọ: “Evaọ akpọ na wha ti wo ukpokpoma, rekọ wha kru udu ga! Me fi akpọ na kparobọ no.” (Se Jọn 16:32, 33.) Eme o fiobọhọ kẹ Jesu nọ ọ sai  ro kru ẹrọwọ riẹ bọo oke nọ o ro whu dede nọ ewegrẹ riẹ a jẹ wọso ẹe? Ọ rẹroso Jihova. Jesu ọ riẹ nọ edawọ gbe ikpokpoma i ti te ilele riẹ re, fikiere ọ tẹ lẹ se Jihova inọ jọ ọ sẹro ilele riẹ. (Jọn 17:11) Udu o rrọ omai awọ keme Jihova nọ ọ be sẹro mai na ọ ga vi ewegrẹ mai kpobi kpekufiẹ. (1 Jọn 4:4) Jihova ọ be ruẹ oware kpobi nọ o be via. Ma tẹ rẹroso ẹe, o ti fiobọhọ kẹ omai, ma vẹ te sai kru ẹrọwọ mai nọ edawọ i te te omai. Ma te dhozọ họ.

13. Eme Josẹf ohwo Arimatia o ru nọ u dhesẹ nọ o wo udu?

¹³ Joma ta kpahe Josẹf ohwo Arimatia. Ọ jọ omọvo ogbẹgwae Sanhẹdrin nọ o jọ okọto ukpehru ahwo Ju, yọ a jẹ kẹe adhẹẹ gaga. Taure Jesu o te ti whu, Josẹf ọ jọ olele Jesu, rekọ fiki ozọ, ọ jẹ sai dhesẹ oma riẹ via ha inọ olele Jesu ọ rrọ. Jọn o kere nọ: “Josẹf ohwo Arimatia, . . . ọ jọ olele Jesu, rekọ . . . o je dhesẹ omariẹ via ha fiki ozọ ahwo Ju.” (Jọn 19:38) Usi uwoma nọ Jesu ọ jẹ ta o were Josẹf, yọ o fi ẹrọwọ họ iẹe. Rekọ, o sae jọ nọ ozọ u je mu ei inọ ahwo a tẹ riẹ nọ olele Jesu ọ rrọ, a te gbẹ kẹe adhẹẹ hẹ. Oghẹrẹ kpobi nọ o jọ kẹhẹ, Ebaibol ọ vuẹ omai nọ, nọ Jesu o whu no, Josẹf “ọ tẹ gbaudu nyabru Pailet, ọ tẹ yare nọ a rehọ ori Jesu kẹe.” (Mak 15:42, 43) No umuo oke yena vrẹ, Josẹf o gbe je si omariẹ no ho inọ olele Jesu ọ rrọ.

14. Eme who re ru otẹrọnọ ozọ o be jọ owhẹ ru oware nọ u fo ho?

¹⁴ Kọ ozọ o rẹ jọ owhẹ ẹro ẹsejọ wọhọ epanọ o jọ kẹ Josẹf na? Kọ oma o be hae vuọ owhẹ re whọ jọ obọ isukulu hayo oria iruo ra vuẹ ahwo nọ whẹ yọ Osẹri Jihova? Kọ ozọ ẹme nọ ahwo a te ta gbe oghẹrẹ nọ ahwo a ti rri owhẹ, u bi ru nọ whọ gbẹ be rọ gwọlọ họ-ame he? Whọ kuvẹ vievie he re eware itieye na e so ẹe ze nọ who gbe ro ru oware nọ whọ riẹ nọ u woma ha. Lẹ se Jihova re whọ ta eva ra kpobi kẹe. Vuẹe nọ jọ o fiobọhọ kẹ owhẹ wo udu, re whọ sai ru oware nọ o rẹ were iẹe. Jihova o ti yo olẹ ra. Yọ onana o te lẹliẹ owhẹ wo udu je ru oware nọ u fo.—Aiz. 41:10, 13.

15. Nọ Jesu ọ romavia kẹ ilele riẹ no, eme a ru fikinọ eva e jẹ were ae? (Luk 24:52, 53)

¹⁵ Nọ Jesu o whu no, o da ilele riẹ gaga. Ogbẹnyusu rai nọ a you gaga, ọye o whu se ae ba no na, yọ a je tube roro nọ a gbe wo ẹruore he. (Luk 24:17-21) Rekọ nọ a  kpare Jesu ze no, ọ tẹ romavia kẹ ilele na. Ọ tẹ nabi wuhrẹ ae oghẹrẹ nọ uwhu riẹ na u ro ru eruẹaruẹ Ebaibol gba. Ọ tẹ jẹ kẹ ae obọdẹ iruo jọ nọ a re ru. (Luk 24:26, 27, 45-48) Jesu ọ gbẹ jẹ romavia kẹ ilele riẹ evaọ edẹ udhuvẹ soso nọ a kpare iẹe ze no taure o te ti kpobọ odhiwu. Yọ onana o lẹliẹ eva were ae gaga, a gbẹ jọ ọkọkora ha. Eva e jẹ were ae keme a riẹ nọ a kpare Olori rai no uwhu ze no, yọ o ti fiobọhọ kẹ ae nọ a te sai ro ru iruo nọ ọ kẹ rai na. Eva e were rai te epanọ a je ro jiri Jihova ẹsikpobi ababọ eriosehọ.—Se Luk 24:52, 53; Iruẹru 5:42.

16. Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele ilele Jesu?

¹⁶ Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele ilele Jesu? U fo nọ eva e rẹ were omai nọ ma be gọ Jihova na, te oke Emu Owọwọ na gbe oke ofa kpobi. Re eva e sae were omai ere, ma rẹ rọ egagọ Jihova karo kẹ oware ofa kpobi. Oghẹrẹ jọ nọ ma re ro ru ere họ, ma rẹ daoma kpohọ usi uwoma ziezi, kpohọ ewuhrẹ, je ru egagọ uviuwou koka koka. Ma sae rehọ oke jọ no oke nọ ma be rọ kọ okọ mai ze re ma sai ru eware yena ziezi. Ere inievo jọ a ru. Yọ inievo efa jọ a tubẹ kpairoro vrẹ eware eyero akpọ nọ a hai ti wo re a sae kwa kpohọ oria nọ iwhowho-uvie e rrọ tere he nyae ta usi uwoma, hayo re a sai fiobọhọ ziezi evaọ ukoko rai. Ginọ uzẹme nọ ma re thihakọ eware jọ nọ ma be gọ Jihova na. Rekọ ma tẹ sai gbe thihakọ vrẹ jẹ be rọ egagọ Jihova karo, Jihova ọ te ghale omai gaga.—Itẹ 10:22; Mat. 6:32, 33.

17. Eme whọ gba riẹ mu nọ who ti ru evaọ etoke Emu Owọwọ enukpe nana? (Rri uwoho na)

¹⁷ Ma ti ru Emu Owọwọ enukpe nana evaọ Edivẹ-Oka nọ ọ rrọ edẹ ene amara Ane. Orọnikọ ẹdẹ Emu Owọwọ na ọvo ma re ro roro kpahe eme nọ Jesu ọ ta, uwhu riẹ gbe uyoyou nọ avọ Ọsẹ riẹ a you omai hi. Ma rẹ hai ru ere taure ẹdẹ yena o te ti te, gbe nọ o tẹ vrẹ no. Ma sai fi oke jọ họ nọ ma re ro se eware nọ e via taure Jesu o te ti whu gbe oke nọ ọ kparoma ze no, je roro didi kpahe ae. Ma rẹ ruẹ eware nana se evaọ oria “Ẹkpoka Urere ọrọ Uzuazọ Jesu Evaọ Otọakpọ” nọ ọ rrọ otọ Ẹme-Ofiba B12 evaọ Ebaibol Efafa Akpọ Ọkpokpọ na. Nọ who ti se na, hai wuhrẹ oware jọ noi ze, nọ o rẹ lẹliẹ owhẹ you Jihova avọ Jesu viere, nọ o rẹ lẹliẹ owhẹ wo udu, jẹ wereva nọ whọ be gọ Jihova na. Kẹsena who ve roro kpahe eware nọ whọ rẹ sai ru ro dhesẹ nọ oware nọ Jihova o ru kẹ owhẹ o da owhẹ ẹro. Who te ru epa kpobi nọ whọ rẹ rọ kareghẹhọ Jesu evaọ oke Emu Owọwọ na, eva ra e te were iẹe gaga.—Evia. 2:19.