Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 6

¿Jas kukʼut ri Biblia chqawach chrij ri ajchaqʼe?

¿Jas kukʼut ri Biblia chqawach chrij ri ajchaqʼe?

«Chatzʼibʼaj pa jun wuj ronojel ri nubʼim chawe» (JER. 30:2).

BʼIXONEM 96 Ri Utzij ri Dios are jun qʼinomal

RI KQETAʼMAJ NA a

1. ¿Jasche kamaltyoxij at che ri Dios uyaʼom ri Biblia chqe?

 ¡SIBʼALAJ kqamaltyoxij che ri Jehová che uyaʼom ri Biblia chqe! Pa ri uTzij kubʼij chqe jas rajawaxik kqabʼano are chiʼ kqariq jun kʼax, kukubʼsaj qakʼuʼx y kukʼut chqawach jas ri qas ubʼantajik. Are chiʼ kojchoman chrij ri utzalaj taq ubʼantajik ri Jehová, kojutoʼo rech kqaj kojux rachiʼl (Sal. 25:14).

2. ¿Jas ubʼanom ri Jehová rech kojkunik kqetaʼmaj uwach?

2 Ri Jehová kraj che ri winaq kketaʼmaj uwach. Ojer xeʼukoj ángeles, visiones y achikʼ rech xchʼaw kukʼ ri winaq (Núm. 12:6; Hech. 10:3, 4). Are kʼu, wet mat xetzʼibʼax kanoq mat kojkun riʼ kqanikʼoj uwach ri Biblia kimik. Rumal laʼ, ri Jehová xubʼij chke jujun achijabʼ che kkitzʼibʼaj «pa jun wuj» rech ketaʼmax ri kraj (Jer. 30:2). Rumal che «ri ubʼe ri Ajawaxel, jikom» qas qetaʼm che utz ri xubʼano che xuya bʼe xtzʼibʼax kan ri utzij rech kqetaʼmaj uwach (Sal. 18:30).

3. ¿Jas xubʼan ri Jehová rech xsach ta uwach ri Biblia? (Isaías 40:8).

3 (Chasikʼij uwach Isaías 40:8). Pa kʼi junabʼ, ri Biblia ukʼamon kibʼe ri upatanelabʼ ri Dios. ¿Jasche sachinaq ta uwach ri Biblia we xtzʼibʼax pa wuj che kqʼelobʼik o kqʼayik y kʼo ta chi ri original che? Rumal che ri Jehová xubʼij che kqʼaxex uwach ri utzij pa nikʼaj chi wuj rech ksach ta uwach. Y ri winaq che xebʼanow wariʼ utz xkibʼan che ubʼanik. Jun achi che kʼo nim retaʼmabʼal xubʼij wariʼ chrij ri Escrituras Hebreas: «Xaq xiw ri Biblia qas tzʼaqat bʼanom che uqʼaxexik pa nikʼaj chi wuj». Paneʼ ri xebʼanowik e achijabʼ che e ajmakibʼ y xkitzʼibʼaj chuwach wuj che naj ta kuchʼijo, are kʼu qas qetaʼm che ri Biblia che kqasikʼij kimik are ri uchomanik ri Dios y che kʼextajinaq taj.

4. ¿Jas kqanikʼoj na pa wajun kʼutunem riʼ?

4 «Ronojel utzalaj sipanik, ronojel tzʼaqatalaj sipanik chikaj kpe wi». Y ri Biblia are jun nimalaj sipanik che yaʼom chqe (Sant. 1:17). Junam rukʼ jun awachiʼl che kuya jun sipanik chawe che utz kawilo, kukʼutu che qas retaʼm awach. Are je ubʼanik ri Biblia, are chiʼ kqasikʼij uwach kqilo che ri Jehová retaʼm qawach y retaʼm ri kajwataj chqe. Pa wajun kʼutunem kqanikʼoj na oxibʼ ubʼantajik ri Jehová: ri unojibʼal, ri usukʼilal y ri uloqʼoqʼebʼal. Nabʼe, chqilaʼ ri kubʼij ri Biblia chrij ri unojibʼal.

RI BIBLIA KUKʼUT RI UNOJIBʼAL RI DIOS

5. ¿Jasche qas qetaʼm che unojibʼal ri Dios kʼo pa ri Biblia?

5 Ri Jehová retaʼm che kajwataj tobʼanik chqe, rumal laʼ xuya ri Biblia che qatoʼik. Rumal ri unojibʼal che kʼo chupam e utoʼm kʼi winaq che ukʼexik ri kikʼaslemal. Are chiʼ ri Moisés xutzʼibʼaj ri nabʼe taq wuj re ri Biblia, xubʼij wariʼ chke ri israelitas: «Man jun jasach ta kʼut ri xaq ta kikʼamala rukʼ aninaqil; we pixabʼ riʼ kʼaslemal waʼ chiwe» (Deut. 32:47). Ri xkinimaj ri uTzij ri Dios, xkiriq kikotemal y utzilal pa ri kikʼaslemal (Sal. 1:2, 3). Paneʼ ojer chik tzʼibʼam ri Biblia, are kʼu tajin kuya tobʼanik chke ri winaq rech kkikʼex ri kikʼaslemal. Jun kʼutbʼal, pa ri jupuq kʼutunem «Ri Biblia xukʼex ri kikʼaslemal», che kʼo pa jw.org, kariq kikʼutbʼal e kʼi winaq che xekunik xkikʼex ri kikʼaslemal y xkiriq utzilal rumal che xkinimaj ri kubʼij ri Biblia (1 Tes. 2:13).

6. ¿Jasche kqabʼij che kʼo ta chi jun wuj kjunamataj rukʼ ri Biblia?

6 Ri Biblia kjunamataj ta kukʼ nikʼaj chi wuj. ¿Jasche? Rumal che are ri Jehová ri ajchaqʼe, jun Dios che kʼo nimalaj uchuqʼabʼ, che kkam ta wi y che kʼo nimalaj unojibʼal. Kimik, e kʼi winaq kkisikʼij na uwach wuj che ojer kanoq xtzʼibʼaxik y kʼo ta chi ktobʼan wi. Are kʼu, ri pixabʼ che kʼo pa ri Biblia kʼa kʼo na upatan y ukʼexom kikʼaslemal kʼi winaq che e kʼolinaq cho ri uwach Ulew. Are chiʼ kqasikʼij uwach y kojchoman chrij ri kubʼij, ri Jehová kukoj ri ruxlabʼixel rech kqabʼan pa qakʼaslemal ri kqetaʼmaj (Sal. 119:27; Mal. 3:16; Heb. 4:12). Chatchoman chrij wariʼ: ri ajchaqʼe ri Biblia kraj katutoʼo. ¿La mat qastzij che wariʼ kojutoʼo rech kqasikʼij más ri Biblia?

¿Jas xubʼan ri Biblia che kitoʼik ri upatanelabʼ ri Dios ojer rech kʼo utz achilanik chkixoʼl y jas kubʼan che kitoʼik ri upatanelabʼ kimik? (Chawilaʼ ri párrafos 7 y 8).

7. ¿Jas tobʼanik xuya ri Biblia chke ri nabʼe taq cristianos?

7 ¿Jas más kkʼutuwik che pa ri Biblia kriqitaj wi ri unojibʼal ri Dios? Are che keʼutoʼ ri upatanelabʼ ri Dios rech kʼo jun utz achilanik chkixoʼl. Are chiʼ ri israelitas xeʼok pa ri Tzujum Ulew, xekʼojiʼ pa jalajoj taq lugar. E kʼo xeʼux ajchapal taq kar, ajtikonelabʼ y ajyuqʼabʼ. Rumal laʼ, ri israelitas che naj keʼel wi xekun taj xkil kiwach kukʼ e nikʼaj chik, are kʼu ri Jehová xubʼij chke che kkimulij kibʼ rech kkitatabʼej ri uTzij y kketaʼmaj más chrij (Deut. 31:10-13; Neh. 8:2, 8, 18). Rumal laʼ, chichomajampeʼ ri kunaʼ jun israelita are chiʼ kopan pa Jerusalén y kuriqaʼ ribʼ kukʼ kʼi israelitas che kepe pa ronojel lugar. ¿La mat qastzij riʼ che sibʼalaj kkikotik? Je waʼ xubʼan ri Jehová che kitoʼik rech xekʼojiʼ pa junamam. Y jelaʼ xubʼan che kitoʼik ri cristianos re ri nabʼe siglo, rumal che pa ri congregación xekʼojiʼ winaq che jalajoj kibʼantajik, kichʼabʼal y kitinamit. Are kʼu, rumal che nim xkil wi ri uTzij ri Dios, pa junamam xkiqʼijilaj. Y ri xeʼopan pa ri congregación xkichʼobʼ ri uTzij ri Dios rumal che xetoʼ che uchʼobʼik (Hech. 2:42; 8:30, 31).

8. ¿Jas kubʼan ri Jehová che ukojik ri Biblia rech kʼo utz achilanik chkixoʼl ri upatanelabʼ kimik?

8 Kimik, ri Jehová kukoj ri Biblia che kitijoxik ri upatanelabʼ y rech kʼo utz achilanik chkixoʼl. Y ronojel ri kkʼut chkiwach pa ri Biblia esam wi. Xuqujeʼ qonojel ri oj upatanelabʼ ri Dios amaqʼel kojbʼe pa ri riqbʼal ibʼ y pa ri nimaʼq taq riqbʼal ibʼ, rech kqasikʼij ri Biblia y kqanikʼoj uwach. We kqilo, ri Jehová kukoj ri Biblia rech kbʼantaj ri xubʼij kan pa Sofonías 3:9 «Konojel xa junam kiwach che […]uqʼijilaxik».

9. ¿E jachin ri kechʼobʼow ri kʼo pa ri Biblia? (Lucas 10:21).

9 Chqilaʼ chi jun kʼutbʼal re ri unojibʼal ri Jehová. Kʼo kʼi tzʼibʼatal pa ri Biblia che xaq xiw ri e machʼalikalaj taq winaq kekunik kkichʼobʼo (chasikʼij uwach Lucas 10:21). Ri Biblia are ri wuj che más ksikʼix uwach pa ronojel ri uwach Ulew. Rumal laʼ, jun winaq nim retaʼmabʼal xubʼij che ri Biblia xaq xiw ta are ri wuj che más ksikʼix uwach, xaneʼ are ri wuj che más nikʼom upam. Are kʼu, xaq xiw ri e winaq che kemachʼachʼik kkichʼobʼ ri kubʼij y kkibʼan pa kikʼaslemal (2 Cor. 3:15, 16).

10. ¿Jas más kkʼutuwik che ri kʼo pa ri Biblia are ri unojibʼal ri Jehová?

10 Chqilaʼ chi jun kʼutbʼal re ri unojibʼal ri Jehová che kʼo pa ri Biblia. Ri areʼ kukoj ri Biblia che qatijoxik pa qajujunal. Are chiʼ kqasikʼij ri uTzij, kqilo che ri areʼ qas kok il chqe chqajujunal (Is. 30:21). Are chiʼ xqariq jun kʼax, ¿la xqariq jun texto pa ri Biblia che qas are ri kajwataj chqe? Qastzij riʼ che xqariqo. We ojer chik tzʼibʼam ri Biblia, ¿jasche kʼo na upatan kimik? Y we xtzʼibʼax chke konojel winaq, ¿jasche kchʼaw chrij ri kajwataj chqe pa qajujunal? Rumal che ri ajchaqʼe kʼo nimalaj unojibʼal (2 Tim. 3:16, 17).

RI BIBLIA KUKʼUT RI USUKʼILAL RI DIOS

11. ¿Jas xubʼan ri Dios che ukʼutik che junam keril wi konojel ri winaq are chiʼ xtzʼibʼax ri Biblia?

11 Ri sukʼilal are jun chke ri ubʼantajik ri Jehová (Deut. 32:4). Xuqujeʼ kʼo ubʼanik rukʼ ri kubʼan che kilik konojel ri winaq, rumal laʼ junam keril wi konojel (Hech. 10:34, 35; Rom. 2:11). Xukʼut wajun bʼantajik riʼ are chiʼ xuya bʼe che xtzʼibʼax kan ri nabʼe 39 wuj re ri Biblia pa hebreo, rumal che are ri kichʼabʼal ri upatanelabʼ ojer. Are kʼu, are chiʼ xqʼax ri tiempo, e kʼi chke ri nabʼe taq cristianos kechʼaw pa griego, rumal laʼ ri nikʼaj chi 27 wuj xtzʼibʼax pa griego. Wariʼ xukʼutu che ri Jehová junam keril konojel, rumal che xa ta pa jun chʼabʼal xtzʼibʼax wi ri uTzij. Kimik xa jubʼiqʼ chi kraj kojopan pa 8,000 millones winaq cho ri uwach Ulew y kojchʼaw pa jalajoj chʼabʼal. ¿Jasche qonojel kojkunik kqetaʼmaj uwach ri Jehová?

12. ¿La qas tajin ktzʼaqat ri kubʼij pa Daniel 12:4 kimik?

12 Ri Jehová xubʼij che ri qʼaxal tzij Daniel che pa ri kʼisbʼal taq qʼij e kʼi winaq kkichʼobʼ na ri kubʼij ri Biblia (chasikʼij uwach Daniel 12:4). Rumal laʼ, kimik ri Biblia y ri e qawuj e bʼanom pa kʼi chʼabʼal y jachom chke e kʼi winaq. Rumal laʼ, kbʼixik che xaq xiw ri Biblia ri más jachom pa ronojel ri uwach Ulew. Kʼi Biblia che kkʼayixik sibʼalaj paqal kajil, are kʼu ri testigos rech Jehová kibʼanom ri Biblia pa más che 240 chʼabʼal y ri winaq che kraj jun re, kuloqʼ taj. ¿Jas utzilal uyaʼom wariʼ chke ri winaq? Are che e kʼi winaq tajin kketaʼmaj ri «utzalaj taq tzij re ri rajawbʼal ri Dios» are chiʼ majaʼ kpe ri kʼisbʼal (Mat. 24:14). Ri Jehová are jun sukʼalaj Dios, rumal laʼ kraj che ri winaq kketaʼmaj uwach are chiʼ kkisikʼij ri uTzij. ¿Jasche kubʼan wariʼ? Rumal che sibʼalaj kojraj.

RI BIBLIA KUKʼUT RI ULOQʼOQʼEBʼAL RI DIOS

13. Junam rukʼ ri kubʼij pa Juan 21:25, ¿jasche kqabʼij che ri Biblia kukʼut ri uloqʼoqʼebʼal ri Dios?

13 Ri Biblia kukʼut ri uloqʼoqʼebʼal ri ajchaqʼe (1 Juan 4:8). Jun kʼutbʼal, chojchoman chrij ri xraj ri Dios che xtzʼibʼax kan pa ri Biblia y ri xraj taj. Ri areʼ kubʼij chqe jas ri rajawaxik kqabʼano rech kojux rachiʼl, rech kojkikot pa ri qakʼaslemal y rech kqariq jun kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik. Are kʼu rumal che kojraj, xaq xiw uyaʼom pa ri Biblia ri kajwataj chqe (chasikʼij uwach Juan 21:25).

14. ¿Jas más kubʼan ri Biblia che ukʼutik ri uloqʼoqʼebʼal ri Dios?

14 Ri Jehová kukʼutu che kojraj are chiʼ utz kubʼan che qachʼabʼexik. Xuqujeʼ kuchololej ta kʼi taqanik chqe chrij ri rajawaxik kqabʼan pa qakʼaslemal, xaneʼ keʼukoj kikʼutbʼal ri upatanelabʼ, profecías y pixabʼ rech utz kqachaʼ pa ri qakʼaslemal. Je waʼ kubʼan ri Biblia che qatoʼik rech kqaloqʼoqʼej ri Dios y kqanimaj rukʼ ronojel qanimaʼ.

¿Jasche utz kojchoman chrij ri xubʼan ri Jehová che kilik ri upatanelabʼ ojer? (Chawilaʼ ri párrafo 15).

15. a) ¿Jas kubʼan ri Biblia che ukʼutik che qas kok il ri Jehová chqe? b) ¿Jachin chkij tajin kechoman wi ri qachalal che e kʼo pa ri wachbʼal? (Gén. 39:1, 10-12; 2 Rey. 5:1-3; Luc. 2:25-38).

15 Ri Biblia kukʼutu che ri Jehová qas kok il chqe rumal che kchʼaw chkij winaq che xkiriq kʼax junam qukʼ oj. Rumal laʼ, kojkunik kqajunamisaj qibʼ kukʼ (Sant. 5:17). Are chiʼ kqil ri xubʼan che kilik ri winaq ojer, kqetaʼmaj che ri areʼ «kutoqʼobʼisaj kiwach ri winaq, kel ukʼuʼx chke» (Sant. 5:11).

16. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri Jehová rukʼ ri xubʼan che kilik ri upatanelabʼ ojer che xkibʼan jun mak? (Isaías 55:7).

16 Pa ri Biblia kqil ri kubʼan ri Jehová che ukʼutik ri uloqʼoqʼebʼal. Are chiʼ kqabʼan jun makaj, kojuxutuj ta kanoq. Rumal che are chiʼ ri israelitas kʼi mul xemakun chuwach, xkitaʼ sachbʼal kimak che rukʼ ronojel kanimaʼ, ri areʼ xukuy kimak (chasikʼij uwach Isaías 55:7). Ri cristianos re ri nabʼe siglo ketaʼm che sibʼalaj keʼajawax rumal ri Jehová. Rumal che xukoj ri Pablo che ubʼixik chke che kkikubʼsaj ukʼuʼx y kkisach umak jun achi che xuya kan ubʼanik jun tzʼil mak (1 Cor. 5:1-5; 2 Cor. 2:6, 7). Sibʼalaj nim kqilo che ri Jehová xeʼuxutuj ta ri upatanelabʼ ojer are chiʼ xkibʼan jun mak, xaneʼ xeʼutoʼ, xeʼupixbʼej y xubʼij chke che ketzalij chi jumul rukʼ. Jelaʼ kraj kubʼan kukʼ ri upatanelabʼ kimik che kkaj kkiya kan ubʼanik jun mak (Sant. 4:8-10).

RI BIBLIA ARE JUN NIMALAJ SIPANIK

17. ¿Jasche ri Biblia are jun nimalaj sipanik?

17 Ri Biblia are jun nimalaj sipanik che uyaʼom ri Jehová chqe. ¿Jasche are jun nimalaj sipanik? Rumal che pa ri uTzij kukʼut chqawach che ri areʼ are jun Dios sukʼ, kʼo unojibʼal y sibʼalaj kojraj. Xuqujeʼ kukʼut chqawach che kraj kqetaʼmaj uwach y kojux rachiʼl.

18. ¿Jas kqabʼan che ukʼutik che nim kqil wi ri Biblia?

18 Rajawaxik nim kqil wi ri uTzij ri Dios rumal che are jun chke ri «utzalaj sipanik» che uyaʼom chqe (Sant. 1:17). Kqakʼutu che qas nim kqil wi are chiʼ bʼantajinaq chi ri qachʼawem, kqasikʼij uwach ri Biblia y kojchoman chrij. We kqabʼan wariʼ, ri areʼ kutewchij ri chuqʼabʼ che kqakojo xuqujeʼ kqariq na ri retaʼmabʼal ri Dios (Prov. 2:5).

BʼIXONEM 98 Ri kʼo pa ri Biblia petinaq rukʼ ri Dios

a Ri Biblia kojutoʼo rech kojqebʼ rukʼ ri Dios. Xuqujeʼ kojutoʼ che retaʼmaxik ri unojibʼal, ri usukʼilal y ri uloqʼoqʼebʼal. Retaʼmaxik ri e ubʼantajik kojutoʼo rech más nim kqil wi ri uTzij, che are jun sipanik uyaʼom chqe.