1. Bezẹle nin Baibo da manman ti uwẹ bhọ?

 BAIBO nin Jehova re nin mhan manman ti mhan bhọ. Ọle re adia nin mhan bhi Baibo ne ha sabọ rẹkpa mhan sade mhan kuẹlo da ọnọghọ ẹlẹnan. Ọle yẹ re ikhuaẹloghe nọn mhẹn an nin mhan rẹji ẹghe odalo. Ọnọn lu uhọnmhọn emhin nẹ hi, Jehova noo Baibo rẹ ji mhan lẹn ene bunbun bhi ikpẹ nesọle. Ahamiẹn mhan ria eria nyan ene ikpẹ nan, ọ ki manman rẹso mhan sẹbhọ ghe, mhan ki ha ho nin mhan ha yi imọẹ ne manman sikẹ ọle.—Ps. 25:14.

2. Uwedẹ kẹkẹ nela Jehova noo rẹ ne ẹbho talọ?

² Jehova guanọ nin ẹbho lẹn ọlẹn. Bhi ẹghe nọn gbera, ọle da tẹmhọn egbe ọle man ẹbho nesọle eso bhi imianlo bi bhi ebhohiẹ. Ọle da yẹ je ẹhi nesọle nin ele dọ tẹmhọn uhọnmhuje nesọle man ẹbho. (Num. 12:6; Acts 10:3, 4) Ọkpakinọn, mhan irẹ lẹn ebi a rẹman ene ẹbho nan bhi ebhohiẹ, imianlo, la uhọnmhuje nan je ene ẹhi le sade a bha gbẹn ele ọbhi otọ. Ọnan zẹle nin Jehova da noo ikpea eso rẹ gbẹn ebi ọle guanọ nin mhan lẹn ọbhi ebe ọkpa. (Jer. 30:2) Ranmhude uwedẹ ọsi Osẹ ọsi ẹmhọanta wo gba, mhan dẹ sabọ rẹọbhọ ghe, ọne uwedẹ nan nin ọle noo rẹ ne mhan talọ wo gba. Sẹyẹ, ọ dẹ sabọ rẹkpa mhan.—Ps. 18:30.

3. Be Jehova rẹ gbega Baibo yẹ rẹ dọ sẹbhi ẹlẹnan? (Isaiah 40:8)

³ Tie Isaiah 40:8. Ọta nọnsi Osẹnobulua sẹ wo re adia ne mhẹn an nin eguọmhandia nesọle bhi ikpe ne bunbun. Be ọnan rẹ sabọ sunu yẹ? Inọnta nọn mhẹn wo khọnan, ranmhude ebe nọn ha sabọ riia, ọle a ka gbẹn Ọta nọnsi Osẹnobulua ọi bhi ẹghe nọn gbera. Bhiriọ, ebe ọhẹnhẹn nan gbẹn Ọta nọnsi Osẹnobulua ọi iyẹ ribhọ ẹlẹnan. Ọkpakinọn, Jehova da lu ọle nin ẹbho kie gbẹn Ọta nọnsọle ọbhi ebe ọbhebhe.  Arẹmiẹn ọ bha gba nin ene ẹbho ne kie gbẹn ọlẹn, ele wo manman gbẹlokotọ rẹ lu ọle. Bhi ọsi ijiẹmhin, rẹji obọ Baibo nan re urolo Hibru gbẹn, ọria ọkpa nọn fẹ otọ emhin ghe da gbẹn yọle: “A dẹ sabọ yọle ghe, ebe ẹdẹlẹ soso iribhọ nan gbẹn dagbare nọn gba sẹ bii Baibo.” Bhiriọ, arẹmiẹn ọ bue nan gbẹn Ọta nọnsi Osẹnobulua ọbhi ebe nọn ha sabọ riia, sẹyẹ, ọ bha gba nin ẹbho ne kie gbẹn ọlẹn, mhan dẹ sabọ rẹọbhọ ghe, ebi mhan tie bhi Baibo ẹlẹnan, Ọta nọnsi Jehova nọn, nọn nyan ọlẹn.

4. Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

⁴ Jehova re “ẹsele ne mhẹn rebhe bi ẹsele ne gbale rebhe” nin mhan. (Jas. 1:17) Ọkpa bhi emhin ne mhẹn nẹ nin Jehova rẹ lu esẹle nin mhan Baibo khin. Ọria ha re emhin rẹ lu ẹsele nin mhan, ọne ẹsele ki rẹman ebi ọne ọria lẹn mhan sẹ yẹ, bi emhin nin mhan guanọ. Iriọ yẹ nọn rẹji Jehova nọn re Baibo nin mhan. Ahamiẹn mhan tie Baibo, mhan ki manman luẹ emhin rẹji Jehova. Mhan ki yẹ luẹ ebi ọle lẹn mhan sẹ yẹ, yẹ lẹn emhin nin mhan guanọ. Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan mhan dẹ zilo nyan ebi mhan luẹ bhi Baibo rẹji ikpẹ ea nesi Jehova. Ene ikpẹ hi, ẹwanlẹn nọnsọle, uwedẹ nọn gbale nin ọle rẹ lu emhin, bi oyẹẹ nọnsọle. Bha ji mhan ka zilo nyan ebi Baibo rẹ rẹman yẹ ghe Osẹnobulua mhọn ẹwanlẹn.

5. Uwedẹ ọkpa nela Baibo rẹ rẹman ghe Osẹnobulua mhọn ẹwanlẹn?

⁵ Jehova lẹnmhin ghe, mhan guanọ adia nesọle nin ẹwanlẹn ye. Sẹyẹ, ọne Baibo nin ọle rẹ lu ẹsele nin mhan, ẹwanlẹn nọnsọle wo vuọn ẹkẹ ọle. Adia ne ribhi Baibo wo rẹso ẹbho bhi uwẹdẹ nọn mhẹn. Baibo fi iẹnlẹn ọsi ẹbho denọ. Ẹghe nin Mozis rẹ gbẹn ebe ọhẹnhẹn ne ribhi Baibo, ọle da taman ibhokhan Izrẹl ne yi ẹbho nesi Osẹnobulua ghe, ene ọta iyi ihoho, sokpan, ele dẹ miẹn iẹnlẹn nọnsele fan. (Deut. 32:47) Ẹbho ne re obọ rẹkhan emhin ne ribhi ẹkẹ Ebenọnkhiale ki ha ghọnghọn bhi iẹnlẹn. Sẹyẹ emhin rebhe nin ele lu ki kiọnlẹn. (Ps. 1:2, 3) Arẹmiẹn ọ ree nan gbẹn Baibo, ọ sẹyẹ mhọn ọne ahu nọn rẹ fi iẹnlẹn ọsi eria denọ. Bhi ọsi ijiẹmhin, bhi obọle bhi jw.org nọn yọle “The Bible Changes Lives,” uwẹ dẹ miẹn okha ọsi ẹbho ne gbera itue 50 nin Baibo fi iẹnlẹn nọnsele denọ ranmhude nin ele rẹ re obọ rẹkhan adia ne ribhọ.—1 Thess. 2:13.

6. Bezẹle nin mhan ha da sabọ yọle ghe, ebe iribhọ nọn daibe Baibo?

⁶ Ebe ọbhebhe iribhọ nọn diabe Baibo. Be ọ rẹ yi iriọ yẹ? Ranmhude, Osẹnobulua nin Jehova nọn nyan ọlẹn kpọnọ nẹ, ọle nyẹnlẹn rẹsẹbhi ẹdẹdẹmhẹdẹ, yẹ mhọn ẹwanlẹn nẹ ọria nọn hi ki rẹ khin. Ẹbho tie ebe ne bunbun nekẹle, a ha bhọ rẹ miẹn ene gbẹn ọlẹn yu. Ọkpakinọn, a ha ki zẹ bue, a bhọ iyẹ miẹn ebi a re adia ne ribhi ene ebe lu. Bhi obọ nọnkẹle, adia ne ribhi Baibo wo rẹkpa mhan ẹghe rebhe. Ene adia nan sẹ wo rẹkpa ẹbho ne nyẹnlẹn bhi ẹghe kẹkẹ. Ahamiẹn mhan tie Baibo yẹ ria eria nyan ebi mhan tie bhọ, Osẹnobulua nọn nyan ọlẹn ki noo ahu ẹlinmhin nọn khiale nọnsọle rẹ rẹkpa mhan rẹ daghe ebi mhan ha rẹ sabọ re obọ rẹkhan adia ne ribhọ yẹ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan. (Ps. 119:27; Mal. 3:16; Heb. 4:12) Bhi ọsi ẹmhọanta, Osẹnobulua nọn nyẹnlẹn nọn nyan Baibo, wo muegbe nin ọle rẹ rẹkpa uwẹ. Ọnan dẹ wo re mhan ha guanọ nin mhan ha tie Baibo ẹghe rebhe!

7. Be Baibo rẹ rẹkpa ẹbho nesi Osẹnobulua rẹ ha mhọn okugbe yẹ bhi ẹghe nọn gbera?

⁷ Uwedẹ ọbhebhe yẹ ribhọ nin Baibo rẹ rẹman ghe Osẹnobulua mhọn ẹwanlẹn. Ọnan hi, uwedẹ nọn rẹ sabọ rẹkpa ẹbho nesi Osẹnobulua rẹ ha mhọn okugbe. Ẹghe nin ibhokhan Izrẹl rẹ na ọbhi ọne otọ nan ve nin ele, ele da  ha nyẹnlẹn bhi eje kẹkẹ bhi ọne otọ. Eso bhọ da ha gbe ehẹn, esọ da ha bẹẹ elanmhẹn. Sẹyẹ eso da ha mun ugbo. Ọ dẹ rẹ sabọ lẹkhẹ nin ibhokhan Izrẹl ne nyẹnlẹn bhi obọ ọkpa bhi ọne otọ rẹ miẹn ghe, ẹmhọn ibhio ele ne nyẹnlẹn bhi eje nekẹle bhi ọne otọ bha yẹ rẹtẹ ele. Ọkpakinọn, Jehova da mhanmhanlẹn nin ibhokhan Izrẹl ha sikoko bhi ẹghe kẹkẹ beji ele ha da họn ebi a rẹ ha tie Ọta nọnsọle yẹ, yẹ gbotọle fanọn an. (Deut. 31:10-13; Neh. 8:2, 8, 18) Riale ebi ọ ha dia obhokhan Izrẹl bhi egbe yẹ, sade ọle vae bhi Jerusalẹm yẹ daghe ibhio ọle nin ele ko ga ne bunbun ne na bhi eje kẹkẹ bhi ọne agbaẹbho vae! Jehova da noo ọne uwedẹ nan rẹ rẹkpa ẹbho nesọle rẹ ha mhọn okugbe. Ẹghe nan ki rẹ mun agbotu gbọ beji akizẹbue, ikpea bi ikhuo ne zẹ urolo kẹkẹ da ha ribhọ. A manman họn ẹmhọn eso bhi ẹwẹ ele, a bha họn ẹmhọn enekẹle. Eso bhi ẹwẹ ele fele, sokpan, enekẹle bha fe. Ọkpakinọn, ranmhude ele rebhe wo hoẹmhọn Ebenọnkhiale, ele da sabọ kugbe ha ga Osẹ ọsi ẹmhọanta. Ẹbho ne dọ kiẹn Kristiẹn dẹ sabọ lẹn ebe ribhi ẹkẹ Ebenọnkhiale sade ibhio ele ne ele ko ga rẹkpa ele, bi sade ele deba ele ha sikoko.—Acts 2:42; 8:30, 31.

8. Be Baibo rẹ rẹkpa ẹbho nesi Jehova rẹ ha mhọn okugbe yẹ ẹlẹnan?

⁸ Osẹnobulua nọnsẹmhan nọn mhọn ẹwanlẹn wo ha noo Baibo rẹ man ẹbho nesọle emhin, yẹ rẹkpa ele ha mhọn okugbe. Ẹkẹ Baibo ebale oriọn rebhe nin mhan miẹn ẹlẹnan na vae. Ẹghe rebhe mhan rẹ sikoko bhi ikolo oga, bi usikoko nesẹmhan beji mhan ha da  re ehọ bhi Baibo kẹkẹ nan ha tie man mhan, gbotọle fanọn an, yẹ zilo ọle. Bhiriọ, Baibo hi emhin kpataki nin Jehova noo rẹ rẹkpa ẹbho nesọle rẹ ‘re okugbe ha ga ọle.’—Zeph. 3:9.

9. Ikpẹ nela ọkhẹke nin mhan ha mhọnlẹn, beji mhan ha da sabọ lẹn ebe ribhi Baibo? (Luke 10:21)

⁹ Bha ji mhan zilo nyan emhin ọbhebhe nọn rẹman ghe Jehova mhọn ẹwanlẹn. Ọle da lu ọle nan gbẹn eje bunbun bhi Baibo bhi uwedẹ nin ẹbho ne mhọn idegbere ọkpa ha da sabọ lẹn otọ ọle. (Tie Luke 10:21.) Ẹbho bhi eje rebhe tie Baibo. Ọria ọkpa nọn gua otọ emhin fẹghe da yọle: “Baibo iwo gheghe yi ebe nan sẹ tie nẹ, ọkpakinọn, ọle a sẹ gbẹlokotọ tie nẹ bhi ebe nekẹle rebhe.” Ọkpakinọn, ẹbho ne mhọn idegbere ọkpa ha sabọ lẹn otọ emhin ne ribhi Baibo yẹ re obọ rẹkhan ọlẹn.—2 Cor. 3:15, 16.

10. Uwedẹ ọbhebhe nela Baibo rẹ rẹman yẹ ghe Jehova mhọn ẹwanlẹn?

¹⁰ Mhan dẹ yẹ sabọ daghe ẹwanlẹn nọnsi Jehova bhi Baibo bhi uwedẹ ọbhebhe. Jehova noo Baibo rẹ man ẹbho nesọle emhin bọsi usun. Ọkpakinọn, ọle yẹ noo ọle rẹ man ọdeọde emhin, yẹ re ikoudure nin ele. Mhan rebhe daghe ebi Jehova rẹ ji ẹmhọn mhan da rẹtẹ ọle yẹ sade mhan tie Baibo. (Isa. 30:21) Ahamiẹn uwẹ kuẹlo da ọnọghọ, uwẹ be kẹ tie ijeso bhi Baibo nọn diabe ghe uwẹ a wo gbẹn ọlẹn nan? Ọrẹyiriọ, emhin rebhe ne ribhi Baibo wo ti ẹbho ne bunbun bhọ. Be Baibo rẹ dọ sabọ ha mhọn emhin ne ha sabọ rẹkpa uwẹ ẹlẹnan nin uwẹ wo ha guanọ? Ọnan sabọ sunu ranmhude Ọnọn nyan ọlẹn manman mhọn ẹwanlẹn.—2 Tim. 3:16, 17.

11. Be Osẹnobulua rẹ rẹman yẹ ghe ọle ilu eku ẹghe nan rẹ gbẹn Baibo?

¹¹ Jehova lu emhin bhi uwedẹ nọn gbale. Ọnan hi ikpẹ obhebhe nin ọle mhọnlẹn. (Deut. 32:4) Ọria nọn lu emhin bhi uwedẹ nọn gbale ilu eku. Bhiriọ Jehova ilu eku. (Acts 10:34, 35; Rom. 2:11) Uwedẹ nan rẹ urolo kẹkẹ nin ẹbho zẹ ẹghenin rẹ gbẹn Baibo rẹman ghe Jehova ilu eku. Urolo Hibru a rẹ gbẹn ebe 39 nan ka gbẹn bhi Baibo, ranmhude, ọne urolo nan ẹbho nesi Osẹnobulua kẹ wo zẹ ẹghenin. Ọrẹyiriọ, bhi ore nin ọhẹnhẹn, ẹbho ne bunbun da ha zẹ urolo Grik. Bhiriọ, a da re urolo Grik rẹ gbẹn ene bun nẹ bhi ebe 27 ne kike bhi Baibo. Jehova bha yọle nan re urolo ọkpa rẹ gbẹn Ọta nọnsọle. Ẹlẹnan nian, urolo kẹkẹ ẹbho ne manman bunbun bhi ọne otọ nan zẹ. Bhiriọ, be ene ẹbho nan ne bunbun ha rẹ sabọ dọ luẹ ẹmhọn Jehova yẹ?

12. Uwedẹ ọkpa nela ebi a gbẹn ọbhi Daniel 12:4 rẹ ha munsẹ yẹ bhi ẹghe ọkike ọsi ọne agbọn nan?

¹² Rẹ na bhi obọ Daniẹl nin akhasẹ, Jehova da ve ghe, bhi ẹghe ọkike ọsi ọne agbọn nan, “ẹmhọanta” ne ribhi Baibo ki “gba ije rebhe.” Sẹyẹ ẹbho ne bunbun dẹ lẹn otọ ọle. (Tie Daniel 12:4.) Baibo bi ebe nesẹmhan nin mhan zedu ọle, nin mhan printi yẹ gha nin ẹbho ne bunbun, hi uwedẹ ọkpa nin ẹmhọanta rẹ gba ije rebhe. Baibo hi ebe nan sẹ zedu ọle nẹ yẹ gha nin ẹbho nẹ bhi ọne otọ agbọn nan. Ẹgheso, Baibo nin kọmpini kẹkẹ gbẹn dagbare wo manman ghan nan rẹ dẹ. Sokpan, ẹbho nesi Jehova wo zedu Baibo rebhe, la obọkpa bhọ diọbhi urolo ne bun gbera 240. Sẹyẹ, ọria nọn hi rẹ khin dẹ sabọ ha mhọn ọlẹn bhi ọsọhẹ. Ranmhude ọnan, ẹbho bhi agbaẹbho kẹkẹ wo ha luẹ “ọne ọta nọn mhẹn ọsi Agbejele” ọkuẹsẹ ọkpẹnlẹn vae. (Matt. 24:14) Osẹnobulua nọnsẹmhan nọn ilu eku guanọ nin ọle re ọne isẹhoa nin ọrebhe rẹ dọ lẹn ọlẹn, beji ele ha rẹ ha tie Baibo. Ọle lu ọnan ranmhude ọle manman hoẹmhọn ọrebhe.

13. Bezẹle nin mhan ha da sabọ yọle ghe Baibo re oyẹẹ nọnsi Jehova man? (John 21:25)

¹³ Baibo rẹkpa mhan rẹ lẹn ghe oyẹẹ hi ikpẹ nọn ke okhun nẹ bhi ikpẹ nesi Jehova. (1 John 4:8) Bha ji mhan zilo nyan ebi Jehova yọle nan gbẹn ọbhi Baibo bi ebi ọle yọle nan hẹi gbẹn ọbhọ. Ọle ne ebi mhan guanọ nin mhan ne ha rẹkpa mhan rẹ deba ọle ha mhọn ikolu, ne ha re mhan ha ghọnghọn bhi iẹnlẹn nian, yẹ miẹn iẹnlẹn ọsi ighegheghe. Ọrẹyiriọ, ranmhude Jehova wo hoẹmhọn mhan, ọle bha ne emhin bhi Baibo ne ida rẹkpa mhan rẹ ga ọle.—Tie John 21:25.

14. Uwedẹ ọbhebhe nela ebi a gbẹn ọbhi Baibo rẹ rẹman yẹ ghe Osẹnobulua hoẹmhọn mhan?

¹⁴ Uwedẹ nan rẹ gbẹn Baibo rẹman ghe Jehova mun ekpẹn eria bhi egbe. Ọnan rẹman ghe Jehova mhọn oyẹẹ. Bhi Baibo, ọle bha gbe uhi ne bunbun nin mhan nin mhan ida sabọ re obọ rẹkhan, la ha taman mhan ebi ọkhẹke nin mhan rẹ wo ha lu emhin yẹ tee. Sokpan, ọle noo okha ọsi ẹbho, ọta akhasẹ kẹkẹ, bi adia ne ribhọ rẹ rẹkpa mhan ha zẹ emhin ne mhẹn rẹ lu. Bhi ene uwedẹ nan, Ọta nọnsi Osẹnobulua ki rẹkpa mhan rẹ sabọ re ọkhọ nọnsẹmhan rebhe rẹ hoẹmhọn Jehova, yẹ ha hẹnmhọn nanlẹn.

15. (a) Be Baibo rẹ rẹman yẹ ghe ẹmhọn mhan rẹtẹ Jehova? (b) Bhi ọne ifoto, okha ọsi ẹbho nela bhi Baibo ọne obhokhan ọmanmẹn, obhio mhan nin usẹn okpea, bi obhio mhan nin okhuo nọn ki dọnmanlẹn ha ria eria nyan? (Gen. 39:1, 10-12; 2 Ki. 5:1-3; Luke 2:25-38)

¹⁵ Baibo rẹman ghe ẹmhọn mhan wo manman rẹtẹ Osẹnobulua. Be ọ rẹ yi iriọ yẹ? Okha ọsi ẹbho wo ribhi Baibo nin emhin wo dia ele bhi egbe beji ọ yẹ dia mhan bhi egbe. Bhiriọ okha nọnsele dẹ sabọ rẹkpa mhan ranmhude eria bii mhan ele khin. (Jas. 5:17)  Ọnọn lu uhọnmhọn emhin nẹ hi, mhan ha daghe ebi ọle rẹ ne ẹbho bii mhan lu emhin yẹ, mhan ki dọ manman lẹn ghe “Jehova manman mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ bi itohan.”—Jas. 5:11.

16. Be imhan miẹn luẹ rẹji Jehova sade mhan tie okha ọsi ẹbho ne lu olukhọ da ọle bhi Baibo? (Isaiah 55:7)

¹⁶ Baibo re uwedẹ ọbhebhe man nin Jehova rẹ hoẹmhọn mhan. Baibo ji mhan lẹn ghe Osẹnobulua nọnsẹmhan ida zẹ mhan obọ sade mhan dobọ. Ibhokhan Izrẹl wo lu olukhọ da Jehova igba ne bunbun. Ọrẹyiriọ, ele ha re ọkhọle rebhe fidenọ, Osẹnobulua ki rẹhunmhan ele. (Tie Isaiah 55:7.) Kristiẹn bhi ore nin ọhẹnhẹn yẹ lẹn ghe Osẹnobulua manman hoẹmhọn ele. Osẹnobulua da taman Pọl nin odibo ghe, nin ọle taman ibhio ọle nin ele ko ga nin ele “rẹhunmhan” ọria nọn lu emhin ebe nọn kaka nọn fidenọ “yẹ ko ọle udu re.” (2 Cor. 2:6, 7; 1 Cor. 5:1-5) Ọ wo manman ti mhan bhọ rẹ lẹn ghe Jehova ifikeke gbe ẹbho ne ga ọle ranmhude nin ele rẹ lu olukhọ. Sokpan, ọle re uwedẹ oyẹẹ rẹ rẹkpa ele, dia ele, yẹ tie ele nin ele kie dọ kiẹn imọẹ ọlẹn. Ọle vele rẹ lu iriọ da ẹbho ne lu olukhọ ne fidenọ ẹlẹnan.—Jas. 4:8-10.

17. Bezẹle nin Baibo da yi ẹsele nọn manman ti mhan bhọ?

¹⁷ Jehova re ẹsele nọn mhẹn an nin mhan. Bezẹle nin Baibo da ti mhan bhọ? Beji mhan luẹle, Baibo wo rẹman ghe Osẹnobulua mhọn ẹwanlẹn, ọle lu emhin bhi uwedẹ nọn gbale, yẹ manman hoẹmhọn mhan. Baibo rẹman ghe, Jehova guanọ nin mhan dọ lẹn ọlẹn. Ọle guanọ nin mhan ha yi imọẹ ọlẹn.

18. Be imhan ha rẹ rẹman yẹ ghe Baibo nin Jehova rẹ lu ẹsele nin mhan ti mhan bhọ?

¹⁸ Ọ bha khẹke nin mhan yelea ghe, ẹsele Baibo khin rẹji mhan. (Jas. 1:17) Bhiriọ, bha ji mhan wo ha rẹman ghe ọne ẹsele nan ti mhan bhọ. Mhan dẹ sabọ lu iriọ, sade mhan tie ọle yẹ ria eria nyan ọlẹn. Mhan ha lu iriọ, mhan dẹ sabọ rẹọbhọ ghe Osẹnobulua nọn nyan Baibo dẹ nan erọnmhọn nin mhan bhi uwedẹ nin mhan rẹ ha dọnmhegbe. Sẹyẹ mhan “ki yẹ dọ ha mhọn ilẹn-emhin nọnsi Osẹnobulua.”—Prov. 2:5.