1. Nso iwụt ke Jesus ikadaha N̄wed Abasi ibre mbre?

 KERE nte ekpeketiede fi ke idem ekpedi ama odu okop Jesus ekpepde mme owo n̄kpọ. Iwakke se enye ekesitịn̄de emi enye mîkesisịnke ikọ N̄wed Abasi. Se ededi emi enye eketịn̄de aban̄a N̄wed Abasi, etịn̄ ke ibuot, ikotke ke n̄wed! Ke Bible, oyokụt ke ikọ N̄wed Abasi ọkọdọdọn̄ọ ọyọhọ se Jesus eketịn̄de ke enye ama akana baptism ama, ye ke ndusụk se enye eketịn̄de esisịt ini mbemiso enye akpade. b (Deut. 8:3; Ps. 31:5; Luke 4:4; 23:46) Ke isua ita ye ubak emi Jesus ọkọkwọrọde ikọ, enye ama esikot onyụn̄ etetịn̄ se idude ke N̄wed Abasi ke eferife, ikesinyụn̄ itreke ndinam se N̄wed Abasi etịn̄de an̄wan̄a owo.​—Matt. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luke 4:16-20.

2. Nte Jesus osụk okponde, nso ikan̄wam enye enen̄ede ọdiọn̄ọ N̄wed Abasi? (Se ndise ikpaedem Enyọn̄-Ukpeme emi.)

² Ediwak isua mbemiso Jesus ọtọn̄ọde ukwọrọikọ, enye ama esikot N̄wed Abasi onyụn̄ okokop nte ẹkotde. Imenịm ke enye ama esikop nte Mary ye Joseph ẹsịnde ikọ N̄wed Abasi ke nneme emi ẹnemede ke ufọk kpukpru usen. c (Deut. 6:6, 7) Imenịm n̄ko ke Jesus ama esisan̄a ye mbonubon mmọ aka synagogue kpukpru Sabbath. (Luke 4:16) Enye ama esịm do, anaedi enye ama esikpan̄ utọn̄ etieti ini ẹkotde N̄wed Abasi. Nte ini akakade, Jesus ama ekpep ndikot Ikọ Abasi ke idemesie. Oro ama anam enye enen̄ede ọdiọn̄ọ Ikọ Abasi, ama Ikọ Abasi, onyụn̄ anam n̄kpọ nte Ikọ Abasi ọdọhọde ẹnam.  Uwụtn̄kpọ kiet edi se iketịbede ke temple ini enye edide isua 12 kpọt. “Ifiọk ye ibọrọ [Jesus]” ama akpa mme andikpep emi ẹkenen̄erede ẹdiọn̄ọ Ibet Moses idem.​—Luke 2:46, 47, 52.

3. Idineme nso ke ibuotikọ emi?

³ Ikpesikot Ikọ Abasi kpukpru ini, nnyịn n̄ko iyọdiọn̄ọ inyụn̄ ima enye. Edi idinam didie inen̄ede idia ufọn ito se ikotde? Imekeme ndikpep n̄kpọ nto se Jesus eketịn̄de ye mbon emi ẹkenen̄erede ẹdiọn̄ọ Ibet Moses utọ nte, mme scribe, mme Pharisee, ye mme Sadducee. Ikpọ owo ido ukpono mme Jew oro ẹma ẹsikot N̄wed Abasi ke ubọk ke ubọk, edi mmọ ikadiaha ufọn ito se mmọ ẹkesikotde. Jesus ama etịn̄ n̄kpọ ita emi akpakanade mmọ ẹnam man ẹnen̄ede ẹdia ufọn. Se enye eketịn̄de ye mmọ ayan̄wam nnyịn idiọn̄ọ se ikpanamde man (1) se ikotde an̄wan̄a nnyịn, (2) ikụt mme n̄kpọuto emi ẹdọn̄ọde ke N̄wed Abasi, (3) iyak Ikọ Abasi okpụhọde nnyịn. Se idinemede ke ibuotikọ emi edi oro.

4. Nso ke Luke 10:25-29 ekpep nnyịn aban̄a nte ikpokotde Ikọ Abasi?

⁴ Iyom se ikotde ke Ikọ Abasi an̄wan̄a nnyịn, mîdịghe ntre idinen̄ekede inyene ufọn inọ nnyịn. Kere se Jesus eketịn̄de ye “owo kiet emi ọfiọkde Ibet.” (Kot Luke 10:25-29.) Ini ete oro obụpde Jesus m̀mê imọ idinam nso man inyene nsinsi uwem, Jesus ama an̄wam enye okụt ibọrọ ke N̄wed Abasi. Jesus okobụp enye ete: “Ẹwet nso ke Ibet? Afo okot didie?” Ete oro ama etịn̄ se N̄wed Abasi etịn̄de aban̄a ndima Abasi ye mbọhọidụn̄. Enye ama onyụn̄ enen. (Lev. 19:18; Deut. 6:5) Edi ke enye ama ọkọbọrọ Jesus ama, enye ama obụp ete: “Anie edi mbọhọidụn̄ mi nan̄a?” Mbụme oro okowụt ke se enye okokotde ikenen̄ekede in̄wan̄a enye. Oro akanam enye okûdiọn̄ọ nte enye akpanamde se mme itien̄wed oro ẹketịn̄de.

5. Didie ke ndibọn̄ akam nnyụn̄ n̄kot Ikọ Abasi sụn̄sụn̄ ẹdin̄wam nnyịn?

⁵ Ima ikpep ndikot Ikọ Abasi ọfọn, se ikotde eyenen̄ede an̄wan̄a nnyịn. Se ndusụk se ikemede ndin̄wam fi mi. Bọn̄ akam mbemiso ọtọn̄ọde ndikot. Sia iyomde Jehovah anam Ikọ esie an̄wan̄a nnyịn, imekeme ndidọhọ enye ọnọ nnyịn edisana spirit esie man ekikere nnyịn esịne ke se ikotde. Ekem kot enye sụn̄sụn̄ ntem. Oro ayanam se okotde an̄wan̄a fi. N̄kpọ efen emi ekemede ndin̄wam fi edi ndikot uyo ọwọrọ mîdịghe ebre enye emi ẹkotde ẹdọn̄ ke Intanet edieke odude, onyụn̄ okụbọde Bible ese nte ẹsụk ẹkotde. Ama ada enyịn fo okụt se osụk okopde oro, se okotde eyenen̄ede an̄wan̄a fi, eyekpep ediwak n̄kpọ, oyonyụn̄ emem fi utom nditi se okokotde. (Josh. 1:8) Ama okot ama, fiak bọn̄ akam kọm Jehovah nte enye anamde fi enyene Ikọ esie, nyụn̄ dọhọ enye an̄wam fi ananam se okotde.

6. Didie ke ndibụp idemfo mbụme nnyụn̄ n̄wet n̄kpri n̄kpri n̄kpọ nnịm ẹkeme ndin̄wam fi ini okotde Bible? (Se ndise n̄ko.)

⁶ Se n̄kpọ iba efen emi ẹkemede ndinam se okotde ke Bible enen̄ede an̄wan̄a fi. Bụp idemfo mbụme ban̄a se okotde. Ama okot mbụk ke Bible, bụp idemfo ete: ‘Mmanie ẹdi mme akpan owo ke mbụk emi? Anie etịn̄ ikọ? Enye etịn̄ ikọ ye anie? Ntak enye etịn̄de ikọ oro? Se n̄kotde eketịbe ke m̀mọ̀n̄, okonyụn̄ etịbe ini ewe?’ Utọ mme mbụme oro ayan̄wam fi etịm  ekere se okotde onyụn̄ okụt mme akpan n̄kpọ emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke itie emi okotde. N̄kpọ efen edi nte okotde aka, wet n̄kpri n̄kpri n̄kpọ nịm. Ama ewet n̄kpọ, eyenen̄ede ekere aban̄a se ewetde, se ewetde oyonyụn̄ enen̄ede an̄wan̄a fi. Ufọn en̄wen edi ke eyeti se okokotde. Emekeme ndiwet mme mbụme emi akpamade ndinam ndụn̄ọde, ewet se okodụn̄ọrede okụt, ewet mme akpan n̄kpọ emi okụtde, ewet nte ekemede ndinam se okokotde, mîdịghe ewet nte se okokotde oro etiede fi ke idem. Ndiwet mme n̄kpọ ntre ekeme ndin̄wam fi ada Ikọ Abasi nte etop emi Abasi ekewetde ọnọ fi. 

7. Nso ke ana inyene nte isụk ikotde Ikọ Abasi? Ntak-a? (Matthew 13:12)

⁷ Jesus ọkọdọhọ ke ana inyene mbufiọk man se ikotde ke Bible enen̄ede an̄wan̄a nnyịn. (Kot Matthew 13:12.) Owo emi enyenede mbufiọk esikeme ndikụt nte se enye okotde ke ufan̄ikọ kiet asan̄ade n̄kpọ ye ufan̄ikọ en̄wen. Enye esikeme ndikụt nte se enye okotde odụkde ye se isụk itịbede. Jesus ama owụt ke n̄kpọ ekpetịbe emi osude prọfesi Bible, ke utọ owo oro ọyọdiọn̄ọ. (Matt. 24:15) Mbufiọk oyonyụn̄ anam ikeme ndidia ufọn nto kpukpru se ikotde ke Bible.

8. Didie ke ikeme ndikot n̄kpọ ye mbufiọk?

⁸ Jehovah esinam mme asan̄autom esie ẹnyene mbufiọk. Ntre bọn̄ akam dọhọ enye anam fi enyene mbufiọk. (N̄ke 2:6) Akpanam nso owụt ke imenen̄ede iyom mbufiọk emi ọkọbọn̄de akam eben̄e? Ama okot n̄kpọ, tịm kere se okotde nyụn̄ se nte se okotde asan̄ade n̄kpọ ye se ama ọkọdọdiọn̄ọ. Mme n̄wed emi ẹsin̄wamde nnyịn ikpep Ikọ Abasi utọ nte N̄wed Ndụn̄ọde Mme Ntiense Jehovah ẹkeme ndin̄wam fi. Mme n̄wed ntre ẹyenam ọdiọn̄ọ se itie Bible emi okotde ọwọrọde ye nte ekemede ndinanam se okotde. (Heb. 5:14) Ama okot Ikọ Abasi ye mbufiọk, Ikọ Abasi eyetetịm an̄wan̄a fi.

9. Nso akpan n̄kpọ ke Ikọ Abasi ke mme Sadducee mîkọdọn̄ke enyịn?

⁹ Mme Sadducee ẹma ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ se idude ke akpa n̄wed ition ke N̄wed Abasi Usem Hebrew. Edi enyene mme akpan n̄kpọ ke n̄wed oro, emi mmọ mîkọdọn̄ke enyịn. Ikụt uwụtn̄kpọ kiet ke se Jesus ọkọbọrọde mme Sadducee emi ẹkebụpde enye n̄kpọ ẹban̄a ediset ke n̄kpa. Enye okobụp mmọ ete: “Nte mbufo ikokotke ke n̄wed Moses, ke mbụk emi aban̄ade eto n̄kukịm, nte Abasi ọkọdọhọde enye ete, ‘Ami ndi Abasi Abraham ye Abasi Isaac ye Abasi Jacob’?” (Mark 12:18, 26) Mmọ ẹma ẹsikot itien̄wed oro ediwak ini. Edi mbụme emi Jesus okobụpde ama anam ẹkụt ke mmọ ikọdọn̄ke enyịn ke akpan n̄kpọ emi itie oro ekpepde aban̄a ediset ke n̄kpa.​—Mark 12:27; Luke 20:38. d

10. Ima ikot Bible, nso ke ikpetịn̄ enyịn iyom?

¹⁰ Nso ke ikpep? Ima ikot ufan̄ikọ kiet m̀mê mbụk ke Bible, ana itịn̄ enyịn iyom kpukpru se ikemede ndikpep nto itie oro. Enyene mme akpan n̄kpọ emi ẹkpepde do, edi idịghe mbon oro kpọt ke iyom ndidiọn̄ọ. Imoyom ndidiọn̄ọ n̄ko mme akpanikọ emi mîdịghe kwe-kwe-kwe Ikọ Abasi ye mme item emi ẹdịbede ẹdọn̄ọ do.

11. Didie ke ikeme ndida se idude ke 2 Timothy 3:16, 17 nyom mme n̄kpọuto emi ẹdude ke Bible?

¹¹ Nso ke akpanam man okụt mme n̄kpọuto emi ẹdọn̄ọde ke itie Bible emi okotde? Kere ise se idude ke 2 Timothy 3:16, 17. (Kot.) Itie oro ọdọhọ ke “ofụri N̄wed Abasi . . . ọfọn” se (1) ẹdade ẹkpep owo n̄kpọ, (2) ẹsuade ẹnọ owo, (3) ẹnen̄erede mme n̄kpọ, ẹnyụn̄ (4) ẹtụnọde owo. Emekeme ndisụk n̄kụt mme ufọn inan̄ emi ke mme n̄wed Bible emi mûsuwakke ndikot. Ama okot n̄kpọ ke Bible, nen̄ede kere se itie oro ekpepde fi aban̄a Jehovah, se Jehovah aduakde ndinam, m̀mê mme item Bible. Kere n̄ko nte ekemede ndida se okotde nsua nnọ idemfo. Nte edinamde oro edi ndikụt nte mme ufan̄ikọ oro ẹn̄wamde fi okụt ndiọi n̄kpọ emi ẹdọn̄de fi m̀mê ndiọi ido emi enyenede, ye nte mmọ ẹkemede ndin̄wam fi etre mme n̄kpọ oro onyụn̄ aka iso anam se inemde Jehovah esịt. Kere n̄ko nte ekemede ndida se okotde nnen̄ede n̄kpọ emi mînenke, utọ nte se owo emi ọkọkwọrọde ikọ ọnọ ekekerede emi mînenke. Emekeme n̄ko ndiyom usụn̄ ekededi emi se okotde ekemede nditụnọ fi yak ekere n̄kpọ nte Jehovah ekerede. Ama eti ufọn inan̄ emi ini osụk okotde Bible, oyokụt mme n̄kpọuto emi ẹdude ke itie emi okotde.

12. Nso ikanam Jesus obụp mme Pharisee ete, “Nte mbufo ikotke?”

¹² Mbụme efen emi Jesus okobụpde ekedi, “Nte mbufo ikotke?” Jesus okobụp mme Pharisee mbụme oro man owụt ke se mmọ  ẹkekotde ke N̄wed Abasi ikan̄wan̄ake mmọ. (Matt. 12:1-7) e Mme Pharisee ẹkedọhọ ke mme mbet Jesus idaha Sabbath ke edisana. Jesus ama ọnọ mmọ uwụtn̄kpọ iba ke N̄wed Abasi onyụn̄ etịn̄ se idude ke ufan̄ikọ kiet ke n̄wed Hosea, man owụt ke ikan̄wan̄ake mme Pharisee se ikanamde ẹnịm ibet Sabbath, ke mmọ ikonyụn̄ inyeneke esịtmbọm. Ntak emi mme Pharisee ẹkenyenede utọ uwem oro kpa ye emi ẹkekotde Ikọ Abasi? Ntak edi ke mmọ ẹkekot Ikọ Abasi ẹyom se ẹdade ẹkụt ndudue ẹnọ mbon en̄wen, ẹkenyụn̄ ẹkot nte imọdiọn̄ọ n̄kpọ ima. Ido oro ikayakke se mmọ ẹkotde an̄wan̄a mmọ.​—Matt. 23:23; John 5:39, 40.

13. Ido ewe ke ikpada ikot Bible? Ntak-a?

¹³ Se ikpepde ito ikọ Jesus oro owụt ke ido emi idade ikot Bible edi akpan n̄kpọ. Inaha itie nte mme Pharisee. Ana isụhọde idem inyụn̄ iben̄e idem ndikpep n̄kpọ. Ana ‘ibọ ikọ oro ẹtọde ke esịt nnyịn ke ifụre ifụre ido.’ (Jas. 1:21) Edieke isụhọrede idem, iyayak Ikọ Abasi okpụhọde nnyịn. Nnyịn mîkotke Ikọ Abasi iyom se idade ikụt ndudue inọ mbon en̄wen mîdịghe ikot nte imọdiọn̄ọ n̄kpọ ima, se Bible ekpepde aban̄a mbọm ye ima oyokpụhọde nnyịn.

14. Idinam didie idiọn̄ọ m̀mê ke iyak se ikotde ke Bible okpụhọde nnyịn? (Se mme ndise n̄ko.)

¹⁴ Nte isinamde n̄kpọ ye mbon en̄wen ekeme ndinam ẹkụt m̀mê ke iyak Ikọ Abasi okpụhọde nnyịn. Mme Pharisee ikayakke Ikọ Abasi okpụhọde mmọ, oro akanam mmọ ‘ẹsibiom mmọ eke mîduehe.’ (Matt. 12:7) Ukem ntre, nte idade mbon en̄wen ye nte inamde n̄kpọ ye mmọ oyowụt m̀mê ke iyak Ikọ Abasi okpụhọde nnyịn. Se ndusụk uwụtn̄kpọ mi: Ndi isiwak nditịn̄ nti n̄kpọ emi ikụtde ke idem  mbon en̄wen, mîdịghe isikọbọ ikwọ ndudue mmọ nte ikwọ? Ndi imesitua mbon en̄wen mbọm inyụn̄ iben̄e idem ndifen nnọ mmọ, mîdịghe ndi idi mbon emi ẹdide se owo akpananam ifọnke nnyịn ke enyịn, imesinyụn̄ isịn owo ke esịt? Nte ibọrọde mme mbụme oro ekeme ndin̄wam nnyịn ikụt m̀mê ke iyak se ikpepde ke Ikọ Abasi okpụhọde nte isikerede n̄kpọ, nte isidade n̄kpọ, ye nte isinamde n̄kpọ.​—1 Tim. 4:12, 15; Heb. 4:12.

15. Jesus akada didie Edisana N̄wed Abasi?

¹⁵ Jesus ama ama Edisana N̄wed Abasi. Prọfesi Psalm 40:8 ama owụt nte enye edidade Ikọ Abasi. Itie oro ọdọhọ: “Mmadat esịt ndinam uduak fo, O Abasi mi, ibet fo onyụn̄ odu mi ke ọwọn̄esịt.” Jesus ndikama Ikọ Abasi ama anam enye okop inemesịt onyụn̄ an̄wam enye aka iso anam n̄kpọ ọnọ Jehovah. Edieke nnyịn n̄ko isikotde Ikọ Abasi inyụn̄ imade enye, iyokop inemesịt, iyonyụn̄ ikeme ndika iso nnam n̄kpọ Jehovah.​—Ps. 1:1-3.

16. Nso ke edinam man enen̄ede adia ufọn oto se okotde ke Ikọ Abasi? (Se ekebe emi, “ Se Jesus Eketịn̄de Ekeme Ndinam Se Okotde Enen̄ede An̄wan̄a Fi.”)

¹⁶ Yak se Jesus eketịn̄de ye se enye akanamde anam ibiere ndikot Bible ọfọn akan nte ikesikotde. Se idinamde man se ikotde enen̄ede an̄wan̄a nnyịn edi nnyịn ndibọn̄ akam, ndikot Bible sụn̄sụn̄, ndibụp idem nnyịn mme mbụme, nnyụn̄ n̄wet n̄kpri n̄kpri n̄kpọ ke ini ikotde. Nnyịn nditịm n̄kere se ikotde nnyụn̄ nda mme n̄wed esop Abasi nnam ndụn̄ọde ke itie emi ikotde oyowụt ke ikot ye mbufiọk. Nnyịn ndiyom mme n̄kpọuto emi ẹdude ke itie emi ikotde, idem ke mme itie emi nnyịn mîsiwakke ndikot, ayanam inen̄ede idiọn̄ọ ndida Bible n̄n̄wam idem nnyịn ye mbon en̄wen. Ikọ Abasi ekeme ndikpụhọde nnyịn edieke inyenede nnennen ido ini ikotde enye. Edieke idomode ofụri ukeme nnyịn ndinam kpukpru emi, iyenen̄ede idia ufọn ke ini ikotde Bible inyụn̄ inen̄ede ikpere Jehovah.​—Ps. 119:17, 18; Jas. 4:8.