1-2. a) Tudy mwa kumvw bicy hatulaalangil ha shikacil a Yeez ni mudimw indiy? b) I myand kaay yitwiiyiiy kwiisambil mu ciin bwaal eecy?

 HATUFWIIFWIIJ muut utudy bakat, bitusaasak teng bwa kumulang bikasakan bwa kulek kwiikalok kwindiy! Cya kuuhal, katwiin mwa kumvwoh bend ciit ki twiiyiiy kuhet kaakunying hatulaalangil cikwaabw ha mafuk ma habwiih ni kufweey, nang-nang biby biikal neey muut utwaakady bakat ukabil kuuhal kwa kufwey. Nook, hady mafuk mahit, tutwaatwaadij kumvw musangal hatulaalang bwa bwaal kaahand bwiitulongweesheley eecy bwaal kaahand bulongeley eecy buleebeley bwakwiitukashish eecy bwiitut kumweemweet.

² Bya mushind aakaabumw, bitwaakaakish kaakunying hatubaabal myand habitaatal makab mahetel Yeez ni lufw. Mu cisang cya Civulukil, tudyaakal nang-nang twangat diib dya kulangil ha dyumvwiij dya mulambw indiy a cya kukuul naacy baat. (1 Kor. 11:24, 25) Ki, tumvumvw musangal muvul hatulaalangil ha myand yoos yaakady Yeez muleeb ni mulong haacyaakadyey ha bulab. Bitusaasak cikwaabw bwiitut kulangil ha myand yiloolongey kaabaak ni yiiyiiyey kwiitulongel mu mafuk maciiyiiy. Kulangil ha myand eey ni ha lukat ludyey naal bwiitut kudy mwa kwiitusak bwa kuleej dyanyish diitut mu mishind yilengel eey, teng mutwiiyiiy kwiiyital mu ciii bwaal eecy.

3. I tubingil kaay tutudy bwa kwanyish cya kukuul naacy baat?

³ Tudy ni dyanyish hatulaalangil ha shikacil a Yeez ni bwa lufw lwindiy. Mu mudimw ulongeley hash ha bulab, Yeez ulongweeshel baat habitaatal mabenesh miiyiiy kutwaal Bukaleng bwa Mawej. Twanyanyish bikasakan myand ya biin-biin ya Bukaleng eey. Tudy ni dyanyish divul bwa cya kukuul naacy baat bwaal i citwaakish  mushind iitut kwiikal mu bulund bulengel ni Yehow ni Yeez. Biin aab baleeleej diitabij dyaabab kudy Yeez bady byaabw ni kutakamin kwa kwiikal ni buumy bwa mwendelel ni bwa kutalobw cikwaabw baat baakadyobw bakat baafwiil. (Jah 5:28, 29; Rom 6:23) Katwiin balongoh bend ciit ning cyaakaabumw bwiitut kukumbeen mabenesh aam; ni cikwaabw katwiin bafutoh bend Mawej ni Krist bwa cidyobw biitulongel. (Rom 5:8, 20, 21) Ki i mushind kaay utudy mwa kwiibaleej neey tudy biibanyish bikasakan?

4. I mushind kaay waakady Mariy wa ku Makadalah muleej dyanyish dindiy bwa cyaakadyey Yeez mumulongel? (Tal cifwaatul.)

⁴ Tukontononaay cileejel cya mwaan-mukaj mwiin-Yuud diijin dindiy Mariy wa ku Makadal. Waakady mu shikacil a makab, waakady ni bademoh mwandamuteeket baakady bamutacish mund. Ni umvwiil neey kakwaakadyoh bend mushind wa bab kuhatuk. Nook lang ket bwa dyanyish dyaakadyey naady haakady Yeez mumukuuloh ku buhik kwaakadyey mu bikam bya bademoh aab! Dyanyish dindiy dyaakady dimusak bwa kushaal mulund nend ni bwa kukaley mudimw ni diib dindiy, diikand dindiy, ni biit bindiy bwa kumwambulwiish mu mudimw a Mawej. (Luuk 8:1-3) Ning naak Mariy waakady mwanyish bikasakan cyaakady Yeez mumulongel, kiin mwa kwiikal mumvw neey cya bukish citam menmen eecy cyaakady mwa kwiiyok cikwaabw. Waakady mwa kutwaal buumy bwindiy bwa kukuuloh baat, “bwa muut woos umwiitataatabij” iikal ni buumy bwa mwendelel. (Jah 3:16) Cikwaabw, Mariy uleejel mwaakadyey mwanyish Yeez hakushaaley ni lulamat. Haakady Yeez ukab ha mutond a makab ni mal, Mariy waakady mwiimanakan habwiih nend, mwiikal umvw biibiih bwindiy ni bwa bakwaabw. (Jah 19:25) Yeez muman kufw, Mariy ni baan-bakaj bakwaabw babidy bayiil ni manansh ku majaamw cyaab cimujikilobw. (Mark 16:1, 2) Mariy uhetel mabenesh mavul bwa lulamat lwindiy. Waakady ni musangal a kuhetangan ni Yeez usangwiilobw ni bwindiy kwiisamb nend—dyaakatook dyaakady biiyij bavul kabay bahet.​—Jah 20:11-18.

5. I mushind kaay utudy mwa kuleej dyanyish bwa byoos bidy Yehow ni Yeez biitulongel?

⁵ Tut byeet tudy mwa kuleej dyanyish bwa  byoos bidy Yehow ni Yeez biitulongel hakukal mudimw ni diib diitut, diikand diitut, ni makut miitut bwa kut midimw ya Bukaleng nyam ku mikon bwa yiy kuuhal. cileejel, tudy mwa kwiitwaalok byeet bwa kwambulwiish ku midimw ya lwiibak ni bwa kulongolol mazubw miibak bwa kuhambidil kujilang.

6. Bwabiny tudy mwa kuleeb neey cya kukuul naacy baat i cya bukish kudy woos wa kutudy?

⁶ Hatukookontonon mushind udy Yehow ni Yeez biitukat, biitusaasak byeet bwa kwiibakat. (1 Jah 4:10, 19) Tudy bibakat cikwaabw bikasakan hatutaatal neey Yeez i mwiitufwiil. Mupostol Pool waakady mumanyik bwaal oobw ni uleejel dyanyish dindiy hafundiley biin Kalatih, uleeb neey: “Mwaan a Mawej . . . waakady muukat ni waakady mufw hamut ha mim.” (Kal. 2:20) Ku dyambulwiish dya cya kukuul naacy baat, Yehow i mukukok bwiibuh kwiikal mulund nend. (Jah 6:44) Kabiin bikwaakishok musangal bwa kumanyik neey Yehow i mutal bwaal bulengel kuwudy ni hadyey mufut diifut ditam bwiibuh kwiikal mulund nend eeny? Kabiish bikashishok lukat lwiibuh bwa Yehow ni Yeez eeny? Tuloolong bilengel bwa kwiiyihanguj neey: ‘Lukat aal lwiiyiiy kuusak bwa kulong biny?’

7. Teng mutudy batal ha cifwaatul, i mushind kaay utudy mwa kuleej tut boos mutudy bakat Yehow ni Yeez? (2 Biin Korent 5:14, 15; 6:1, 2)

⁷ Lukat lwiitut bwa Mawej ni Yeez lwiitusaasak bwa kukat bakwaabw. (Bal 2 Biin Korent 5:14, 15; 6:1, 2.) Umw mushind utudy mwa kuleej lukat lwiitut, i hakwiikal ni cisumy mu mudimw a kudiil baat musah. Hakwiisamb ni baat boos batutwiitwiilangan naabw. Katwiin bakat kwiikal ni kabow kudy muut bwa ciseb cindiy, bwa cis cindiy, bwa makut madyey naam, eecy bwa cyaab cidyey mukasakeen. Mu mushind oow, tukaakal mudimw mu dyumvwangan ni kiihacil ka Yehow ka neey: “Baat boos biikal bakuuloh ni bafik ni ku kumanyik myand ya biin-biin.”​—1 Tim. 2:4.

8. I mushind kaay utudy mwa kuleej neey tudy bakat biin-kweet?

 ⁸ Tujaajaadik cikwaabw mutudy bakat Mawej ni Krist hakukat biin-kweet. (1 Jah 4:21) Twiitaatacish bwa kutabaleel muut woos ni kwiibambulwiish mu ciisang cidyobw mu makab. Twiibakaakashish ku micim hadyobw bafwish muut udyobw bakat, kwiibakumbul hadyobw babeel, ni tuloolong mwiitut moos bwa kwiibakashish ku micim diib didyobw bazaazik ku micim. (2 Kor. 1:3-7; 1 Tes. 5:11, 14) Tutungunuk ni kusambil bwaabab, bavulukok neey: “Kulomb kuloolombobw kudy muut muwaakan, kudy ni bukash buvul.”​—Jak 5:16.

9. I mushind kaay mukwaabw utudy mwa kuleej neey tudy bakat biin-kweet baan-balum ni baan-bakaj?

⁹ Tuleeleej cikwaabw mutudy bakat biin-kweet akwiikashishomw bwa kushikat naabw mu diitalal. Twiikaakashishomw bwa kwiidikij cileejel cya Yehow habitaatal kufwiilangan lus. Bu mwiitabil Yehow bwa kukat bwa mwaan indiy afw bwa mpekaat yiitut, kabiin bitusakok bwiitut kwiikal habwiih bwa kufwiilok biin-kweet lus hadyobw biitulongel myand yibiih eeny? Katwiin bakat bend bwa kwiikal bu mwiin mudimw mubiih uleebel Yeez mu kamw ka ku tusumw twindiy. Ning haakady fumwend mumufwiil lus bwa diibanz ditam dyeeh dyaakadyey naady, mwiin mudimw mubiih aaw ukaakeel bwa kufwiil lus mukween waakady ni kadiibanz kindiy kakeeh bituh. (Mat. 18:23-35) Nun biikal kanuy numvwangan ni muut kaahand mu cisumbw, kwiin mwa kukatok bwa kuy kamutal bwa kukaam diitalal nend kuuhal kwa kutweel mu Civulukil eeny? (Mat. 5:23, 24) Kulong nook kwiiyiiy kuleej muwudy mukat bikasakan Yehow ni Yeez.

10-11. I mushind kaay udy bakul mwa kuleej mudyobw bakat Yehow ni Yeez? (1 Pyeel 5:1, 2)

¹⁰ I mushind kaay udy bakul mwa kuleej neey i bakat Yehow ni Yeez? Mushind a buseeb i kwambulwiish mikook ya Yeez ni bikaakaamey. (Bal 1 Pyeel 5:1, 2.) Yeez uleejel mupostol Pyeel bwaal oobw hatook. Kuunyim kwa muman kutun Yeez bikuuk bisat, Pyeel umvwiil misang yikwaabw bibiih bwa kujaadik kwindiy kwa neey waakady mukat. Musang mukwaabw haakadyey muman kusanguk, Yeez wiihangujil Pyeel neey: “A Simon, mwaan a Jah, udy muukat eeny?” Tudy mwa kwiikal batwiishibw neey Pyeel waakady mwa kulong bwaal kaahand bwa kujaadik neey waakady mukat Fumwend. Yeez wambiil Pyeel neey: “Lam bilengel mikook ya mim.” (Jah 21:15-17) Ni mu mafuk ma buumy mashaadiley naam, Pyeel waakady mutabaleel mikook ya Fumwend hakwiilongel myand ni lus, ni kulong nook kwaakady cijaadik cya neey waakady mukat Yeez.

¹¹ Bakul, mu ciisang cya Civulukil, i mushind kaay unudy mwa kuleej neey kanwiin mwa kuvulamin buseeb bwa may ma Yeez mambiiley Pyeel? Udy mwa kuleej muwudy mukat bikasakan Yehow ni Yeez hawudy ni ciibidil cya kulong mudimw a bulamy ni hawiikaakashishomw mu mushind a habwaah bwa kwambulwiish aab baakady kabay ni cisumy mu mudimw a Mawej bwa bahing kudy Yehow. (Ezek. 34:11, 12) Udy mwa kutabalelok balony ba Bibl ni baat bahyaabahy batweetweel mu Civulukil, kulong mwiibuh moos bwa biiyij bakumban aab biiyumvw bilengel.

12. Bwabiny kulangil ha may maleebel Yeez bufuk kuuhal kwa kufwey miitwaakaakish mucim mukasakan? (Jah 16:32, 33)

¹² Bufuk kuuhal kwa kufwey, Yeez wambiil biiyij bindiy neey: “Nwiiyiiy kumon mal bikasakan ha bulab. Ki kashishaay micim! Mim namanyin kal kucimun myand yoos yibiih ya ha bulab.” (Bal Jah 16:32, 33.) I biny byambulwiishil Yeez bwa kukasakeeney balwiish bindiy ni mucim mukasakan ni bwa kushaaley ni lulamat teng ni  diib difwiiiley? Waakady mweeyeleel teng Yehow. Kumanyik kwa neey biijij bindiy baakady mwa kwiiy kutwiilangan ni makab ma mushind aakaabumw aam, Yeez ulombel Yehow bwa kwiibalam. (Jah 17:11) Bwabiny bwaal oobw bwiitwaakaakish mucim mukasakan? Bwaal Yehow udy ni bukash buhitok menmen bwa balwiish biitut. (1 Jah 4:4) Yehow utatal myand yoos. Tudy batwiishibw neey tut beyeleel Yehow, tudy mwa kucimun kuciin ni tuleej mucim mukasakan.

13. Yozeefw wa ku Arimateh uleejel mucim mukasakan bicy?

¹³ Tukontonon cileejel cya Yozeefw wa ku Arimateh. Biin Yuud baakady bamwangat ni mushing. Waakady umw wa ku biin cihang citam cya baamavub, tumilaady tutam twa biin Yuud. Nook, ciisang cyaakady Yeez ukal mudimw a Mawej ha bulab, Yozeefw waakady muut bituh ki waakady muut waakady ni mucim mukasakan. Jah uleebel neey: “waakady mwiiyij a Yeez, ki kaakadyoh bend mukat kwiileej hatook bwaal waakady uciin batam ba biin Yuud.” (Jah 19:38) Ning naak, Yozeefw waakady mukat musah a Bukaleng, waakady mwiisokok bwa kwiileej kudy baat bakwaabw neey waakady mwiitabij Yeez. Cya biin, waakady uciin bwa kaay wiiy kujimbaj mudimw a buseeb waakadyey nend. Ning biby biikal naak, Bibl wiitwambambil neey: kuunyim kwa Yeez muman kufw, ku bulekel kwa byoos, Yozeefw “uyiil ni mucim mukasakan kwa Pilaat bwa kumulombey nyeet ya Yeez.” (Mark 15:42, 43) Dyambulwiish dya Yozeefw bwa Yeez dimweekel kaabaak hatook ku mees kwa baat.

14. Bikaam ulong biny uw ulw diivit ni kuciin kwa muut?

¹⁴ Kwiin mwanj kuciin byeeb baat, teng mulongel Yozeefw eeny? Ku kalaas eecy ku mudimw, udyaakal wiiyumvw misang yikwaabw bu kwiiweekesh milong bwiibuh kwiimanyish neey udy Temw a Yehow eeny? Udyok ni kweelakan bwiibuh kutwaadij mudimw a kudiil baat musah eecy bwiibuh kuhet baatiisumw bwa utaatat ni meej bwa ciikal bakwaabw mwa kulang bwiibuh eeny? Kulekoh bend bwa meej ma naak makukakesh bwiibuh kulong ciwudy mumanyik neey i ciwaakan. Sambil Yehow ni mucim woos. Mulomb bwa akwaakish mucim mukasakan bwiibuh kulong cidy lukat lwindiy. Awutaatal mudy Yehow waalabul masambil miibuh, wiiyiiy kukasakan ku micim bikasakan ni wiiyiiy kwiikal cikwaabw ni mucim mukasakan.​—Ye. 41:10, 13.

15. Kuunyim kwa Yeez muman kumweekel biiyij bindiy, musangal aabab waakady mwiibasak bwa kulong biny? (Luuk 24:52, 53)

¹⁵ Biiyij baakady babungam menmen hafwiil Yeez. Lang ket bwa mwaakadyobw biiyumvw. Kiin teng neey baakady bajimbaj mulund aabab waakadyobw bakat ki biiyumvwiil cikwaabw bu  baakady bajimbaj kutakamin kwaabab. (Luuk 24:17-21) Ki, haakady Yeez mwiibamweekel, wangacil diib dya kwiibambulwiish bwa kumvwobw mudimw indiy mu kukumban kwa diiy dya buprofet. Wiibakishil cikwaabw mudimw a buseeb a kulong. (Luuk 24:26, 27, 45-48) Ciisang cihingil Yeez mu diiwul, hahicil mafuk 40, kaakunying kaakady naak biiyij kashintulukil ni biikel kaabaak ni musangal muvul. Kumanyik kwaabab kwa neey Fumwaab udyok ni udy habwiih bwa kwiibambulwiish bwa kukumbajobw mudimw aabab muhyaamuhy kulengel bwa biikal ni musangal. Musangal aabab waakady mwiibasak bwa kutungunukobw ni kutumbish Yehow.​—Bal Luuk 24:52, 53; Yil. 5:42.

16. I mushind kaay utudy mwa kwiidikij biiyij ba Yeez?

¹⁶ I mushind kaay utudy mwa kwiidikij biiyij ba Yeez? Tudy mwa kwiikal ni musangal mu kuhambidil Yehow kiin teng mu ciisang cya Civulukil ki tudy mwa kulong naak mu muvw mutuutul. Kulong nook, kwiituloolomb bwa tuteek Bukaleng bwa Mawej ha cyaab cya kuuhal mu shikacil iitut. Cileejel, bavul i balongolol program aabab wa mudimw bwa kwiikalobw bay mu mudimw a bukajaady, bwa kutweel mu bisangil, ni bwa kwiikal ni ciibidil cya kwalabul mu kuhambidil kwa mu cisak. Bakwaabw i bay cikwaabw ni biit byaababw bidy bakwaabw bangat ni buseeb ni kiihacil kakwiikalobw ni buseeb buvul mu cisumbw eecy bwa kuy kambulwiishobw cyaab cikaakaam bikasakan bakajaady ba Bukaleng. Ning naak bikaam tutaatameen bwiitut kutungunuk ni kukadil Yehow mudimw, wiitulaalay bwa kwiitubenesh bikasakan tut bateek myand ya Bukaleng kuuhal mu shikacil iitut.​—Tus. 10:22; Mat. 6:32, 33.

17. Udy mwiiswiik bwa kulong biny mu ciisang cya Civulukil eecy? (Tal cifwaatul.)

¹⁷ Tudy batakamin bwa kutweel mu Civulukil mu diibidy, dya 4/suuny mwiinaay. Nook, kwiikal bend mwindil teng ni kaabaak bwa kulangil ha shikacil waakady nend Yeez ni lufw ni bwa lukat ludy Yehow ni yiiy biituleej. Kaam diib bwa biisang byoos biwudy mwa kuhet mu ciisang citutuul cya Civulukil bwa kulong nook. Cileejel, longok program bwa kwiikal ni diib diwudy mwa kubal ni kulangil ha myand yitam yidyobw baleej mu tabloh oow: “Lumingu lua ndekelu lua muoyo wa Yezu pa buloba,” mu cisakidil cya B12 mu Bible Nkudimuinu wa bulongolodi bupiabupia. Hawukaady ki ulong, kaam verseh ya mu Bibl yikukaakashish bwiibuh kwiikal ni dyanyish, lukat, mucim mukasakan, ni musangal. Ni manyik mishind yisunguluk yiwudy mwa kuleej muwanyanyish ni mucim woos. Iikal mutwiishibw neey Yeez wiiyiiy kumanyik byoos biwuloolong bwa kumuvuluk mu ciisang cya Civulukil eecy.​—Yis. 2:19.