1, 2. 1) ¿Kʼu yelan chkaʼi jbatik kʼalal ta jnopbetik skʼoplal ti kʼu yelan echʼ xkuxlejal li Jesus xchiʼuk ti la xchol mantale? 2) ¿Kʼusi ta jchantik li ta xchanobil liʼe?

 KʼALAL oy buchʼu chcham kuʼuntike, chkat tajek koʼontontik. Kʼalal oy xa ox jayibuk kʼakʼal xchamele, xuʼ van kʼux tajek chkaʼitik, mas to van mi laj yil svokol kʼalal junchib xa ox kʼakʼal skʼan xchame. Ta mas tsʼakale, xuʼ van xvul ta joltik mi oy kʼusi laj yalbutik ti la spat koʼontontike, mi oy kʼusi la spas ti lijtseʼin˗o yuʼune o oy kʼusi laj yakʼ jchantik, taje xijmuyubaj˗o yuʼun.

² Jaʼ jechtik chkaʼitik ek kʼalal laj yil svokol xchiʼuk cham li Jesuse. Kʼalal skʼan toʼox li Konmemorasion xchiʼuk mi echʼ xa oxe, ta jchʼakbetik lek yorail sventa jnopbetik skʼoplal ti toj ep sbalil li xkuxlejal laj yakʼ Jesuse (1 Kor. 11:24, 25). Kʼalal ta jnopbetik skʼoplal li kʼusi la spas xchiʼuk laj yal Jesus kʼalal liʼ toʼox oy ta balumile, xijmuyubaj yuʼun. Mi la jnopbetik skʼoplal xtok li kʼusi yakal tspas avi xchiʼuk li kʼusi tspas ta jtojolaltik ta tsʼakal li Jesuse, chakʼ kipaltik. Li chanobil liʼe chakʼ kiltik ti ep ta tos kʼu yelan xuʼ jtojtik ta vokol li kʼusi la spas Jesus ta jtojolaltike.

3. ¿Kʼusi srasonal oy kuʼuntik sventa jtojtik ta vokol li pojelale?

³ Kʼalal ta jnopbetik skʼoplal xkuxlejal xchiʼuk k’alal cham li Jesuse, tstij koʼontontik ta stojel ta vokol. Kʼalal liʼ toʼox oy ta balumile, laj yakʼbe xchan krixchanoetik li kʼusi chichʼ talel li Ajvalilal yuʼun Diose. Li voʼotike toj ep sbalil chkiltik li kʼusi jchanojtik xa ta sventa li Ajvalilale. Ta jtojtik ta vokol li pojelale. Ta skoj taje, xuʼ xkamigointik li Jeova xchiʼuk Jesuse. Li buchʼutik oy xchʼunel koʼontontik ta stojolal li Jesuse jmalaojtik ti chijkuxi ta sbatel osile xchiʼuk  ti jchaʼkʼeltik li buchʼutik chamem kuʼuntike (Juan 5:28, 29; Rom. 6:23). Ti melel xkaltike, muʼyuk kʼusi jpasojtik sventa jtatik li bendisionetik taje. Mu onoʼox xtojbe kuʼuntik Dios xchiʼuk Kristo li kʼusi spasoj ta jtojolaltike (Rom. 5:8, 20, 21). Pe ¿kʼusi xuʼ jpastik sventa jtojbetik ta vokole? Kalbetik batel skʼoplal.

4. ¿Kʼusi la spas Maria Magdalena sventa xakʼ ta ilel ti la stojbe ta vokol Jesus li kʼusi la spas ta stojolale? (K’elo li lokʼoletike).

⁴ Kalbetik skʼoplal jun juda ants ti Maria Magdalena sbie. Ochem toʼox vukvoʼ pukujetik ta stojolal ti ch˗akʼbat toʼox tajek svokole. Laj van snop ti mu xa kʼusi stakʼ pasel ta stojolale. Li Jesuse la slokʼesbe li pukujetike. ¿Mi xnop van kuʼuntik kʼu yelan laj yaʼi sba? Laj van stoj tajek ta vokol. Jaʼ yuʼun, la stsʼakli li Kristoe xchiʼuk la stunes skʼakʼal, yipal xchiʼuk kʼusitik x˗ayan yuʼun sventa skolta sba li ta cholmantal la spas Jesuse (Luk. 8:1-3). Akʼo mi la stoj tajek ta vokol Maria li kʼusi la spas Jesus ta stojolale, mu toʼox van xaʼibe smelolal li kʼusi jutuk xa ox skʼan spas li Jesuse. Yuʼun poʼot xa ox xakʼ xkuxlejal ta stojolal «li buchʼu chakʼ xchʼunel yoʼonton ta [stojolal]» sventa xkuxiik ta sbatel osile (Juan 3:16). Li Mariae laj yakʼ ta ilel ti tstoj ta vokol kʼalal tukʼ laj yakʼ sbae. Kʼalal te chil svokol ta jtel teʼ li Jesuse, te nopol oy li Maria sventa spatbe yoʼonton li Jesuse xchiʼuk li yantike (Juan 19:25). Kʼalal chamem xa ox li Jesuse, li Maria xchiʼuk li yan chaʼvoʼ antsetike laj yichʼbeik batel muil tsʼiʼleletik sventa xjaxbeik ta sbekʼtal li Jesuse (Mar. 16:1, 2). Li Jeovae laj yakʼbe bendision Maria ta skoj ti tukʼ laj yakʼ sbae. ¡Xmuyubaj van tajek kʼalal laj yil ti chaʼkuxiem xa ox li Jesuse xchiʼuk ti la xchiʼin ta loʼile! Taje junchib noʼox ti buchʼutik la xchiʼinik ta loʼil Jesus kʼalal chaʼkuxiem xa oxe (Juan 20:11-18).

5. ¿Kʼuxi xuʼ jtojbetik ta vokol Jeova xchiʼuk Jesus li kʼusi spasoj ta jtojolaltike?

⁵ Li voʼotik eke xuʼ xkakʼtik ta ilel ti ta  jtojtik ta vokol li kʼusi spasoj Jeova xchiʼuk Jesus ta jtojolaltike. ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel taje? Jaʼ kʼalal ta jtunes jkʼakʼaltik, kipaltik xchiʼuk kʼusi x˗ayan kuʼuntik sventa xkalbetik batel skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose. Xuʼ xijkoltavan ta svaʼanel naetik sventa yichʼobil ta mukʼ Jeova xchiʼuk ti jkolta jbatik ta skʼelele.

6. ¿Kʼusi xuʼ jtatik koliyal li pojelal laj yakʼ Jeovae?

⁶ Kʼalal ta jnopbetik skʼoplal ti skʼanojutik tajek Jeova xchiʼuk Jesuse, tstij koʼontontik ti jkʼantik eke (1 Juan 4:10, 19). Mas to ta jkʼantik kʼalal chkaʼibetik smelolal ti cham Jesus ta jtojolaltike. Li jtakbol Pabloe la stoj ta vokol taj eke, jaʼ yuʼun xi la stsʼibabe batel li jgalasiaetike: «Li Xnichʼon Dios ti […] la skʼanun xchiʼuk ti laj yakʼ sba ta jtojolale» (Gal. 2:20). Koliyal ti cham ta jtojolaltik li Jesuse, xuʼ xijnopaj ta stojolal Jeova xchiʼuk xijkʼot ta yamigo (Juan 6:44). Ta skoj ti oy kʼusi lek laj yil ta jtojolaltik li Jeovae, laj yakʼ ta matanal Xnichʼon sventa xkamigointik. Taje tstij koʼontontik sventa jkʼantik mas li Jeova xchiʼuk Jesuse. Jaʼ yuʼun, xuʼ xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi tstij koʼonton spasel taje?».

7. Jech kʼuchaʼal xvinaj li ta lokʼole, ¿kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik li Jeova xchiʼuk Jesuse? (2 Korintios 5:14, 15; 6:1, 2).

⁷ Ti jkʼanojtik Jeova xchiʼuk Kristoe tstij koʼontontik sventa jkʼantik li yantik eke (k’elo 2 Korintios 5:14, 15; 6:1, 2). Jtos ti kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilele jaʼ ti sjunuluk koʼontontik jcholbetik mantal skotol li krixchanoetike. Yuʼun ta jcholbetik mantal kʼusiuk stsʼunbal krixchanoetik, slumal, mi oy stakʼinik o mi muʼyuk o mi tsots skʼoplal li yabtelike. Jaʼ jech ta jkolta jbatik ta spasel li kʼusi tskʼan Diose, yuʼun li Vivliae xi chale: «Li kʼusi tskʼan yoʼonton li Diose jaʼ ti akʼo koluk skotol li krixchanoetike  xchiʼuk ti akʼo yojtikinik lek li kʼusi melele» (1 Tim. 2:4).

8. ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti jkʼanoj li kermanotaktike?

⁸ Yan ti kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik li Jeova xchiʼuk Kristoe jaʼ ti jkʼan li kermanotaktike (1 Juan 4:21). Chkakʼbetik yil ti oyik ta koʼontontike xchiʼuk ta jkoltatik kʼalal oy kʼusitik tsots tsnuptanike. Ta jpatbetik yoʼontonik kʼalal oy buchʼu chcham yuʼunike, ta jvulaʼantik kʼalal ipike xchiʼuk ta jpastik bu kʼalal xuʼ kuʼuntik sventa jpatbetik yoʼonton kʼalal tsvul yoʼontonike (2 Kor. 1:3-7; 1 Tes. 5:11, 14). Jech xtok, ta jpastik orasion ta stojolalik, yuʼun jnaʼojtik ti «oy kʼusi lek tajek chkʼot ta pasel kʼalal xvokolet li tukʼil krixchanoe» (Sant. 5:16).

9. ¿Kʼuxi yan xuʼ xkakʼtik ta ilel ti jkʼanoj li kermanotaktike?

⁹ Yan ti kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti jkʼanoj li kermanotaktike jaʼ ti xkakʼtik persa ti lekuk xkil jbatik xchiʼukike. Ta jchanbetik stalelal Jeova kʼalal chkakʼtik ta perton li yantike. Jnopbetik skʼoplal liʼe: mi laj yakʼ chamuk Xnichʼon Jeova ta skoj li jmultike, ¿mi mu skʼanuk ti xkakʼtik noʼox ta perton li kermanotaktik kʼalal oy kʼusi chopol tspasbutike? Mu jkʼantik ti jechuk jtalelaltik kʼuchaʼal li chopol mosoil laj yalbe skʼoplal Jesuse. Li mosoil taje chʼaybat yil yuʼun yajval ta abtel, pe li stuke muʼyuk la xchʼaybe yil li xchiʼil ta mosoil ti mas jutebe (Mat. 18:23-35). Jaʼ yuʼun, mi oy akʼop xchiʼuk junuk ermanoe, ¿kʼu yuʼun mu xbat achapan kʼalal skʼan toʼox li Konmemorasione? (Mat. 5:23, 24). Mi jech la apase, chavakʼ ta ilel ti akʼanoj tajek li Jeova xchiʼuk Jesuse.

10, 11. ¿Kʼuxi xuʼ xakʼik ta ilel ti skʼanojik Jeova xchiʼuk Jesus li moletike? (1 Pedro 5:1, 2).

¹⁰ Sventa xakʼik ta ilel ti skʼanojik Jeova xchiʼuk Jesus li moletike, skʼan ta slekil yoʼonton xchabibeik xchijtak li Jesuse (kʼelo 1 Pedro 5:1, 2). Li jtakbol Pedroe albat ta jamal yuʼun Jesus ti skʼan jech spase. Ta skoj ti oxib to velta laj yal ti mu xojtikin li Jesuse, oy xa van tajek ta yoʼonton xakʼbe iluk Jesus ti skʼanoje. Kʼalal chaʼkuxiem xa ox li Jesuse, xi la sjakʼbe li Pedroe: «Simon xnichʼon Juan, ¿mi akʼanojun?». Vaʼun, li Pedroe laj yalbe ti skʼanoje. Laje, xi takʼbat yuʼun li Jesuse: «Chabio li kuni chijtake» (Juan 21:15-17). Ti kʼu sjalil kuxi li Pedroe, ta slekil yoʼonton la xchabibe xchijtak li Kajvaltike. Vaʼun, jaʼ jech laj yakʼ ta ilel ti skʼanoje.

¹¹ Kʼalal skʼan toʼox li Konmemorasion xchiʼuk mi echʼ xa oxe, ¿kʼuxi xuʼ xakʼik ta ilel moletik ti tsots skʼoplal chilik li kʼusi albat yuʼun Jesus li Pedroe? Sventa xakʼik ta ilel ti kʼu to yepal skʼanojik Jeova xchiʼuk Jesuse, skʼan xakʼ ta yoʼontonik svulaʼanel li ermanoetik sventa spatbeik yoʼontonike xchiʼuk ti skoltaik li buchʼutik chibajemik ta mantale (Esek. 34:11, 12). Jech xtok, skʼan xakʼ ta yoʼontonik skoltael li buchʼutik jaʼ to chchanik Vivliae xchiʼuk li buchʼutik sba to velta chkʼotik ta Konmemorasione, yuʼun tskʼanik ti xkʼotik ta yajchankʼoptak Jesus xchiʼuk ti junuk yoʼonton xaʼi sbaike.

12. ¿Kʼuxi xuʼ skoltautik sventa tsotsuk koʼontontik li kʼusi laj yal Jesus kʼalal jun xa ox akʼobal skʼan xchame? (Juan 16:32, 33).

¹² Kʼalal jun xa ox akʼobal skʼan xcham li Jesuse, xi laj yalbe li yajchankʼoptake: «Chavil tsots avokolik liʼ ta balumile. Pe ¡tsotsuk avoʼontonik!, yuʼun jtsaloj xa li balumile» (k’elo Juan 16:32, 33). Kʼalal laj yichʼ kontrainel li Jesuse, ¿kʼusi  koltaat˗o sventa tsotsuk yoʼonton xchiʼuk ti tukʼuk xakʼ sbae? Jaʼ ti la spat yoʼonton ta stojolal li Jeovae. Ta skoj ti snaʼoj xa onoʼox Jesus ti jaʼ jech tsnuptan li yajchankʼoptake, la skʼanbe Jeova ti akʼo xchabiane (Juan 17:11). ¿Kʼu yuʼun tskoltautik sventa tsotsuk˗o koʼontontik taje? Yuʼun li Jeovae mas toj echʼem sjuʼel, jaʼ mu sta li kajkontratike (1 Juan 4:4). Li Jeovae oyutik ta yoʼonton, jaʼ yuʼun jpat koʼontontik ta stojolal, yuʼun jaʼ tskoltautik sventa tsotsuk koʼontontik xchiʼuk ti mu xijxiʼutike.

13. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Jose ta Arimatea ti tsots yoʼontone?

¹³ Jnopbetik skʼoplal li Jose ta Arimateae. Jaʼ jun vinik ti lek tsakbil ta mukʼ yuʼun li judaetike, te toʼox chtun ta mukʼta nail chapanobbail yuʼun judaetik, ta Sanedrin. Pe muʼyuk laj yakʼ ta ilel stsatsal yoʼonton ti kʼu sjalil la xchol mantal Jesus ta balumile. Xi laj yal Juan ta stojolale: «Ta mukul noʼox ochem ta yajchankʼop Jesus ta skoj ti chiʼta li judaetike» (Juan 19:38). Akʼo mi oy ta yoʼonton li mantale, muʼyuk laj yakʼ ta ilel li xchʼunel yoʼonton ta stojolal li Xnichʼon Diose. Yuʼun laj van snop ti muʼyuk xa ch˗ichʼat ta mukʼ yuʼun li judaetike. Pe li Vivliae chal ti kʼalal chamem xa ox li Jesuse, li Josee «tsots yoʼonton bat ta stojolal Pilato, bat skʼanbe li sbekʼtal Jesuse» (Mar. 15:42, 43). ¡Laj xa yakʼ ta ilel Jose ti oy xchʼunel yoʼonton ta stojolal li Diose!

14. ¿Kʼusi van skʼan jpastik mi chijxiʼo li kʼusi xuʼ xalik yantik ta jtojolaltike?

¹⁴ ¿Mi ta van xaxiʼ kʼusi xuʼ xalik ta atojolal jech kʼuchaʼal kʼot ta stojolal li Jose ta Arimateae? ¿Mi chakʼexav ti chaval ta a˗eskuela o ti bu cha˗abtej ti jaʼot stestigo Jeovae? ¿Mi muʼyuk to van cha˗och ta jcholmantal o chavichʼ voʼ ta skoj ti chaxiʼe? Mi jaʼ jeche, mu me xavakʼ ti jaʼ smakot sventa jaʼ xapas li kʼusi leke. Kʼanbo vokol Jeova ti akʼo skoltaote xchiʼuk ti xakʼ stsatsal avoʼonton sventa xapasbe li kʼusi tskʼan yoʼontone. Mi laj avakʼ venta ti tstakʼbot a˗orasion li Jeovae, mas to me tstsatsub avoʼonton (Is. 41:10, 13).

15. ¿Kʼusi tijbat yoʼontonik spasel li yajchankʼoptak Jesus kʼalal laj yilik ti chaʼkuxiem xa oxe? (Lukas 24:52, 53).

¹⁵ Kʼalal cham li Jesuse, kʼux tajek laj yaʼiik li yajchankʼoptake. ¿Kʼu van yelan laj avaʼi aba ti voʼotuk jech la anuptane? Li yajchankʼoptake cham li yamigoik ti skʼanojik tajeke xchiʼuk chʼabal xa spatobil  yoʼonton laj yaʼi sbaik (Luk. 24:17-21). Ta mas tsʼakale, li Jesuse laj yakʼ sba iluk ta stojolalik xchiʼuk la xchʼak skʼakʼal sventa xalanbe ti chkʼot xa ta pasel yuʼun li albil kʼopetik ta Vivliae. Jech xtok, laj yalbe komel yajchankʼoptak ti akʼo xcholik mantale (Luk. 24:26, 27, 45-48). Kʼalal chaʼkuxi li Jesuse, 40 kʼakʼal liʼ to kom ta balumile. Kʼalal bat ta vinajele, li yajchankʼoptake muʼyuk xa chat yoʼontonik, jun xa yoʼontonik. Yuʼun snaʼojik ti chaʼkuxiem xa li Jesuse xchiʼuk ti jaʼ chkoltaatik ta spasel li abtelal akʼbatike. Taje jaʼ koltaatik˗o sventa jechuk˗o xtunik ta stojolal Jeova (kʼelo Lukas 24:52, 53; Ech. 5:42).

16. ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik li kʼusitik la spasik li yajchankʼoptak Jesuse?

¹⁶ ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal li yajchankʼoptak Jesuse? Jaʼ ti xijmuyubaj noʼox xijtun ta stojolal Jeova jujun kʼakʼale, maʼuk noʼox kʼalal skʼan toʼox li Konmemorasion xchiʼuk mi echʼ xa oxe. Sventa spas kuʼuntik taje, skʼan baʼyel xkakʼ ta jkuxlejaltik li Ajvalilal yuʼun Diose. Junantike sjelojbeik yorail yabtelik sventa oyuk mas yorail yuʼunik li cholmantale, ti xbatik ta tsobajeletike xchiʼuk ti spasik jujun xemana li yichʼel ta mukʼ Dios ta yutsʼ yalalike. Junantik xtoke muʼyuk tsaʼik li kʼusitik van tsots skʼoplal chilik li yantike. Ti jech tspasike, yuʼun tskʼan chkoltavanik mas li ta stsobobbailike o tskʼan chbat xcholik mantal ti bu jutuk testigoetike. Melel onoʼox ti skʼan xkakʼtik persa sventa jechuk˗o xijtun ta stojolal Jeovae, pe chalbutik ta jamal ti chakʼbutik bendision mi jaʼ baʼyel chkakʼ ta jkuxlejaltik li Ajvalilal yuʼun Diose (Prov. 10:22; Mat. 6:32, 33).

17. ¿Kʼusi skʼan jpastik kʼalal skʼan toʼox li Konmemorasion xchiʼuk mi echʼ xa oxe? (Kʼelo li lokʼole).

¹⁷ Oy xa ta koʼontontik ti xkʼot skʼakʼalil li 4 yuʼun avril sventa jpastik li Konmemorasione. Mu me jaʼuk to jmalatik li skʼakʼalil Konmemorasion sventa jnopbetik skʼoplal li xkuxlejal Jesus, ti cham ta jtojolaltike xchiʼuk ti kʼu to yepal skʼanojutik li Jeova xchiʼuk Jesuse. Jechuk me xapas kʼalal skʼan toʼox li Konmemorasion xchiʼuk mi echʼ xa oxe. Xuʼ xachʼakbe yorail sventa xachan li apendise B12 ti te talem li ta Skʼop Dios sventa Achʼ Balumil ti xi sbie: «Slajeb xemana kuxul ta balumil Jesus». Saʼo loʼiletik ta Vivlia ti xuʼ skoltaot sventa masuk to xatoj ta vokol, xakʼanvan, ti stsatsub avoʼonton xchiʼuk ti xamuyubaj noʼoxe. Vaʼun, nopo kʼuxi xuʼ xavakʼ ta ilel ti chatoj ta vokol ta melele. Teuk me ta joltik ti Jesuse tsots skʼoplal chil ti ta jvules ta joltik kʼalal skʼan toʼox li Konmemorasion xchiʼuk mi echʼ xa oxe (Apok. 2:19)