1. ˈMën ˗kë ˈö ˈkwa ˗Zlan ˈˈnuɛ bho Biblö ˗bha?

 KWA Zoova ˈˈnuɛ ˗bho ꞊dedewo Biblö ˗nü kwa ˗dhɛ ˗sü ˗bha. ˗Yö ˗bɔ ˗a ˗ta ˈö ˗dhioo ˗sɛŋbɔ ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo kwa ˗takun ˈkwa ˈto ˗a ˈˈgbɩɩ˗ ˈka ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗ta ꞊dɛɛ, ˗an dɔ kwa ˗ta. ˗Yö ˗zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗nu ˗kwa ˗dhɛ ˈpö. ˗A ˈdhɛ ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ˈyö ˗tɔ Zoova ˗yö ö ˗bha ˈˈklʋʋsë ꞊va ˗zɔn kwa ˗dhɛ Biblö ˈgü. ˈKwa kwa ˗zota ˗an ˈgu, ˗yö ˗pa kwa zuʋ̈ˈˈ ˈka ꞊dedewo ˈö kwa ˗blü kö ˈkwa ꞊ɲɔɔn ˗Zlan ˗bha, ˈkwa kë ˗a ˈˈtɔŋdë ꞊dede ˗nu ˈka.—Ps. 25:14.

2. -Kɔ ˈˈwɛɛ ˈbha ˗nu ˗mɛɛn ˈö Zoova ö ˗de ˗zɔn ˗a ˈka mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɛ?

² Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wo ö dɔ. ˗A ˗wɔn ˈgü ꞊kwɛŋzü, ˗yö ˗bɔ ˈˈɲɛɛn ˗nu, ˈˈɲan ˈgü ˗da ˗sü ˗nu waa ˈˈkiö ˗nu ˗ta ˈö ö ˗de ˗zɔn mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɛ. (Nomb. 12:6; Këw. 10:3, 4) ˈˈKɛɛ ˗wo ˈti ˈˈɲɛɛn ˗nu, ˈˈɲan ˈgü ˗da ˗sü ˗nu, ˈˈkiö ˗nu ˗bha ˗nɔɔn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗bɛnzë ˗be, kwa ˗dho ˗an dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈPë ˗kë ˈö Zoova ˗ya pö mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗wo ö ˗zopiʋ̈wɔn «˗bɛnzë ˈsëëdhɛ do ˈgü,» ˈyö bhë. (Jér. 30:2) ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ «˗Zlan ꞊dede ˈwɔn kë ˗kɔ ˗yö ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈» bhë, ˗a ˗bha dhiaŋzë kwa ˗dhɛ ˗kɔ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö ˗së ꞊dedewo ˈö kwa ˗takun.—Ps. 18:30.

3. ˈMën Zoova ˗ya ˗kë kö Biblö ˗yö kë ˗dhö ˗kplawo? (Isaïe 40:8)

³ ˗Bhö Isaïe 40:8 ˗wo pö. Biblö ˗yö ˗dhioo ˗sɛŋbɔ ˗nu ˗dɔ ˗klu ˗Zlan ˗bha ˗mɛn ˗nu ˗ta ˗kwɛ ˈˈgblü ꞊va ˈˈpiʋ̈. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗Wo Biblö ˗blɛɛsü ˗bɛnzë ˈsëëdhɛ ˗nu ˈwo shiʋ̈ˈˈ ˗pë ˈka ˗an ˗ta ˗a yi ˗ya ꞊gwëë ꞊dedewo. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈ kö dɔ ˈkwa˗ wo ꞊dɛɛ yö, ˈsëëdhɛ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˈwaa ˈdhö ˈzü. ˈˈKɛɛ Zoova ˗yö pë ˈˈpɛpɛ ˗kë  kö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wa ˗ga, ˗wa ˗bɛnzë. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo˗ ˗bɛnzë, ˗wɔn yaa kë ˗dhii ˗kun ˗an ˗bha, ˗wa ˗kë wo ˈsuan˗ ˈka ꞊dedewo. Biblö ˈgüpʋmɛn do ˗ya ˈˈpian ˈdhɛ Eblö ˗wo ˈgü bhë ˗a ˗ga, ˈö˗ pö: «˗Yö ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈsëëdhɛ ˗be zii ˈˈwɛɛ ˈbha ˈwo ˗dho ˗a ˗bɛnzë ˈsëëdhɛ ˈˈwɛɛ ˗ta kö ˗a ˗wo ˈto ö pinŋ˗ ˈgü ꞊dhɛ Biblö ˈdhö ˈyaa ˈdhö.» ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo Biblö ˗bɛnzë ˈsëëdhɛ ˗nu ˈwo shiʋ̈ˈˈ ˗pë ˈka ˗an ˗ta ˗a yi ˗ya ꞊gwëë, ˈö ˈwɔn yaa kë ˗dhii kun ˗a ˗bɛnzëmɛn ˗nu ˗bha, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗a Dëmɛn Zoova ˈnën˗ ˗zopiʋ̈wɔn ˈdhö˗ ˈgü.

4. ˈMën ˈkwa ˗dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü?

⁴ «˗Gasitɛ ˈˈpɛpɛ ˈö ˗kë mɛ ˈˈbhɩɩ˗ ˗nu ˗dhɛ, ˈˈɛɛn pë ˈˈpɛpɛ ˈö mɛ ˈˈbhɩɩ˗ ˗ya ꞊slɔɔ ꞊dhɛ gbaɔdhe ˈdhö bha» Zoova ˈnën go ˗a ˈˈpiʋ̈. (Zak. 1:17) Biblö ˈö bhë pë ˗nu ˈö Zoova ˗ya gbɔɔ kwa ˗gɔ ˗a do ˗së ꞊dede ˗mü. Mɛn ˈbha ˗ya pë gbɔɔ kwa ˗gɔ, ˗a ˗pë ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ mɛn ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö kwa dɔ ˈö kwa ˗bhawɔnyëëpë ˗nu dɔ ˈpö. Pë do ˈö bhë ˈyö Biblö ˈdhö˗ ˈka. ˗A ˗wopösü ˗yö kwa ˗takun ˈkwa Zoova dɔ ˗së ˈka, ˈkwa˗ yö ꞊dhɛ ˗yö kwa dɔ ˈö kwa ˗bhawɔnyëëpë ˗nu dɔ ˈpö. ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, ˗kɔ ˈö Biblö ˗yö Zoova ˗bha ꞊kpɔɔdhɛ, ˗a ˗bha kpɛnŋdhödhɛ waa˗ ˗bha ˗dhɔ ˗an ˗zɔn ˗a ˈka kwa ˗dho ˗a yö. ˗Kwaa züdɔ ˗a ˗bha ꞊kpɔɔdhɛ ˗ta.

5. ˗Kɔ do ˈbha ˗mɛɛn ˈö Biblö ˗ya ˗zɔn ˗a ˈka ꞊dhɛ ˗Zlan ˗yö ꞊kpɔɔsü?

⁵ Zoova ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ kwa ˗bhawɔn ˗yö ö ˗bha ˗dhioo ˗nu bha. Zoova ˗yö Biblö ˈö˗ ˗bha ꞊kpɔɔdhɛ ˈdhö˗ ˈgü bhë, ˗a ˗nu ˗kwa ˗dhɛ. Biblö ˗bha ˗dhioo ˗yö ˈwɔn ˗së ˗kë mɛn ˗nu ˗dhɛ, ˈö ˗an ˗bha ˗tosɛta bho ˈˈgblʋʋ. ˈDhɛ Moizö ˗yö Biblö ˈsëëdhɛ ˗be ˗blɛɛsü ˗bɛnzë, ˗ya ˗pö Izraɛdhömɛn ˗nu ˗dhɛ: «˗Wo ˗nu ˈwo bhë ˈwaa ˗wo ˗nu ˈö ˗an ꞊bhlëë ˈyaa ˈdhö ˗an ˈka. ˈˈKɛɛ ˗wo ˗dho ˗a kë kö ˈka ˗tosɛta kë.» (Deut. 32:47) Mɛn ˗nu ˈwo ˗Zlan ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, ˈwɔn ˗nu ˗dhi ˗an ˗gɔ ˈö ˗an zuʋ̈ˈˈ ꞊nii ˗yö ˗da. (Ps. 1:2, 3) ˈKö ˗kë ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ ˗wo Biblö ˗bɛnzë ˗a yi ˗ya ꞊gwëë, ꞊faan ˗ya ˗bha ˗kplawo kö ˗yö mɛn ˗nu ˗bha ˗tosɛta kë ˗së. ˗A ˈwɔnzuan ˈbha ˗nu ˗wo jw.org ˗ta, ˈwɔn ˗gɔ ˈö ˗kë « La Bible transforme des vies » ˈka, ˗a ˗gü. ˗Bɔagüwɔn ˗nu ˈwo ˗ʒiö 50 ˗ta ˈwo ˗gban mɛn ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an ˗takun ˈwo wo ˗bha ˗tosɛta bho ˈˈgblʋʋ ˈö ˗wa kë ˗tiaandhö ꞊dɛɛ ˗an ˗bha, ˗wo ˗an ˈgü.—1 Tes. 2:13.

6. ˈMën ˗kë ˈö ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ Biblö ˈyaa ꞊dhɛ ˈsëëdhɛ ˗be ˈˈwɛɛ ˗nu ˈdhö?

⁶ ˈSëedhɛ ˗be ˈˈwɛɛ ˈbha ˈkwa ˗dho ˗a ˗zɔn Biblö ˈka, ˈyaa ˈdhö. ˈMën ˗kë? ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗a Dëmɛn ˈnën ˗tɔ Zoova ˗Zlan. ˗A ˈˈpii ˗yö ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗dhö ˗toëpö ˈka, ˈgo mü ˈzü ˗a ˗bha ꞊kpɔɔdhɛ ˗zɔn ˈka ˈyaa ˈdhö. ˈSëëdhɛ ˗be ꞊vadhɛ ˗nu ˗wo ˗dhö ˈö ˗an dëmɛn ˗nu ˗wa ga, ˗an ˗bha ˗dhioo ˗nu ˗de ˈpö ˗an ˈˈtʋ̈ŋ ˗ya ʒiö. Biblö ˗zë, ˗a ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˗wo ˗së ˈwo mɛn ˗nu ˗takun ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈpɛpɛ ˈgü. ˈKwa ˈsëëdhɛ ˗be ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˈö bhë ˗a ˗wo pö, ˈkwa kwa ˗zota ˗a gü, ˗a Dëmɛn ˗yö ˗bɔ ö ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗ta ˈö kwa ˗takun kö ˈkwa˗ ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗kɔ dɔ. (Ps. 119:27; Mal. 3:16; Ebl. 4:12) ꞊Ii, Biblö Dëmɛn ˗ya ˈˈpiʋ̈ ꞊dedewo kö ˈö ˈˈdhiʋ̈sü kwa ˈka. ˈKwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗dho kwa ˗blü Biblö ˗wopösü ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka.

7. Biblö ˗yö ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo kun ꞊kwɛŋzü ˗an ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˗an ˗kɔ ˗yö kë ˈwɔn do ˗bha?

⁷ Pë do ˈbha ˈö˗ ˗zɔn ˈzü ꞊dhɛ ꞊kpɔɔdhɛ ˈö Biblö ˈgü ˗yö ˗go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˗tɔ ˗ya ˗kë ˈö ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗kɔ ˗yö ˗kë ˈwɔn do ˗bha. ˈDhɛ Izraɛdhömɛn ˗nu ˗lo ˈˈsɛ ˈö ˗Zlan ˗ya ˈˈplüün bho ˗an ˗dhɛ ˗a ˈgü, ˗wo ˗pɛn  ö mɛn ˈö ˈdhö ˈö dho ö ˗bha ˈˈpian ˈta. ˗A mɛn ˈbha ˗nu ˗kun ˈˈyiblükëmɛn ˗nu, ˗tuëë ˗to ˗mɛn ˗nu, ˈkekëmɛn ˗nu ˈka. ˗An ˗bha ˗pɛn ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗be ˈö˗ ˗kë ˈwo wo bo wo ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë wo ˈko ˗nu ˈgü ˗sü ˈka. ˈˈKɛɛ Zoova ˗yö pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö Izraɛdhömɛn ˗nu ˗wo nu wo ˈkwëëdhö zoodhö zoodhö kö ˗wo ö ˈˈDhiwo ˈö ˗bɛnzë ˗sü ˈka bhë ˗a pö ˗an ˗dhɛ, ˗wa ˈgü ˈˈpʋ. (Deut. 31:13; Néh. 8:2, 8, 18) Kö Izraɛdhö ˈnën do ˗yö ˈgo ö ˗bha ˈˈpian ˗ta ˗yö nu Zedhizadhɛmö, ˗yö ˗kpan ö ꞊dhegblü ˗nu ˈwo ˗mɔn mliɲɔn ꞊va ˗bha ˈwo go ˈpö wo ˗bha ˈˈpian ˗ta ˗an ˗bha ˗mü, ˗kwa kwa ˗zota ˗kɔ ˈö ˗dho kë ˗a ˈka ö ˗de ˈgü, ˗a ˈgü. Zoova ˗ya ˗kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗an ˗kɔ ˗yö kë ˈwɔn do ˗bha. ꞊Taabha, kletiɛn ˗nu ˗kun mɛn ˗nu ˈö ˈwaa ˗wo do pö ˗mɛn ˗nu ˈka, ˈö˗ mɛn ˈbha ˗nu kun ꞊bhlëësü ɛɛnˈˈ ˈö ˈwaa kun ˈtɔbhɔmɛn ˗nu ˈka, ˗an ˈka. ˗A mɛn ˈbha ˗kun ꞊bhɔɔsü, ˈö˗ mɛn ˈbha kun ˈzü ˈˈflɛɛsü. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˗kë ꞊dhɛ ˗an ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗Zlan ˈˈDhiwo ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë bhë, ˗wo ˗kun ˗Zlan ˗dhɔkë ˗ni ˈgü wo ˈko ꞊bhaa. Pë ˗nu ˈwo bɔ ˗an ˗ta kö ˈwo kë ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈka ˈnën ˈwo ˗tɔ Biblö ˈgüman ˗sü waa ˗nu ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˗sü.—Këw. 2:42; 8:30, 31.

8. Biblö ˗yö Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗kɔ ˗kë ˈwɔn do ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dɛɛ?

⁸ Kwa ˗bha ˗Zlan ˈö ꞊kpɔɔsü bhë, ˗yö ˗bɔ Biblö ˗ta ˗kplawo ˈö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ꞊klaŋkë kö ˗an ˗kɔ ˗yö kë ˈwɔn do ˗bha. Gagade ˗nu ˈwo ˗dho kwa ˗takun kö ˈkwa Zoova dɔ, ˗wo  Biblö ˈgü. Kwa nu kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˈsɛɛn˗ ɛɛnˈˈ ˈkpii˗ ˗nu ˗ta zoodhö zoodhö kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo Biblö ˗wo pö kwa ˗dhɛ, ˗wa ˈgü ˈˈpʋ ˈkwa˗ ˗ta ˈˈdoodɔ. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, Biblö ˈnën ˗tɔ pë ˗wɔngbɩɩsü ꞊dede ˈö Zoova ˗yö bɔ ˗a ˗ta ˈö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗takun kö ˗wo ‹dɔ wo ˈko ˗gban gɔ ˗wa ˗dhɔkë.›—Soph. 3:9.

9. ˈˈKlʋʋsë ˗mɛɛn ˈö ˗dho kwa ˗takun kö ˈkwa Biblö ˈgüman? (Dhukö 10:21)

⁹ Pë ˈbha ˈö Zoova ˗bha ꞊kpɔɔdhɛ ˗zɔn ˈzü, ˗kwaa ˗ga. Zoova ˗ya ˗kë ˈwo Biblö ˈˈpian ˈbha ˗nu ˗bɛnzë kö ˗dekëtɩtɩmɛn ˗nu dosɛnŋ ˗wa ˈgüman. (Dhukö 10:21 ˗wo pö.) ˈˈSɛ ˈˈpɛpɛ ˈgü, mɛn ˗nu ˗wo Biblö ˗wo ˗pö. Biblö ˈgüpʋmɛn do ˗ya ˗pö: «Biblö ˈö bhë ˈsëëdhɛ ˗be ˈwo˗ ˗wo pö ˈgbɛ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ˈsëëdhɛ ˗be ˈˈwɛɛ ˗nu ˗ta, yö ˗mü.» ˈˈKɛɛ ˗dekëtɩtɩmɛn ˗nu dosɛnŋ ˈnen ˈwo˗ ˈgüman, ˈwo˗ ˗wo ˗ya ꞊bhlëë ˈgü.—2 Ko. 3:15, 16.

10. ˗Mën ˈbha ˈö˗ ˗zɔn ˈzü Biblö ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗yö ꞊kpɔɔsü ˗sü?

¹⁰ Pë ˈbha ˈö˗ ˗zɔn ˈzü ꞊dhɛ Zoova ˗yö ꞊kpɔɔsü ˗yö Biblö ˈgü. Zoova ˗yö ˗bɔ Biblö ˗ta ˈö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗lokota kö ˈö ˗an ꞊klaŋkë. ˈˈKɛɛ ˗yö ˗bɔ Biblö ˗ta ˈpö ˈö˗ mɛn ˗dhɛ ˈö ˗dhö ˗a ꞊klaŋkë, ˈö˗ ˗zogban. ˈKwa Biblö ˗wo pö, kwa˗ ˗yö mü ꞊dhɛ Zoova ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë kwa ˈgü do do ˈka. (Is. 30:21) ˗Ya kë ꞊shiöŋ kwa bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü, ˈkwa Biblö ˈˈɲan ˈbha ˗wo pö, ˗yö ˗kë ꞊dhɛ ˈpë ˈwo˗ ˗bɛnzë kwa do kwa ˗bha ˈka ˗a ˈdhö. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Biblö ˗yö mɛn ˈˈmliɲɔn ꞊va ˗takunpë ˈka. ˈMën ˗kë ˈö pë ˗nu ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö ˗an ˗bha ꞊dedewo ˈwo Biblö ˈgü? ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗a Dëmɛn ˗bha ꞊kpɔɔdhɛ ˗zɔn ˈka ˈyaa ˈdhö.—2 Tim. 3:16, 17.

11. Kö ˗wo Biblö ˗bɛnzë ˗ni ˈgü, Zoova ˗ya ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ ˈyaa mɛn ˗nu ˗zë ˈgü?

¹¹ Zoova ˗bha ˈˈklʋʋsë do ˈbha ˈnën ˗tɔ kpɛnŋdhödhɛ. (Deut. 32:4) Mɛn ˈö kpɛnŋdhö ˈyaa mɛn ˗nu ˗zë ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgü, Zoova ˈyaa mɛn ˗nu ˗zë ˈgü. (Këw. 10:34, 35; Wlɔ. 2:11) Kwa˗ ˗dhɛ ˗yö ˗wo ˗nu ˈwo Biblö ˗bɛnzë ˗a ˈgü, ˗an ˗bha. ˗Wa ˈsëëdhɛ ˗be 39 ˗blɛɛsü ˗bɛnzë Eblö ˗wo ˈö˗ ˈgümandhɛ ˈyaa kun ˈˈgbɩɩ˗ ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗gɔ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö bhë ˗a ˈka, ˗a ˈgü. ˈˈKɛɛ ˗kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü, Glɛkö ˗wo ˈnën mɛn ˗nu kun ˗a pö ˗ni ˈgü ˈgbɛ. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˈsëëdhɛ ˗be 27 ˗totaabhasü ˈwo Biblö ˈgü bhë, ˗wö ˗an ˗bɛnzë Glɛkö ˗wo ˈgü. Zoova ˈyii ö ˗kɔ ˈˈyɛ ˗wo dosɛnŋ ˗bha kö ˗wo ö ˈˈDhiwo ˗bɛnzë ˗a ˈgü. ꞊Dɛɛ, mɛn ˈwo ˗mɔn ˈˈmliya ˈˈsaaga ˗bha ˈˈsɛ ˗ta yö, ˗wo ˗wo suu ꞊vadhɛ ˗pö. Mɛn ꞊va ˈwo ˈˈdhʋ̈, ˗wo ˗dho Zoova dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

12. Daniel 12:4 ˗yö ˈko ˈˈdhiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈö yö ˗a ˈgü?

¹² Zoova ˗yö ˗bɔ ö ˗wodhiʋ̈lomɛn Daniɛdhö ˗ta ˈö˗ pö ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˗totabhaasü ˈgü, ˗dhɛ ˗dho ˈˈpʋ «gagade» ˈö Biblö ˈgü bhë ˗a ˗ta, ˈö mɛn ꞊vadhɛ ˗wa ˈgüman. (Daniel 12:4 ˗wo pö.) Biblö ꞊dhiëëta ˗sü, ˗a ˗yö ˈˈkpɛɛn ˗sü waa˗ ˗glu mɛn ˗nu ˗ta ˗sü ˗nu ˈnën ˈwo˗ ˗kë ˈö mɛn ꞊va ˗wa ˈgüman. ꞊Dɛɛ, Biblö ˈnën ˗tɔ ˈsëëdhɛ ˗be ˈö ˈwo˗ ꞊dhiëëta, ˈwo˗ ˗glu mɛn ˗nu ˗ta ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˈgbɛ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ˈsëëdhɛ ˗be ˗nu ˈwo to ˗an ˗ta. ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, Biblö ˈö soete ˗nu ˗wa ˗gan ˗a sɔnŋ ˗yö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo. Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗wo Biblö ꞊dhiëëta ˗wo ˈö ˗ʒiö 240 ˗ta ˗a ˈgü, ˈwo˗ nu mɛn ˗nu ˗dhɛ ˈˈwɛɛwɛ. ˗A ˗wɔn ˈgü, ‹ˈˈsanni ˈˈkpʋngtaadhɛ ˈˈdhiʋ̈ ˈto,› mɛn ˗nu ˈwo go ˈˈsɛ ˈˈpɛpɛ ˈgü, «ˈwɔn ˗taɔng ˗së ˈö ˗gban [˗Zlan] ˗bha ˗gblüdëdhɛ ˗wɔn ˗bha» ˗wa man ˗ni ˈgü. (Mat. 24:14) Kwa ˗bha ˗Zlan ˈö kpɛnŋdhö bhë ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö mɛn ˗nu ˗wo bɔ Biblö ˗ta ˗wo ö dɔ, ˈyö sü ꞊dhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɔ ˗ya ˗kë ꞊dedewo.

13. ˈMën ˗kë ˈö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ Biblö ˗yö Zoova ˗bha ˗dhɔ ˗zɔn? (Zan 21:25)

¹³ Biblö ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗bha ˈˈklʋʋsë ˈkpii˗ ˈnën ˗tɔ ˗dhɔ. (1 Zn. 4:8) Pë ˈö Zoova ˗ya pö Biblö ˈgü waa˗ ˗dhɛ ˈö ˈti˗ pö, ˗kwa kwa ˗zota ˗an ˈgü. ˈPë kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha kö ˈkwa kë ˗a ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈka, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi ꞊dɛɛ kö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˈkwa˗ ꞊slɔɔ, ˗yö ˗an ˗zɔn Biblö ˈgü. ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë bhë, ˈyii ˈwɔn ꞊va ˈö kwa ˗bhawɔn ˈyaa ˗bha ˗a pö mü.—Zan 21:25 ˗wo pö.

14. ˗Mën ˈbha ˈö Biblö ˈgü ˈzü ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö ˗Zlan ˗kë?

¹⁴ Zoova ˗ya ˗zɔn ˈzü ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö ö ˗kë ˈö dhiaŋzë kwa ˗dhɛ kwa ꞊bhlëë ˈgü. ˗Yö ˈti pë ˗nu ˈö ˈkwa ˗dho ˗an kë ɛɛnˈˈ ˈö kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa ˗an kë ˗an ꞊gban ˗ya Biblö ˈgü. Pë ˈö˗ ˗kë ꞊ʒiaan ˈyö ˗tɔ ˗yö ˗bɔ mɛn ˗nu ˗bha ˗kwɛzlan, ˈwɔn ˈö˗ to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ waa ˗dhioo ˗sɛŋbɔ ˗nu ˗ta ˈö kwa ˗takun kö ˈkwa ˈwɔn ˗së kë. Biblö ˗yö Zoova ˗dhɔ ˗da kwa ˈgü, ˈö˗ ˗kë ˈzü ˈkwa ˈwɔnman ˗a ˗ta kwa zuʋ̈ˈˈ ꞊gban ˈka.

15. (1) Zoova ˗ya ˗zɔn mɛn ˗nu ˈwo Biblö ˗wo pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ö ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë ˗an ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (2) ˈKwa ˗dhɛ ˗ga pë ˈˈbin ˗ta, de ˗nu ˈö ˈnëndhe ˈˈtɩtɩ, kwa ꞊dhegblü wlüünën waa kwa ꞊dhegblüdhe zii ˈwo wo ˗zota ˗ni ˈgü ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˈgü? (ˈWun. 39:1, 10-12; 2 Rois 5:1-3; Dhu. 2:25-38)

¹⁵ Biblö ˗ya ˗zɔn ˈzü ꞊dhɛ Zoova ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë kwa ˈgü ꞊dedewo. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wa kë ˈwɔn suu ˈˈoo ˗sü ˈgü, ˗an ˈwɔn yö ˗kɔ waa ˗kɔ ˈwo˗ ˈka wo ˗de ˈgü, ˗a ˗kwɛzlan ꞊va ˗wo Biblö ˈgü. Mɛn ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an ˗wɔn ꞊blɛɛ bhë, «mɛ ˈˈbhɩɩ˗ ꞊në gun˗ ˈka ꞊dhɛ kwa ˈdhö.» (Zak. 5:17) ˗A ˗dhɛ ˈö˗ ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗  ˈzü ˈyö ˗tɔ ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö ˈwɔn ˗nu ˗kë ˗a ˈka mɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˈkwa˗ ˗ga, kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ «kwa Dëmɛ bha˗ ˈˈgblü ˈyaa ˈya˗, mɛ ˗wëë ˗ya ˗kë ꞊dedewo.»—Zak. 5:11.

16. Mɛn ˗nu ˈwo ˈwɔn yaa ˗kë, ˈkwa ˗an ˗bha ˗kwɛzlan ˗wo pö Biblö ˈgü, ˗mën ˈö˗ ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈö ˗gban Zoova ˗bha? (Isaïe 55:7)

¹⁶ Biblö ˗ya ˗zɔn ˈzü ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë. ˗Yö kwa ˗zogban ꞊dhɛ ˈkwa ˈwɔn yaa kë, ˗Zlan ˈyii dho ˈˈkan kwa ˗bha. Izraɛdhömɛn ˗nu ˗wo ˈwɔn yaa ˗kë Zoova ˈka ˈko ˗ta ꞊va. ˈˈKɛɛ ˗wa ˈˈkan ˗a kë ˗sü ˗bha ꞊dedewo, Zoova ˗yö ˗an ˗bhawɔn ˗to. (Isaïe 55:7 ˗wo pö.) Kletiɛn ˗blɛɛsü ˗nu ˗wa ˈwɔn ˗dɔ ˈpö ꞊dhɛ wo ˗dhɔ ˗yö ˗Zlan ˗kë. ˗A ˈwɔnzuan do ˈnën ˗tɔ bɔmɛn Pɔdhö ˗ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ mɛn do ˈbha ˈö ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü ˗kë ˈˈkɛɛ ˈö go ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü bhë, ˗wa ˗bhawɔn ˈto kö ˗wa ˗zogban. (2 Ko. 2:6, 7; 1 Ko. 5:1-5) ˗A kë ˗sü kö ˗a ˗dhɔkëmɛn ˈö ˈwɔn yaa ˗kë Zoova ö bo ˗kan ˗a ˗bha ˗sü ˈka bhë, ˗a ˈwɔn ˗yö kwa ˗kun ꞊dedewo. ˗Yö ˗an ˗takun ꞊ʒiaan ˈö ˗an ꞊dɔɔ, ˈö ˗an ˗dhɛ kö ˗wo kë ö ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈka. ꞊Dɛɛ, ˗ya ˗pö ö ˗dho ˗a kë ˈˈdhʋ̈ ˈpö mɛn ˈˈpɛpɛ ˈö ˗wa ˈgo wo ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗an ˈka.—Zak. 4:8-10.

17. ˗Mën ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ Biblö ˗yö gbɔɔdhe ˗së ꞊dede ˈka?

¹⁷ Zoova ˗yö gbɔɔdhe ˗së ˗kë kwa ˗gɔ. ˈMën ˗kë ˈö˗ ˈˈDhiwo ˈdhö ˗së ꞊dedewo? ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈö ˈkwa˗ yö ˗a ˈka bhë ˗a ˈdhö, Biblö ˗yö ˗Zlan ˗bha ꞊kpɔɔdhɛ, ˗a ˗bha kpɛnŋdhödhɛ waa˗ ˗bha ˗dhɔ ˗zɔn. ˈSëedhɛ ˗be ˈö bhë ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ö dɔ, ˈkwa kë ö ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈka.

18. Kwa ˗dho ˗a ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ ‹gbɔɔdhe ˗së› ˈö ˗kë Biblö ˈka bhë, kwa Zoova ˈˈnuɛ ˗bho ˗a ˗wɔn ˈgü?

¹⁸ ˈKwaa ˈˈpiʋ̈ kö ‹gbɔɔdhe ˗së› ˈö ˗kë Biblö ˈka bhë ˈkwa˗ ˈsü ˗bhaasü. (Zak. 1:17) ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗kwa ˗Zlan ˈˈnuɛ bho ˗kplawo bhɛɛsü, Biblö ˗wopösü waa ˗zota ˗a ˈgü ˗sü ˈka. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗a Dëmɛn ˈkpii˗ ˗dho ˈdhuëë˗ ˈkpɔ kwa ˗bha ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha ˈö ˈkwa «˗Zlan dɔ ˗së ˈka.»—Prov. 2:5.