1. Ang’o ma nyiso ni Yesu ne neno Ndiko kaka gima duong’ e ngimane?

 TEMIE paro kaka ji ne winjo e chunygi sama ne Yesu puonjogi. Yesu nowuoyo e wi ndiko nyading’eny kendo ne gin mana ndiko ma nomako e wiye! Weche ma nokwongo wacho bang’ ka nosebatise kod moko kuom weche mogik ma nowacho ka nochiegni tho, ne gin mana weche mowuok e Ndiko. b (Rap. 8:3; Zab. 31:5; Luka 4:4; 23:46) Kuom higni adek gi nus ma Yesu noyalogo e piny kae, nosomo ne ji Ndiko e lela kendo noleronegi tiendgi.​—Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luka 4:16-20.

2. Ka ne Yesu dongo, en ang’o ma nokonye bedo molony gi Ndiko? (Ne picha manie nyim gaset.)

² Higni mang’eny ka pok Yesu nochako tije mar yalo e piny kae, nosomoga Wach Nyasaye kendo winjo kisome nyading’eny. Ka ne Yesu ni e odgi, onge kiawa ni nonyalo winjo ka Josef gi Maria wuoyo e wi Ndiko pile ka pile sama ne gigoyo mbaka kaka joot. c (Rap. 6:6, 7) Wanyalo bedo gadier ni Yesu ne dhiga e sunagogi chieng’ Sabato ka Sabato gi joodgi. (Luka 4:16) Ka ne en kuno, nyaka bed ni nochikoga ite adimba sama ne isomo Ndiko. Bang’ kinde, Yesu nopuonjore somo Ndikogo kende. Mano e momiyo Yesu nong’eyo Ndiko e yo maber kendo noherogi; noyie mondo gichik ngimane. Kuom ranyisi, par ane gima notimore  e hekalu ka ne Yesu jahigni 12. Jopuonj ma nolony e Chike Musa ne “wuoro riekone mar ng’eyo tiend weche kod kaka ne odwoko.”​—Luka 2:46, 47, 52.

3. Ang’o ma wadwaro nono e sulani?

³ Wan bende wanyalo bedo molony gi Wach Nyasaye ka wahere kendo some pile ka pile. Kata kamano, ere kaka wanyalo yudo ber mathoth sama wasomo Muma? Wanyalo yudo puonj kuom weche ma Yesu nowacho ne joma nolony e Chik, moriwo jondiko, Jo-Farisai, kod Jo-Sadukai. Jotend dindego ne somoga Ndiko nyading’eny, kata kamano, ne ok giyudga ber kuom weche ma ne gisomogo. Yesu nowuoyo kuom yore moko adek ma nyiso kaka jogo ne ok yud ber sama ne gisomo Ndiko. Weche ma nowachonegi biro jiwowa mondo wasom Muma e yo ma konyowa (1) winjo tiend weche manie iye, (2) yudo puonj madongo, kendo (3) yie mondo Wach Nyasaye otawa.

4. En ang’o ma Luka 10:25-29 puonjowa e wi somo Wach Nyasaye?

⁴ Sama wasomo Wach Nyasaye, wadwaro ni wawinj tiend weche ma wasomogo. Ka ok watimo kamano, to onge ber moro amora ma wabiro yudo kuom gik ma wasomo. Kuom ranyisi, par ane mbaka moro ma Yesu nogoyo gi ‘ng’at moro ma nolony e chik.’ (Som Luka 10:25-29.) Ka ne ng’atno openjo Yesu gima nonego otim mondo oyud ngima mochwere, Yesu nokonye yudo dwoko e Muma kuom penje kama: “Ondik nang’o e Chik? Kisome to owacho nang’o?” Ng’atno nochiwo dwoko makare kotiyo gi ndiko ma wacho ni waher Nyasaye kendo waher jowetewa. (Lawi 19:18; Rap. 6:5) Kata kamano, ne ane penjo ma ng’atno nopenjo bang’ mano. Nopenjo niya: “Wadwa en ng’a?” Penjono nonyiso ni ne ok ong’eyo tiend weche ma nosomogo. Kuom mano, ne ok ong’eyo kaka nonyalo tiyo gi ndikogo e yo maber e ngimane.

5. Ere kaka somo Muma ka ok warikni kendo lamo nyalo konyowa winjo tiend gik ma wasomo?

⁵ Wanyalo medo winjo tiend Wach Nyasaye ka wamedo bero yo ma wasomego. Moko kuom yore ma nyalo konyi gin magi. Lem ka pok ichako somo Muma. Dwarore ni Jehova okonywa winjo tiend Ndiko, omiyo, wanyalo kwaye rohone maler mondo okonywa winjo tiend gik ma wasomo. Kae to kik isom kirikni. Mano biro konyi winjo tiend weche misomo. Gima chielo ma nyalo konyi en somo wechego gi dwol, kata somogi kiluwori gi dwol momaki mar Muma. Timo kamano biro miyo Wach Nyasaye odonj e pachi kendo omul chunyi. (Jos. 1:8) Ka isetieko somo, lem kendo kigoyo ne Jehova erokamano kuom miyi mich maber ma en Wachne, kendo ikwaye mondo okonyi ng’eyo kaka inyalo tiyo gi gik misomogo e ngimani.

6. Ang’o momiyo penjori penjo moko kendo ndiko weche moko piny nyalo konyi sama isomo Muma? (Ne picha bende.)

⁶ Nitie weche mamoko ariyo ma bende nyalo konyi winjo tiend gik misomo e Muma. Penjri penjo moko e wi gik misomo. Kuom ranyisi, sama isomo kamoro e  Muma, inyalo penjori kama: ‘Gin jomage miwuoyoe ka? Ng’ano ma wacho wechegi? Owachogi ne ng’a, to nikech ang’o? Wechegi notimore kanye, to ne gitimore karang’o?’ Penjo kaka mago nyalo konyi paro matut kendo fwenyo weche madongo miwuoyoe. Bende, inyalo ndiko weche moko piny sama isomo. Ndiko wechego biro konyi paro kuomgi matut kendo winjo tiendgi maber. Bende, ndiko weche moko biro konyi mondo ipar gik misesomo. Inyalo ndiko penjo moko, nonro misetimo, weche madongo e yo machuok, kod kaka inyalo tiyo gi weche misomogo, kata inyalo ndiko kaka iwinjo bang’ somo wechego. Ndiko piny weche moko e yo ma kamano biro konyi neno Wach Nyasaye kaka ote mondikoni in iwuon.

7. En kido mane ma dwarore ni wabedgo sama wasomo Muma, to nikech ang’o? (Mathayo 24:15)

⁷ Yesu nowacho kido moro maduong’ ma dwarore ni wabedgo ka wadwaro winjo tiend weche ma wasomo e Wach Nyasaye. Kidono en rieko. (Som Mathayo 24:15.) Rieko en ang’o? En nyalo mar neno kaka weche otudore kod kaka gipogore, kendo fwenyo nyaka puonj moko mopondo. E wi mano, mana kaka Yesu nowacho, rieko biro konyowa fwenyo kaka gik ma timore chopo weche ma nokor. Bende, rieko biro konyowa yudo ber chuth sama wasomo Muma.

8. Ere kaka rieko nyalo konyowa sama wasomo Muma?

⁸ Jehova e ma miyoga jotichne rieko. Omiyo, kwaye e lamo mondo omiyi rieko. (Nge. 2:6) Tim ka luwore gi kwayoni. Non adimba gik misesomo kae to ine kaka gitudore gi weche ming’eyo. Inyalo tiyo gi bugewa e timo nonro, kuom ranyisi Buk Makonyo Joneno mag Jehova e Timo Nonro. Buge kaka mago biro konyi winjo tiend weche misomo e Muma kendo neno yore minyalo tiyogo gi wechego e ngimani.  (Hib. 5:14) Sama isomo ka in gi rieko, weche misomo e Ndiko biro medo donjoni maber.

9. En adiera mane maduong’ ma yudore e Ndiko ma Jo-Sadukai ne fwayo?

⁹ Jo-Sadukai nolony ahinya gi buge abich mokwongo mag Dho-Hibrania. Kata kamano, ne ok giyie mondo giyud puonj kuom weche ma ne gisomo e bugego. Kuom ranyisi, ne ane kaka Yesu nodwoko Jo-Sadukai ka ne gipenje e wi wach chier. Yesu nopenjogi kama: “Donge usesomo e bug Musa e sigand bungu mar kuthe, ni Nyasaye nowachone ni: ‘An e Nyasach Ibrahim, Nyasach Isaka, kendo Nyasach Jakobo’?” (Mar. 12:18, 26) Kata obedo ni Jo-Sadukai nosesomoga ndikono nyading’eny, penjo ma Yesu nopenjogi nonyiso ni ne gifwayo adiera moro maduong’ manie Ndiko, ma en puonj e wi chier.​—Mar. 12:27; Luka 20:38. d

10. Ang’o monego waket e pachwa sama wasomo kamoro e Muma?

¹⁰ Ang’o ma wanyalo puonjore e wi wachno? Sama wasomo Muma, onego waket pachwa kuom gik moko duto ma wanyalo puonjore e ndiko moro kata e wi sigana moro ma wasomo. Ok wadwar mana ni wayud puonj kod adiera ma nenore ayanga kende, to bende dwaher ni wayud puonj kod adiera mopondo ma chalo kaka mwandu mopandi.

11. Ka luwore gi 2 Timotheo 3:16, 17, ere kaka inyalo yudo puonj madongo sama isomo Muma?

¹¹ Ere kaka wanyalo yudo puonj madongo sama wasomo Muma? Ne ane gima 2 Timotheo 3:16, 17 wacho. (Som.) Owacho ni ‘Ndiko duto konyo kuom’ (1) puonjo ji, (2) siemo ji, (3) rieyo ji, kod (4) kwero ji. Inyalo yudo ber ang’wen mokwan-go kata mana e buge mamoko mag Muma ma ok ihinyga tiyogo. Non kama isomo mondo ine puonj minyalo yudo e wi Jehova, dwache, kata puonj moro amora machielo. Tem fwenyo siem ma yudore kama isomono. Tim kamano kuom nono kaka ndikono konyi fwenyo timbe kod paro maricho monego ikwedi mondo isik kimakori gi Jehova. Non ane kaka inyalo rieyo paro mobam ma ji nigo, kuom ranyisi, sama in e tij lendo. Bende, non ane weche mikweri mondo ine gik moko kaka Jehova nenogi. Kiketo pachi kuom weche ang’wen-go, ibiro medo bero yo misomogo Muma kendo yudo puonj madongo.

12. Ang’o momiyo Yesu nopenjo Jo-Farisai ni, “Pok usomo?”

¹² Yesu nopenjo Jo-Farisai penjo ma chal gi ma nopenjo Jo-Sadukai ni, “Pok usomo?” e (Mat. 12:1-7) Nopenjo Jo-Farisai kamano mondo oel paro mobam ma ne gin-go e wi Ndiko. Noyudo Jo-Farisai wacho ni jopuonjre Yesu ketho chik Sabato. Yesu nodwokogi kotiyo gi ranyisi moko ariyo ma yudore e Ndiko kendo nowuoyo e wi ndiko moro ma yudore e bug Hosea ma nyiso kaka Jo-Farisai ne nigi paro mobam e wi Sabato kendo ne ok ginyis ji ng’wono. Ang’o momiyo jogo ne ok oyie mondo Wach Nyasaye otagi kata obedo ni ne gisomega? En nikech ne gisome mana mondo gimanygo ketho kuom ji, kendo mondo ginyisrego kaka ging’eyo ndiko. Paro ma ne gin-go nomonogi yudo puonj kuom gik ma ne gisomo.​—Mat. 23:23; Joh. 5:39, 40.

13. En paro mane monego wabedgo sama wasomo Muma, to nikech ang’o?

¹³ Penjo ma Yesu nopenjo ni, “Pok usomo?” konyowa ng’eyo ni onego wasom Muma ka wan gi paro mowinjore. Mopogore gi Jo-Farisai, wan onego wasom Muma gi chuny moyangore kendo ka wadwaro yudo puonj. Nyaka ‘warwak wach ma ichuoyo e iwa e yor muolo.’ (Jak. 1:21) Ka wan joma muol, wabiro yie mondo Wach Nyasaye otawa. Ka wasomo Muma gi paro mowinjore ma ok wamanyo weche ma wanyalo ketogo ketho kuom ji, kata ka ok wan gi chuny mar sunga, to wabiro yudo puonj e wi bedo joma ng’won, joma nigi hera, kendo wabiro yie mondo Muma otawa.

14. Ere kaka wanyalo ng’eyo ka be wayie mondo Muma ota ngimawa? (Ne pichni bende.)

 ¹⁴ Gik ma watimo ne jomamoko nyalo nyiso ka be Wach Nyasaye tayowa. Jo-Farisai ne ok oyie mondo Wach Nyasaye otagi, to mano e momiyo ne “[giketoga] ketho kuom joma onge ketho.” (Mat. 12:7) E yo ma kamano, paro ma wan-go kuom jomamoko nyiso ka be wayie mondo Wach Nyasaye otawa. Kuom ranyisi, be watemoga matek mondo wane gik mabeyo ma jomamoko timo, koso waheroga mana neno nyawogi? Be wang’won-ga kendo waikore weyo ne ji kethogi, koso wamanyoga mana ketho kuom ji kendo mako sadha? Nonruok e yo ma kamano nyalo konyowa fwenyo ka be wayie mondo weche ma wasomo e Muma ota pachwa, chunywa, kod timbewa.​—1 Tim. 4:12, 15; Hib. 4:12.

15. Yesu ne neno nade Wach Nyasaye?

¹⁵ Yesu nohero Ndiko, kendo weche ma nokor e Zaburi 40:8 nyiso wachno maler. Zaburino wacho kama: “Amor timo gima idwaro, A Nyasacha. Kendo chikni nie chunya.” Mano nomiyo Yesu otiyo ne Jehova komor. Wan bende ka wayie mondo Wach Jehova otawa, to wabiro tiyone ka wamor.​—Zab. 1:1-3.

16. Gin yore mage minyalo tiyogo mondo imed yudo ber sama isomo Wach Nyasaye? (Ne sanduk ma wacho ni, “ Weche ma Yesu Nowacho Nyalo Konyi Winjo Tiend Gik Misomo.”)

¹⁶ Ka luwore gi weche ma Yesu nowacho kod ranyisi ma noketonwa, dwarore ni wamed bero yo ma wasomogo Wach Nyasaye. Wanyalo timo kamano kuom lemo ka pok wachako somo Muma, some ka ok warikni, penjore penjo moko, kendo ndiko weche moko piny. Bende, wanyalo tiyo gi rieko sama wasomo Muma kuom nono puonj ma wanyalo yudo ka watiyo gi bugewa ma lero Muma. Wanyalo medo lony e tiyo gi ndiko ma samoro ok wang’iyogo ahinya kuom nono puonj madongo ma nyalo bedo ni opondo e ndikogo. Bende, dwarore ni wayie mondo Wach Nyasaye otawa kuom some ka wan gi paro mowinjore. Ka watiyo gi yorego sama wasomo Muma, wabiro yudo ber mathoth kendo medo sudo machiegni gi Jehova Nyasachwa.​—Zab. 119:17, 18; Jak. 4:8.