Skip to content

Skip to table of contents

LONGANEDHA DHI RI 6

Biblia ká addu ddi ko dho ri si dhó ro ná ke djo

Biblia ká addu ddi ko dho ri si dhó ro ná ke djo

“Andi ni dho má po ná lo krʉ ddikpa kitabu na.”​—YER. 30:2.

DYI 96 Biblia ni Kitabu ya Maana Sana

RI NǍ LE SI CHU NÁ LO a

1. Ko ká adi mbai po Biblia dho addudho?

 KO ADI mbai po bbo Yova dho Biblia dzá lo dho. Biblia adi bbʉ ko dho ná nyodyu dhi shauri ka ndi kó ko tsotso ko hwini njʉ ko bani na ná kpakpalo tso ró d’e. Føri kina ri adi bblo pli kʉ ná ngab’odha bbʉ ko dho gosi ná saa djo. Bbo pli na mana kʉ nari kʉ Biblia chulu Yova adi ndidhó bblo kʉ ná sifa dhǒ ko dho nari. Njati ko di ngaddi kedhó bblo pli kʉ ná sifa djo ró, fø lo adi ko thí ronga lø bbo ndirigoti ri adi ko ronga cho ko ngʉ chøchø kodhi Mungu ro ndirigoti ko ngʉ kedzá kau.​—Zb. 25:14.

2. Yova ká dhongʉe ndi ndrŭ dho njonjo ngbá chu nǎ?

2 Yova jirieri ndrŭ chu ndi chu. Drrdrr ke ngʉ adi ndi dhǒ ndrŭ dho nyo ma, malaiká ma, maono ma na chulu. (Hes. 12:6; Mdo. 10:3, 4) Fø nyo ma, maono ma, malaiká ma na pongʉe ná fø lo ndieni nzá ró, ko nzá ka ko chue fø lo ro ri. Føri dzá lo dho i chu Yova jingʉe ko chu ná lo dho ke lingʉe kpetsi kpa ndiro kpa “ndí ri ddikpa kitabu na d’e.” (Yer. 30:2) “Bbʉbbʉ Mungu lo nji ná chu e ka ndi ka ro,” føri dzá lo dho ko ka ko uri u nari kʉ, ke adi loti ko dho lu nari e bblo pli kʉ ná chu ndirigoti faida ndi kʉ ko dho ro.​—Zb. 18:30.

3. Yova ká njingʉeri ngbǎ ndiro Biblia ronga b’oni kpø njʉnga djo d’e? (Isaya 40:8)

3 Azø Isaya 40:8. Cho bí kana Mungu dzá lo bbʉ nyodyu dhi chutso ddadha chi tøni ná kpetsi kpa ma, isɨ ndrŭ ma na dho. Maandiko krʉ le ndingʉe sa ka ndi saeni ná ritsi djo. Ndirigoti njʉ nga fø ritsi ro e ri. Nde føri ká ka ndi njieni ngbaribbai? Yova lingʉeri ndrŭ ndi takatifu fø lo nanga ndi. Nì mai fø lo nanga ndingʉe nari ngʉe nzá kaka ná ndrŭ ro kpa ngʉe krr. Maandiko ya Kiebrania djo ndi tilo ro ddikpa ke pori: “Ma uri u nari kʉ, nja buku nǎ lo nzá ndingʉeni Biblia nǎ lo bbai ri.” Ngbà mai nzá kaka ná ndrŭ ndingʉe ri, ri le ndi nari goti ddo da bí ndirigoti ri le ndingʉe sa ka ndi sani ná ritsi djo ro, ko ka ko uri u nari kʉ, Biblia nǎ kʉ ná lo si Yova Mungu dhó ro dhé.

4. I lo nǎ ká ko si loti ngbá lo djo?

4 “Krʉ bblo kʉ ná kado ndirigoti krʉ kaka ná ritsi adi” si Yova dhó ro. (Yak. 1:17) Biblia kʉ fø kado kana ddiri ro Yova bbʉ ndi ko dho ro. Njati ddikpa ke bbʉ kado ni dho ró føri adi ri dhǒ ke chu ni ma, nidhó lo u ná ritsi ma na bblo. Ná føri bbai Biblia bbʉ ko dho ná ke ma chu ko bblo pli ddi. Fø kado nǎ kʉ ná longa ko di ne ná saa djo, ko adi lochu bí Yova djo. Ko adi ngbaribbai ma ke chu ko ma, kodhó mahitaji ma na bblo nari chu. I lo nǎ ko si lochu Biblia d’ra Yova dhó gbo kʉ ná sifa djo ná lo djo: føri kʉ nyodyu, chølo ndirigoti jidha. Ya kwanza akonja ngbaribbai ma Biblia Mungu dhó nyodyu dhǒ nari.

BIBLIA ADI MUNGU DHÓ NYODYU DHǑ

5. Biblia ká adi Mungu dhó nyodyu dhǒ ngbá chu nǎ?

5 Yova chu kodhó lo ji ndidhó nyodyu dhi shauri nari chu. Ndirigoti kedhó ro si ná kado Biblia nanga tso kaka kedhó nyodyu na. Biblia nǎ kʉ ná shauri e bblo matokeo na ndrŭ djo ndirigoti ri adi ndrŭ dhó maisha thika lele. Biblia nǎ ya kwanza buku Musa ndingʉe ro ke pongʉeri ɨ Mungu dzá ndrŭ Waizraeli dho: “I ri nga kʉ nga na mana kʉ ni dho ná lo ri, ro ri si shinga bbʉ ni dho.” (Kum. 32:47) Fø lo dho rr e nga ná kpa ka ndima ée bblo kʉ ná maisha na ndirigoti hwè na. (Zb. 1:2, 3) Ngbà mai Mungu dzá lo ndingʉeni drrdrr ro, ri e kpakpanga na ndi ø ndrŭ dhó maisha thika. Loroji na, jw.org djó “Biblia ndrŭ dhó maisha thika le nari” djǒ kʉ ná lo tsena ni ka ni ba ø dhó maisha thika Biblia øe ri nǎ shauri na ndima njie njí nari dho ná ndrŭ dhó loroji 50.”​—1 Te. 2:13.

6. Ká addudho ko ka ko pori Biblia nga kʉ nja buku bbai ri?

6 Mungu dzá lo bbai di ná d’i buku ro nga kʉ ri. Fø ká ri kʉ addudho? Dhonalo fø buku si dhó ro ná ke Yova, ritsi ddi na ka ná ke, shinga ba ndirigoti kedhó nyodyu na ka ná le ro nga e ri. Bí kʉ ná nja buku ndrŭ adi zø ngbà mai ri ndi ná kpa cheni che ro, ro luti ri adi ndi nǎ shauri dhó valere vivi. Ro, Biblia nǎ nyodyu dhi kanuni adi njínji krʉ ddo ró ndirigoti ridhoni nari kʉ, ri ndrŭ tsotso kó drrdrrnga djó ro kpø njʉnga djo. Takatifu kʉ ná fø kitabu ko di zø ndirigoti ko di ngaddi ri nǎ lo djo ná saa na, ri si dhó ro ná ke adi ko tsotso kó ndidhó roho takatifu na ndiro ko njinjí ri nǎ kʉ ná shauri na kodhó maisha nǎ d’e. (Zb. 119:27; Mal. 3:16; Ebr. 4:12) Biblia si dhó ro ná ke jirieri ji ndi kó ni tsotso. Fø lo ka ndi kó ko tsotso ko di Biblia zø krʉ saa ró!

Biblia ká lingʉeri Mungu dzá ndrŭ tso gbani ddi ngbaribbai drrdrr ndirigoti njʉ? (Anja paragrafu 7-8)

7. Drrdrr ká Biblia lingʉeri Mungu dzá ndrŭ tso gbani ddi ngbaribbai?

7 Biblia adi Mungu dhó nyodyu dhǒ lu ná chu ki kʉ, ri adi Mungu dzá ndrŭ tsotso kó ndima tso gbani ddi. Waizraeli tsungʉe ko ddo koni ná ngø na ná saa na kpa rangʉe di njonjo ngalu. Kpa kana nja kpa ngʉngʉe bbe pi ná kpa, zǎ ronga b’o ná kpa ndirigoti nza bbɨ ná kpa. Nja ngana di ná Waizraeli ka ndima bbae nja nga laidjó di ná kpa ro ndima ndima dyu li nari tso bbá. Ro, Yova kpengʉe Waizraeli ka ndima njue ná njonjo chu ndiro kpa rr ndidzá ndi ndingʉeni ná njonjo lo ma, ri nanga le tu nari ma na d’e. (Kum. 31:10-13; Ne. 8:2, 8, 18) Addinga ngbaribbai ma, chi tøni ná Waizraeli ka ndima mbue ndima Yerusalemu na ndima njuni ndima lai mamilioni kʉ ná njonjo ngalu ro si ná Waizraeli na ná saa na nari djo di! Yova ngʉ adi ndidzá ndrŭ tsotso kó ndiro ndima tso gbani ddi d’e. Luti Wakristo dhó kutaniko tso ngangʉeni ro, ri nǎ ngʉe isɨ ndrŭ ma, kpetsi kpa ma, njonjo kʉ ná luga ndima ti ro, njonjo ndima dhó hali kʉ ro ndirigoti njonjo kʉ ná ngalu ro ndima si ro. Kpa jingʉe Maandiko ji nari dho kpa tso gbangʉeni ddi bbʉbbʉ Mungu ndima má nari kana. Fø Wakristo ka ndima famungʉe Mungu dzá lo ndima lai Wakristso dhó ngatsotsokodha ma, ddinga ndima njuni kpa ma na nari chulu.​—Mdo. 2:42; 8:30, 31.

8. Njʉ ká Biblia adi Yova dzá ndrŭ tso gba ddi ngbaribbbai?

8 Kodhi nyodyu dhi Mungu adi ra anzi longa ndi ddi ndirigoti ddi ndi ndidzá ndrŭ tso gba Biblia chulu nari na. Biblia nǎ kʉ kodhó lo ji ko chu Yova djo ná lo krʉ. Ko adi njuni bí ina kodhó njudha ma, kodhó asamble dhinga ma na na, ndirigoti fø ga ko adi Maandiko le zø nari ma, ri nanga le tu nari ma, ddinga le loti ri djo nari ma na rr. Biblia kʉ Yova adi njínji na ndi kó na ndidzá ndrŭ tsotso “ndima njinjí ndi dho ddi ndima tso gbani ro d’e” ná bbo na mana kʉ ná ritsi. ​—Sef. 3:9.

9. Nja ko famu Biblia po ná lo d’e, ká ringani ko é ngbá sifa na? (Luka 10:21)

9 Akonja Yova ndidzá nyodyu dhǒ lu ná nja chu. Maandiko nǎ nja kʉ ná sehemu nyenyenga na ri zø ná ndrŭ dhé ka ndima famu. (Azø Luka 10:21.) Krʉ ngalu kʉ ná ndrŭ adi Biblia zø nì. Ngazø ná ddikpa ke pori nari kʉ, Biblia ndrŭ adi zø bbo pli nja buku krʉ djolu ndirigoti “ri ndrŭ adi zø li ndima li ndima dyu ro nja buku krʉ djolu.” Ro, nyenyenga dhi ndrŭ dhé adi ri famu ndirigoti njínji ri po ná lo na.​—2 Ko. 3:15, 16.

10. Biblia Yova dhó ro si ná nyodyu dhǒ lu ná njari ká kʉ ngbá chu?

10 Biblia nǎ ro ko adi lochu Yova dhó nyodyu djo nja chu nǎ maddi. Yova nzɨ adi njínji Biblia na nja ndi ddi longa ko dho biro ko kʉ ná saa na dhé ri, ro ndi ddi longa ndirigoti ndi pi ko iso ddiddi ro maddi. Ko di Yova dzá lo zø ró ko ka ko njari nari kʉ, Yova adi ndi dyu li nì ko kana nja le ddiro ro. (Isa. 30:21) Kpakpalo na ni bani ná saa na ká ni barie ni dho le ndie nari bbai di ná andiko ro b’lo? Bbʉbbʉ dhe, Biblia ndingʉeni bí kʉ ná ndrŭ famu ri d’e. Nde, Biblia na ká nidhó lo nganga u ná lo rangʉe bani ngbaribbai? Fø lo ka ndi kaka dhonalo Biblia si dhó ro ná ke dhó nyodyu na ka ná d’i nyodyu ro nga kʉ ri.​—2 Ti. 3:16, 17.

BIBLIA ADI MUNGU DHÓ CHØLO DHǑ

11. Biblia le ngʉ ndi ná saa djo ká Yova dhongʉe ndi adi ndrŭ nanga krø nzɨ nari ngbaribbai?

11 Chølo kʉ Yova dhó nja sifa. (Kum. 32:4) Chølo tso njunju nzɨ le ndrŭ nanga krø nari na ndirigoti Yova nzɨ adi ndrŭ nanga ro krø ri. (Mdo. 10:34, 35; Ro. 2:11) Yova nzɨ adi ndrŭ nanga ro krø ri nari njangʉeni Biblia le ndingʉe nǎ ná luga ró. Biblia nǎ anziro le ndi ná 39 kʉ ná buku le ndingʉe Kiebrania nǎ ná føri kʉ, sʉsʉ Mungu dzá ndrŭ ngʉ adi famu fø saa na ná luga. Nì mai ri kʉ føro, karne ya kwanza nǎ ngʉe ná bí kʉ ná ndrŭ ngʉ adi Kigiriki ti, føri dzá lodho i Biblia nǎ 27 kʉ ná buku ndingʉeni fø luga na. Yova nzá bbangʉeri le ndi ndidzá lo ddikpa luga na dhé ri. Njʉ dz’ djó kʉ chøchø bilioni munane ná ndrŭ adi njonjo kʉ ná luga ti. Nde, fø ngatsi kʉ bí ná ndrŭ ká ka ndima chulo Yova djo ngbaribbai?

12. Danieli 12:4 njini ngasini ná i saa na lú ná ddikpa ri ká kʉ ngbá chu?

12 Nabi Danieli chulu Yova tsongʉeni, ngasini ná saa na, Biblia nǎ kʉ ná “bbʉbbʉ lochudha” si “lili.” Bí kʉ ná ndrŭ ka ndima famu fø lo ngbà. (Azø Danieli 12:4.) Fø lochudha ka ndi sie lili ná ddikpa chu kʉ, ri thika le lé lú ná luga ma, ri le ndi nari ma ndirigoti ri ró dyʉ ndi ná vichapo le ndo bí kʉ ná ndrŭ dho nari ma na. Biblia thika le le bí kʉ ná luga nǎ ndirigoti ri ndoni bbo nja krʉ kʉ ná buku djolu. Turusa dhi kpa ndi ná Biblia ró dzi adi dyu bbo nja saa na. Yova dzá ndrŭ le Biblia thika dada 240 djolu ná luga nǎ, lú inga ndi lai ró ndirigoti ndrŭ krʉ ka ndima ba Biblia ba nga ró dzi ro. Føri adi rili krʉ kʉ ná ndrŭ u “Pidhinga dzá hwè lo-i” mwisho si nari njí. (Mt. 24:14) Kodhó chølo dhi Mungu adi riji bí kʉ ná ndrŭ chu ndi ndidzá lo ndima zø nari chulu. Føri kʉ ko ke jirie bbo nari dho.

BIBLIA ADI MUNGU DHÓ JIDHA DHǑ

13. Ko ká ka ko pori Biblia Yova dhó jidha dhǒ addudho? (Yohana 21:25)

13 Bibia adi ko tsotso kó nja ko famu Yova dhó bbo kʉ ná sifa d’e ná føri kʉ, jidha. (1 Yo. 4:8) Akoddinga Biblia nǎ Yova ndi ndirigoti nzá ke ndi ri nǎ ná lo djo di. Ri nǎ ke li kodhó lo u nja ko é ndidzá kau, ko é bblo kʉ ná maisha na, ndirigoti ko ká si choro nŭnŭ di ná shinga ba d’e ná lo. Ní mai ri kʉ føro, Yova jirie ko bbo nari dho ke nzá tu nzá ko ka ko famu ná longa bbo Biblia nǎ ri.​—Azø Yohana 21:25.

14. Biblia ká Yova ji ko ji nari dhǒ nja ngbá chulu?

14 Føri kina Yova adi jidha dhǒ ko dho ngbà ka ndi bbʉ heshima ko dho ná chulu ndi loti ko dho nari na. Biblia nǎ nzá ke bbʉ ngbà ko ka ko njí inga nzá ko ka ko njí ná lo dhi sheria dhi liste ro ri. Føri rɨngana ke adi kodhó ngaddidha ronga cho bbʉbbʉ kʉ ná maisha djó lo ma, unabi ma, njí le ka le njí na ná shauri ma na chulu ndiro ko vʉ longa bblo d’e. Fø chu nǎ Mungu dzá lo adi ko ronga cho ko ji ke ndirigoti ko rrnga ke dho ko thí nǎ ro krʉ d’e.

Ngbaribbai ma Yova njingʉeni ndidzá chi ngʉ tøni ná ndrŭ na drrdrr nari djo ká ringani ko di ngaddi addudho? (Anja paragrafu 15)

15. (a) Yova adi ndi dyu lili ko ro nari ká Biblia dhǒ ngbaribbai? (b) Ji djó re singbangba ma, jadda le-djo ma, ngó ngʉ ná le-ve ma na ká ngaddi Biblia nǎ ngbá loroji djo? (Mwa. 39:1, 10-12; 2 Fal. 5:1-3; Lu. 2:25-38)

15 Biblia rid’ra Yova adi ndi dyu li bbo ko ro. Ká ngbaribbai? Ke dzá lo nǎ ngbaribbai ma ndrŭ adi ndima mbu nari lili, ko ka ko famu Biblia tilo djo ná fø kpa famu dhonalo fø kpa maddi ngʉ adi “ndima mbu ko bbai.” (Yak. 5:17) Bbo pli na mana kʉ nari kʉ, ngbaribbai ma ke njingʉeni ndrŭ na nari ko zø ná saa djo ko adi ri famu nari kʉ “Yova kʉ bbo ji dhi ke ndirigoti zølo dhi ke nari.”​—Yak. 5:11.

16. Biblia nǎ, kosa njingʉe ná ndrŭ dhó lo ndini nari ko zø nari ká addu ngaddi ko dho Yova djo? (Isaya 55:7)

16 Biblia adi Yova dhó jidha dhǒ ko dho nja chulu maddi. Biblia rid’ra ko dho nari kʉ, kodhi Mungu nzɨ bba ko ro kosa ko nji ná saa djo maddi ri. Waizraeli ngʉ adi chenga nji bí ina, ro njati kpa leni le ró Mungu ngʉ adi kpa zø njinji. (Azø Isaya 55:7.) Karne ya kwanza nǎ Wakristo chungʉe nari kʉ Mungu ji ndima bbo. Roho ddangʉe chutso mutume Paulo dho ro ke pongʉeri ndi lai Wakristo dho kpa di bbo chenga nji na le leni ná ke “zø njinji ndirigoti kpa di ke iso pɨpɨ.” (2 Ko. 2:6, 7; 1 Ko. 5:1-5) Yova nzá bbangʉe ndidzá ndrŭ ro kpa ngʉ chenga nji nari djotsina maddi ri! Føri rɨngana jidha na ke ngʉ adi malipizi bbʉ kpa dho ndirigoti ke ngʉ adi kpa ki nzǐ ndiro kpa ki ngʉ ndidzá bbakau vi d’e. Ke tsoni ndi si rinji fø chenga nji ná le leni ná ndrŭ krʉ dho.​—Yak. 4:8-10.

ANJA MUNGU DZÁ LO DHI “BBLO KɄ NÁ KADO” MANA NA BBO

17. Ká addudho Biblia kʉ bblo pli kʉ ná kado?

17 Yova bbʉ bbo d’ani ná kado ko dho. Ká addudho kedzá lo kʉ bblo pli føri bbai? B’lo ko njae nari bbai Biblia adi Mungu dhó nyodyu ma, chølo ma, jidha ma na dhǒ. Fø buku ridho nari kʉ, Yova jirie ko chu ndi chu ndirigoti ke adi riji ko ngʉ ndidzá bbakau.

18. Ko ká ka ko po mbai ngbaribbai Yova dhó Biblia dhi “bblo kʉ ná kado” dho?

18 Ko nzɨ adi riji ko be Mungu dzá “bblo kʉ ná fø kado” ro pá ri. (Yak. 1:17) Akora anzi mbai ko po fø kado dho nari na. Ko ka ko njiri fø takatifu kʉ ná fø buku ko zø ndirigoti ri djo ko ngaddi nari na. Njati ko njiri fø ró, ko ka ko uri u nari kʉ, ri si dhó ro ná ke si ko nji ná kpakpanga ronga lele ndirigoti fø ko rinji nari na ko “si Mungu chu bblo pli.”​—Mez. 2:5.

DYI 98 Kila Andiko Limeongozwa na Roho ya Mungu

a Biblia adi ko tsotso kó ndiro ko kana nga é chøchø Yova na d’e. Ko ká ka ko ba ngbá somo takatifu kʉ ná fø kitabu nǎ ro Mungu dhó nyodyu ma, chølo ma, jidha ma na djo? Ko chu ná lo ka ndi kó ko tsotso, ko nja Biblia mana na bbo ndirigoti kodhi ra nǎ Baba dhó ro si ná kado bbai.